DERS PLANI 1

2021 - 2022 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI

MANİSA CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM FAKÜLTESİ

MATEMATİK VE FEN BİLİMLERİ EĞİTİMİ BÖLÜMÜ

MATEMATİK EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

İLKÖĞRETİM MATEMATİK ÖĞRETMENLİĞİ PROGRAMI

MTE 1105 MATEMATİK TARİHİ DERSİ FİNAL ÖDEVİ

210143042 – Cennet KARAEVLİ

Dr. Öğr. Üyesi Aysun Nüket ELÇİ

2022

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 2

DERS PLANI

Dersin Adı: Matematik

Sınıf: 6.Sınıf

Öğrenme Alanı: M.6.3.3. Çember

Alt Öğrenme Alanı: M.6.3.3.1. Çember çizimi

Kazanım: Terimler veya kavramlar: çap, yarıçap, merkez, çember, daire

Semboller: r, R, π

M.6.3.3.1. Çember çizerek merkezini, yarıçapını ve çapını tanır.

a) Pergel kullanmaya yönelik çalışmalara yer verilir.

b) Çember ile daire arasındaki ilişki belirtilir.

M.6.3.3.2. Bir çemberin uzunluğunun çapına oranının sabit bir değer olduğunu ölçme yaparak
belirler. Bu sabit değere π (pi) denildiği vurgulanır. π ile ilgili problemler verildiğinde,
kullanılması istenen yaklaşık değer her seferinde “π’yi 3 alınız; 22/7 alınız; 3,14 alınız.” gibi
ifadelerle belirtilir.

Beceriler: İşlem yeteneği, iletişim kurma, sorgulama, mantıksal akıl yürütme

Süre: 40dk+40dk

Materyal: Kareli A4 kağıdı, kalem, pergel, 1 lira, cetvel, bant, tahta, MEB ders kitabı.

Öğretim Yöntem Teknikleri: Etkinlikler ve matematik tarihinin, matematik dersinde

kullanılması.

Ön Öğrenmeler: M.1.2.1. Geometrik Cisimler ve Şekiller Terimler veya kavramlar: kenar,

köşe, üçgen, kare, dikdörtgen, çember

M.2.2.1.1. Geometrik şekilleri kenar ve köşe sayılarına göre sınıflandırır. a) Üçgen, kare,
dikdörtgen, daire ve çemberin benzer veya farklı yanları açıklanır.

M.3.2.4. Geometride Temel Kavramlar

Terimler veya kavramlar: nokta, doğru, ışın, doğru parçası, açı

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 3

M.5.2.1. Temel Geometrik Kavramlar ve Çizimler Terimler veya kavramlar: Dik açı, dar açı,
geniş açı, paralellik, doğru, doğru parçası, ışın, dikme

Semboller: // , AB, [AB], |AB|, [AB, AB, AB, AB, m(Â)

M.5.2.1.1. Doğru, doğru parçası, ışını açıklar ve sembolle gösterir.

ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ

A) BAŞLAMA

Berna, hafta sonu eğlenmek için ailesi ile

lunaparka gider. Günün sonunda hep birlikte dönme
dolabına binerler.

Dönme dolap tam bir tur attığında bindikleri

kabinin izlediği yolun nasıl bir şekle benzediği
hakkında neler söyleyebiliriz?

(Yukarıdaki metin sınıf içinde okunarak

Görsel 1
derse giriş yapılır. Daha sonra soru sorularak
öğrencilerin fikirleri alınır.)

B) DERSİN ESAS KISMI

Etkinlik

Amaç: Çemberin çizimi

Araç-gereç: Kareli A4 kağıdı, kalem, pergel

Uygulama basamakları:

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 4

Görsel 2

Görsel 3

Görsel 4

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 5

Görsel 5

Görsel 6

Siz de pergel kullanarak içinde farklı büyüklüklerde çemberlerin olduğu bir resim çiziniz.

Sonuçlandıralım:

✓ Pergel yardımıyla çizdiğimiz çemberin başlangıçta kalem ile belirlenen noktaya

çemberin merkezi denir.
✓ Bu çemberin merkezi ile herhangi bir noktasında birleştirilen doğru parçasına yarıçap
denir. Yarıçap “r” harfi ile gösterilir.

Görsel 7

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 6

✓ Sizce çemberin kaç tane yarıçapı vardır? Arkadaşlarınızla tartışınız.

✓ Çemberin merkezinden geçen ve herhangi farklı iki noktasını birleştiren doğru
parçasına çap denir. Çap “R” harfi ile gösterilir.

Görsel 8

✓ Sizce çemberin kaç tane çapı vardır? Arkadaşlarınızla tartışınız.

