4

Creative Gems Learning Center, Inc.

Araling
Panlipunan
Ikatlong Markahan
Ikaanim na Linggo
Eva G. Mangila
Guro

______________________________
Mag- aaral
Layunin:
*Natatalakay ang konsepto ng Karapatan at tungkulin

Sanggunian:
Edgardo B. Fabian, 2018, Lahing Kayumanggi 4 Ang Bansang
Pilipinas, The Library Publishing House, Inc.
 Aralin
Ang Pagiging demokratikong bansa ng Pilipinas ay

2
isang dahilan kung bakit natatamasang Karapatan ang mga Pilipino.
Ang Karapatan ayMga Tungkulin
ang anumang dapat na at Karapatan
matamasa ng isang tao.
Kailangang pagkalooban ng ng mga mga Pilipino
Karapatan ang bawat tao upang
mapangalagaan at maipagtanggol ang mga ito sa mga maaaring
gawaing pang- aabuso o pagmamalupit ng pamahalaan.
Maliwanag na nakasaad sa Artikulo III ng Konstitusyon ng
Pilipinas ng 1987 ang Katipunan ng mga Karapatan (Bill of Rights)
ng mga mamamayang Pilipino. Hindi maaaring suwayin, labagin, at
pakialaman ng kahit na sinumang opisyal ng pamahalaan ang mga ito.

Mga Karapatang tinatamasa ng mga Pilipino

1. Mga Karapatang Likas- kaloob ng Diyos ang mga
Karapatang ito.
Halimbawa:
a. Karapatang magmahal at mahalin
b. Karapatang mabuhay
c. Karapatang isilang

2. Mga Karapatang Konstitusyonal – ito ay ang mga karapatang

nakapaloob sa ating Konstitusyon. Sa mga ito nagmumula ang
kapangyarihan ng mga mamamayan na makilahok sa
pangangasiwa ng pamahalaan.
Halimbawa:
a. Karapatang pampulitika
1
b. Karapatang sibil
c. Karapatang pangkabuhayan
d. Karapatan ng nasasakdal

3. Mga Karapatan Ayon sa Batas- ang mga ito ay nililikha sa

pamamagitang ng mga batas na maipasa sa Senado at sa Kapuluan ng
ma Kinatawan.
Halimbawa:
a. Batas sa pagsahod
b. Batas sa pagpapaupa
c. Batas sa mga benipisyo

Klasipikasyon ng mga Karapatan Ayon sa Konstitusyon

A. Mga Karapatang Pampulitika – ang mga ito ay tumutukoy sa
ugnayan ng pamahalaan at ng mga mamamayan.
Hal:
1. Karapatang bumuto
2. Karapatan sa malayang pamamahayag
3. Karapatan sa pagkamamamayan
4. Karapatang maipahayag ang mga karaingan sa pamahalaan sa
mapayapang paraan
5. Karapatan sa serbisyong pampubliko
6. Karapatan sa pantay na pangangalaga ng batas

B. Mga Karapatang Sibil – ang mga ito ay tumutukoy sa pakikipag-

ugnayan ng isang tao sa kaniyang kapwa. Ito ang karapatang
ginagamit ng indibidwal upang ipagtanggol ang sarili.
Halimbawa:
1. Karapatang maging malaya
2
2. Karapatang pumili ng lugar na paninirahan
3. Karapatang bumuo ng pamilya
4. Karapatang maging ligtas ang sarili at tahanan
5. Karapatan magkaroon ng mga ari- arian
6. Karapatang pumili ng sariling relihiyon
7. Karapatang sumapi sa mga organisayon sa pamahalaan
8. Karapatan laban sa sapilitang paglilingkod
9. Karapatan laban sa pagkakabilanggo nang dahil sa utang
10.Karapatang mag- asawa

C. Mga Karapatang Pangkabuhayan- ang mga ito ay tumutukoy

sa karapatan ng bawat tao na mapaunlad ang sariling kabuhayan
at ang katayuang pang- ekonomiya ng buong pamilya.
Halimbawa:
1. Karapatan sa edukasyon
2. Karapatang paunlarin ang sarili
3. Karapatang lumahok sa mga gawaing produktibo o kapaki-
pakinabang
4. Karapatang pumili ng hanapbuhay o trabaho
5. Karapatan sa wastong kabayaran para sa pribadong ari- ariang
kinuha ng pamahalaan para sa mga proyektong pambayan
6. Karapatang magkaroon ng sapat na kita sa hanapbuhay
D. Karapatan ng Nasasakdal- ang mga ito ay nagbibigay
proteksiyon sa mga taong nagkakaroon ng kaso o usapin tungkol sa
lipunan at sa batas. 3
Halimbawa:
1. Karapatang mabatid ang kaso at paratang na inihain
2. Karapatan sa sapat na tulong pambatas
3. Karapatan na makataong pagpaparusa
4. Karapatang magpiyansa
5. Karapatan sa maayos na paglilitis ng batas
6. Karapatan laban sa pagkakaipit sa mga lihim na kulungan
7. Karapatang ituring na walang sala hangga’t hindi
napatutunayan
8. Karapatang dinggin sa pamamagitan ng mga saksi at abogado
9. Karapatan laban sa labis at hindi makataong multa o piyansa
kahit suspendido ang writ of habeas corpus
10.Karapatan laban sa puwersahang pagtestigo
11.Karapatang magkaroon ng mabiilis at walang kinikilingang
paglilitis
12.Karapatan laban sa pagbabawal na makasuhan ang isang
akusado nang dalawang ulit sa iisang pagkakasala (double
jeopardy)

Iba pang mga Karapatan

A. Karapatan Laban sa Hindi Makatwirang Paghahalughog
Ang search warrant ay isang kautusan na ibinigay ng
hukuman sa mga alagad ng batas na nagbibigay pahintulot sa
mga ito na pumasokk, maghalughog, at sumamsam ng mga
inakala nilang ebidensiya sa
 sa bahay ng isang taong sangkot sa isang kasong kriminal.

