"Każdy wie, czym jest emocja, dopóki nie prosić go o definicję” - Brendan Fehr oraz James

Russel

BOGOWIE
ZDJĘCIE

JAK POWSTAJĄ EMOCJE

Wszystkie nasze emocje, które wpływają na zachowanie powstają w układzie limbicznym

(otacza on w formie pierścienia górną część pnia mózgowego). Zatem przykładem będzie
złość - wywołująca skurcz żołądka (bo pień mózgu reguluje funkcje
podtrzymujące życie) a strach może sparaliżować. Natomiast pamięć emocjonalna znajduje
się w ciałach migdałowatych znajdujących się po prawej stronie obydwu dolnych półkul
mózgowych i wiązkach nerwów połączonych bezpośrednio z narządami zmysłów.

Zaczyna się od odebrania bodźca, którym jest na przykład widok przyjaciela. Jest on
rejestrowany we wzgórzu, położonym w centralnej części mózgowia. Wzgórze wysyła sygnał
do ciała migdałowatego, a ono przekazuje go do gruczołu, który wytwarza hormony.

ZDJĘCIE

DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI

Stworzona przez Stanleya Schachtera i Jerome Singera teoria, która opisuje w jaki sposób
dochodzi w umyśle człowieka do poznania i zrozumienia własnych emocji.

zdjęcie

Większość ludzi uważa, że emocji doznajemy "ot tak", po prostu, gdyż są one naturalnymi
reakcjami na pewne zwykłe sytuacje. Jak jednak dochodzi do tego, że te emocje
przeżywamy? Na to pytanie odpowiedział jeden z najsłynniejszych eksperymentów w
psychologii przeprowadzony przez Schachtera i Jerome Singera. Jego wyniki były zupełnie
nieoczekiwane i potwierdziły zasadność dwuczynnikowej teorii emocji.

zdjęcie

Badacze podzielili grupę osób na dwie części - Grupę 1 i Grupę 2. Wszystkim osobom
wstrzyknięto następnie adrenalinę, która wywołuje m.in. takie skutki jak uczucie pobudzenia,
kołatanie serca, pocenie się, podniesienie ciepłoty ciała. Następnie Grupie 1 powiedziano, że
wstrzyknięto im epinefrynę (adrenalinę) i wywoła ona takie skutki jak uczucie podniecenia
itd. Grupę 2 okłamano, że wstrzyknięto im preparat witaminowy, który nie wywołuje żadnych
odczuwalnych skutków. Osoby badane były przekonane, że teraz nastąpi następna faza
eksperymentu, w którym będą badane ewentualne zmiany w ich spostrzeganiu pod wpływem
otrzymanego środka. W przerwie między tymi dwoma fazami eksperymentu badani dostawali
jednak do wypełnienia kwestionariusze, rzekomo zupełnie nie związane z "prawdziwym"
eksperymentem nad spostrzeganiem. Kwestionariusze te były dwojakiego rodzaju.
Kwestionariusz A (agresywny) zawierał obraźliwe pytania (np. "Z iloma mężczyznami
oprócz ojca sypia twoja matka"). Kwestionariusz B zawierał pytania zabawne. Badani
wypełniali te kwestionariusze w poczekalni, gdzie siedziała już inna osoba badana,
wypełniająca ten sam kwestionariusz. W rzeczywistości był to jednak podstawiony przez
badaczy aktor, który miał udawać, że podczas czytania wpada w złość (Kwestionariusz A) lub
radość (Kwestionariusz B).

Okazało się, że emocje, które przeżywali badani w tych sytuacjach były bardzo różne. Badani,
którzy byli przekonani, że wstrzyknięto im obojętny środek (czyli ci, którzy nie wiedzieli
dlaczego kołacze im serce i czują podniecenie) wpadali w złość lub radość w zależności od
tego, który kwestionariusz czytali obok aktora. Badani, którym powiedziano, że epinefryna
wywołuje uczucie pobudzenia nie "zarażali się" żadną emocją - wypełniali kwestionariusz
spokojnie od początku do końca.