Siz de kalem ve pergel yardımı ile K merkezli ve yarıçapı 3 cm olan bir çember çiziniz.

✓ Çemberin çapı ile yarıçapı arasında nasıl bir ilişki vardır? Arkadaşlarınızla
düşüncelerinizi paylaşınız.

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 7

Yaptığımız bu
etkinlikten yola çıkarak Top
sizler de çembere model
olabilecek nesnelere
örnek verebilir misiniz?
Yüzük

Bozuk
para

Görsel 9

✓ Çemberin iç bölgesiyle beraber oluşturduğu şekle daire denir. Aşağıda merkezi M

noktası olan daire görülmektedir. Daireler de merkezleri yardımıyla adlandırılır.

Görsel 10

Günlük hayattan çembere model olabilecek nesne bilezik, daireye model olabilecek nesne
yuvarlak bir masanın yüzeyidir.

Görsel 11

MATEMATİK TARİHİ
 DERS PLANI 8

Etkinlik

Amaç: π sayısının bulma

Araç-gereç: Kağıt, kalem, 1 lira, cetvel, bant

Uygulama basamakları:

1.Adım: Boş bir kâğıda 1 lira yerleştirerek kalemle çevresini çizelim.

2.Adım: Bir makas yardımı ile elde ettiğimiz daireyi keselim.

3.Adım: Çevre çizgileri üst üste gelecek şekilde katlayalım. Elde ettiğimiz bu kat çizgisi çaptır.
Bulduğumuz çap çizgisini cetvelle ölçelim.

4.Adım: 1 liranın çevresini sadece bir tam tur olacak şekilde bantlayalım.

5.Adım: Bandı çıkaralım ve cetvelle ölçelim.

6.Adım: Bant uzunluğunu çap uzunluğuna oranlayalım.

Görsel 14
Görsel 12 Görsel 13

Görsel 15 Görsel 16

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 9

Sonuçlandıralım:
✓ Türk lirasının çevresini kuşatan bant uzunluğu olan 8,2 cm Türk lirasının çap uzunluğu
olan 2,61 cm’ye bölündüğünde sonuç yaklaşık olarak 3,14 olur.
✓ Başka herhangi bir çembere de aynı işlemler yapılması hâlinde çıkacak sonuç hakkında
ne söyleyebilirsiniz?
✓ Bütün çemberlerin çevresinin uzunluğunun çapına uzunluğuna bölümü aynı sayıya
eşittir. Bu sayının yaklaşık değeri 3,14 olan π (pi) sayısıdır. Bazı durumlarda işlem
kolaylığı sağlaması için π sayısının yaklaşık değeri 3 veya 22/7 olarak alınır.

Görsel 17

C) DERSİN SONU
(Öğrencilere dersin sonunda π sayısının daha akılda kalıcı olabilmesi için ve
öğrencilerin bu sayının geçmişinin nereden geldiği hakkında bilgiler verilir.)

Eski dönemlerde π sayısını 31/8 ve (16/9)’un karesini kullanıyorlardı. Peki bu değeri

nasıl bulmuşlardı? Kesin bir şey demek olanaksız ama bir tahmin yürütebiliriz: π sayısının
değerini bulmak için en kolay yol bir daire alıp bunun çevresi ile çapını ölçmek ve ikisini
birbirine bölmektir. Biz de öyle yapalım. Nil nehrinin kıyısında büyüyecek bir ıslak kumsal

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 10

alanının ortasında bir yere bir kazık çakalım. Kazığa bir ip bağlayalım. İpin diğer ucuna sivri
uçlu bir sopa tutturalım ve ipi gergin tutarak kuma bir çember çizelim.

Şimdi kazığı ve ipi çıkarıp atalım (kazığın deliği O’yu bozmayalım). Başka bir ip
bulalım. Bu ipi çember üzerinde alınan herhangi bir A noktasından çemberin bir ucundan diğer
ucuna doğru O’dan geçecek şekilde uzatalım. İpin A’ya ve çemberin öteki ucu B’ye karşı gelen
noktalarını bir kömür parçasıyla işaretleyelim. İpin üzerindeki AB uzunluğu çemberin çapıdır
ve bizim ölçü birimimizdir. İpin kömürle işaretlenmiş çemberimizin A noktasıyla çakıştırarak,
ipi saat yönünde çemberin üzerine yayalım. Öteki kömür işaretine çember üzerinde karşılık
gelen noktaya C diyelim. İpi şimdi C noktasına taşıyalım. Kömür işaretinin altındaki yeni
noktaya D diyelim ve benzer şekilde E noktasını da bulalım. Çember üzerinde 3 çap boyu gittik
ve E noktasına vardık. Çevre üzerinde gidebileceğimiz “azıcık” daha uzunluğumuz kaldı. Şu
halde çevrenin çapa oranı yani π’nin değeri “üç küsur” dur. Küsuru atarsak π=3 yazabiliriz
(Nesin, 2019).