4
B. Karapatan Laban sa Hidi Makatwirang Pagdakip
Hindi maaaring dakipin ang isang taong pinaghihinalaang
nakagawa ng paglabag sa batas nang walang warrant of arrest. Ang
warrant of arrest ay isang kautusan na nagmula at nilagdaan ng
isang hukom sa ngalan ng mga mamamayan ng Pilipinas na dakipin
ang isang tao.

C. Karapatan sa Proseso ng Wastong Paglilitis

Ang proseso ng wastong paglilitis o due process ay isang
pangangailangang legal na dapat igalang at ipagkaloob ng estado sa
isang taong inaakusahan ng paglabag sa batas.
Ang due process ay tagapagtimbang ng kapangyarihan ng
batas. Ito ay nagbibigay proteksiyon din sa mga mamamayan. Bilang
pagsasakatuparan ng due process, maaari ding maglabas ng kasulatan
o subpoena ang hukuman na nag- uuros dalhin sa korte ang isang tao
upang magpaliwanang tungkol sa isang kaso.
Pagsasanay 1:
Panuto: Lagyan ng tsek ang kolum na nagpapahayag ng mga gawaing
5
pagpapahalaga sa mga karapatang pantao o ekis kung hindi. Isulat sa
huling kolum ng tsart ang karapatang tinutukoy sa bawat bilang.

Mga Gawain Nagpapa- Di- nagpapa- Karapatang

halaga halaga tinutukoy
1.Nagpatayo ng mga
paaralan ang pamahalaan sa
malalayong lugar sa bansa.
2.Tinututulan ng mga
magulang ni Jose ang
pagiging pangulo niya ng
student counsil
3. Napatunayan ni Carmen
na hindi siya ang kumuha
ng gamit ni Alfred
4. Hinahalughog ang buong
bahay ni Cristina nang
walang search warrant
5. Hinahayaan ni Aling
Marta ang anak na sumapi
sa relihiyong iba sa kaniya
 Mga Gawain Nagpapa- Di- nagpapa- Karapatang
halaga 6 halaga tinutukoy
6. Ipinabibilanggo ni Don
Ramon si Dante dahil sa
pagkakautang nito sa
kaniya
7. Pinipigilang makaboto si
Alvin dahil hindi siya
marunong bumasa at
sumulat
8. Pinapayagan ni Aling
Susan ang anak na sumali
sa mga paligsahan sa pag-
awit
9. Binomba ng tubig ang
mga raliyista sa Plaza
Miranda.
10. Mababa sa minimum
wage ang ipinasasahod ni
Ginoong Reyes sa kaniyang
mga trabahador na
nagtatarabaho ng walong
oras bawat araw
Pagsasanay 2:
Panuto: Punan ng taang konsepto7 ang mga patlang.

____________________1. Mga Karapatan na kaloob ng Diyos

____________________2. Bahagi ng Konstitusiyon ng Pilipinas ng
1987 na katatagpuan ng mga Karapatan ng mga Pilipino
____________________3. Pinagmulan ng Karapatan ng mga Pilipino
hinggil sa pasahod
____________________4. Mga karapatang tumutukoy sa ugnayan ng
pamahalaan at ng mga mamamayan
____________________5. Mga karapatang tumutukoy sa ugnayan ng
mga mamamayan sa isa’t- isa
____________________6. Mga karapatang nagbibigay- proteksiyon
sa mga taong nagkakaroon ng usapin sa batas
____________________7. Mga Karapatan na tumutukoy sa
pagpapatatag ng katayuang pang- ekonomiya ng isang tao
____________________8. Kasulatan na nagmumula sa hukuman na
nag- uutos na dalhin sa korte ang isang tao upang magpaliwanag
hinggil sa isang kaso
____________________9. Pagbabawal na kasuhan at parusahan ang
isang taong nagkasala sa batas ng dalawang ulit sa iisang kaso
____________________10. Kautusan na nilagdaan ng isang hukom
Pagsasanay 3:
Panuto: Tukuyin ang karapatang isinasaad sa bawat bilang. Isulat sa
patlang ang mga sumusunod na titik. 8
A. Kung karapatang likas
B. Kung karpatang pampulitika
C. Kung karapatang sibil
D. Kung karapatang pangkabuhayan

_______1. Karapatang bumuto

_______2. Karapatang mag- asawa
_______3. Karapatan sa edukasyon
_______4. Karapatang magmahal
_______5. Karapatang paunlarin ang sarili
_______6. Karapatang isilang
_______7. Karapatan sa pagkamamamayan
_______8. Karapatang maging Malaya
_______9. Karapatang pumili na hanapbuhay
_______10. Karapatang mabuhay

Pagsasanay 4:
5. Karapatan laban sa
pagkakabilanggo nang dahil sa
9
utang
6. Karapatan sa
pagkamamamayan
7. Karapatan sa serbisyong
pampubliko
8. Karapatang pumili ng
relihiyon
9. Karapatang magtipon

10. Karapatang magmahal

 3rd QUARTER QUIZ # 6

1.______________ 6._________________

2.______________ 7._________________

3.______________ 8._________________

4.______________ 9._________________

5.______________ 10.________________

10