6.10.

2021
elcinmacar@yahoo.com
millet kavramı. Bugün ulus anlamında kullanılıyor. Osm. Böyle kullanmıyor. Osmanlı milleti
religious community anlamında kullanıyordu. Nüfus yapısını dinine göre tasnif ediyordu. Ben
bulgarım yok ben ortodoksum var. Müslümanlar tek başına kategori. Müslümanlıkta farklı
kategoriler olmasına osmanlı sistemi izin vermiyor. Rum roma imparatorluğundan geliyor.
Rum greek değil. Roma topraklarından. Osmanlı romanın üstüne oturuyor. Fatih kayzer
ünvanını kullanmıştır. Osmanlı romanın devamı. Kurumlarını devralıyor. Rum roma
topraklarında yaşayan. Osmanlı romayı aldığında patrikhaneyi alıyor. Osmanlı islam devleti
kağıt üstünde. Şeyhülislamdan onay alınıyor kanunlarda. Yavuz selime kadar osmanlı
çoğunluğu hristiyan. Bulunan formül millet sistemi. Osmanlının balkanlarda ele geçirdiği
topraklar ortodoks. Osmanlıda ortodokslar istanbuldaki patrikhaneye bağlandı. Romence,
eflakça konuşuyorlar. Homoşen türdeş bir rum cemaati yok. Millet sisteminde bugünkü
modern devlet yapısı yok. Her cemaat kendi iç meselesini kendi çözecek. Devlet her bir
cemaatin dini kurumuna bırakmış birçok işi. Patrik vergiyi toplayacak rumların sorunlarını
dinleyecek. Adeta devlet içinde devlet her bir dini kurum. Patrik vergiyi topluyor devlete
veriyor. Patrik zengine şifa evi kur diyor vs. patrik-metropolit-piskopos-papaz. Patrik
osmanlıda milletbaşı ünvanını alıyor. Ermeniler kendi kilisemiz var. Eçmiyadzin (erivan
yakınlarındaki manastır), sis (kilikya) (bu ikisi katolikosluk), Kudüs (patrikhane), İstanbul,
ermeni dini kurumları. Osmanlıda ermeni başpiskoposu bursadaydı fatih istanbulda
kurdurttu. Sinod-konsil. Büyük hristiyan konsilleri bu tür kararlar alabilir ama fatih
kurdurtuyor patrikhaneyi. Rum patrikhanesi fenerde, ermeni patrikhanesi kumkapıda.
Misyonerlik artınca katolik ve protestan ermeni cemaatleri ortaya çıktı. Rum, ermeni, yahudi
cemaatleri osmanlı tarafından tanınıyor. Osmanlı katolik ve protestan ermenileri de millet
olarak tanıdı. 19.yyda yahudiler romanyot, seferad ve aşkenaz olarak 3 tane. Romadaki
yahudilere romanyot deniyordu. Rumca konuşuyorlardı. Selanik, istanbula yerleşiyor
seferadlar. Ladino konuşuyorlar ortaçağ ispanyolcası. Aşkenazlar 19.yyda pogromlarla
karşılaşıyor. Devlet destekli saldırı demek pogrom. Aşkenazların bazıları filistine göçtü yiddish
konuşuyorlar. Ortaçağ almancası. Osmanlıda büyük nüfus seferadlar. Kadıköy konsilinde
diofizit doğa kabul edildi. Monofizitlere oriental churches deniyor (ermeni, süryani, kıpti) bir
de eastern orthodox var.
19.yy da milliyetçilikler ortaya çıkıyor. Osmanlı milliyetçiliği önlemek için eşitliği sağlamaya
çalışacak. Zenginleşen rumlar patrikhane ile kavga edecek. Misyonerler eğitim kurumları
açılıyor. 2.mahmud devletin merkezileştirilmesi ve modernleşmesi. Tanzimat. 1860larda her
bir millet için nizamnameler çıkarılacak. Hukuki metinler başlıyor. Yahudi din adamlarında
hiyerarşik yapı yok islam gibi. Hahambaşılık icat edildi osmanlıda. Dini kurumla sivillerin yetki
kavgası cumhuriyete kadar sürecek.

13.10.2021
Thesalya 1881de yunanistana bırakıldı. Batı trakya 1920de. İtilaf devletleri verdi. 15 mayıs
1919da izmir ve çevresi işgal ediliyor. Egenin ortasındaki adalar zengin yunan armatörlerinin
olduğu adalar.
Herkül milas makale. Halide edip ve yakup kadrinin yazdıklarını ele alıyor. Tarih yazılırken
ideolojiler yönlendiriyor. Ulusçuluk nedir? Ulusçuluk varolmuş ve hala varolan bir olgudur.
Setham watson. Bazıları ulusçuluk kapitalizmin bir ürünü. Milliyetçiliğin müthiş bir kuramcısı
çıkmamış. Ulusçuluk hem birleştiren bir ideoloji (almanya, italya) hem de parçalayıcı bir
ideoloji (yugoslavya). Kimi zaman devrimci (fransız), kimi zaman kıyımlara katliamlara neden
olur. Sömürgecilik (kendi ulusum için yapıyorum). Naziler de milliyetçi, faşistler de milliyetçi;
sadece vatanını yurdunu seven insanlar da milliyetçi. Marksizm ulusçuluğu bir yanlış bilinç
olarak açıklıyor. Sovyetler milliyetçiliği bastırdı. Antik yunanla bugünkü arasında ilişki yoktur
biz bunu iddia ediyoruz. Her ulusçu kendini tarihin eski dönemlerine dayandırmaya çalışıyor.
Meşruiyet kazandırmak için. Bu insanlar geçmiştekilere ata diyor kendini yakın hissediyor.
Başkalarıyla ortak yaşamı kabul etmiyor, binlerce yıl öncekine ata diyor. Atalar bazen aynı
topraklarda yaşamıyor olabilir (orta asya). 80lerden itibaren ulusçuluk üzerine literatür
oluyor. Kapitalizmin getirisi ve yeni bir şey.

Ulusçuluk geçmişe dayanan ve birikimle gelen bir şey. Sermaye, büyük feodal beylerle
işbirliği yapıp toprakları büyüttü. Tüccar (burjuva) modern krallıkların doğmasını sağlıyor.
Aksi halde her yerde vergi. Sınırları koru diyor burjuva bu mal benim burayı koru. O ülkenin
burjuvazisinin mal üretip sattığı yer. O toprağa vatan demeye başlıyor burjuvazi hakim
olduğu toprağa. Eğitimle herkesin aynı bakmasını sağlayacak. Batı avrupa milliyetçiliği (ingiliz,
fransız örneği).
Türkçülük teorisyenleri osmanlıda rusyadan kırımdan geliyordu. Balkan kökenli genç subaylar
uyguladı. Milliyetçilik öğrenilen bir şey dışardan bir şey. Yukardan gelen bir ideoloji.
Milliyetçilik yok etmeye, asimile etmeye, sürmeye çalışıyor yapamazsa folklorize ediyor.
İmparatorluklar sadakat ve vergi ile ilgileniyor. Ulus devlet asimile etmeye çalışıyor.
Milliyetçilik ilk çıktığında aydınların okumuşların ideolojisi. Köylüler esas olarak dinle
tanımlanıyor. Kurtuluş savaşında hocaları kullanıyor. Ulusçu ideolojinin bir özelliği de
efsaneler üretmesidir. İç okşayıcı, gurur verici hikayeler ve efsaneler. Mesaj sadece o grup
içindir. Bir türk dünyaya bedel gibi. Ulus kafada kurgulanmış bir şey. Bir tür inançtır. En
önemli araç ulusal dil. Bazen ölü bir dil canlandırılıyor veya konuşulan bir ağız resmi dil
yapılır. Biri seçilince diğeri komik, aşağı görülüyor. Zorunlu eğitim, devlet propagandası,
resmi tarih, ulusal orduyu kullanarak standartlaşıyor. Bunun dışında kalanlar sorunlu.
Ulusçuluk devletin öncülüğünde yaratılan bir şey ama çok eski olduğu söylenmektedir.
Yunan sözcüğü iyon denizindeki insanlara perslerin ve arapların verdiği isim. Hristiyanlık
yayılınca olimpiyatlar, felsefe ve antik inançlar yasaklanıyor. Din adamları helen olmadıklarını
hristiyan olduklarını vurgulamaya başladı.
Aydınlanma döneminde kilise karşıtlığı ortaya çıkıyor. İnsan aklı tanrıyı anlamaya muktedir,
aracıya ihtiyaç yok. Kilise hep sistemi koruyor, sistemin meşruiyetini sağlıyor. Avrupa
aydınlanma ve rönesans ile eski yunanı keşfediyor. Eski yunana ve romaya (greko-romen)
dayandırma anlayışı. Heykeltraşlık, resim sanatı vs. kökeni eski yunanda. Eski yunanın
medeniyet bilgisi arap dünyası üzerinden yeniden avrupaya aktarıldı.
Rumlar avrupaya en açık kesim osmanlıda. Fransız devriminden onlar da etkileniyor.
Milliyetçi fikirler eğitimli rumlar arasında yayılıyor. İlk rumca gazete venedikte. Rumluğun
temel kimliği dindi. Kilise hristiyanlık öğretiyordu eğitimde. Osmanlı rumları din temelli
eğitim alıyordu sonra batı tipi eğitim de geldi. Yeni fikirlerle rum milliyetçiler ortaya çıkıyor
eski yunanı benimseyen. Osmanlı boyunduruğundan kurtulalım. 1821de mora yarımadasında
osmanlıya yönelik isyan oluyor. Din adamları da içinde, rumları kullanmak isteyen büyük
devletler de içinde. İngiltere fransa rusya bu işe katılırlar. 1830 londrada imzalanan
protokolle yeni devlet kurulur. Siyasi partiler açıkça ingiliz, fransız, rus yanlısı oldu hamilik
açısından. Önce fransız devriminden etkilenen cumhuriyetçiler ele geçiriir devlet başkanı
Kapodistrias ı seçerler. Kapodistrias öldürülür suikastle bavyeralı bir prens ülkeye gönderilir.
Kral katolik. Prens otto. Avrupaya uygun bir biçimde monarşi olur. Başkent başkadır antik
yunanı yansıtmamaktadır. Daha sonra küçük bir köy olan atina başkent olur. Kendi kilisemizi
kuruyoruz 1833 de yunan ortodoks kilisesi kurulur. İstanbuldaki patrikhane padişahın
enstrümanı. Osmanlı rumlarla yunanlıları ayırt etmek için yeni kurulan devlete yunan diyor.
1837 atina üniversitesi kuruluyor. Burada öğretmen ve memur yetiştiriliyor. Başka ülkelerden
soydaşlar da gelir. Ulus devlet tarihi kimliği yeniden dizayn edip kitlelere anlatıyor.
Cumhuriyetçi elit eski yunanı benimsiyor. Arada doğu roma var. Tarihin Helenleştirilmesi.
Zambelios ve Paparigopoulos zincirin halkalarını birleştirmeyi başaracak. Bizans, doğu roma.
İlk istanbulu kuranlar kadıköye yerleşmiş. Büyük iskender de yunandır dediler. Bizans da
yunandır. Böylece tarih birleştirildi. Osmanlıda biz esirdik köleydik. Kimliğimizi gizli okullarda
öğrendik kiliseye bağlı kimliği. 1850 yılında patrikhane yunan kilisesini tanır. Kolletis,
yunanistan krallığı küçük bir parçadır hedefimiz yunanlıların yaşadıkları diğer topraklardır.
Megali idea-büyük ülkü, büyük fikir. Yunan konsoloslukları yunanlıların olduğu osmanlı
topraklarında rumlarla yakından ilgileniyor. Burslar vererek bilinçlenmelerini sağlamak
istiyor. Milliyetçilik ortaya çıkarken orta sınıf ideolojisi. Heleno-ottomanizm, rum
osmanlıcılığı. Medeniyet istanbulda diyorlar, ekonomik olarak hakimiz ama yönetici
olamıyoruz. Bunlar osmanlıdan reform bekliyor. Venizelos bu anlaşmazlığı kaldıracak.
Venizelos megali idea savunacak.

20.10.2021
Rumlar bizansta ve osmanlıda. Patrikhane. 330da roma imparatoru konstantinos hristiyanlığı
romanın resmi dini haline getirdi. Bu sefer hristiyan olmayanlar mağdur olmaya başladı.
İstanbul merkezli romanın resmi dili latince. Lingua franca egemen dil. Pratik nedenlerle
hakim olan dil en büyük nedeni ticaret. Konstantinin annesi helen çok dindar. Hemen kudüse
gider ve orada hz.isadan kaldığı söylenen kutsal emanetleri topluyor. Bunları çemberlitaşa
koyuyorlar. Yavaş yavaş yunancaya geçiyor resmi dil doğu romada.
Katolikler doğu hristiyanlarını ayrılıkçı görüyorlar. Şizmatik. Haçlı seferleri doğu
hristiyanlarına yönelik de gerçekleştirilmiştir. Kudüsün müslümanlardan geri alınması da
sebep. 1204te katolikler öyle bir ortodoks nefretiyle geliyorlar. 1000lerde papa doğu
romadakileri aforoz etmişti ikiye ayrılmıştı hristiyanlık. Haçlılar istanbulu yağmalıyor ve bir
latin devleti kuruyorlar. Şehirdeki önemli eserleri el yazmalarını vs. götürüyorlar katolikler.
4.haçlı seferi ortodoksların katoliklere bakışında önemli bir dönüm noktası olacak ve ciddi bir
katolik nefreti doğacak ortodoks dünyasında. Türk müslüman anadolu devletlerinde rumlar
ikinci sınıf teba oldu cizye adında vergi ödüyorlar ve müslümanlarla eşit görülmüyorlar. Bu
sistemi osmanlı devleti de devralacak. Rumların varolan bir kurumu olan patrikhaneyi
devralacak osmanlı. İstanbul çevresinden genişliyor osmanlı balkanlara doğru ve bizans
batıdan yardım istemek zorunda kalıyor. Batının bir şartı var papanın üstünlüğünü kabul
etmek. Bunun üzerine istanbuldaki üst ruhban arasında ayrılık başlıyor bunu kabul edelim ve
etmeyelim diyenler. Fatih de fetihden sonra bunu kullanacak ve batı karşıtı biri olan
gennadios u patrik yapacak. Patrik padişah tarafından onaylanır gelebilmesi için. Bizansta da
böyleydi osmanlı devraldı. Şeyhülislam da padişahın onayıyla o işe gelir.
