ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ Γ΄ ΓΤΜΝΑ΢ΙΟΤ

ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ: Ο ΛΟΓΟΣ ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, Γ΄

Γ . Σ Α ΟΠΛΑ ΣΗ΢ ΠΟΙΗ΢Η΢ – ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΑ Ι∆ΑΝΙΚΑ

Γιάννησ Ρίτςοσ, Αποχαιρετιςμόσ, ς. 77

Σο πούημα Αποχαιρετιςμόσ γρϊφτηκε τον Μϊρτη

του 1957. Ο ποιητόσ, εμπνευςμϋνοσ από τη
θυςύα του Γρηγόρη Αυξεντύου ςτο κρηςφύγετό
του ςτον Μαχαιρϊ (3 Μαρτύου 1957), για την
οπούα διϊβαςε ςτον ημερόςιο Σύπο, γρϊφει
ϊμεςα το ςυνθετικό αυτό πούημα, το οπούο
αναφϋρεται ς’ ϋναν υποθετικό μονόλογο του
Γρηγόρη Αυξεντύου λύγεσ μόνο ώρεσ, ύςωσ λεπτϊ,
πριν το ολοκαύτωμϊ του. Ο όρωασ που
μονολογεύ, αποχαιρετϊ τον κόςμο, τη ζωό, τον
τόπο του.
Ο όρωασ με πολλό ηρεμύα και αυτοκυριαρχύα ςκϋφτεται ςτιγμϋσ και ςκηνϋσ τησ ζωόσ (του)
καθημερινϋσ, απλϋσ και φιλοςοφεί ςε μεγάλα θέματα, εξηγώντασ πώσ και γιατύ βρϋθηκε εκεύ
ςτη ςπηλιϊ. Αυτό η απλότητα, η ηρεμύα και η φυςικότητα κϊνουν τον
όρωα απλό και καθημερινό, του αφαιρούν κϊθε υπερϊνθρωπη ιδιότητα για να μεγαλώςουν
ακριβώσ την πρϊξη, τον αγώνα και τη θυςύα του.

Ο Αυξεντύου δεν εύναι τυχαύοσ όρωασ, εύναι ϋνασ ςυνειδητόσ αγωνιςτόσ τησ λευτεριϊσ. Αυτό
διαλαλεύ ςτο ϋργο του ο ποιητόσ που το αφιερώνει «΢τον όρωα και ϊγιο Γρηγόρη Αυξεντύου,
ςτουσ μεγϊλουσ νεκρούσ ποιητϋσ και διδαςκϊλουσ του ϋθνουσ Διονύςιο ΢ολωμό, Ανδρϋα Κϊλβο,
Κωςτό Παλαμϊ, Άγγελο ΢ικελιανό και ς' όλουσ τουσ γνωςτούσ κι ϊγνωςτουσ μϊρτυρεσ των
ελληνικών και παγκόςμιων αγώνων.»

΢το απόςπαςμα από τον Αποχαιρετιςμό διαγρϊφεται η ανελικτικό πορεύα του ανθρώπου προσ
την αποθϋωςη και η αιτιολογύα τησ θυςύασ του όρωα. Ξεκινώντασ από τισ βιολογικϋσ ανϊγκεσ, τον
αγώνα επιβύωςησ τησ καθημερινόσ ζωόσ, το όραμα τησ ατομικόσ ευτυχύασ, υπερβαύνει την
καθημερινό ϋγνοια (ατομική ελευθερία) και ανεβαύνει τα ςκαλοπϊτια τησ εξωτερικόσ και
εςωτερικόσ ελευθερύασ, φτϊνει ςτο φυλετικό χρϋοσ τησ ελευθερύασ τησ πατρύδασ (εθνική
ελευθερία) και προχωρεύ ςτον κοινό αγώνα για ξεςκλϊβωμα του κόςμου (πανανθρώπινη
ελευθερία).

χρέοσ για τον εαυτό του, χρέοσ φυλετικό, χρέοσ οικουμενικό

Α. Δομή ποιήματοσ
Κλιμακωτϊ, ςτροφό τη ςτροφό, βλϋπουμε τη μεταμόρφωςη του απλού ανθρώπου ςε όρωα-
μϊρτυρα τησ ελευθερύασ:

1η ςτροφή: Η καθημερινό ϋγνοια για αντιμετώπιςη καθαρϊ βιολογικών αναγκών (τροφό,

χρόματα, ϋρωτασ)
 ο απλόσ άνθρωποσ
Ατομική ελευθερία (αποδέςμευςη από υλικέσ ανάγκεσ)
Φρϊςεισ: δε φτϊνει το τραπϋζι,
μότε κϊμποςοσ παρϊσ ςτην τςϋπη
μότε το ψωμύ, μότε το φιλύ

2η ςτροφή: Η προςπϊθεια, ο αγώνασ να ξεςκλαβωθεύ η πατρύδα του.

 η απόφαςή του να γίνει αντάρτησ
Εθνική ελευθερία (αγάπη για την πατρίδα)
 2

Φρϊςη: τραβϊει...ςτο ξεςκλϊβωμα τησ πατρύδασ

3η ςτροφή: Η προςπϊθεια, ο αγώνασ για ξεςκλϊβωμα του κόςμου

 ο θάνατοσ, ο ήρωασ-μάρτυρασ
Πανανθρώπινη ελευθερία (αγάπη για τον κόςμο)
Φρϊςη: ςτο ξεςκλϊβωμα του κόςμου...αγϊπη για όλο τον κόςμο

Β. ΢χολιαςμόσ ςτίχων:

 «Έτςι βρέθηκα ςε τούτη τη ςπηλιά»: η αγϊπη του για τον κόςμο, ο ϋρωτασ για την
πανανθρώπινη, παγκόςμια ελευθερύα τον οδόγηςαν ς’ αυτό τη ςπηλιϊ.

 «το ςτόμιό τησ βλέπει ολόιςια ςτον ήλιο»: το νόημα του αγώνα του πλαταύνει και ςκεπϊζει
όλο τον κόςμο, φτϊνει ωσ τον ουρανό και το ςτόμιο τησ ςπηλιϊσ αποτελεύ το αναγκαύο πϋραςμα
προσ την αυτοθυςύα-αιωνιότητα. Έτςι, ο όρωασ με τη θυςύα του μεταβαύνει από τον
αιςθητό/γόινο κόςμο ςτον αιώνιο, όπου ο όλιοσ, ςύμβολο τησ δικαιοςύνησ, τησ ελευθερύασ, τησ
ειρόνησ, τησ αγϊπησ, τησ ζωόσ και του πολιτιςμού, φωτύζει τον κόςμο.

Εργαςίεσ:
1. ΢το ςυγκεκριμϋνο απόςπαςμα η μορφό του όρωα εύναι αυτό ενόσ κοινού ανθρώπου και όχι
ϋνασ επαναςτατικόσ «μύθοσ». Να αιτιολογόςετε την πιο πϊνω θϋςη χρηςιμοποιώντασ και
ςυγκεκριμϋνα αποςπϊςματα από το πούημα.

2. α. Πώσ κλιμακώνεται το «ξεςκλϊβωμα» το οπούο περιγρϊφει ο Ρύτςοσ ςτο πούημϊ του; β. Ποια
διϊςταςη δύνει ο ποιητόσ ςτη θυςύα του Αυξεντύου με τον τρόπο αυτό;
Να αναφϋρετε τουσ ςτύχουσ οι οπούοι τεκμηριώνουν τα πιο πϊνω ζητούμενα.

Παναγιώτης Νικολαΐδης και Μαριάννα Χρίστου, Φιλόλογοι