มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management

Navamindradhiraj University

5033312 และ 5033337

การจัดการข้อมูลสารสนเทศด้านสาธารณภัย และปฏิบัติการฯ
(Disaster Information Management)

Chapter 4 - ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เบื้องต้น
วันพฤหัสบดี ที่ 15 กันยายน 2565 เวลา 9.00 – 12.00 น.
อาจารย์อจิรา เที่ยงตรง
ภาควิชาปฏิบัติการฉุกเฉินการแพทย์และสาธารณภัย
คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสขุ ภาพ
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์
Geographic
Information
System
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

1 คาจากัดความ
GIS = Geographic Information Systems
กระบวนการของการใช้ระบบคอมพิวเตอร์เพื่อใช้ในการนาเข้า จัดเก็บ จัดการ
ปรับปรุง สืบค้น วิเคราะห์และแสดงผลเกี่ยวกับ ข้อมูลเชิงพื้นที่ ที่สามารถอ้างอิง
ตาแหน่งเชิงภูมิศาสตร์ได้

จัดเก็บ จัดการ วิเคราะห์ แสดงผล ข้อมูลเชิงพืน้ ที่

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

1.1 เทคโนโลยีทเี่ กี่ยวข้อง

• การรับรู้จากระยะไกล (RS)
• ระบบนาทางด้วยดาวเทียม (GNSS)
• การสารวจและการทาแผนที่
• ภูมิศาสตร์พื้นฐาน
• ระบบการจัดการฐานข้อมูล
• วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

ทาไมต้องใช้ GIS ??
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

ฐานข้อมูล สิ่งที่ยากต่อการแปลความหมาย

“Database Not Easy to Interpret”

ภาพ 1 ภาพ สามารถแทนคาพูดนับพันคา

“Visualization Worth a Thousand Words”

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

1.2 ประโยชน์ของ GIS

• สามารถช่วยในการจัดการและบริหารข้อมูลเชิงพื้นที่
• ช่วยให้เราทางานได้สะดวก รวดเร็ว และมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
• สามารถเข้าใจในความสัมพันธ์ของสิ่งต่างๆ ในเชิงพื้นที่ได้เป็นอย่างดี
• เป็นรากฐานที่ดีในการตัดสินใจอย่างฉลาด
• ช่วยฝึกให้เรารูจ้ ักคิดอย่างเป็นระบบมากขึ้นโดยอาศัยการคิดแบบบูรณาการเชิงพื้นที่
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2 องค์ประกอบของ GIS
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.1 ฮาร์ดแวร์ (Hardware)

• ประกอบด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์นาเข้าข้อมูล สื่อบันทึกข้อมูล อุปกรณ์แสดงผล และ
อุปกรณ์ต่อพ่วงต่างๆ
• ฮาร์ดแวร์จะต้องมีสมรรถนะเพียงพอสาหรับการจัดเก็บและจัดการข้อมูลที่มีปริมาณมาก และ
สามารถรองรับการทางานของซอฟต์แวร์ได้

GIS
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.2 ซอร์ฟแวร์ (Software)

• การนาเข้าและตรวจสอบข้อมูล
• การเก็บและการจัดการฐานข้อมูล
• การคานวณและการวิเคราะห์ขอ้ มูล
• การรายงานผลข้อมูล
• ส่วนสัมพันธ์กับผู้ใช้
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.3 ข้อมูล (Data)

• Digitized and Scanned Maps
- การซื้อ, การขอความอนุเคราะห์, แจกฟรี (ผ่านอินเตอร์เน็ต)
- สร้างขึ้นโดยผู้ใช้
• ฐานข้อมูล
- ตารางข้อมูล
• GPS – Global Positioning System
- ความแม่นยาความถูกต้องเชิงตาแหน่ง
• Field Sampling of Attributes
• Remote Sensing & Aerial Photography
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4 กระบวนวิธวี เิ คราะห์ (Methods)