Sezarogdpizm(sezaropapizm?), papasezarizm. Papasezarizm avrupa feodalitesi ortaçağ. Dini
makam siyasi otoriteye tabi osmanlıda. Diyanet işleri hükümete tabidir. Bu bir doğu devlet
anlayışı ve geleneğidir binlerce yıldır. Müslüman hakimiyetine patrikhane tanrı isteğidir
boyun eğeceksin diyor. Dini kurum siyasi otorite için meşruiyet yaratıyor. Fatih patrik için
talimatname veriyor ve haklar tanıyor ibadet hakkı vs. imtiyazlar. Millet sisteminin adı
konmamış ama sonradan buna millet sistemi adı verelim diyorlar. Dini lider eğitim sağlıkla
ilgileniyor vergi topluyor. İltizam vergi toplama hakkını önceden satıyordu osmanlı bunu alan
kişiye mültezim deniyordu. Patriklik makamı da satılan bir makamdır o da iltizamdır. Haliçteki
fener semtinde oturan güçlü rum aileler vardı. Bunlara fenerliler deniyor venedikle ticaret
cenovayla ticaret yapıyor iyi eğitimli elit bir tabaka. Padişah onları tercüman olarak kullanıyor
buna dragoman deniyor. Eflak ve boğdan yöneticiliği bugünkü romanya fenerlilere
veriliyordu. 15.yy başında avrupada matbaa. Osmanlıya ilk matbaayı önce yahudiler getiriyor.
Batıda okumuş bir patrik avrupaya yakın. Protestanlarla yakın olması hem katolik hem
ortodoksları rahatsız ediyor. Yeni ahidi halk diline çeviriyor. Matbaası kapatılıyor.
Osmanlı döneminde yeni kilise yapmak yasak. Kiliselerin bir kısmı da cami yapılmıştır. Kilise
yanarsa, çeşitli nedenlerle yıkılırsa tamir ediliyor. Sıfırdan kilise inşa etme izni yok tanzimata
kadar. Rumlar batı anadoluda ve sahil kenarlarında ağırlıklı yaşıyor. Ege sahili, ege adaları,
karadeniz kıyıları. Belli sektörler rumların elinde balıkçılık, deniz taşımacılığı, kayıkçılar, bazı iş
kolları, süngercilik. Tarabya, beyoğlu cemaati vs. var fransızca commune. 1821de morada
ayaklanma başladığında din adamları da ayaklanmanın içindeydi. Patrikhane yunan ihtilaline
karşı çıkıyor. Patrik ihtilalcileri aforoz etti. Fransız devriminden etkilenen din karşıtı ve ruhban
karşıtı bir çizgideler. Soylulara, aristokrasiye, büyük toprak sahiplerine karşı bir hareket.
Kaybedecek birşeyi olmayan sıradan insanların hareketi. Kilise bu yunan milliyetçiliğine karşı
bir yayın savaşı da başlattı. Pederler öğretisi, kilise böyle bir kitap yayınladı. Burada allahsız
fransız fikirlerinin peşinden koşmayın dedi. Kardeşlik öğretisi ile milliyetçiler cevap veriyor.
Fransız devriminin mottosu. Padişah patrik grigoryus u idam edecek. Patrikhane basıldı rus
çarı ile karşılıklı mektuplar bulundu rus çarı ile işbirliği yaptığı iddia edildi patriğin. Bir diğer
rivayete göre patrik cemaatte olanları engelleyemeyen kişi diye idam edildi deniyor. Rumlar
tehlikeli cemaat dikkat edilmesi gereken cemaat pozisyonuna girdi kuşku ve güvensizlik
başladı. 1821den itibaren devlet yönetimindeki rumların sayısı azaldı ermeniler daha ön
plana çıktı. Rumlar açısından iki seçenek çıktı, istanbul mu atina mı. İstanbulda heleno-
ottomanizm ortaya çıktı. Müslüman erkek bir hristiyan kadınla evlenebiliyor ama tersi yasak.
Müslümanlığa geçiş serbest, müslümanlıktan çıkmak yasak.
Orta sınıfın yükselişi, misyonerler, devletin merkezileştirilmesi --- nizamnameler ve
sekülerizm. Tanzimat 1839, ıslahat 1856. 1856 aynı zamanda paris konferansı kırım savaşı.
Osmanlı rusya ya kapılmasın diye batıya yanaşıyor. Gayrı müslimlere eşitlik vaadederek
onların isyan etmemesini sağlamaya çalışıyor. Osmanlı da kapitalistleşiyor orta sınıf
yükselmesi hızlanıyor osmanlıda. Misyonerler anadoluda okullar ve hastaneler açıyorlar.
Eğitim ve sağlık osmanlıda devletin görevi değil, bu boşluğu misyonerler dolduruyor.
Osmanlıda eğitim din temelli ve piyasanın talep ettiği iş gücüne cevap veremiyor. Farklı
donanımlara sahip eleman ihtiyacı var. Bu okullara o yüzden rağbet başlıyor. Misyonerler
müslümanlar arasında başarılı değil, müslümanlıktan dönmek yasak o yüzden. Dini liderler
padişaha misyoner okullarını sürekli şikayet edecek ve kendi eğitim sistemini modernize
etmeye çalışacak cemaat liderleri. Protestan misyonerleri kadının yerini yükselten bir
program uyguluyor. Devletin merkezileştirilmesi ve modernleştirilmesi. 2.selim ve
2.mahmudla başlayan. Devlet kurumsallaşmaya çalışıyor. Dışişlerine reisül küttap bakıyordu.
Ayrı binalar lazım ve bakanlıklar kuruluyor. Avrupaya öğrenciler ve memurlar gönderiliyor ve
bunların yabancı dil öğrenmesi isteniyor. Bugünkü bakanlıklar 2.mahmud döneminde
kurulmaya başlandı 1820-30 lar.
Cemaatlerde karşı çıkanlar ortaya çıktı. Din gözüyle dünyaya bakan bir adam nasıl bizi
yönetebilir? Modern devlette maliye olmalı devlet vergi toplayacak. Eğitim ve vergi işi
cemaatlerden alınıyor modern devlet reformları kapsamında. Hem devlet, hem cemaat
içinden sıkıştırılıyor patrikhane. Cemaatin yönetilmesine yönelik sivil kişilerin nasıl katılacağı
nizamnamelerle belirleniyor. Toplum sekülerleşiyor. Yaşamlar bozuluyor. Ermeniler bizden
aşağı diyor rum patriği ben şimdi bunu da kaybedeceğim. Sistem rumları askere almıyor,
ticarette başarılılar. Batılı temsilcilerin osmanlı distribütörlüğü bunlara geçiyor. Osmanlı
yabancı bankerlerden borç alıyor sarayla yakın ilişkileri var. Sillogos cemiyet demek.
Buralarda kütüphane var, okuma salonu var. Konferanslar oluyor. Modern elit tabaka.
Cemaate yeni-iyi okullar açmak. Kız eğitimi önem kazanır. Osmanlı bürokrasisinde
yükseliyorlar, özellikle dışişlerinde yükseliyorlar. Batı ülkelerindeki büyükelçilerin büyük kısmı
rumlardan oluşuyor. Muzurus paşa asker zannetmeyin sivil paşa. Rum, atinaya büyükelçi
yapılıyor. Nizamnamelerle cemaatlerin yönetimi meclislere bırakılıyor. Kilisenin cemaat
üzerindeki rolü zayıflıyor. Buharlı gemi ile tarabya bağlanıyor.
Richard globe makale. Yunan devleti megali idea ile osmanlı rumları ile yakından ilişki
kuruyor. Yunanistan patrikhaneyi etkilemeye çalışıyor eğitim müfredatında Yunan kimliği
olsun diye.
Patrikhane yunanistan kurulurken aforoz etmişti bunları, çocuklarımıza nasıl anlatacağız
sorunu ortaya çıkıyor. Bu bir taktikti böyle yapmak zorundaydı görüşü var. Ulus tek vücut
değildi diyor herkül milas.
Patrik 19.yy sonu 20.yy başı 3.ioakhim devletle çatışacak merkezileştirme sonucu devlet
yetkilerini almak istediği için ittihatçılar ile. Bu süreç yahudilerde de yaşandı. Alliance israilite
yahudi ittifakı laik bir hareketti. Osmanlıda yahudilere yönelik okullar açtı. Osmanlı son
dönemi fransızca eğitim aldı ve aralarında fransızca konuşmaya başladı. Ladino konuşmak
aşağı, eğitimsiz anlaşılıyordu.

27.10.2021
Milleti rumdan helen ulusuna makalesi. Milliyetçi ideoloji homojen bir biçimde algılıyor
grupları. Adeta bir canlı varlıkmış gibi davranıyor. Rum şunu yaptı rum şöyle istiyor tek
kişiymiş gibi konuşuyor rauf denktaş. Nasıl her konuda benzer düşünebilir ve benzer
davranabilirler? Selanikte karadenizli rum oranı yüksek. Bölgesel özelliklerini müthiş bir
şekilde koruyorlar. Evde hala pontusça denen ağzı konuşuyorlar. İzmir hinterlandı kapitalist
topluma geçmiş bölgeler. İzmir üzerinden tarımsal üretim ihraç ediliyor. Dünya kapitalizmi ile
izmir bölgesindeki rumlar bağlantı içinde. İzmir önemli bir ihraç limanı, acentalar dünya ile
sürekli ilişki içinde. Karadeniz rumları rusya ile ilişki içinde. Deniz ulaşımı en temel ulaşım
yolu. İlk demiryolu hattı izmir-turgutlu arası. Ürün taşınması lazım. Şam-hicaz, berlin-bağdat
demiryolları. Trabzon buğdayı rusyadan alıyor konyadan almıyor demiryolu yok. Bir anda
ortaya çıkmadı yunan milleti, bu bir süreç yavaş yavaş oldu. Milliyetçi ideoloji doğuştan
geliyormuş gibi anlatılıyor. Kentli bir okur-yazar kitlesinin ortaya çıkması önemli. Batı dışı
ülkelerde batı tipi eğitim almakla oluyor. Sillogos ortaya çıkıyor okuma yazmanın simgesi.
Temel derdi o güne kadarki eğitim anlayışını değiştirmeye çalışmak, din merkezli eğitimi
değiştirmeye çalışmak ve yeni avrupadan etkilenen ortodoksluk merkezli yerine yunan milleti
temelli bir kimlik yaratmak amacı. Doğal olarak önce kilise ile çatışıyorlar. Makedonya bütün
milliyetçiliklerin çatıştığı yer. Makedon salatası… yunan milliyetçiliği ile patrikhane uzlaşıyor.
Din adamları sillogosun eğitime verdiği öneme yakınlaşıyor. Cemaati bir arada tutacak bir
formül. Rum giderek yunana doğru gitmeye başlıyor. Helen kültürünü sahiplenme yavaş
yavaş patrikhaneyi de etkilemeye başlıyor. Yunan devletinin desteği, sillogosun da eğitimli
rum cemaati yaratma çabalarıyla eğitim kilisenin tekelinden çıkmaya başlıyor, seçkinlerin
yararlandığı alan olmaktan çıkıyor ve taşraya doğru da gitmeye başlıyor. Böylece bunların da
okuma yazma malzemesi yunanistandan beslenmeye başlıyor. Sillogos da okullar da
malzemeyi yunanistandan elde ediyor. Okullarda öğretmenlik yapacak olanlar atina
üniversitesinde okuyor… lehçeler eğitimliler arasında yok olmaya başlıyor, standart bir dil
hakim olmaya başlıyor, atina üniversitesindeki dil. Okuma yazma bilenler eğitimliler arasında
dil standartlaşıyor. Patrikhaneyi ulus üstü konumundan vazgeçirmeye başlıyor bu durum.
Patrikhane bunu yapmazsa o da gidecek. Ekümenik olma iddiasıyla çelişiyor uluslarüstü. Ama
yok olmamak için buna mecbur kalıyor.
Skalieris yeni osmanlılar denilen grubun içerisinde. 1876daki iktidar değişikliği yeni
osmanlıların ürünü ve onların içerisinde bir rum da var. Heleno ottomanizm de var. 3. İoakim
2 kere patrik oldu ittihatçılarla kavga ediyor vermem yetkileri diyor. Patrikhane cemaat
içindeki orta sınıflarla uzlaşmak zorunda kalacak.
Sizin dışınızdakilerin giderek milliyetçileşmesi sizi de milliyetçileştiriyor. İttihatçıların
türkçüleşme süreci. İttihatçıların 1913 te darbeyle iktidara gelip türkçü politika izlemeleri rum
elitin milliyetçiliğinin doruk noktasını getirmiştir. İstanbulun işgali. Heleno ottomanizm mi
megali idea mı ikilemi patrikhanenin devam ediyor. İstanbul işgali ile politika değişiyor. Bizim
geleceğimiz ne olacak? Yıkılmış imparatorluğun peşinden mi koşacağız? Yoksa yunan
milliyetçiliği ile birlikte mi davranacağız? Bir süre bocalıyor patrikhane. 1919 yunan ordusu
izmiri işgal ediyor. Venizelos patrikhaneye müdahale ediyor kendi hemşehrisini patrik
seçtiriyor ve patrikhane artık açıkça yunan milliyetçiliğinden yana tavır alıyor. Siyasi elitlerin
gözünde artık bu gruplar bir arada yaşayamaz. Buralar bizim her milliyetçiliğin iddiası ama
türk milliyetçiliği kazanıyor kurtuluş savaşında.
Herkül milas kitabından parça makale. Kimi yunanlılar bağımsız devlet istemediler. Bazıları
balkan halkları birliği düşündü. Kimileri daha sol bir çizgi, kimileri megali idea. Yunan
ulusçuluğunun içinde de farklı yaklaşımlar var. Rigas yunan ulusçuluğunun önderlerinden
kabul edilen. Osmanlının ilk anayasası 1876 anlatılıyor ama osmanlı ilk anayasa taslağı rigas
tarafından hazırlanmış. Rigas ın amacı osmanlıyı yıkmak değil, rejimini değiştirmek. Rigas
avusturya polisi tarafından yakalanıyor osmanlıya teslim ediliyor ve öldürülüyor. Osmanlı için
dünyanın en güzel devleti, sorun onun tiran gaddar yöneticilerindedir. Amacı halk devrimi
yapmak ve fransadaki gibi demokrasi yapmak. Tek ulusu içermeyen devlet ve eşitlik
temelinde olacak. Yasalar ve özgürlük egemen olacak, kimse dinsel inançlara karışmayacak,
eşit yurttaşlar devleti olacak. Fransız devriminin etkisinde kalmış ama sol bir ideolojinin
temsilcisi.
