UKŁAD ODDECHOWY

LEKI PRZECIWKASZLOWE
Kaszel: złożony odruch obronny, mający na celu usunięcie ciała obcego lub wydzieliny z
dróg oddechowych. Wyróżniamy dwie fazy:
 faza pierwsza: głęboki wdech, na szczycie którego dochodzi do zamknięcia
głośni i wzrostu ciśnienia do 1,3-21,3 kPa na 0,2-0,4 s
 faza druga: gwałtowne otwarcie głośni i spadek ciśnienia, co wywołuje prąd
powietrza w kierunku krtani i gardła
leki p/kaszlowe są to leki hamujące odruch kaszlu, a nie likwidujące jego przyczyny, np.
stanu zapalnego

LEKI PRZECIWKASZLOWE O DZIAŁANIU OŚRODKOWYM

 Leki przeciwkaszlowe pochodne alkaloidów opium

o Leki wykazujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie

Morfina:
- dawki p/kaszlowe mniejsze niż p/bólowe
- źle się wchłania z przewodu pokarmowego
- korzystne również działanie p/kaszlowe w sytuacjach zagrożenia krwotokiem z płuc
( zranienie klatki piersiowej, nowotwory płuc )

Oksykodon:
- działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
- łatwo wywołuje euforię i zależność
- dostępny w postaci pozajelitowej i jako preparat złożony Scophedal ( hioscyna,
oksykodon, efedryna ) stosowany w premedykacji chirurgicznej

Bezytramid:
- działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
- działanie p/kaszlowe widoczne po 1-2 h po podaniu i utrzymuje się 8 h
- wydalany z kałem
- rzadko stosowany w leczeniu szpitalnym

Etylomorfina:
- działanie p/bólowe i euforyzujące podobne do morfiny
- nie ma uzasadnienia do podawania leku jako p/kaszlowego

Hydrokodon:
- w działaniu podobny do morfiny
- w Polsce wycofany z lecznictwa

1
o Leki nie wykazujące wyraźnego działania euforyzującego o słabych
właściwościach uzależniających

Kodeina:
- słabsze niż morfina działanie p/bólowe, hamujące ośrodek oddechowy i uzależniające
- łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego
- metabolizowana w wątrobie ( częściowo do morfiny )
- wydalana z moczem w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym
- działanie p/kaszlowe w dawkach mniejszych niż p/bólowe, utrzymuje się 2 h
- działania niepożądane: zaparcia, nudności, wymioty, zmniejszenie częstości oddechu,
senność, zawroty głowy
- po podaniu doustnym niebezpieczeństwo wywołania zależności niewielkie
- hamowanie ośrodka oddechowego występuje częściej u ludzi w podeszłym wieku i
małych dzieci ( u których mogą wystąpić również drgawki )
- jest składnikiem preparatów złożonych, w skład których wchodzi tez lek p/bólowy
( p/gorączkowy ) lub kwas acetylosalicylowy

Normetadon:
- działanie identyczne do kodeiny

o Leki nie wywołujące uzależnienia

Dekstrometorfan:
- budową zbliżony do leworfanolu
- nie ma działania p/bólowego
- nie wywołuje zależności, nie hamuje ośrodka oddechowego
- siła działania p/kaszlowego odpowiada kodeinie
- łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego
- wydalany z moczem, częściowo w postaci nie zmienionej
- może uwalniać histaminę
- stosowany doustnie

Falkodyna:
- syntetyczna pochodna kodeiny
- silne działanie p/kaszlowe
- mniej działań niepożądanych: nie powoduje zaparć, w mniejszym stopniu hamuje
ośrodek oddechowy
- działania niepożądane: nudności, senność, niepokój psychoruchowy, ataksja przy
stosowaniu większych dawek

Noskapina ( narkotyna ):
- naturalny alkaloid otrzymywany z opium
- działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
- jako pochodna izochinolinowa ma słabe działanie spazmolityczne
- szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
- działanie p/kaszlowe utrzymuje się do 4 h
- działania niepożądane: zależne od dawki, senność, nudność, zawroty głowy, odczyny
uczuleniowe

2
  Preparaty złożone wykrztuśno-przeciwkaszlowe
- równoczesne podawanie leku wykrztuśnego i p/kaszlowego jest wątpliwe
- leki wykrztuśne: zwiększają ilość płynnej wydzieliny
- najczęściej znajduje się kodeina
- Preparaty: Thiocodin ( kodeina + gwajakolosulfonian potasowy ); Sirupus Pini
compositum ( wyciąg sosnowy + ziele glistnika + fosforan kodeiny )

 Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrodkowym

o Estry kwasów organicznych

Okseladyna:
- słabsze działanie p/kaszlowe niż leki opioidowe
- słabe działanie wykrztuśne
- nie hamują ośrodka oddechowego
- nie wykazuje zależności

Oksolamina:
- podobny do okseladyny

Pentoksyweryna:
- działanie p/kaszlowe, miejscowo znieczulające i cholinolityczne
po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 1,5 h
- działanie niepożądane: ( związane z hamującym wpływem na ośrodkowy układ
nerwowy) senność, zaburzenia z przewodu pokarmowego, skórne odczyny alergiczne
- nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych

Glaucyna:
- alkaloid występujący w zielu siwca żółtego
- nie hamuje ośrodka oddechowego i nie uzależnia

o Pochodne fenotiazyny
Dimetoksanat:
- słabsze działanie p/kaszlowe od kodeiny
- słabe działanie miejscowo znieczulające
- szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
- działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 3-4 h
- działania niepożądane: nudności, zawroty głowy
- pobudzenia czynności serca

Pipazetat:
- działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
- działanie miejscowo znieczulające
- szybko wchłania się z przewodu pokarmowego
- działanie p/kaszlowe występuje po 30 min i utrzymuje się 4-6 h
działania niepożądane: dość często, nudności zawroty głowy, pobudzenia czynności
serca

Oksomemazyna:
- działanie p/kaszlowe jak wyżej
- działanie p/histaminowe i uspokajające
3
- działanie niepożądane: senność, nudności, skórne odczyny alergiczne

Alimemazyna:
- pochodna alifatyczna fenotiazyny
- słabe działanie neuroleptyczne
- działanie p/histaminowe i uspokajające
- stosowana: w anestezjologii, w premedykacji chirurgicznej

LEKI PRZECIWKASZLOWE O DZIAŁANIU OBWODOWYM

 Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach

Benzonatat:
- p-butyloaminobenzoesan `
- działanie miejscowo znieczulające
- po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe po 30 min i utrzymuje się do 8 h
- działania niepożądane: zaparcia z powodu zahamowania perystaltyki jelit, skórne
odczyny alergiczne
- stosowany wyłącznie w anestezjologii, w premedykacji np. przed bronchoskopią

 Śluzy roślinne

- działanie p/kaszlowe polega na działaniu osłaniającym błony śluzowe

- łagodzą odczucie drażnienia w obrębie gardła, działają osłabiająco w obrębie błony
śluzowej żołądka
- działanie bardzo słabe ( w granicach placebo )
- nie mają właściwie działań niepożądanych
- do surowców należą: korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny, liście i kwiat
malwy
- wchodzą w skład ziołowych mieszanek wykrztuśnych