เป็นการออกแบบและวางแผนขั้นตอนการดาเนินงานต่างๆ
เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ตามที่ต้องการ
• กาหนดปัจจัย/ตัวแปรต่างๆ
• การนาเข้าข้อมูล (Data Input)
• ตรวจสอบและเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของข้อมูล
• การจัดการฐานข้อมูล (Data Management)
• วิเคราะห์และประมวลข้อมูล (Data Analysis)
• แสดงผลข้อมูล (Data Display)
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.1 กาหนดปัจจัย/ตัวแปรต่างๆ
Flood

Drought
Problem Landslide

Hazardous chemical

Oil spill
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.1 กาหนดปัจจัย/ตัวแปรต่างๆ
Flood hazard factors:
(a) Elevation
(b) slope angle
(c) Aspect
(d) Rainfall
(e) Distance to rivers
(f) Distance to streets
(g) Soil Hydrological Group
(h) Curve Number
(i) Distance to Urban Drainage
(j) Urban Drainage Density https://www.researchgate.net/publication/359858981_Urban_Flood-
Risk_Assessment_Integration_of_Decision-Making_and_Machine_Learning
(k) Land Use.
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.1 กาหนดปัจจัย/ตัวแปรต่างๆ
Flood hazard factors:
(a) Elevation
(b) slope angle
(c) Aspect
(d) Rainfall
(e) Distance to rivers
(f) Distance to streets
(g) Soil Hydrological Group
(h) Curve Number
(i) Distance to Urban Drainage
(j) Urban Drainage Density https://www.researchgate.net/publication/359858981_Urban_Flood-
Risk_Assessment_Integration_of_Decision-Making_and_Machine_Learning
(k) Land Use.
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.1 กาหนดปัจจัย/ตัวแปรต่างๆ
Drought hazard factors:
(a) Elevation
(b) slope angle
(c) Aspect
(d) Rainfall
(e) Evaporation
(f) Temperature
(g) Depletion
(h) Depth

Assessment of drought hazard, vulnerability and risk in Iran using GIS techniques
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.2 การนาเข้าข้อมูล (Data Input)

- การนาเข้าด้วยอุปกรณ์โต๊ะ Digitizing
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.2 การนาเข้าข้อมูล (Data Input)

- Scanning by scanner
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.2 การนาเข้าข้อมูล (Data Input)

- การนาเข้าจากเครื่อง GPS
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.3 ตรวจสอบและเชือ่ มโยงความสัมพันธ์ของข้อมูล

คณะกรรมการภูมิสารสนเทศแห่งชาติได้มีกาหนด
ชั้นข้อมูลภูมิสารสนเทศพื้นฐาน (Fundamental
Geographic Data Set : FGDS) หมายถึง
ชั้ น ข้ อ มู ล ที่ มี ศั ก ยภาพสู ง ที่ ส ามารถน ามาใช้ ง าน
ร่วมกันระหว่างหน่วยงานต่างๆ และสามารถใช้เป็น
ข้อ มู ล พื้ น ฐานในการอ้ า งอิ งเพื่ อ เพิ่ มเติม ชั้นข้ อ มู ล
ในด้านอื่นๆ ได้ โดยข้อมูลประเภทนี้เกี่ยวข้องกับ
ลักษณะของภูมิประเทศทั่วไป
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.4 การจัดการฐานข้อมูล (Data Management)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.5 การวิเคราะห์และประมวลข้อมูล (Data Analysis)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.6 แสดงผลข้อมูล (Data Display)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.6 แสดงผลข้อมูล (Data Display)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.6 แสดงผลข้อมูล (Data Display)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4.6 แสดงผลข้อมูล (Data Display)

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

2.4 บุคคลากร (People)

เป็นผู้ที่มีหน้าที่จัดการให้องค์ประกอบทั้งหมด ทางานประสานกัน
• ผู้นาเข้าข้อมูล
• ช่างเทคนิค
• ผู้ดูแลระบบฐานข้อมูล
• ผู้เชี่ยวชาญสาหรับวิเคราะห์ข้อมูล
• ผู้บริหารซึ่งต้องใช้ข้อมูลในการตัดสินใจ

อาจกล่าวได้ว่า ถ้าไม่มีบุคลากร ก็จะไม่มีระบบ GIS

บุคลากรจึงเป็นองค์ประกอบทีส่ าคัญทีส่ ดุ ในระบบ GIS
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

3 ข้อมูลของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS Data)

Where is it? What is it?