Tarihte türklerden yunanlılardan söz etmek anakronizme düşmektir. Yunanlılar rum veya
grek diyordu, türkler müslüman veya osmanlı diyorlardı. Yunan osmanlılığı fikri de rigasın
söylediklerine benziyor. Suliotis kitabı var. İstanbul örgütünü kurmuş gizli bir örgüt. Yunan
mercilerin onayını da alıyor. Amacı istanbulu bulgar topraklarına katmak isteyen bulgar
milliyetçiliğine karşı çıkmak. İmparatorlukta müslümanlar çoğunluğa sahip değil. Girit in
birleşmesi yunan osmanlılığına alınmış büyük bir darbe. 1908 seçimlerinde yunan milliyetçisi
adayların seçilmesine çalışıyor yunanistan. Yunanistan ın en büyük korkusu makedonyadaki
bulgar milliyetçiliği. Durum bulgarlar lehine. Yunan milliyetçiliği bulgarlara karşı osmanlı ile
işbirliği yapmaya çalışıyor. Bulgarlar kendi eksarhanesini kurmuştu. Makedonyadaki kavga
üzerinde etkili. Yunan milliyetçiliği zayıf bulgarları etkileyemiyor bu yüzden osmanlıya ihtiyaç
duyuyor. Günümüzde yunan osmanlılığı fikri son buldu artık ortak kimlikle yaşanabileceğini
düşünen kalmadı. Kıbrısta da ortak kimlik yaratılabilir diyenler hırpalandı. Devlet yapıları tek
uluslu devletler temeline kuruldu, istenmez oldu diğerleri.
Dimitris gicikis adlı yunan tarihçi anakronik romantik. 70li yıllardan itibaren heleno türkizm
savunusu yapıyor. Bir türk yunan federasyonu istiyor. Suliotisin söylediklerini anımsatıyor.
Gicikis daha dinsel bir düzenden yana. Müslümanların ve ortodoksların ara bölgesi. Gicikis
turgut özal a danışmanlık yaptı. Deli muamelesi görmekteydi.

3.11.2021
1830 da kuruldu yunanistan. 1832 krallık olma tarihi. 1875ten itibaren makedonya bölgesi.
19.yy imparatorlukların milliyetçiliklerle sarsıldığı yüzyıl. Makedonya etnik ve dinsel anlamda
karmakarışık bir yer. Makedonya salatası diye deyim var. Makedonya benim iddiası bütün
balkan milliyetçiliklerinde var. Makedonya bu karmaşıklık sayesinde osmanlının elinden daha
geç çıktı. Yenişemediler güçleri birbirine yetmedi. Asıl çatışma yunan ve bulgar milliyetçiliği
arasında oldu. Ulahlar makedonyada yaşayan hayvancılıkla çobanlıkla geçinen dağ köylüleri.
Konuştukları dil biraz farklı. Ulahların dili romence gibi. Benim okulum olsun papazım olsum
benim dinimde ayin yapsın diyor romanya(?). makedonya kimin olacak kavgası balkan
savaşlarına getiriyor. Büyük güçler balkanlarda statükonun bozulmasından yana değiller.
Küçük karadağ prensliği osmanlıya savaş açar. Bulgaristan, yunanistan ve sırbistan izler.
Osmanlı balkan savaşında ciddi bir yenilgi aldı. Osmanlı aleyhine en çok toprağı alan
bulgaristan. Bulgar çeteleri komitacıları müslümanları kaçırtmak amacıyla büyük bir eylem
yapıp etkisinin büyük bölgeye yayılmasını istiyorlar. Selanik osmanlının ikinci büyük şehri.
Athos dağı keşişler yönetir. Özerktir, kadınların girmesi yasaktır. Aynaroz agios oros kutsal
dağ. Selaniğe bulgar ordusu ve yunan ordusu yaklaşıyor. Bulgarlara vermektense yunan
ordusuna şehri teslim edeyim diyor tahsin paşa. Yunan ordusu birkaç saat farkla bulgarlardan
şehri teslim alıyor. Birinci balkan savaşında çatalcaya kadar geldi bulgarlar. En büyük pastayı
aldılar 1. Balkan savaşında. Bu durum diğer balkan ülkelerini rahatsız etti. Bu sefer
bulgaristana karşı birleşildi ve yeni savaş açıldı. Mayıs 1913 londra konferansında osmanlının
trakya sınırı belirleniyor. Edirneyi geri alır osmanlı ikinci balkan savaşında. Türkiyenin
bugünkü sınırı ortaya çıkmış olur. İkinci balkan savaşında sırbistan, yunanistan ve romanya ya
toprak kaybeder bulgaristan. Sadece dedeağaç bulgaristana kalır. 1913te %70 büyüyor
yunanistan. Yunanistanla bulgaristan arasında mübadele oluyor. Farklı dinden olanı
kovacaksın balkan ülkelerinin politikası bu. Selanikte büyük oranda yahudi var. Yunan
burjuvazisi yaratma politikası yunan devleti yahudilerle uğraşır.
Dönmeler var. Sabetay sevi mehdi olduğunu ilan ediyor ve inananlar dönme oluyor. Ya
müslüman olursun ya kellen gider sabetay seviye. Takipçileri de müslüman oluyor. Balkanlara
sürülür. Selanik yahudileri arasından rağbet görür. Selanik osmanlının avrupaya açılan kapısı.
Şemsi efendi okul kurar, bülbülderesi üsküdarda yatıyor. Selanik nüfusu %10u sabetaycı.
Yahudi ve dönemelerden kurtulma politikası selanikte yunan milliyetçiliğinin temel hedefi
olacak. Dönmeler istanbul ve izmire gelecek.
Balkan savaşlarında bu kadar çok toprak katılması venizelosun prestijini arttırdı. 1844te
megali idea fikri. Yunanistan kralı ile başbakan arasında fikir çatışması çıkıyor. Venizelos
ingiltere ve fransa yanında yer alma taraftarı, kral ise alman kayzeri 2. Wilhelm in kız kardeşi
ile evli. Almanyaya yakın ve almanyaya hayran. Yunanistanın yanlış tarafa oynayacağını
düşünüyor kral. Kral, küçük ama saygın bir yunanistan inşa edelim fikrinde. Kral venizelosun
ing fransa peşine takılmasını doğru bulmuyor. Kralcılar ve venizelosçular ayrımı. 1. Dünya
savaşı başladığında venizelos çok istekli ama ingiltere henüz girmesini istemiyor. Bulgaristan
ın ne yapacağı bekleniyor. İoannis metaksas isimli bir albay, yunanistan savaşa girerse
bulgaristan bundan faydalanmaya çalışacak kuzey topraklarımız tehlikeye girer diyor.
Bulgaristan osmanlı almanya tarafında savaşa girecek. Venizelos kralla çatışmaya girecek.
Venizelos taraftarlarının bulunduğu selanik e gidiyor ve burada ikinci bir hükümet kuracak.
Büyük güçler bu hükümeti tanıyacak, kral çok kötü duruma düşecek. Bu hükümetin tanınması
üzerine kral ülkeyi terkedecek yerine oğlu aleksandır gelecek. Venizelos kralcı memurları
sürecek, subayları atacak devlet allak bullak olacak. Bolşevik devriminde ingilizler amerikalılar
asker gönderecek yunanistan da gönderecek. Pontuslu karadenizli rumlar rusyaya doğru bir
göç başlatacak ekonomik nedenlerle. 600 bin pontuslu var rusyada. 1919da galipler pariste
barış konferansında toplanacak 1. Dünya savaşı sonrası. İtalya siyasi birliğini geç kurmuş,
sanayisinde kıpırdanmalar var. Sanayi için ucuz hammadde ve pazara ihtiyacı var. Ciddi nüfus
artışı var italyada. Akdeniz, anadolu kıyılarındaki adalar ve afrika. İtilaf devletlerinin gizli
paylaşım planı var. Gizli anlaşmalarda izmir italyaya bırakılmış. İtalyan askerleri antalya-
muğla tarafına çıkmış. Venizelos izmiri istiyor derhal itilaf devletlerinden. 1919 15 mayısta
yunan ordusu izmire çıkıyor. Venizelos bu bölgede nüfus çoğunluğu rum diyor. İzmirde
özellikle gemicilik ve deniz ticareti alanında rum burjuvazisi oluşmuş durumda. İtalyanlar bu
işe çok bozuluyor. İlk anlaşıp anadoluyu terkeden ordu italyan ordusu. Kasım 1920 seçimleri
yunanistanda. Venizelos iktidarı kaybetti. Venizelos devrinin son kısmı savaş içinde geçti.
İktidarı kaybediyor venizelos. Ülkeyi terketmiş olan kral geri dönüyor. Plebisit oluyor krallık
istiyorum çıkıyor. İngiltere ve fransadan olan eski destek yok. Yunan ordusunun
finansmanında da sorunlar başlayacak.
Melek fırat makale. Sosyalistler anadolu işgaline karşı çıkıyor. Wilson prensipleri çoğunluk
olanlar geleceklerine karar versin. İngilizler ve fransızlar destekliyor. Sykes piccot anlaşması
suriye fransız mandası ırak ve filistin ingiliz mandası olacak. Fransa da adanadan birliklerini
çekti. Sakarya savaşı ve inönü savaşları ile yunan ordusunun ilerlemesi durduruluyor. 10
ağustos 1921 sevr anlaşması. Biraz geç imzalanmış bir anlaşma. Sevr izmir yunanistana
bırakılacak 5 yıl sonra referandum yapılacak yunan toprağı olsun mu diye. Büyük taarruzla
yunan ordusu bölünür dağılır ve yunan gemilerine binerek kaçarlar. Ege bölgesi rumları da
büyük bir korkuya kapılarak yunan ordusu ile kaçar. İzmir, ayvalık, çeşmeden kaçarlar. 800-
900 bin rum yunanistana yığılır. İzmir metropoliti hrisostomos linç ettirilir sakallı nuri paşa
tarafından. Trakyadan da çekilirken kaçarlar. İstanbul hariç kaçılır.
10.11.2021
Türk ortodoks patrikhanesi. Mondros mütarekesi ve izmir işgalinden itibaren osmanlıda
yaşayan yunan milliyetçileri örgütlendi ve işgale destek verdi. Megali ideacılar güçleniyor.
Dengelerin değişmesi patrikhanede de denge değişikliğine yol açıyor. Heleno ottomanizm
savunurken megali ideacı din adamlarının etkinliği artıyor. İzmirdeki metropolit hrisostomos.
Metropolit patrikten sonraki en üst din adamı rütbesi. Katolik kilisesinde kardinal bunun
karşılığı. Metropolitan çok büyük bir bölgenin sorumlusu olan din adamı. Patrik metropolitler
arasından seçilir. Piskopos en üst rütbe. Her metropolit bir piskopostur piskopos olmadan
metropolit olunamaz. Piskoposluk dini rütbedir metropolitlik makamdır. Fakülte dekanı da
hoca gibi prof ama metropolit gibi çünkü o dekan. Yunan milliyetçisi metropolitlerin sesi
daha gür çıkıyor. İşgal bölgelerinde uzun süre patrik yok. Patriğin istifası isteniyor ve istifa
ediyor patriklik makamı boş. Bir metropolit patrikhaneyi vekil olarak yönetiyor. Venizelos
sonra ağırlığını koyarak dostu olan bir metropoliti patrik seçtirmiştir. Patrikhane tam
anlamıyla megali ideacı çizgiye geliyor. Patrikhane resmen osmanlı idaresiyle ilişkisini
kestiğini ilan ediyor. 1921de seçildi meletios bu patrik.
Karamanlılar türkçe konuşuyor yunan harfleriyle yazıyorlar. Ankara nın kontrolündeki bir
bölgedeler. Ankara patrikhanenin gücünü bölmek için plan yapıyor. Bunların patrikhane ile
ilişkisini keselim. Yunan milliyetçiliği ile temasını kesmiş olalım. Papa efthim isimli kişi ortaya
çıkıyor. Papa ortodoks kilisesinde köy papazlarına verilen adlandırma. Papa baba burada. Evli
bir papaz piskopos olamaz. Eftim i ankaraya çağırırlar. Kayseride bir türk ortodoks
patrikhanesi ilan ediliyor. İşgal edilmemiş bölgelerdeki ortodoksların kendisine bağlı
olduğunu iddia eden yapı. Önde olan kişi papa efthim.
Sırbistan kurulurken sırp ortodoks kilisesi kuruldu, bulgar ortodoks kilisesi kuruldu, rumen
ortodoks kilisesi kuruldu. Türk ortodoks da yapalım denmiş.
Mudanya mütarekesi ve ateşkes imzalandı. Konferans toplanması meselesi artık netleşti.
Önce izmit te olması konuşulur. Ankara işgal altında olmayan bir yer olmasını istemektedir.
Lozanda toplanması kararlaştırılır. Lozanda yüzlerce yıllık ünlü doğu sorununun hesabı
görülecek. Baş delege izzet paşa ikinci rıza nur üçüncü hasan saka. 20 küsur kişi lozana gider.
Ankaraya giden heyete 14 maddelik yol haritası verir. İki kırmızı çizgi var. 1 Kapitülasyonlar
kaldırılacak olmazsa geri gelin. 2 ermeni yurdu meselesi. Mülteci hukuku ermeniler ve beyaz
ruslarla gelişecek. Türkiyeyle anlaşalım türkiye yer versin. Ankara kesinlikle kabul etmeyin
toprak vermeyiz. Gerisini pazarlık edin en iyi sonucu alın.
Beyaz rusya diye bir yer yok. Bolşevik devrimi başladığında kızıl orduya karşı çar yanlısı beyaz
ordunun oluşturulmasıyla bu isim ortaya çıkıyor. 1917den itibaren iç savaş rusyada. 1923e
kadar çarpışmalar sürecektir. Üç önemli beyaz rus komutan var. General denikin, amiral
kolçak ve general vrangel. Toprak sahipleri beyaz orduyu destekliyor. Bolşevikler geliyor diye
polonya taraflarından avrupaya kaçıyorlar. Kırım tarafından gemilerle istanbula gelirler.