Emocje zależne były od tego, czy badany czuł podniecenie na poziomie fizjologicznym
(pierwszy czynnik) oraz od tego jak je sobie wytłumaczył (drugi czynnik). Jeśli był
przekonany, że przyczyną pobudzenia jest wstrzyknięcie epinefryny, to nie "zarażał się"
emocją aktora ani nie reagował impulsywnie na pytania kwestionariusza. Jeśli jednak czuł
podniecenie i nie wiedział, skąd się ono bierze (Grupa 2), to zastanawiał się Dlaczego jestem
podniecony, co ja czuję? i zaczynał przeżywać taką emocję, jaką mu sugerowała
(podpowiadała) sytuacja.

Schachter w swojej teorii twierdzi, że aby człowiek poczuł emocje, muszą być spełnione dwa
warunki (właśnie: dwa czynniki powstawania emocji). Po pierwsze musi uświadomić sobie,
że jest pobudzony. Po drugie musi w pewien sposób zinterpretować swoje pobudzenie.
Bardzo często ludzie interpretują swoje pobudzenie zwracając uwagę na to w jakiej znajdują
się sytuacji. Jakość przeżywanej emocji zależna jest więc od interpretacji a nie pobudzenia
fizjologicznego, które jest niespecyficzne i podobne dla każdej emocji.

Ponieważ ludzie mogą źle oceniać czynnik, który wpływa na wywołanie ich pobudzenia
fizjologicznego (jak pokazano w powyższym eksperymencie - badani, którzy nie wiedzieli
dlaczego są pobudzeni myśleli, że to np. dlatego, iż przeczytali obraźliwe pytania, a ci którzy
wiedzieli, że wstrzyknięto im "hormon walki" nie czuli gniewu), to możliwe jest tak zwane
błędne określenie przyczyn pobudzenia - zjawisko, w którym rzeczywistym źródłem emocji
jest na przykład bodziec groźny, a człowiek myśli, że erotyczny i jest przekonany, że czuje
podniecenie seksualne, a nie lęk.

GENEZA I DEFINICJA
Słowo emocja pochodzi od łacińskich słów „e” – oznaczającego „z” oraz „movere”, które
oznacza „poruszać się”. „Określenie "e movere" miało początkowo znaczyć wyprowadzanie
się z jednego miejsca i przenoszenie się na inne – czyli wskazywało po prostu na migrację.
Przy takiej interpretacji emocje oznaczałyby wchodzenie poza stan dotychczasowy, ustalony,
typowy, albo pewnego rodzaju zakłócenie dotychczasowego stanu rzeczy. Dlatego według
The New International Webster’s Comprehensive Dictionary emocja to niezwykłe lub
zakłócające poruszenie lub szczerzej – każdy wyraźny objaw (manifestacja) albo zakłócenie
świadome lub nieświadome, zazwyczaj mimowolne i często prowadzące do kompleksowych
zmian cielesnych i zachowań.

Według Younga emocja to: "nagły zakłócający proces albo stan, który powstaje w
psychologicznej sytuacji, a który objawia się sygnalizowanymi zmianami w mięśniach
gładkich, gruczołach i w całym zachowaniu”

Źródłem emocji i uczuć jest obiektywnie istniejąca rzeczywistość. Człowiek odzwierciedlając

otaczającą go rzeczywistość ustosunkowuje się do niej, cieszy się, martwi, kocha, smuci,
gniewa, cierpi. To przeżywanie stosunku do otoczenia, jak również do siebie samego,
nazywamy emocjami.

EMOCJE - powstają w wyniku doświadczeń ważnych dla naszego życia albo dobrego
samopoczucia. Zwykle definiuje się je w psychologii jako złożone zmiany zachodzące w
fizjologii naszego organizmu oraz w procesach poznawczych i w obserwowalnym
zachowaniu, w wyniku doświadczeń, które spostrzegane są przez nas jako ważne.

PODZIAŁ EMOCJI
Emocje możemy podzielić ze względu na "znak", czyli:

Emocje pozytywne (znak dodatni).

Emocje te występują w sytuacjach, gdy jednostka osiąga zamierzony cel, a także w sytuacjach
optymalnej równowagi miedzy organizmem a środowiskiem. Człowiek na ogół dąży do
przeżywania uczuć pozytywnych, ma tendencję do zbliżania się bodźców, które wywołują te
emocje:
- radość, ZDJĘCIE
- zadowolenie,
- ulga.

Emocje negatywne (znak ujemny).