Species: ต้นรัก
Height: 15 m
Age: 25 Yrs
GIS กับการบรรยายโลกของเรา
13.780655 , 100.506069
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Where is it? What is it?

Landmark: สถานีดับเพลิง
Name: สามเสน
Sub-district:วชิรพยาบาล
District: ดุสิต
GIS กับการบรรยายโลกของเรา Province: กทม.
staff: 50 คน
13.780655 , 100.506069
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University
ข้อมูล (Data)

ข้อมูลเชิงพืน้ ที่ ข้อมูลเชิงบรรยาย

(Spatial Data) (Attribute Data)
ข้อมูลที่แสดงตาแหน่งที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ เป็นข้อมูลที่แสดงคาอธิบายข้อมูลเชิงพื้นที่
ของรูปลักษณ์เชิงพื้นที่
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University
ข้อมูลเชิงพืน้ ที่ (Spatial Data)

ข้อมูลเวคเตอร์ ข้อมูลราสเตอร์
(Vector Data) (Raster Data)

Points

Lines

Areas
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

3.1 ข้อมูลเวกเตอร์ (Vector Data)

• เก็บข้อมูลในรูปแบบของข้อมูลเชิงเส้น
(Vector)
• ข้อมูลแต่ละเส้นมีตาแหน่งค่าพิกดั ของจุดต่างๆ
• เหมาะสาหรับการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงโครงข่าย
(Network Analysis)
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

3.1 ข้อมูลเวกเตอร์ (Vector Data)

ข้อมูล Vector แสดงแทนลักษณะต่าง ๆ บนโลกของเราได้ 3 ลักษณะ
บ้าน➔บ้านเลขที่
จุด
วัด ➔ ชื่อวัด
Point
โรงเรียน ➔จานวนนักเรียน

เส้น ถนน➔ประเภทถนน
Line แม่น้า ➔ ชื่อแม่น้า, ความยาว
รางรถไฟ ➔ความยาว

พื้นที่รูปปิด แปลงที่ดิน➔เจ้าของ, จานวนประชากร

Polygon พื้นที่ป่าไม้ ➔ ชนิดของป่าไม้
เขื่อน➔ความจุของเขื่อน
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

3.2 ข้อมูลราสเตอร์ (Raster Data)

Columns

• เก็บข้อมูลในรูปแบบของ ข้อมูล เชิงจุด (Cell-based) Rows

ในตารางกริด (GRID)
• แต่ละช่องใช้เก็บค่าของข้อมูลเรียกว่า Pixel
• เหมาะส าหรับ การวิ เ คราะห์ ข้ อ มู ล เชิ ง พื้ น ที่ (Spatial
Analysis)
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Vector Raster
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University
Raster vs Vector
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Vector convert to Raster

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Vector convert to Raster

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Raster and Vector Representations of the same terrain

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Raster and Vector Representations of the same terrain

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Raster and Vector Representations of the same terrain

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

Raster and Vector Representations of the same terrain

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

3.3 ตัวอย่างข้อมูลราสเตอร์

แผนที่ภูมิประเทศ ข้อมูลปริมาณน้าฝน ภาพถ่ายดาวเทียม

มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University

ข้อมูลในระบบ GIS

Raster ตัวอักษร (Character)

Point ตัวเลข (Numeric)

Line

Polygon
มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช Disaster Management
Navamindradhiraj University