1919-1920. Geldiklerinde istanbul işgal altındaydı. Aristokratlar kıbrısa maltaya yerleştiriliyor
daha sonra avrupaya gidecekler. 1920dekiler kaçarak perişan geliyorlar. 150 bin kişi yaklaşık.
Yarısı asker bunların. Vrangel komutasında geliyorlar. 3 e ayırırlar en büyük bölüm
geliboluya. İkinci grup çatalca tarafında çeşitli köylere. Üçüncü grup da egedeki limni adasına
götürürler o sırada fransızların elinde. Kozaklar beyaz orduya destek vermişlerdir ağırlıklı
olarak. Don-volga kozakları. İngilizler ve fransızlar arasında tartışma olacak ne yapacağız
bunları diye. İngiltere bolşeviklerle anlaşalım ticaretimize devam edelim. Fransızlar bir sene
bu ruslara bakar. Orduyu tasfiye etmeye karar verirler. Sırp-hırvat-sloven krallığı kucak açar
ve bulgaristan kucak açar bu beyaz ruslara. Kurtuluş savaşında bolşevikler yardım eder
ankaraya. Ankara istanbulu alınca beyaz rusların ülkeyi terk etmesini ister. Abd, fransa,
polonya beyaz ruslar için çekim merkezi. 2.dünya savaşına kadar gündemi meşgul etti.
Lozanda yunanistanı venizelos temsil edecek. Venizelos iktidarı kaybetmişti kral iktidar
olmuştu anadoluda büyük darbe aldı yunan ordusu yenilerek geri çekilmek zorunda kaldı.
Bazı subaylar yenilgi sorumlusu kral diyerek darbe gerçekleştiriyorlar. Venizelosçu bir darbe.
Darbeciler kralın tahttan çekilmesini istiyorlar. Kral oğlu lehine çekilerek ülkeyi terk ediyor.
Darbeciler ünlü bir mahkeme kuruyorlar, yenilginin sorumlusunu bulmak için. Çok önemli 6
isim idam ediliyor. 6lar mahkemesi deniyor. Yunan siyasetinde kralcılar tasfiye ediliyor.
Pariste yaşayan venizelosa telgraf çekerek ülkeyi lozanda temsil etmesini istiyorlar. Venizelos
bir şart koyuyor, yetkinin merkezde olmasına tabi olmam bana tam yetki vermelisiniz diyor.
Tamam diyorlar. İsmet paşa ankaraya bağımlı, venizelosun eli serbest tek yetkili. Üç
komisyon halinde sürdü toplantılar lozanda. 1 sınır ve toprak sorunları 2 insani sorunlar 3
mali sorunlar. Trakya sınırı meselesi konuşuldu. Misak-ı milli var. Yunanistan batı trakya için
referandum yapılsın diyor. Batı trakya ile alakanız yok kaç kere el değiştirmiş. Sınır meriç
nehri olarak netleşecek. Yunanistan bulgaristan türkiye sınırının sınırdan 30 kilometreye
kadar olan bölgesi askerden arındırılması kararlaştırılıyor. Kuzey ege adaları meselesi. Averof
zırhlısı bu gemi tek başına gidiyor adaları alıyor balkan savaşlarında. İmroz gökçeada ve
bozcaada bir de tavşan adası var meskun değil bunlar türkiyeye bırakılıyor çanakkale
boğazına yakın adalar. Diğerleri yunanistana kalıyor. Adaların silahsızlandırılması lozanda
kabul ediliyor. İmrozun nüfusu tamamen rum olduğu için özel bir statü getiriyor bozcaadaya
da. Bu adaların yönetimi yerli halktan oluşan bir meclis tarafından yürütülecek. Kolluk güçleri
de yerli halktan olacaktır. Tr çeşitli yöntemlerle bunları uygulamadı. 30 ocak 1923te tr ile
nüfus mübadelesi sözleşmesi imzalandı. Tr de yaşayan osmanlı vatandaşı rum ortodokslar
yunanistana gönderilecek, yunanistanda yaşayan yunan vatandaşı müslümanlar tr ye
yollanacak. Batı trakya müslümanları hariç. Buna karşılık istanbuldaki rumlar da kalacak. Her
iki ülke de geçmişleriyle bağlantısını simgeleyen bu iki bölgeye hassasiyet gösteriyorlar.
Yunanistan da istanbulda rumların kültürel olarak varlığını sürdürmesini önemsiyor. Sirkeci
eminönündeki binaların yarısı rumların. En çabuk anlaşılan mesele esirler. İzmire giren sakallı
nurettin paşa 18-45 yaş arası rum erkeklerin toplanarak anadoluya gönderilmesini
emrediyor. Bir başka mesele patrikhane meselesi. Patrikhanenin işgalde megali ideacı siyaset
izlemesi, kamuoyunda bunun tepki çekmesi. Laik olma durumu var tr nin diğer taraftan. Biz
saltanatı kaldırdık bir osmanlı durumu gibi olmayacak millet sistemi olmayacak. Patrikhaneye
ihtiyaç yok. Modern devletin yaptığı işleri yapıyordu. Kapitülasyonlar olmayacak ayrıcalıklar
olmayacak patrikhane tr den çıkarılsın. Bu talep büyük bir tepki görüyor. İngiliz delegesi ve
venizelos çok tepki gösteriyor. Siyasi kızgınlığınızı anlıyoruz ama başka formül bulunmalı der
yunan tarafı. 1900 yıllık patrikhane. Hristiyan konsilleri vs. dini kararla kurulmuş bir yer siyasi
kararla oradan çıkartılamaz. Dünyevi yetkileri elinden alınsın sadece dini işleriyle uğraşan bir
yer olarak kalsın. Gayrı müslimler askere alınmazdı. İttihatçılar amele taburuna alınır silah
verilmez kazma kürek verilirdi. İnönü herkes askerlik yapacak diyor. Sonuç olarak patrikhane
meselesinde ingiliz anglikan kilisesinin de bastırmasıyla uzlaşmaya varıldı. Patrikhane
yerinden çıkarılamaz casus bellidir savaş sebebidir diyor. Osmanlıdaki bütün yetkiler
patrikhaneden alınsın dini meselelerle uğraşsın. Venizelos patriğe baskı yapar ve istifa
etmesini istiyor, patrik direnir. Aynaroz a gidiyor patrikhaneyi buraya getirdim diyor ama
patrik istifa etmek zorunda kalıyor.
Mali sorunlar. Tr yunanistandan tazminat istiyor. Yunanistan çalkantılar içinde boyundan
büyük işlere kalkışmış, binlerce rum yunanistan a sığınmak zorunda kalmış. Tazminat olarak
karaağaç tr ye verilir.
Azınlıklar. İtilaf devletleri yenince mağlup devletleri artık küçük devletler oluşacak. Azınlıklara
çeşitli özgürlükler tanısın, dillerini konuşmak, okullar kurmak vs. devletler fırsat
bulduklarında bu hakları kısıtladılar. Tr deki azınlıkların hakları konuşulurken lozanda, bizde
müslümanlar ve müslüman olmayanlar vardır. Aleviler bile dini azınlık olabilir bu kritere
kalırsa. Tr deki azınlıkları gayrı müslimler olarak tanımlar. Ana dilinde eğitim ve okul hakkı,
mahkemelerde ana dilini kullanabilme hakkı, kendi dini kuralları çerçevesinde aile hukuku
(evlenme-boşanma, miras paylaşımı). Bu hakların uygulanmasında sorun varsa muhatap
milletler cemiyetidir. Tr birkaç kez şikayet edilecek azınlık hakları ile ilgili. Bu hakların tümü
yunanistandaki müslümanlar için de geçerlidir.

17.11.2021
3 soru 2 cevap olabilir sınavda. Salı günü 14.30 sınav Z-11.
Nüfus mübadelesi. 1913de osmanlı ile bulgaristan arasında gönüllü mübadele oldu balkan
savaşı sonrasında. Edirne kırklareli tarafında. Sınırdan içeri 25 km köylerin nüfusu
değiştirilecek. Gönüllülük esasında isterse gidecek. Fiili durum zaten kaçmışlar köyler
boşalmış. 45 bin-46 bin civarı kişi. 1914te henüz savaş başlamadan osmanlı (ittihatçılar)
hristiyanlarla yaşamayalım güvenlik meselesi trakya ve egede. Bu iki bölgedeki rumlarla
makedonya müslümanlarının mübadelesi konuşulur yunanistanla. Henüz etnik kimlik
vurgusu yok din vurgulanan. 1914teki bu girişim savaşın başlaması nedeniyle
gerçekleşmeyecek. Ege ve trakyada rumlar kaçırtıldı. Celal bayar kaçırttık diye anlatıyor 200
bin rum. Mübadele lozana geldiğinde öyle olur mu denilen bir şey değil. Mübadele lozan
anlaşması çerçevesinde gelen ve gidene deniyor. Lozan hakkı.
1.dünya savaşından sonra çekoslovakyada polonyada da almanlar kaldı. İki dünya savaşı
arasındaki dönem mülteciler dönemi olarak adlandırılır. Ermeniler, beyaz ruslar vs. milletler
cemiyeti azınlıklar ve mülteci meselesini konu alıyor kendine. 1921 yılında mc mülteciler
yüksek komiserliği kurdu, başına norveçli kuzey kutbu kaşifi hekim nansen i getirdi.
9 eylülde türk ordusu izmire giriyor. Paniğe kapılan yüz binlerce rum da yunanistana kaçtı.
Ankara da kurtulmak istiyordu onlardan. Yunanistan ekonomisi çökmüş. 4 milyon nüfuslu bir
ülke 1 milyon kişi gelmiş. Kasım 1922 de lozan görüşmeleri başlıyor. Mc nansen den bunlarla
da ilgilen diye rica ediyor. Nansen, bu iki ülke tarım ülkeleri diyor. Yunanistan
makedonyadaki müslümanlardan ve bulgarlardan kurtulmak istiyor. Bulgaristanla
mübadelede az rum geldi çünkü sayıları azdı. Nansen iki taraf da mübadeleden yana, her ikisi
de ülkesini ulus devlet yapmak istiyor, gönüllü mü zorunlu mu olacak, türkiye yunanistan
arasında, coğrafi olarak da nereleri kapsayacak. Lord curzon, gönüllü olunca gitmek
istemeyebiliyorlar ve bu problemlere yol açıyor, kalan zarar görüyor o yüzden zorunlu olmalı.
Uzun pazarlıklar sonunda 30 ocak 1923te tr ile yunanistan arasında bir nüfus mübadelesi
sözleşmesi imzalandı. Komisyon türk üyeler, yunan üyeler ve tarafsız ülke üyeleri olmalı.
Başkan tarafsızlardan olacak. Karma komisyon mübadelenin gerçekleştirilmesinden sorumlu
olacak. Değerlerin mahsup edilmesi malların, 2 milyon 2.5 milyon olsa 500 bin lirayı diğer
ülkeden mahsup edecek. Mübadil mi uygunluğunu tespit edecek. Birinci kriter türkiyedeki
rum ortodokslar, yunanistandaki müslümanlar bunlar gitmek zorunda. İkinci kriter, bunlar o
ülkenin vatandaşı olması gerekiyor. Üçüncü kriter, yunanistandaki batı trakya müslümanları
yerinde kalacak, istanbul rumları istisna tutulacak; imroz, bozcaada rumları da yerinde
kalıyor. Batı trakya, batısında karasu ırmağı-tr ile sınıra kadar. 1912 belediye kanunun çizdiği
istanbul sınırları sınır (büyükçekmece köprüsü ile bostancı köprüsü sınır). Kartal pendiktekiler
gidiyor. 30 ekim 1918 mondros mütarekesinden önce gelmiş olması lazım. Nansen bir iki
ayda bu iş bitsin demesine rağmen bir türlü toplanamadı. Fiilen mübadele 1924 mayısından
itibaren gerçekleşti. Bir grup 1923 yılının sonbaharında samsun rumları, midilli müslümanları
iki hükümet karma komisyon henüz hazır olmadığı için gönderemiyordu. Bir amerikan örgütü
near east relief himayesinde bu iki grup aynı anda gönderildiler. Gerisi durmuştu. 1924 yaz
ında gerçekleşti esas mübadele. Türkiye özel bir bakanlık kurdu, mübadele imar ve iskan
vekaleti. Gemilerle gerçekleştirildi geliş gidişler. 1.2 milyon rum gitti. 350-400 bin müslüman
geldi. Dönmelerden bazıları hükümete başvuruyor biz aslında yahudiyiz vs. diyorlar.
Selanikteki burjuva gruptan kurtulmak istiyor yunanistan o yüzden dikkate almayacak. Güney
epir yunanistanda kuzey epir arnavutlukta kalıyor. Yanya şehri ve etrafında müslüman nüfus
var ama bunlar arnavut. Türkiye onları istemiyor. Arnavut bilincine sahip diye. Arnavut
milliyetçiliği balkanlardaki tek laik milliyetçilik. Lozanda epir arnavutlarının kalmasını
yunanistan kabul ediyor. İtalya savaşınca ikinci dünya savaşı epir arnavutları yardım eder
italyaya sonra yunan ordusu geri alınca katliam olur.
Gelenler tuzladaki tahaffushane karantinaya alınıyorlar. Yüksek buhar veriliyor. Hastalık
belirtisi var mı birkaç gün bekletiliyorlar. Tütüncüyse bafraya samsun a yine tütün ekmeye
gönderiliyor. 1924ten 1930a kadar sürüyor mübadele. Süreç tamamlanamadığı için size
verilen ev hala sizin değil. Karma komisyon bu işi çözemiyor, iki tarafta da büyük sıkıntılara
yol açıyor. 20li yıllarda mübadiller venizelosu destekliyorlar. 1928 yılında kanun çıkarıyor tr.
Eğer gelen orada bıraktığı mülklerini belgeleyebiliyorsa çok miktarı olan mübadile yarısını
vereceğim. Daha değersiz olanlara %40 vereceğim. Kanıtlayamayanlara %20 vereceğim.
1930da iki ülke anlaştı. Ahali değişimi hakkındaki lozan anlaşması. Yunanistanda kalan yunan
hükümetine, tr de kalan mülkler tr ye geçer. Yunanistan tr ye 425 bin sterlin ödeyecek.
Yunanistanda birçok yerleşim yeri inşa edildi. Nea çanakkale vs. koydular isimleri.
Türkiyede birçok sektör rumların elindeydi bağcılık, halıcılık, ipek böcekçiliği vs. geriliyor.