Emocje ujemne powstają wtedy gdy procesy regulacyjne ulegają zakłóceniom. Wszystko co
utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie potrzeb jednostki wzbudza emocje i uczucia
negatywne. Uczucia negatywne wywoływane są także przez sytuacje zagrożenia. Nie zawsze
powodują wtedy dezorganizacje zachowania jednostki, przeciwnie – mogą ułatwiać
mobilizacje organizmu i przeciwdziałać zachowaniom obronnym (np.: gniew prowokuje atak,
lęk, ucieczkę):
- strach,
- smutek, (zdjęcie)
- wstręt.

Również ze względu na:

Intensywność przeżywania emocji wynika z określonego pobudzenia ośrodkowego układu
nerwowego, czyli aktywacji.

Emocje pozytywne jak i negatywne różnią się od siebie swoją intensywnością czyli
natężeniem.
Przykładem jest uczucie wstrętu i złości. (ZDJĘCIE)

Emocje o niskiej intensywności mają charakter przejściowy, natomiast emocje o wysokim

natężeniu są trwałe.

Emocje dzielimy na:

a) podstawowe (proste),
b) pochodne (złożone)

Emocje podstawowe:
a) według Paula Ekmana: (zdjęcie)
amerykański psycholog, pionier w dziedzinie badań emocji i ich ekspresji ruchowo-
mimicznej.
UNIWERSALNE W EKSPRESJI TWARZY:
np. złość, wstręt, strach, smutek, radość, zaskoczenie posiadające uniwersalny sygnał.

Możemy więc powiedzieć, że poszczególnym emocjom odpowiada specyficzny dla nich

wzorzec ekspresji mimicznej.
Chciał to sprawdzić własnie Paul Ekman i w latach 70 oraz 80 XX wieku on, Archives
Friesend i Silvan Tomkins przeprowadzili badania, które objęły 21 krajów zróżnicowanych
kulturowo. Osoby badane wybierały dla każdego zdjęcia nazwę emocji z listy.
Mężczyźni dowiedli, że ludzie z różnych kultur poprawnie rozpoznają twarze i emocje: strętu,
radości, smutku, strachu, pogardy ukazujące się na nich.

ZADANIE DLA NICH TWARZE

b) Emocje pochodne -
- latach 1960-1980 amerykański psycholog Robert Plutchik opracował teorię emocji, w której
zaproponował istnienie ośmiu podstawowych emocji, ewolucyjnie naturalnie rozwiniętych.
zdjęcie, koło
- natomiast Kemper twierdził, że emocje pochodne są zwyczajnie emocjami podstawowymi,
które pojawiają się w specyficznych sytuacjach życiowych, np.:
- poczucie winy, to nic innego jak strach przed karą, gdy złamało się pewne zasady.
zdjęcie

ZNACZENIE BODŹCÓW:
- informacje, które wpływają na nasze emocje:
a) bodźce pierwotne - pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane są z
zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi – mogą one wywoływać niespecyficzny
stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie),
b) bodźce wtórne - nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi
(bezwarunkowymi),
c) bodźce kinestetyczne - związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność,
długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym
wiążą się różne reakcje emocjonalne.
(zdjecie)

EMOCJE A UCZUCIA
Jak twierdzi Wiesław Łukaszewski - emocje i uczucia różnią się między sobą.
Emocje mają charakter sytuacyjny, natomiast uczucia mają charakter trans sytuacyjny (są bez
względu na sytuację).
Emocje są krótkotrwałe (trwają dopóki trwa wzbudzony popęd), uczucia charakteryzują się
natomiast względną trwałością.
Emocje mają charakter względnie jednorodny (w danym momencie występuje jedna emocja),
w uczuciach przepływają różne stany wewnętrzne, są one niejednorodne, bo człowiek jest
dynamiczny.
Emocje mają charakter impulsywny (działanie podkorowe); uczucia są pod porządkowane
refleksji, mają wątek refleksyjności (są sterowane korą).