Alman bir matematikçi de π’nin tam olarak bir kesir (iki tam sayının oranı) olarak ifade
edilemeyeceğini kanıtlamıştır. Bunun anlamı şudur. Bu sayı ne kadar uzatılırsa uzatılsın, hiçbir
ondalık ifade ona eşit olamaz. Ancak sabırlı olmaya ve yeterince çalışmaya istekliysek, ondalık
sayıları istediğimiz kadar yakın bulabiliriz. Kolay bir çözümü olmayan hemen hemen her sorun,
en azından birkaç kişiyi, bazen takıntılı bir şekilde, onu takip etmeye çeker. İnsan ırkının hem
ilerlemesinin hem de çılgınlığının tarihi, bu tür insanların başarıları ve talihsizlikleriyle doludur.

Görsel 18

(https://youtu.be/M_BUlXqaBsI)

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 11

D) KONU İLE İLGİLİ ÖĞRENCİNİN KARŞILAŞABİLECEĞİ GÜÇLÜKLER

➢ İlerleyen konularda çemberlerle ilgili problemler verildiği zaman öğrenciden π’nin 3

almasını ister fakat her problemde bu verilmediği için öğrencinin sorun yaşayabileceği
kısımdır.
➢ Çember çizimde el ve bilek gelişimi tamamlanmayan öğrencilerin pergel kullanımıyla
çizimde zorlanabileceği yerdir.
➢ Kimi öğrencilerin matematiğe veya matematik tarihine ilgisinin diğer ilgili
öğrencilerden daha az olduğu için π sayısının tarihsel gelişimini anlamakta güçlük
çekebilir.

Çember konusunun yanılgılarını inceleyen çalışmalarda;

➢ Kavram yanılgısı bu şekilde öğrenmeye engel oluşturan kavramsal engelleri ifade

etmekteyken, hata ise yanıtlardaki yanlışlıklar olarak kullanılmaktadır (Ubuz, 1999:96).
➢ Literatürde ayrıca öğretmen/öğretmen adaylarının kavram yanılgılarını konu alan
çalışmalar da (Alkış Küçükaydın ve Gökbulut, 2013; Çetin ve Dane, 2004; Heinz, 2000;
Keçeli ve Turanlı, 2013; Turan ve Erdoğan, 2016) mevcuttur. Buna rağmen çember
konusunda kavram yanılgıları ve hataları konu edinen az sayıda araştırmaya
rastlanmaktadır (Özsoy ve Kemankaşlı, 2004; Kaygusuz, 2011; Bekdemir, 2012;
Özerbaş ve Kaygusuz, 2012).

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 12

ÖDEV ÇALIŞMA KAĞIDI

MATEMATİK TARİHİ
DERS PLANI 13

KAYNAKÇA

Alkış Küçükaydın, M., & Gökbulut, Y. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının geometrik
cisimlerin tanımlanması ve açılımına ilişkin kavram yanılgıları. Cumhuriyet
International Journal of Education 2(1), 102-117.
Bekdemir, M. (2012). Öğretmen adaylarının çember ve daire konularında kavram ve işlem
bilgilerinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 83-
95.
Bektaş, M., Kahraman, S., ve Temel, Y. (2019).
https://www.matematiksel.org/pi-sayisi-hakkinda-enteresan-bilgiler/
https://nesinkoyleri.org/wp-content/uploads/2019/05/kimkorkar_pi.pdf
Kaygusuz, Ç. (2011). Matematik dersi programında yer alan “çember alt öğrenme ” alanına ait
kavram yanılgılarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
MEB (2019). Ortaokul matematik dersi 6.sınıf ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
Özerbaş, M. A., & Kaygusuz, Ç. (2012). Çember alt öğrenme alanına ait kavram yanılgılarının
belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 78-
94.
Özsoy, N., & Kemankaşlı, N. (2004). Ortaöğretim öğrencilerinin çember konusundaki temel
hataları ve kavram yanılgıları. The Turkish Online Journal of Educational Technologt-
Tojet 3(4), 140-147.
Ubuz, B. (1999). 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin temel geometri konularındaki hataları ve kavram
yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16-17, 95–104.
youtube.com/watch?v=M_BUlXqaBsI

MATEMATİK TARİHİ