İskan bakanlığı yolsuzluk nedeniyle lağvedilecek ve içişleri bakanlığı kontrolüne bırakılacak bu
iskan işleri.
Eğer bu insanlar birlikte yaşamaya bırakılsaydı kan dökülecekti. Mübadele ile kan dökülmesi
engellendi. Koyun gibi getiriliyorsun insani duygu yok. Türkler ve rumlar birbirini kesen
insanlar olarak resmediliyor. Mübadillik yunan kimliğinin bir parçası oluyor.
Küçük asya araştırmaları merkezi var atinada. Küçük asya anadolu demek.

1.12.2021
İki dünya savaşı arası yunanistan ve lozandan arda kalan sorunlar. Venizelosun liderliğini
yaptığı megali idea fikri (irredentism). Giritlidir genç bir avukat, giritin yunanistanla
birleşmesinden sonra yunanistan politikasında önemli rol oynayacak. Yunan ordusunu
anadoluya gönderen kişi venizelos ama sonra seçimleri kaybediyor. Kral anadolu harekatını
kucağında buluyor geri de çekemiyor orduyu. İtilaf devletleri krala destek vermiyor.
Yenilginin sorumlusu kral oldu. Vlastiras albayın liderliğinde askeri darbe gerçekleştirildi.
Askerler parlamentonun dağıtılmasını ve kralın çekilmesini istiyor. Kral ülkeyi terk ediyor
oğlunu bırakıyor. 6lar davası oluyor. 6 kişi idam edilecek. Suçlama vatana ihanet.
Konstantinos tahttan ayrılan kral. 2.georgios kralın oğlu. Hacıanestis anadolu
komutanlarından idam ediliyor. 1920den beri venizelos pariste sürgün hayatı yenilgi üzerine.
Darbe venizelosçu darbe vlastiras. Venizelosun lozanda temsil etmesini istiyorlar. Lozandan
sonra bir karşı darbe girişimi oluyor. Kralcı ama çok etkili olamıyor. Bu sefer oğlu da sürgün
ediliyor kralın. 1924 seçimlerini venizelosçular kazanıyor. Krallık için referandum
düzenliyorlar %70 oyla krallık kaldırılıyor. General pangalos darbe ve parlamentoyu
feshedecek. Diktatörlüğünü ilan edecek. Muhalif avı başlatacak. 13-14 ay sonra o da bir
darbeyle devrilecek. 1926-28 arasında büyük koalisyon devri. 1928de venizelos tekrar
başbakan oluyor. 1933teki seçimleri venizelosun liberal partisi kaybedecek. Tsaldaris
kazanacak o da kralcı. Kral geri mi gelecek diye korkuyorlar. 1935te venizelosçu subaylar kral
gelecek mi korkusuyla darbe girişimi yapıyor. Halk desteği bulamıyor. Venizelos ilgisi yokmuş
gibi davranıyor. Başarısızlığa uğrayınca da ülkeden kaçıyor. Venizelosun ülkeden ayrılması
kral yanlılarını cesaretlendiriyor. Referandum yapılıyor. %97 ile krallık tekrar geliyor.
Referandum sonuçları politikacıların çıkarları için kullandığı bir araç. 10 sene önce hayır
derken bugün evet. 2.georgios ülkeye geri dönüyor. Venizelos ilişki kuruyor venizelosçu kralcı
husumetine son verelim barış sağlayalım. Kral venizelosçu darbe girişimine katılanları
affediyor. Nispi temsil sistemini getiriyor aldıkları oy oranında mecliste sandalye kazanmaları.
Kralın yaptıklarına bu sefer kralcılar kızıyor. 1935-36 yılı birçok kıdemli siyasetçinin üst üste
öldüğü yıllar. Siyasi boşluk çıkıyor. Hükümet kurulurken venizelosçular komünistlerle
koalisyon görüşmeleri yapıyor. Papagos general böyle bir hükümeti ordu kabul etmeyecek
diyor kral tarafından görevden alınıyor. Metaksas atanıyor yerine savaş bakanı oluyor.
Ölümlerle metaksasın önü açılıyor ve bir diktatörlük kuruyor. Kral hep ingiliz taraftarı bir çizgi
izleyecek. Metaksas alman taraftarı kral ingiliz taraftarı. Yunan komünist partisi genel grev
kararı alıyor. Metaksas bunun çok büyük bir tehlike olduğu yönünde kralı ikna ediyor
komünizm geliyor birşeyler yapmalıyız. Anayasanın temel haklarla ilgili maddesi askıya
alınıyor. Meclis lağvediliyor yunan tarihinde metaksas diktatörlüğü başlıyor. Grevi
engelleyerek kan dökülmesini engelledi. Bağımsız raporlar komünizm tehlikesi olmadığını
söylüyor. Metaksas devleti faşist bir yapıda inşa etmeye başlıyor. Komünist parti rejimin özel
hedefine dönüşüyor, kitlesel tutuklamalar başlıyor. Rizospastis radikal kke nin yayın organı.
Devlet sahte rizospastis yayınlamaya başlıyor komünist hareketi baltalıyor. Muhalifler,
komünistler ege adalarına sürülüyorlar. Adalar tr nin doğusu gibidir yunanistanda sürgün
yeridir. Metaksas hitlerin yaptığı gibi kitapları yakar meydanlarda. Üçüncü reich hitler üçüncü
imparatorluk. Metaksas üçüncü helen yunan uygarlığı diyor. Eski yunanda iki model devlet
askeri model sparta devleti, atina devleti demokrasi örneği. Metaksas spartayı model alıyor.
1. Helen uygarlığında hristiyanlık yoktu, 2. Helen uygarlığı bizans ama büyük işler yapamadı, 4
ağustos rejimi benim rejimim der metaksas. Kilisedeki atamaları bile metaksas kendisi
yapıyor. Dinin fanatik düşmanı komünizm söylemini ısrarla kullanıyor ve kilisenin desteğini
almaya çalışıyor. Vatan, din, aile sloganı. Hitlerde din yok metaksas da var. Almanya ile
yakınlaşır. Yunan gizli polisini alman gizli polisi gestapo eğitir. Anti semit bir söylem
kullanmaz metaksas. Tersine yahudilerin eşit vatandaşlar olduğunu vurguluyor. Anti semit
yazıları rejim yasaklıyor. Azınlık okullarında yunanca çok baskın hale getiriliyor. Anadolulu
kimliğinin sergilenmesi hoş karşılanmıyor. İzmirden gelen rembetiko müziği yasaklanıyor.
Arabesk gecekondu müziği ise rembetiko da göçmen mahallelerinde ortaya çıkmış müzik.
Ulusal gençlik örgütü kurar metaksas. Yeni devletin ahlaki değerleri, öndere inanç. Böylece
gençliğin bu değerlerden sapmasının önüne geçilmesi hedefleniyor. Sağ elleriyle nazi selamı
veriyorlar. İngiltereye ve krala sevgi gösterisinde de bulunuyor. Anti komünist – anti
parlamentarist içerik. Ortodoks yunan kimliği belirgin. Azınlıklara yer yok örgütte. Veliaht
prens örgütün başında eşi de kadın kolunun başında.
1935 italya habeşistanı işgal ediyor. Artık akdenizde savaş tehlikesi. Metaksas almanyaya
hayrandı ama ing gücünü biliyor. Almanyayla yakınlaşmış olsa da fransa ve ing dikkate alan
bir dış politika izlemeye devam ediyor. İng iki dünya savaşı arasındaki dönemde ittifak
kurmama politikası izler. Yunanistan ing ile ittifak istemiştir ama ing bundan kaçınmıştır
diktatörlük olması hasebiyle. Bulgaristan da revizyonist bir devlet. Büyük bulgaristanı kurmak
egeye çıkmak istiyor. Dobrucayı tehditlerle geri almıştır. Doğu trakyada hak iddia ediyor
bulgaristan. Balkanlarda herkes bulgaristandan korkuyor yayılmacı olduğunu saklamadığı
için. Epirin arnavutluğa verilmesi ihtimali var yunanistan kendini baskı altında hissediyor.
Bulgaristan sınırına metaksas hattı inşasına girişti. İtalyanlar arnavutluğu işgal edene kadar.
Arnavut sınırını tahkim etmeye başladı ama yetişmeyecek 1940 yılında yunanistana
girecekler. 1934 balkan paktı imzalamıştır tr. 1939 da italyanlar arnavutluğu işgal ediyor.
Almanya romanyayı ele geçiriyor petrolü var. İtalya almanyaya sormadan yunanistana
giriyor. İtalya sanayisini geliştirmiş, büyük nüfus artışı var. İtalyan büyükelçi gelir metaksasa.
Yunanistandaki ingiliz üslerinden rahatsızız stratejik noktaları kontrol etme izni istiyoruz
kabul etmezseniz italya girecek. O zaman bu bir savaştır der metaksas hayır bayramı kutlanır
28 ekim oxi day. Bölge çok dağlık bir bölge arnavutluk yunan sınır bölgesi. Çok hızlı ilerliyorlar
ama yunan ordusu italyan ordusunu yeniyor. Hitlere rezil oluyor mussolini. Bulgaristanda
alman yanlısı iktidar kurdurtuyor. Nisan 1941 alman italyan bulgar ortak işgali gerçekleşiyor
yunanistanda. Alman kuvvetleri atina ve selaniği kontrol etti taşrası italyanlara bırakıldı.
Kukla yunan hükümeti. Metaksas bu sırada ölür italyanlarla savaş sürerken. Ulusal kahraman
olarak ölüyor. Başbakan ve yunan kralı önce girite kaçacak sonra almanlar giriti de ele
geçiriyor ve mısıra kaçarlar. Yunan hükümeti ve kralı sürgünde uzun süre kahirede sonra
londrada. Gizli yeraltı direniş örgütleri çıkıyor işgale karşı.
Lozandan arda kalan sorunlar. Etabli yerleşik demek. Sakin. Mondrostan önce gelmiş olmayı
hangi belgelerle ispatlayacaksınız. Türk tarafı türk resmi belgelerine bakılması gerektiğini
söylüyor. Türk tarafının derdi mümkün olduğunca az rum bırakmak. Lahey uluslararası daimi
adalet divanından kimin yerleşik olduğu hakkında açıklama istiyorlar. Patrikhane meselesi.
Patrikle görüşücem istifa etmesini sağlayacağım venizelos. Patrik kabul etmedi. Aynaroza gitti
patrik. Sonunda patrik istifa etti.
Papa eftim, patrik kim seçilecek belirlemeye çalışıyor. Polis eftimin patrikhaneden çıkmasını
isteyecek. Tr nin onay verdiği bir patriğin gelmesini isteyecek. Terkos metropoliti
konstantinos 1924ün sonunda patrik seçilecek. 1925te polis gelir gece patriğe selanik trenine
binmesini söylerler ve tr den zorla gönderilir. İki ülke arasında krize yol açıyor. Mc ye tr yi
yunanistan şikayet ediyor. Tr mc üyesi değil diyerek bağlamıyor. Tr de şeyh sait isyanı çıkıyor.
Daha sonra tr tarafından patrik adayları sınırdışı edilmeyeceği garantisi veriliyor.
1925te ankara anlaşması imzalanıyor mal mülk meselesini çözmek için ama uygulanamıyor.
1926da atina anlaşması imzalanıyor bu da sonuca ulaşmıyor. 1930da ancak çözülebilecek.
1928de venizelos başbakan, bulgaristan revizyonist. Venizelos ismet paşaya mektup
gönderiyor. Tr den toprak talebi olmadığını tr nin de aynı olduğuna inandıklarını söyler.
Sorunların çözümü konusunda samimi. İki ülke arasında dostluk dönemi 1928 yılından
itibaren. 1929da atinadaki büyükelçi yunan milli bayramına katılarak bir ilki gerçekleştiriyor.
25 mart yunanistanın osmanlıya karşı kuruluşu. 1930 yılında mübadeleden kalan sorunları
çözen anlaşma var. İkinci anlaşma 30 ekimde imzalanan 3 anlaşmalık paket. Dostluk, deniz
kuvvetlerinin sınırlandırılmasına ilişkin protokol, navigation seyrü sefer. 1933te tr yunan
ilişkilerinin doruğu samimi anlaşma belgesi. Balkan paktı balkan devletlerinin bulgaristana
karşı cephe sağlaması. 1936da tevfik rüştü arasın yaptığı bir konuşma yunanistanın adaları
silahlandırması gerekçesi sayıldı.
Dostluk trnin tr deki rumlara yönelik politikalarında yumuşama oldu. Papa eftime verdiği
destek azaldı. Patrik seçimlerine karışmaktan vazgeçti. Yunan devlet adamları tr yi ziyaret
ettiğinde patrikhaneyi de ziyaret etmeye başladılar. Rum okullarına baskı azaldı. Kemalist
rejime muhalif mustafa sabri efendi batı trakyadan şeriat istiyorlardı. Bunlar çıkarıldı
kahireye gittiler sonra. Batı trakyadaki okullarda tr deki gibi latin harflerine geçildi. 3 milden 6
mile çıkardı karasularını yunanistan. İki ülke azınlıklarının nefes aldığı dönemdir 1955 e kadar.
Kıbrıs meselesine kadar. 63-64ten itibaren tam anlamıyla kriz başlayacak.
8.12.2021
Lozan sonrasında iki ülke arasındaki önemli krizler. Patriğin sınır dışı edilmesi. Lozan
mübadele sözleşmesinden itibaren kimlerin mübadil olacağına karar verecek yapı karma
komisyon. Mübadil kimliğine ihtiyaçları var. Bazı din adamları da mübadil olmalı diye basında
tartışılıyor. Meletios megali ideacı patrikti ve istifa etmişti 1923 te. Yerine türk hükümetinin
onayını alan biri patrik seçildi. Bir yıl sonra öldü. İki aday var konstantinos, terkos metropoliti.
Diğeri kadıköy metropoliti ioakhim. Ölenlerin listesini hazırlayan rum ölenler yayınların
başında kadıköy metropoliti var. Hükümet ioakhimi istemiyor bu yüzden. Patrikhaneye bağlı
222 din adamından 157(?) si gitmesi gerekiyor. Terkos metropolitine pasaport çıkarılması
isteniyor gitsin diye. Kilyostan terkos gölüne kadar sorumlu. Kontantinos terkos metropoliti
patrik seçilir. 6. Konstantinos oluyor. Ortodoks din adamları din adamı olduğunda ismini alır.