FUNCJE EMOCJI:

- Motywacyjna – pobudza nas do podjęcia działania dotyczącego konkretnego zdarzenia,

 - ukierunkowanie i podtrzymywanie naszych działań wobec określonych celów w taki
sposób, aby były one dla nas korzystne,
- organizowanie naszych doświadczeń, od których zależy na co zwracamy uwagę, oraz w jaki
sposób spostrzegamy siebie i innych.
- intensyfikacja wybranego doświadczenia życiowego, podkreślenie, że dana reakcja jest
szczególnie ważna,
- Regulacja interakcji społecznych:
pozytywne: kontakt z innymi ludźmi,
negatywne: możliwość zachowania dystansu,
- komunikacyjna - demaskuje nasze starania ukrycia przed innymi tego, co czujemy i
zamierzamy.

Wpływ jednej osoby na emocje wielu.

To, że wpływamy na emocje innych osób jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Odbywa się
to bez względu na znak emocji: dodatni czy ujemny. Jednakże jest przeprowadzone w tak
subtelny sposób, że praktycznie nie jesteśmy w stanie tego dostrzec. Przez co odbywa się to
szybko i skutecznie.
zdjęcie
Paul Ekman odkrył, że ekspresja emocji jest tylko częściowo kulturowo uwarunkowana, gdyż
gniew, pogarda, wstręt, strach, radość, smutek i zdziwienie to emocje uniwersalne, każdy
człowiek potrafi je rozpoznać na twarzach ludzi dowolnej rasy.
Opracowany przez niego system kodowania wyrazów twarzy opisuje sposób kurczenia się
różnych mięśni, prowadzących do różnych wyrazów twarzy.
Mikroekspresje mięśni twarzy wykorzystuje się to do wykrywania kłamstwa, można się tego
nauczyć, łatwiej jest robić obserwacje na wideo w zwolnionym tempie.

ROZPOZNAWANIE EMOCJI
Motywacja - ogólny termin na określenie wszystkich procesów zaangażowanych w
rozpoczęcie, kierowanie i podtrzymywanie aktywności fizjologicznych i psychicznych. Jest to
szerokie pojęcie, które obejmuje całą gamę wewnętrznych mechanizmów zaangażowanych w:
a) preferencje jednej aktywności ponad inną,
b) wigor, czyli siłę reakcji,
c) wytrwałość działania według zorganizowanego wzoru, skierowanego na istotne cele.
zdjęcie

Siła motywacji - określana na podstawie pewnych wskaźników, takich jak:

- poziom aktywności, energia, którą wkładamy w daną czynność,

- tempo osiągania zamierzonych efektów,
- odporność na wygaszanie danej reakcji,
- preferencje jednej aktywności nad inną.

JAKA JEST OSOBA SILNIE ZMOTYWOWANA?

- przedkłada jedne aktywności nad inne,
- ćwiczy zachowania i doskonali zdolności wymagane do osiągnięcia celu,
- poświęca energię dla osiągnięcia sukcesu,
- pomimo frustracji dąży do nadanego sobie celu.
zdjecie

TEORIE
W psychologii stworzono wiele teorii opisujących procesy motywacyjne, jednak żadna z nich
nie wyjaśnia tych mechanizmów w sposób wyczerpujący:
a) teoria instynktu zakłada, że ludzkim postępowaniem kierują instynkty czyli pewne
wrodzone skłonności organizmu. Zgodnie z tym podejściem człowiek nie może do końca
kierować swoimi zachowaniami, które mają charakter reakcji odruchowych.
b) teoria "pobudzenia" mówi, że u źródeł procesów motywacyjnych leżą zmiany poziomu
pobudzenia. Na podstawie licznych badań ustalono, że osiągnięcie wysokiego poziomu
wykonania danego zadania możliwe jest jedynie wtedy, gdy towarzyszy mu optymalny
poziom pobudzenia, tzn. nie za niski ani nie za wysoki.
Tę zależność ilustrują prawa Yerkesa- Dodsona:

I prawo - poziom wykonania zadania zmienia się wraz poziomem pobudzenia. Wyższy
poziom pobudzenia zwiększa poziom wykonania, ale tylko do pewnego stopnia. Po
przekroczeniu tego momentu poziom wykonania spada wraz ze wzrostem motywacji.
Najlepszy jest więc optymalny poziom pobudzenia.

II Prawo - poziom wykonania zadania trudnego spada, a poziom wykonania zadania łatwego
wzrasta, w sytuacji gdy wzrasta pobudzenie.