Katolik papazlar normal isimleriyle görevlerini yaparlar. Papa olduğunda özel bir isim alır.
Türk yetkililer konstantinosun mübadeleye tabi olması gerektiğini, patrikhanenin bunu
seçmeyin diye uyarıldığını fakat buna rağmen seçildiğini dile getirir. Karma komisyon
anadoluda doğmuş, 30 ekim 1918 den sonra istanbula gelerek nüfus mübadelesi ile ilgili
koşulları yerine getiren… din adamı biz karar veremeyiz der komisyon. Patrik değil
başpiskopos olarak söz etmekte karar. Polis gelir hükümetin emri olduğunu sınırdışı
edileceğini söyler. Bu yunanistanda protestolara yol açar. Türkiye lozanda patrikhaneyi dışarı
çıkarmaya çalışmıştı, anlaşmıştık ama şimdi böyle yapıyor diye. Bir hamala yapılandan daha
kötü davranılıyor patriğe. Atinada büyük bir miting yapılır. Sırplar da tepki gösterir. Mc
nezdinde protesto ediyor yunanistan, tr henüz mc üyesi değil. İsmet paşa lozanda söz
vermiştir patrikhane kalacak diye. Mübadiller konusunda kimin gideceğine kalacağına karma
komisyon karar verir. Bütün papazlar mübadil olursa sinodda 3 kişi kalıyor. Sinod kalmazsa
patrikhane kalmaz. Türk yunan ilişkilerine zarar için patrik seçildi konstantinos diyor fethi
bey. 1924te hilafet kaldırılmıştı. O zaman diğer dini kurumlara da ihtiyacımız yok dendi.
Patrikhane milletlerarası mahiyette dini bir meseledir. Konstantinos 30 ekim 1918den sonra
gelmiş istanbula. Yunanistan mc ye başvurur konuda. Tr kendi iç sorunu, patrikhane ile ilgili
anlaşma olmadığını, tr cemiyet üyesi değil yetki alanı dışında bulunsun diye cevap gönderir.
Gizli görüşmelerle sorun halledilmeye çalışınır. Askeri darbe yunanistanda, tr de şeyh sait
isyanı olur. Tr patriğin istifa etmesi konusunda ısrarcıdır. Durumu tartışmalı olan din
adamlarının mübadeleden istisna tutulmasına izin verilecek, diğer din adamları
gönderilmeyecek. Yunanistandaki şahinlere göre bu diplomatik bir bozgundur. Diğer taraftan
bir patrik feda edilerek birçok din adamı kurtulmuştur.
Ortodoks olmayan rumlar da var. Çok az protestan ve az katolik vardı. Protestan rumlar
karadenizde, katolikler istanbuldaydılar. Bunlar ne olacak tartışması yaşandı. Karma
komisyon rum ortodoks olması gerekiyor bunların gönderilmesi gerekmiyor diye karar aldı.
Diğer taraftan katolik ve protestan rumlar din adamlarının kararı ile yunanistana gitme kararı
aldı. Adana mersin de ana dilleri arapça olan ortodokslar var. Bunlar ortodokstur ama antalya
patrikhanesine bağlı istanbul yerine. Gitmesi gerekenler rum ortodoks.
Mübadele sonucunda anadoluda rum ortodoks kalmadığı için patrikhane oradaki
metropolitliğini kaybetti. Cemaati 10da 1 e düştü. Gelirleri de kaybetti, yunanistana ve
diasporaya bağımlı hale getirdi.
Patrikhane tr de kalınca ankaranın türk ortodoks kilisesine olan ilgisi yok oluyor. Mübadelede
türkçe konuşan ortodoksların da gitmesi gerektiğine karar verilmişti. Bunun üzerine papa
eftim çok kızıyor. 50 bin kişi yaklaşık türkçe konuşan kapadokyalı ortodoks ve yunanistana
giden. Hamdullah suphi bunlar öz türk asıllıdır bizans döneminde hristiyanlaştırılmış gitmesi
yazık der. Girit müslümanlarına da bunlar yunan diyerek eleştirir.
18.makale. atina sokaklarında türk yunan bayraklarının birlikte görülmesi ilginçtir. 1912de
balkan ligini kurmuştu, diğeri de kurtuluş savaşında komutandı (ismet paşa). Venizelos-ismet
paşa. Dostluk yapmalarına engel değil. Türk ortaelçisi yunan bağımsızlık günü kutlamasına
katılmasıyla başladı sıcak ortam 1930da. Ankara anlaşması imzalandı. Mübadele meselesi
çözüldü. Venizelos mecliste bizim tarihi mücadelemiz tr ile sona ermiştir diyor. Venizelos
ergasia dergisine yazı yazmış. Atinalıların türk bakanlara gösterdiği sıcaklık ankara
anlaşmasının bir plebisiti kabul edilebilir. Yunanlılar anadolu rumluğunu kaybettiler ama
balkan yarımadasında büyük bir yer kazandılar. Tr ise osmanlı yerine homojen bir türk devleti
kazandı. 1928 nüfus sayımına göre 126 bin batı trakya müslümanı var. Çok az müslüman epir
de kaldı. Arnavut olduğunu kabul etmiyor greek converted to islam deniyor. Bu rakamlar
yunanistana sorun olmayacak rakamlar. 3 müftü tarafından yönetiliyor. Makedonyayı
kaybedince osmanlı orayı yunan kilisesine vekaleten bıraktı. Balkan devletlerinden her birinin
bir büyük planı var. İrredentizm peşinde koşmuştur her biri.
Almanlar yunanistanda işgalde ilk yaptığı iş tahıl ambarına el koymak. Gıda sıkıntısı başlıyor
yunanistanda. Özellikle atinada. Amerikadaki yunan lobisi nasıl yardım edelim diye
düşünüyor. İngilizler nazilerin işgal ettiği yerleri ablukaya alıyor ve sıkıntı altına giriyor diye
gösteriyor. Türkiyeden gıda ihraç edilmesine karar veriyor amerikadaki yunan lobisi. Kurtuluş
gemisi karaköy rıhtımında yükleme yapıyor. Tr de kızılaya veriyor bu işi. Kurtuluş gemisi 5.
Seferinde erdek tarafında kayalara çarpıp batıyor. Sonra dumlupınar diye bir gemiyle yardım
bir süre daha devam ediyor. İşte geliyor kurtuluş diye kitap yazmış hoca konuyla ilgili. İzmir
ticaret odasından yayınlanmış.

15.12.2021
Azınlıklar 1. Yunanistandaki türkler, türkiyedeki rumlar. İki tarafta da azınlıklar kaldı.
İmparatorluklarda azınlık yoktur, azınlık meselesi de yoktur. Osmanlı dinlere göre kategorize
ediyordu. Çok farklı etnik dinsel grupları içinde barındırır. 1913te balkan savaşları sona
erdiğinde osmanlı ile yunanistan atina anlaşması yaptı 1913. Batı trakyadaki müslüman
azınlığın statüsünü haklarını düzenleyen anlaşma budur. Daha mübadele olmadı
müslümanların hakları ne olacak onu düzenliyor. 1 üç bölgede yoğun müslüman var. Her bir
bölgeye müftü seçilecek. Bir tane de başmüftü seçilecek. Millet sistemi. Aynı dinden olanları
bir paket yapalım din adamını da başına koyalım.
Lozanla nüfus mübadelesine karar veriliyor. Arnavutluk sınırına kadar müslümanlar var.
1923ten itibaren yunanistandaki müslümanlar batı trakya ile sınırlandırılacak. Türkiye
sınırından karasu nehrine kadar olan yer batı trakya. 1913te belirlenmiş haklar lozanda da
teyit ediliyor. 1913teki anlaşma geçerlidir. Bir de lozanın getirdiği haklar var. Ana dilinde
eğitim hakkı, ibadet özgürlüğü, ayrı mezarlık, kendi dini kuralları çerçevesinde evlenme
boşanma miras paylaşımı hakkı. Yunanistandan tr ye gelen müslüman mübadele ile toplam
400 bin. Lozandan sonra istanbuldaki rum sayısı ile batı trakya müslüman sayısı aşağı yukarı
yakındı. Batı trakya müslümanları köylü bir nüfus. Tarım toplumu. Dindar. Toprak reformu
oluyor tr de bunlar hoşnut değil. 150 likler listesi oluyor savaştan sonra affetmem diyor tr.
Çerkez ethem gibi. Mustafa sabri efendi son osmanlı şeyhülislamlarından batı trakyaya
yerleşiyor. Orada gazete çıkarıyor laikliğe kızıyor, şapkaya, alfabeye kızıyor. Batı trakyalılar
dini kimlik ile tanımlıyorlar kendilerini ondan ortam müsait mustafa sabri için. Kemalist
cumhuriyet batı trakyadaki türkleri türkiyede eğitiyor, türkiye taraftarı oluyorlar. Dindarlar
eski cemaat yapısını korumaya çalışanlarla yeni türkiyeye uydurmaya çalışanlar arasında
çatışma oluyor. “Eski türkler” cemaatin yapısını korumaya çalışanlara deniyor. İki taraf
masaya oturuyor birbirimizi rahatsız eden meseleleri çözelim. Yunanistan papa eftimi
engelleyin diyor tr de mustafa sabri efendiyi istemiyoruz diyor. Yunanistan kovuyor sabri
efendiyi mısır kahireye gidiyor. Batı trakya açısından bakıldığında bulgaristan tehdit.
Revizyonist devlet, büyük bulgaristan hayalini gerçekleştirmek istiyor. Egeye çıkmak istiyor
burada bir liman istiyor. Tr ye en yakın liman dedeağaç. Batı trakya müslümanları içinde
önemli oranda pomaklar var. Bulgarca konuşan müslümanlar. Pomak yardım eden gibi bir
anlamı var. Bulgar resmi tezi pomaklar bulgar diyor. Zorla dininizi değiştirdiniz. Bulgarlığınızın
kanıtı konuştuğunuz dildir. 1912de bulgar ordusu batı trakyaya geldi. Burada pomaklara
yönelik propagandaya başladı bulgaristan. Pomakların bir kısmını yeniden vaftiz ettiler.
Bulgaristan bu nüfus gücüne dayanarak batı trakyayı ilhak edebilir. Bulgaristanda da çok
pomak var. Batı trakyada müslüman nüfusun %25i pomak olduğu düşünülüyor, %15 çingene
olduğu düşünülüyor. %65-70 türkçe konuşan nüfus. Batı trakya toprak mülkiyetinin %85’i
müslümanlara aitti günümüzde %20 civarı. Yunanistanın batı trakya politikası iki ülke
ilişkilerine endeksli biçimde ilerliyor. Yunanistan bizde azınlık sadece lozanın dediği gibi
müslümanlardır diyor. Slavca konuşan makedonyalılar var makedonya bölgesinde. Gökkuşağı
diye parti kurdular 1990 larda. Sosyalizm çökünce buzdolabındaki milliyetçilikler tekrar çıktı.
Arnavutlukla epir kavgası vs. yükselişe geçti. Bunlar yunanistanı korkuttu. Yunan
milliyetçiliğini de yükselişe geçirdi.
Müslüman azınlık okullarında türkçe eğitim var. Müslüman azınlık müslüman olarak
tanımlanıyor yunanistan tarafından. 50li yıllarda kapıya türk okulu yazılmaya başlandı. 63-64
kritik dönem. 64te yunan vatandaşları sınırdışı edildi. 1967de yunanistanda askeri darbe.
Türk okulu tabelaları indiriliyor, azınlığa yönelik tutum sertleşiyor. 1974te kıbrıs çıkarmasıyla
cunta düşecek, tekrar demokrasiye geçecek yunanistan. Azınlığa yönelik politika
yumuşamayacak çünkü kıbrıs çıkarması olmuş. Kahve 74e kadar türk kahvesi 74te yunan
kahvesi oluyor. Azınlığın içinde karşı tepki oluşturuyor. Pek türküm demeyen insanlar türküm
demeye başlıyor. Türk okullarının kitapları tr den rum okullarındaki kitaplar yunanistandan
geliyor. Batı trakyada türk kimliği inşa ediliyor. Pomaklar da türkçe eğitim veren okullara
gidiyor. Pomakların ana dili türkçe değil, lozana göre müslüman okulundaki eğitim türkçe.
Pomaklar yunanistanın da baskılarıyla türkleşiyor. Müslüman azınlığın türkleşmesi süreci.
80lerde açıkça ben türküm diyen, türkçe siyasi propaganda yapan sadık ahmet oluyor. Bir
doktor. Türkiyenin açık desteğini alıyor. Mahkum oluyor, hapse atılıyor. Cemaat türk
kimliğine sarılıyor. 90 yılında ölen müftünün yerine, yunanistanın bir müftü ataması. 1913
anlaşması müftü seçmeye izin veriyordu yunanistan hep atadı. Biz müftümüzü seçiyoruz dedi
cemaat. Yunanistan da müftü atıyor. Hem atanmış müftü var, hem de seçilmiş müftü var.
Seçilmiş müftüyü yunan devleti tanımıyor. Müftü olarak bir şey yapmaya kalkarsa
mahkemeye veriliyor ceza alıyor, müftülerin aihm de kazandığı davalar var. Yunanistanda
müslümanlar için şeriat geçerli. Türkiyede haklarından feragat etti rumlar medeni kanunla.
Vaftiz belgesi yunanistanda resmi bir belge. Aynı şey müftüde var. Müftü düzenliyor kimlik
belgesini. 90dan itibaren yunanistanın batı trakya politikası yumuşamaya başladı. Traktör
ehliyeti vermiyordu vs. müftü seçimine izin vermiyor şu an. Miras paylaştırma gibi yetkileri
elinden alınsın. Yunan medeni kanununa tabi olsun. İskeçe türk öğretmenler birliği var. Etnik
adla dernek adı olamaz karar verdiler. Aihme gitti derneği haklı gördü ama yunanistan hala
uygulamadı. 44-49 arası iç savaş sırasında komünistlerle kralcılar savaştı. Komşu komünist
ülkelerden destek gördüler, korundular. Komünistler kaçınca kaybedip, yurt dışına çıkan
yunan kökenli olmayan yunan vatandaşları geri dönme niyeti olmadan ülkeyi terketmişlerse
vatandaşlıktan çıkarılabilirler. Komünistler için uygulandı, 80lerde türkler için uygulanmaya
başladı. 60 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 45-48 bini türkler. Sonradan başvuranların bazıları
vatandaşlığa yeniden kabul edilebiliyor.
12 ada türkleri. Kanuni devrinde osmanlıya geçti 12 ada. Bodrum marmaris açıklarında en
büyüğü rodos olan takımada grubu. Rodosta ve istanköy(kos) ta türkler var. Lozan
imzalanırken italyanındı. 1947 paris anlaşmasıyla italyanlardan yunanistana bırakıldı. İtalyan
döneminde türklerin fazla şikayeti yoktu. 12adadaki rumların ezici bir nüfus üstünlüğü var.
Rum çoğunluğun milliyetçi sorun yaratmaması için denge unsuru olarak türklere iyi davrandı.
İtalyanlar da millet sistemini sürdürdü. 1920li yıllarda rodos türkleri 12 bin kos ta 4 bin.
İtalyanlar istanbul kilisesinden koparalım dedi ama rumlar pek yanaşmadı. İşgal döneminde
bazı türkler anadolu kıyılarına sığındı. 47de yunanistana geçmesiyle yunanlaştırma baskı
dönemi başlar. Göçü arttırır. 74te iyice hızlanacak. Bugün 12 adada 2500-3000 türkten söz
edebiliyoruz artık. 70lerde turizmin patlamasıyla adalar hareketlendi. Turizm yeni bir iş alanı
doğurdu. Tarımla uğraşan türkler turizm sektörüne girdi. Şehirlileşmeyi arttırıyor. Ticaretle
ekonomik sorunları azalır türk cemaatinin. Almanya belçikaya gidiyorlar, türkle evlenmek
cazip hale geliyor. Her koyun kendi bacağından asılır daha belirgin. Türkçe eğitim yapan
okullar var. Okullar yavaş yavaş kapanıyor. 12 adalılardan imam pek çıkmıyor, imam ihtiyacı
batı trakyadan karşılanıyor. Müftü getirmiyor son müftü öldükten sonra. Yunanistan vakıf
yöneticilerini atamayla getiriyor. Atamayla cemaate hesap vermeye gerek yok. İzmirde 12
ada türkleri derneği kuruldu. 12 adada da dernek kuruldu. Yunanistan lozan anlaşması 12 ada
türkleri için geçerli değildir diyor.
İraklidis makale. Yunanistanda azınlık hakları ihlali söz konusudur. İki ülke arası ilişkiler
bozuldukça baskı artar, geliştikçe azalır yunanistanda. İki ülke de azınlık eleştirilerine benzer
tepki veriyor. Yunan işgali ve anadolu rumluğunun bitmesi iki ülke arasında derin düşmanlık
beslemesini getiriyor. İki taraf da azınlığı toprak bütünlüğü açısından tehdit görüyor. 5.kol,
truva atı. 5.kol düşmanın içerdeki desteği. Kıbrıs çıkarması türklerin yayılmacılığının kanıtı. Tr
nin batı trakyaya ilgisi iç işlere karışma addediliyor. Tr rumları yeni kemalist toplumda habis
bir ur. Megali ideanın tr deki kalıntısı. Her iki tarafında korkuları paranoiddir. Yunanistanda
yahudiler, ermeniler var bunların kendi okulları var. Lozandaki gibi ana dilde eğitim hakkı
verilmiş. Türkçe eğitim verilen azınlığın türk kabul edilmemesi yanlış diyor. Türkofon, türk
soylu, türk asıllılar. Batı trakya müslümanları istanbul rumları ile kıyaslandığında çok daha az
göç etmek zorunda kaldı. Köylü şehirli gibi kolay gitmiyor. Cunta dönemi politikaları pasok
papandreu hükümeti tarafından da devam ettirildi. 91 baharında konstantinos mitçotakis
hükümeti tarafından bırakıldı. Yasalar ve idari makamlar önünde eşitlik vaadedildi. Türkiyede
üniversite okuyanların diplomasına denklik verilmiyordu, eğitim düzeyi düşük tutuluyordu vs.
hedef azınlığı korkutarak toprakları terk etmesini sağlamak. Azınlığın ileri gelenlerini
gözaltına almak sık sık. Azınlığı tr ye yaklaştırdı. İki taraf da azınlık haklarını fazladan verme
şeklinde görüyor. Pozitif ayrımcılığa yer verilmeli.

22.12.2021
Ortodoks olmayan yunanlılardan rahatsız yunanistan. Bir yunan nasıl katolik protestan
olabilir diye soruyorlar. Bu gruplar çoğunluğa kendini kabul ettirebilmek için çoğunluktan
daha fazla milliyetçi oluyor.
1923te 1921 anayasası geçerliydi. 23 yılında anayasaya devletin dini islamdır maddesi
getirildi. 1924 te yeni anayasa yapıldı. Bunda da aynı madde var. Bu madde olduğu sürece
azınlıklara yönelik bir çelişki var. 1928de anayasadan çıkacak bu madde. 1928 de bu ulus
devleti inşa eden gerekli bir malzeme olarak görülmüyor artık. Adalet bakanı bu memleketin
efendisi türktür diğerlerinin hakkı hizmetçi, köle olmaktır diyor. 1926 memur yasasında
memur olma kriterlerinden biri türk olmak. 1935 yılına gelindiğinde chp milletvekili listesine
gayrı müslim isimler de koymaya karar veriyor. 4 gayrı müslim mecliste. Mülk satışlarında
gayrı müslime geçiyorsa sorun çıkarılıyor. İsimler milli kültürümüze, örf ve adetlere uygun
düşmeyen isimler alınamayacak. Yeni takılan soyadları türk dilinden alınır. Ermenilerin
soyadları büyük oranda türkçedir. Gayrı müslimlere seyahat ve ikamet yasakları uygulanıyor.
Anadoluda serbest dolaşımları kısıtlanıyor. Gebze ve çatalca arasında serbest. Her yolculuk
öncesinde polisten izin almak gerekiyor 20li yıllarda. Ermenilerin izmirde oturmaları
yasaklanıyor. Ermeniler 1915te sürülmüştü bu malları geri vermek istemiyor. İstanbula
topluyor ermenileri. Gayrı müslimlerin çeşitli meslekleri yapmaları engellendi, barodan
tasfiye edildiler. Ticari kuruluşlarında %50 müslüman personel çalıştırma zorunluluğu
getirildi. 1931 yılında kanun türk vatandaşı çocuklar ilkokul eğitimlerini türk okullarında
almak zorunda. Latinler ve bulgarlar ülkeyi terk ediyorlar. Yahudi okulları türkçe yapıyor
ilkokulu. 1924te sınıftaki dini simgelerin kaldırılmasına karar verildi. Katolik okullarında kriz
oldu. İkinci dünya savaşında askere alınıyorlar gayrı müslimler yol ve inşaat çalışmalarında
çalıştırılıyorlar. Türk burjuvazisinin doğuşunu kolaylaştırmak. Varlık vergisi 1942 yılında şükrü
saraçoğlu tarafından uygulamaya konmuş. Gerekçesi 1 milyon asker var silah altında bunları
beslemek zor. Haksız kazanç stokçuluk yapanları vergilendirelim. D dönme. Bir komisyon
diyor sen 5 sen 40 lira vereceksin. Kriter yok. 1 ay süre veriliyor.%67-68 müslümanlar almış,
%2-3 gayrı müslimler, %30 unu devlet kurumları almış. 6-7 eylül olayları. Kıbrısta 30 larda
büyük ayaklanma oldu yunanistanla birleşmek üzere. Sovyetler eski sömürgeler bağımsız
olsun. Anti emperyalist düşüncelerle sovyetlere yaklaşabilir. Demokrat parti orası ingiliz
toprağı bizi ilgilendirmez. 50li yıllar iki taraf da gizli örgütler kuruyor. Eoka tmt kuruluyor.
Kıbrıs kimliğini savunan kişileri öldürüyorlar. 1955 ağustosunda londrada kıbrıs görüşmeleri.
6-7 eylül mezarlıklar kırılıyor evler basılıyor yağmalanıyor. Hükümet yapmış. Gerekçesi
selanikte atatürkün evinin bahçesine dinamit lokumu atılıyor. Binanın camları kırılıyor. 27
mayıs oldu. 6-7 eylül davası açıldı. Batı trakyalı bir kişi bunları atması için ikna ediliyor.
Nevşehir valisi oldu sonra tr ye kaçmıştı. Örtülü operasyonlar deniyor. 6-7 eylül bir özel harp
işiydi diye röportajlar var. Çok da başarılı yaptık. Kıbrısta cami bombaladık rumlar yapıyormuş
gibi diye röportajlar da var.
İmroz ve bozcaada tr ye bırakılıyor. Lozan 14. Maddesi özel statü öngörüyordu bu iki ada için.
Yerel unsurlardan kurulu bir özel yönetim kurulacak. Yerli halktan seçilmiş polis kuvveti.
İmrozun tamamı rum bozcaada karışık. 1927 yılında kanun çıkarılıyor. Nahiye meclisi
oluşturulacak. Milletvekili seçilebilmek için gerekli koşullar nahiye meclisine seçilebilmek için.
En büyük engel türkçe. Adalar uzun süre yunanistanın elindeydi. Türkçe okuma yazma bilmek
lazım ve bilmiyorlar. Nahiye meclisinin aldığı kararları içişleri bakanlığı iptal edebilir.
Muhtarlar nahiye müdürü tarafından seçilir. Lozanın söyledikleri böylece baltalanmış oldu.
Bir an önce ada türkleştirilmeli deniyor. 1964te bu adım atılacak. 64te büyük türk yunan krizi
var 63 noel kanlı noel. Türk jetleri kıbrıs üzerinde uçuyor. Makaryos türklere fazla hak verdiği
söylenen anayasa maddelerinin değiştirilmesi isteği kriz başlatıyor. Tr deki yunan
vatandaşlarının oturma izni uzatılmayarak geri dönmek zorunda bırakıyor tr. Beyoğlunda
metruk binalar var çoğu bu insanlarındır.
İmrozu pasaportsuz gidilen bir yabancı ülke olmaktan kurtarmak zorundayız. 1964 mart
ayında mgk imrozla ilgili kararlar almış. Modern bir cami inşaatı, kültürlü ve yüksek tahsilli
müftü, açık cezaevi kurulması, yatılı öğretmen okulu, jandarma er eğitim taburu. Rumca
eğitim yasaklanıyor. Adadan göç başlıyor çocuklarını okutmak amacıyla. Açık cezaevi
adalıların anlattığına göre çok sıkıntı yaratıyor. Tarımla uğraşıyor mahkumlar. 30 bin dönüm
alan açık cezaevi kurulması için istimlak ediliyor. Mahkumlar rum kadınları rahatsız ediyor.
Dereköy boşalıyor herkes kaçıyor. 3-4 günde boşalıyor. 1600 nüfuslu. İstanbul yunan
başkonsolosu adayı ziyaret ediyor bizi kurtarın diyorlar. Zeytinliköy gitmemekte direniyor,
toprakları verimli. Baraj kuruluyor bu araziler istimlak edilince göç etmek zorunda kalıyorlar.
İstanbul rumlarına yönelik yaptırımlar. Patrikhanenin matbaası 64 te lozana aykırı olduğu
gerekçesiyle yasaklanıyor. Menderes döneminde 2 metropolit vatandaşlıkları alınarak
sınırdışı ediliyor. Rum okullarına din adamlarının girişi yasaklanıyor, yunan kitap ve
ansiklopedilerinin okunması yasaklanıyor. Büyükada yetimhanesi kapatılıyor. İsmet inönü
kıbrıs meselesinde yunanistanı masaya oturtmak için yapıyor ama yunanistan ilgilenmiyor.
Karşılıklılığa göre azınlık ilişkileri belirleniyor. Rum vakıflarından vergi alınmaya başlanıyor.

29.12.2021
Kilise. İslamla karşılaştırıldığında anlaması zor bir dünya. Katolik perspektifinden bakıldığında
da öyle ortodoks hristiyanlık. Katolik kilisesinde merkeziyetçilik var. Ortodoks dünya çok
parçalı. En başta pentarşi denilen beşli bir kilise yapısı vardı. 5 tarihi önemli merkez. İsanın
havarilerinden en kıdemlileri romaya giderek romadaki kiliseyi kurdular. Pavlos ve petros.
Paul ve peter. Roma, istanbul, antakya, iskenderiye, kudüs. Beş merkez katolik ortodoks
yokken. Roma ile istanbul kilisesi arasında sorunlar çıktı 1054 te iki kilise ayrıldı. Kalan 3 kilise
istanbulla birlikte davrandı. Roma katolik, istanbul antakya iskenderiye kudüs ortodoks
dünyanın merkezi. Katolik papazlar sakal bırakmaz, ortodoks sakalsız olmaz. Katoliklerde
ruhban evlilik olamaz, ortodokslarda olabilir alt düzeyde. Filioque teslisin nasıl ortaya
çıktığına dair hristiyan dünyasındaki tartışma. Katolikler ve oğuldan diyorlar dogmatik ayrılık
budur. Paskalyada iki kilisenin paskalya tarihleri ayrı. 1965 de aforoz kaldırıldı katolik kilisesi
tarafından ortodoksların kafir olduğuna dair. Rom kalli temsilci tr de. Aforoz etmesine
rağmen rom kalli ortodokslarla yakın ilişki kurdu. Kardinal oldu sonra ve papa oldu. Papa
olunca patrikle yazışmalar başladı. Yumuşama. 23. Jean adıyla papa olmuştu. 63te öldü bu
papa gelen papa da sürdürdü yazışmaları. 1967de papa tr ye geldi. 1979 da da papa geldi tr
ye. 1980 yılında komisyon oluşturuldu ve küçük meseleleri çözmeye çalışıyor iki mezhep
arasında. 1870lerde konsil toplandı papa yanılmaz ilkesi getirildi. Katolik dünyasında kriz
bazıları karşı çıktı. Patriğin tek başına söz hakkı yok ortodokslukta bir de meclis var. Papalar
da artık sinod topluyor.
En eskilerden biri kıbrıs kilisesi sonra rus kilisesi. Roma imparatorları istanbul kilisesine özen
gösterdiler ve diğer kiliselerin üstüne yerleştirdiler. Ukrayna kilisesine yetkiyi istanbul verdi
özerklik için. Rus kilisesi 16. Yy da ortaya çıktı. Bu ortodoks kiliseleri birbirinden bağımsızdır.
Şunu yap diyemez. Her birinin başında bir dini lider var bunların ünvanları değişebiliyor.