RODZAJE MOTYWACJI:
a) wewnętrzna – następuje, gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich własnych potrzeb,
- ciekawość,
- radość z osiągnięć,
- chęć bycia mądrzejszym, lepszym,
- poczucie dobrze wykonanej pracy,
- wiara we własną skuteczność.
b) zewnętrzna – następuje, gdy człowiek jest zmanipulowany poprzez stosowanie kar i
nagród, nie czuje motywacji ze względu na własne potrzeby
- nagroda, ocena za podjęty przez nas wysiłek,
- zaspokajanie potrzeb innej jednostki.

Wyróżniamy również:

a) Motywacja negatywna, zwana ujemną - oparta na różnego rodzaju karach. Im bliższa jest
kara, tym bardziej widoczny jest unik. Poprzez lęk mobilizuje do efektywniejszych działań,
głównie w celu uniknięcia kary.
zdjecie
b) Motywacja pozytywna, zwana dodatnią - oparta na dodatnich wzmocnieniach. Motywacja
jest tym silniejsza im bliższa jest droga do zapowiedzianej nagrody. Motywacja pozytywna
ma umożliwić człowiekowi osiągnięcie lepszego niż dotychczas poziomu zaspokojenia
potrzeb.
zdjecie

Według Golemana wyróżniamy trzy kompetencje składające się na

motywację. Są to:
- Dążenie do osiągnięć − starania o lepsze wyniki albo spełnienie kryteriów
doskonałości.
- Zaangażowanie − przyjęcie celów i wizji grupy lub organizacji za swoje.
- Inicjatywa i optymizm − kompetencje bliźniacze, które mobilizują nas do
wykorzystywania szans i pozwalają na łatwe radzenie sobie z trudnościami i
niepowodzeniami.

Różne motywy związane są prawdopodobnie z różnymi mieszankami związków

chemicznych w mózgu, choć nie wiemy z jakimi. Wiemy natomiast, że główne
obwody nerwowe, które leżą u podłoża motywacji, znajdują się w ciele migdałowatym.
Emocjonalne uczenie się, które predysponuje nas do znajdowania przyjemności w takim
a nie innym zespole czynności, angażuje ciało migdałowate i powiązane z nim obwody
nerwowe w innych częściach mózgu. Tam też przechowywany jest cały zbiór
wspomnień, uczuć i zwyczajów związanych z tymi czynnościami.

KOMPETENCJA OSOBISTA
Kompetencje te determinują stopień, w jakim radzimy sobie ze sobą.

Samoświadomość
Wiedza o swoich stanach wewnętrznych, preferencjach, możliwościach i intuicyjnych
ocenach:
- Świadomość emocjonalna − rozpoznawanie swoich emocji i ich skutków
- Poprawna samoocena − poznanie swoich silnych stron i ograniczeń
- Wiara w siebie − silne poczucie własnej wartości i świadomość swoich możliwości i
umiejętności

Samoregulacja
Panowanie nad swoimi stanami wewnętrznymi, impulsami i możliwościami:
- Samokontrola − kontrolowanie szkodliwych emocji i impulsów
- Spolegliwość − utrzymywanie norm uczciwości i prawości
- Sumienność − przyjmowanie odpowiedzialności za swoje działania
- Przystosowalność − elastyczność w dostosowywaniu się do zmian
- Innowacyjność − łatwe przyjmowanie nowatorskich pomysłów i podejść oraz nowych
informacji

Motywacja
Skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie:
- Dążenie do osiągnięć − starania o lepsze wyniki albo spełnienie kryteriów doskonałości
- Zaangażowanie − utożsamianie swoich celów z celami grupy lub organizacji
- Inicjatywa − gotowość do wykorzystywania szans i okazji
- Optymizm − wytrwałość w dążeniach do osiągnięcia wytyczonego celu mimo przeszkód
i niepowodzeń.
zdjecie
Wzbudzanie motywacji

1. Człowiek musi czegoś potrzebować, musi mieć do wykonania jakieś zadanie.

2. Człowiek musi dopuścić do siebie myśl, że istnieje czynnik, który może daną potrzebę
zaspokoić.
3. Człowiek musi mieć przeświadczenie, że w określonych warunkach potrafi osiągnąć
zaspokojenie potrzeby lub osiągnięcie zadania.
(A zatem człowiek musi oceniać szansę powodzenia działań (osiągnięcia nagrody lub
usunięcia kary) jako wyższe od zera.)