Büyük kısmı ünvanı patrik. Kıbrıs ve yunan kiliseleri başındaki başpiskopos. Polonya,
çekoslovakya, arnavutluk da başpiskopos. Diğerleri patrik. Ama eşittirler çünkü bağımsız
kilisenin patronları. Sovyetler dağılınca kilise açısından da moskovadan kurtulmaya çalıştılar.
2019da istanbul 90lı yıllardan beri çalkantılı olan ukrayna meselesine son noktayı koydu.
Kiliselerin mülkleri var geliri var gücü var ukraynanın kopması demek bunların gitmesi demek
rus kilisesinden. 2019da istanbul ukrayna kilisesinde bağımsızlık verdi. Ortodokslukta her
metropolitlik de bağımsızdır. Rus kilisesi istanbul kilisesi ile ilişkisini kesti. Birbirinin kilisesine
gidip komünyon alabilir. Bu durumda rus kilisesi komünyonu kesti komünyon alamayacak.
Kilise sizi tanıyor mu o da önemli. Ukraynayı yunanistan iskenderiye ve kıbrıs kiliseleri tanıdı.
Antakya kilisesi merkezi şamda. Rus ordusu suriyede o tanımıyor ondan. Primus inter pares
istanbul first among equals. İstanbul un üstünlüğü onursal. Ekümeniklik bütün dünya
ortodoks kiliselerinin patrikhanenin altında olduğu kararı alınıyor. 60lardan itibaren diyalog
süreci bunun koordinatörü istanbul. İki kilise kavga edebiliyor. Kudüsle antakya katar ın kimin
alanına gireceği gibi şeyler var. Kudüs patrikhanesi kudüsün %40 ına sahip. Kudüs
patrikhanesinde müthiş bir israil karşıtlığı da vardır. Kıbrısta başpiskopos hastaydı istifa
etmezse ve ölürse yer boşalmıyor. İstanbula başvurdu kıbrıs isviçrede toplandı ve
azledilmesine karar verildi. Böyle meseleleri istanbul patriği çözüyor. Tr laik bir devlet dini
kurumu tanımamalı hocaya göre. Tr kabul ederse vatikan olur diyor burası.
Yunan kilisesi. Avrupada dini kimliğin yerini ulusal kimlik aldı. Yunanda kilise ulusal kimliğini
bana borçlusun diyor. Dili taşıyan kurum kilise oldu. Gizli okullarda mağaralarda dilimizi
dinimizi öğrettik osmanlı buna izin vermiyordu. Kilise rolünü abartıyor ve yanıltıyor. Yunan
ayaklanmasında din adamları vardı bu sınıfsal bir mesele. Yunanistan kurulunca yunan
kilisesini de kurdular. İstanbuldaki patrik sultanın adamı bağımsız davranamaz. 1833 yılında
yunan kilisesi kuruldu. Patrikhane başta tanımadı. Bazı din adamları yunan kurtuluş savaşını
kutsal bir savaş olarak nitelendirdi. Yunan devrimi istanbuldaki patrikhaneye karşı da bir
isyandır. Yunanistan istanbul patrikhanesiyle mesafeli. 1850de istanbul patrikhanesi yunan
kilisesini tanıyacak. Yunan kilisesini devlet müthiş bir kontrol altına alıyor. Kilisenin elindeki
birçok mülkiyeti elinden alıyor. Yunan devleti osmanlının verdiğini kilisenin elinden alıyor.
Kilise ulusal kimlikle dini kimliği özdeşleştiriyor. Devlet de ortodoksların yunanlılığı
benimsemesinde kiliseyi kullanıyor. Kilise kendisini yunanistanda ulusal davalarla
özdeşleştirecek. Konjonktür zaman zaman devletle kilise ilişkilerini etkiledi. 1967deki albaylar
cuntası meşruiyetini kilisede ve kralda aradı. Kral reddetti. Kralı gönderecekler sürgüne.
Eğitimin amacı öğrencilerde milliyetçi ve hristiyan bilincin geliştirilmesi, ders kitapları tarih ve
dine ağırlık verecek şekilde değiştirildi. Komünistlerle slavlar yunanistanı kuşattı. Albaylar
kıyafet kanunu yaptı mini etek yasaklandı. Erkekler saç ve sakal uzatamayacaktı. Bütün
hükümet yetkililerinin kiliseye gitmelerini emrettiler. Üst düzey din adamlarının atanmasını
rejim eline aldı. Kilise hiç eleştirel olmadı cuntaya karşı. Cunta devrildiğinde kiliseye karşı
tepki vardı.
80lerden itibaren ab üyeliği. Kilise devlet ilişkisi ab deki diğer ülkelere benzemiyor.
Yunanistanda ciddi bir avrupalılaşma dalgası yaşandı. Hristodoulos başpiskopos geldi. Siyasi
meselelere çok fazla girmeye başladı. Simitisin avrupalılaştırmasına karşı ulusal kimlik
tehlikede dedi hristodulos. 500 bin arnavut yunanistana geldi doğu bloku çökünce. İtalyaya
da gittiler. Yunan milliyetçileri ve kilise gözünde bu bir tehdit. Avrupalılaşma kilise devlet
ilişkilerini değiştirmek isteyen artıyor. Papazlar devlet memuru maaşlarını devletten alıyorlar.
Kilisenin siyasetteki etkisinin geriletilmesini istiyor. Yunan anayasası ortodoksluğu baskın
egemen inanç olarak kabul ediyor. Kilise vergiden muaf. Bir yere dini mabet inşa edilmek
isteniyorsa metropolit de izin vermeli. Yunanistan laik bir ülke değil. Başpiskopos takdis eder
milletvekillerini başbakanları göreve başlarken dini kitaba el koyarak yemin ederler. Din
dersleri doğrudan ruhban tarafından verilir okullarda. Din değiştirme yasağı vardı. Yunanistan
sürekli aihm de bu tür konularda mahkum oluyor. Kimlik kartlarından din hanesi çıkarılması
ab kriterlerinden birisi. 1982ye kadar sadece dini nikah vardı. Dini nikah resmi nikah
sayılıyordu. Hristodulos makedonyaya atayacağı din adamlarında istanbula sormayı bıraktı.
Patrikhane ve devletle arası bozuldu. Daha sonra kanser olup öldü. Sezaropapizm
yunanistanda. Rahipler ve rahip adayları askerlikten muaftır. Manastır ve kiliseler vergiden
muaftır. Girit adası istanbul patrikhanesine bağlı, 12 ada istanbula bağlı, kuzey yunanistan
özel bir statüdedir vekaleten istanbul adına yönetir, aynaroz da istanbula bağlıdır. Yunan
kilisesi yunan topraklarının tamamını yönetmez. Kilise ab ile gelen özgürlüklere karşı çıkıyor.
Yunanistanda 260 bin katolik var. Orta ege adaları ve iyonyada daha çokturlar. Rus kilisesi
eski takvimcidir. Noeli 6 ocakta kutlar.

abdulkadirdemirel7@gmail.com a notları at.

5.1.2022
Makale 30. Heraclides. Doğudan gelen tehlike türkiye. Heraclides bunu eleştiren bir kitap
yazmış. Milliyetçilik incelemelerinde 2 akım geçerlidir. Milliyetçiliğin kendini açıklama
yöntemi olan bizim milletimiz eskiye dayanıyor söylemi sosyal bilimlerde geçerli değildir. Ulus
dediğimiz kavram son 200 yılın eseridir. 2 ye ayırırız açıklama tarzları nedeniyle. 1. Grup
bunun bir icat olduğunu söylüyor. Bu ekolün en büyük temsilcisi hayali cemaatler imagined
communities anderson un kitabı. Anthony smith in yaklaşımı diğeri. Milleti milliyetçilik
yaratır. Smith milliyetçilik sıfırdan yaratılmaz. Çünkü etnik semboller din dil kültür ortak
yaşam ortak tarih bazı ortaklıklar vardır bunun üzerine inşa edilir. Çok ender hallerde sıfırdan
icat edilir. Yunan fransız sırp gibi ulusların inşa edilmesi, Kıbrıslı yugoslav osmanlı milletlerinin
inşasından daha kolaydır. Milli anlatılar anakronik bir biçimde milli kimliği bugünkü anlamı ile
henüz var olmadığı dönemlere taşır. Ulusun yüzlerce yıl önce var olduğunu iddia eder
bugünkü milliyetçi ideolojiler. Böylece seçkin milli tarihçiler halkların geçmişini bir bütün
olarak yorumlar. Nadiren olmayan şeyler söylenebilir ama önemli olan olan şeylere
dayanmaktır kontrüksiyon. Milli tarih anlatım olarak öyküsel anlatım kurallarına uyar. Bizim
için anlamlı olmalıdır. Kolay anlaşılır ve inandırıcıdır. O grup dışında anlaşılmazdır. Hoş
olmayan aile sırları es geçilir anlatılmaz konuşulmaz. Okulda tek bir tarih yorumu anlatılarak
bunun herkes tarafından benimsenmesi sağlanır. Herkesin benzer kafasında şüphe olmayan
şekilde tarihe bakarlar. Yunan tarihine bakınca kültürel milliyetçilik sınıfına girer. En önemli
kültürel öğe dindir ortodoksluktur. Yunan ulusçuluğu da yunan milliyetçiliğinin başlangıcını
homeros destanları dönemine dayandırıyor. Homerostan bugüne kesintisiz yunan kimliği
anlatısı yerleşiyor. Kiliseyi aşmak için varlığını kiliseden önceki yıllara dayandırma isteği,
hristiyanlık öncesi uygarlıklardan. Antik yunan ve roma. Greko-romen. Avrupa kendine greko-
romen bir tarih yazdı kilisenin tahakkümünü reddederken. Hristiyanlık bir sapmadır medeni
bir kıtayız. Tıp felsefe oradan geliyor. Avrupalılar manevi çocukları olarak kabul ediyorsa biz
hayli hayli kabul ederiz yunanlılar. İskenderin babası 2.philip in mezarında makedonya
simgesi var bu makedonya tarafından kullanılması ihtilafa yol açtı yunanistanla fyrom
arasında. Osmanlı bizi köleleştirmişti bizi sömürüyordu. Kuşaklardan kuşağa kilise aktardı
yunan kimliğini. Makedon krallığı bizim büyük iskender yunandır. Hindistana kadar gitti.
Makedon krallığından osmanlıya kadar boşluk var. Bizans ölü mü.
Yunan milli anlatısına bir başka meydan okuma falmerayen(?). Balkanlarda büyük bir slav
istilası oldu. Balkanların kökeni büyük oranda slavdır. Çok büyük göçler yaşandı artık burada
yunan yoktur ya slavdır ya arnavuttur. Buna cevap vermek için yunan tarihçiliği 3 yol izledi. 1
sürekliliği göstermeye çalışmak. 2 etnik kanıtları toplamak. 3 1821 in vurgulanması, bir
yeniden doğuş. Kanlı canlı olarak yunanlılar karşınızda. Bizans boşluğunu paparigopoulos ve
zambelios kapatmaya çalıştı. Bizansı yunan tarihi açısından önemli görmeye başladı
paparigopoulos. Yunanlılar tarihte ilk kez bir tek devlet çatısı altında. Zincirin kopuk parçasını
tamamladı. 19.yy rumlarını antik yunan soyundan geldiklerine inandırdı. Kültür milliyetçiliği
var kan-ırk kökenli milliyetçilik var. Avrupanın eski yunan hayranlığı yunan milliyetçiliğine de
geldi ve kompleks derecesinde ata hayranlığı. Bir kendini beğenmişliğe yol açtı. Bu kadar
imparatorluk var ama küçücük bir ülkesin. Savunmacı milliyetçilik. En ufak eleştiri bir tehdit
olarak algılanıyor. Yakındoğu ile her türlü benzerliği reddetmek. Araplarla, bulgarlarla,
türklerle vs. avrupa yunanistana gerekli ilgiyi göstermiyor bundan şikayetçi. Yunanlılar
kardeşi olmayan millettir. Avrupalılar bizi kasten geri bıraktı parthenon yapıyorduk oysa.
Dünya helen severler ve sevmezler olarak ikiye ayrılır. Yunanistan düşmanlarla çevrilidir ve
her zaman kritik dönemlerden geçmektedir. Yunanistanın batıyla ilişkileri şizofreniktir.
Osmanlı son döneminde hasta adamdı ve yunan milliyetçiliğinde fobi oluşturmuyordu. 1974
kıbrıs harekatından sonra oldu. Esas korkulan bulgar milliyetçiliği idi. Türkiyeye aşk ve nefret.
Çoğu anadolu kökenli helenizm anadoluda da var oldu.
Türkiye tarihçileri özellikle yunan ihtilali ile ilgilenmiş. Büyük kısmı tarihçi değil subay emniyet
görevlileri. Etnosentrik bir anlayışa sahip en önemli özelliği. Dil bilmeme meselesi diğer
önemli mesele. Yazılanlar tek taraflı. Son 30 yıldır tr de çağdaş yunanca bölümleri açılmaya
başlandı. Türk tarihçiliğine göre yunanlıların değişmeyen özellikleri var. Sınıfsal ideolojik
ayrılıklar gözden kaçıyor. Homojen bir toplummuş gibi bakılıyor. Ulusların bir ortak akıl
çerçevesinde yönlendirildiği sanılıyor. Megali idea 1844 de ortaya çıktı. Türk tarihçiliğine
bakılırsa yunanlılar var olduğundan beri var. Patrik aforoz etmişti yunan ihtilalcilerini. Türk
tarihçiliği patrikhanenin yunan isyanını desteklediği argümanını ısrarla kullanıyor. Yunanlılar
için çorbaya dönmüş ırk argümanını kullanmak. Filiki etairia dostluk cemiyeti. Israrla giritin
birleşmesi için kurulan ethniki etairia ismi kullanılıyor bunun için. Rumların ve gayrı
müslimlerin imtiyazlı olduğu kullanımı. Bazen imtiyaz ayrıcalık anlamında kullanılıyor.
İmtiyazın ne olduğu konusunda kafa karışıklığı var. Resmi literatür gayrı müslimlerin
müslümanlardan üstün olduğunu iddia ediyor. Osmanlının tam anlamıyla eşit olduğu da
anakronizm. Bir tek açıklaması ihanet ve büyük güçlerin maşası olmak. Bugünün kavramları
geçmişte aranamaz der herkül milas. Demokrasi, eşitlik, hoşgörü yoktu doğal olarak.