Professional Documents
Culture Documents
Frank Lloyd Wright - Prekursor Architektury Organicznej
Frank Lloyd Wright - Prekursor Architektury Organicznej
Frank Lloyd Wright - Prekursor Architektury Organicznej
organicznej
Ważne daty
1867‐1959 – lata życia Frank Lloyda Wrighta
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków
sztuk plastycznych;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł
charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
Nauczysz się
Architektura organiczna rozwijała się od końca XIX w. do lat 50‐60. XX w. Można wyróżnić
dwie tendencje: idącą w kierunku koncepcji racjonalnych i geometrycznych oraz drugą,
dążącą do rozwiązań irracjonalnych i organicznych. Oba sposoby funkcjonowały
równocześnie, chociażby w budowie miast, wznoszonych czasem zgodnie z planami,
a czasem w sposób swobodny i nieograniczony, jak roślina. W swojej pracy Wright chciał
wyrazić siebie za pomocą architektury organicznie związanej z amerykańskim pejzażem
i amerykańską przyrodą. Louis Sullivan (nauczyciel Wrighta) uważał, że organiczność to coś
żywego, oznacza rozwój (w przeciwieństwie do architektury z roku ok. 1900, w której detale
nie są związane z bryłą, forma pozbawiona jest funkcji). Budynki dopasowywane były do
otaczającego krajobrazu i gruntu, wręcz „wtapiały się” w niego.
Źródło: online-skills.
Źródło: online-skills.
Domy usonijne
Rozwiązania stosowane w domach preriowych rozwijał Wright od lat trzydziestych w serii
domów usonijnych (Usonian‐Houses), nazwanych tak od utopijnej Usonii Samuela Butlera.
Przykłady tych budynków to własny dom architekta w Taliesin (Scottville, Arizona,
odbudowany po raz trzeci w 1932 roku, dwa wcześniejsze budynki w 1914 i 1925 roku
zniszczył pożar), pierwszy dom Herberta i Katherine Jacobs z 1936 roku, czy dom Charlesa
Weltzheimera w Oberlin, Ohio z 1948 roku. Domy usonijne miały stanowić tańsze wersje
wielkich, projektowanych wcześniej willi. Z założenia niewielkie, parterowe, o uproszczonej
konstrukcji, z płaskimi dachami, bez strychu i piwnic. Podobnie jak w domach preriowych,
w centrum domu Wright projektował kominek, a przestrzeń wewnętrzną starał się
maksymalnie otworzyć. Poszczególnym funkcjom służyć miały różne obszary domu, nie
pokoje. W formie pokoi projektowane były jedynie sypialnie.
Źródło: online-skills.
W latach 1915‐1922 Wright przebywał w Japonii, gdzie na osobiste zlecenie cesarza
zbudował hotel Imperial. Żelbetowa konstrukcja hotelu okazała się odporna na wstrząsy
sejsmiczne – budynek przetrwał trzęsienie ziemi w 1923 r. Kompleks hotelowy stanowi
zespół wielu symetrycznie i horyzontalnie skomponowanych brył, z licznymi ryzalitami,
uskokami, gzymsami i okapami. Wnętrza są wieloplanowe, barwne, wykładane cegłą
i rzeźbioną lawą.
Źródło: online-skills.
Wright uznał, że idealną konstrukcją dla wieżowca jest struktura naśladująca drzewo,
z wyrastającymi z pnia gałęziami stanowiącymi wsporniki i podziałem na dwie części, gdzie
krótsza, lecz mocniejsza część podziemna, dzięki parciu ziemi utrzymuje w pionie
atakowaną przez wiatry wysmukłą część nadziemną. Dzięki tak rozumianej „organicznej”
konstrukcji, projekty wieżowców autorstwa architekta również mogą być zaliczane do nurtu
architektury organicznej.
Beth‐Szolom w Elkins Park to jedyna synagoga zaprojektowana prze Franka Lloyda Wrighta.
Pierwsze skojarzenie przywołuje świątynie Majów, z typowym dla piramid nachyleniem
ścian. Nachylone ściany nakryte są charakterystycznym stromym dachem z przezroczystego
włókna szklanego. W ciągu dnia wnętrze jest oświetlone naturalnym światłem wpadającym
przez półprzezroczyste ściany. Główna świątynia może pomieścić około 1020 osób.
W drugiej świątyni, znajdującej się na pierwszym piętrze synagogi, może zmieścić się około
stu wiernych. Główne sanktuarium znajduje się na drugim piętrze. Zarówno wnętrze, jak
i cała świątynia, przypominają namiot.
Frank Lloyd Wright, Beth-Szolom w Elkins Park, 1954 r., wikimedia.org, CC0 1.0
Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku powstawało przez 17 lat (1942‐1959). Jest ostatnim
dziełem Wrighta – architekt zmarł na sześć miesięcy przed jego otwarciem. Główna bryła
budynku ukształtowana została w formie zwężającej się ku podstawie spiralnej rotundy.
Połączony z nią walec mieści pomieszczenia administracyjne. Sama rotunda, nakryta szklana
kopułą doświetlającą wnętrze, zawiera spiralny chodnik okrążający wnętrze w sześciu
zwojach. Wnętrze muzeum miało odzwierciedlać budowę muszli: według koncepcji Wrighta
goście muzeum powinni zaczynać zwiedzanie „od końca”, to znaczy wjeżdżać windą na
ostatni poziom, a następnie stopniowo schodzić po wijącej się w dół wokół centralnej studni
spirali. Ostatecznie zamiar został zrealizowany, a większość ekspozycji jest dziś planowana
od dołu do góry. Budynek stanowi połączenie różnych kształtów: trójkątów, owali, łuków, kół
i kwadratów. Znajdziemy tu owalne kolumny, powtarzające się kształty fontann i schodów,
oraz okrągłe i spiralne wzory na podłogach.
Zadania
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj cechy stylowe do budowli domu nad wodospadem w Bear Run w Pensylwanii.
Ćwiczenie 2
Układ symetryczny
Układ asymetryczny
Liczne ryzality
Płaska elewacja bez uskoków
Obecność gzymsów
Kompozycja brył horyzontalna
Wertykalna dominacja w układzie brył
Widoczna konstrukcja żelbetowa
Ćwiczenie 5
1
2
3
4
Ćwiczenie 6
................. .................
Ćwiczenie 7
................. .................
Polecenie 1
Słownik pojęć
Architektura organiczna
nurt w architekturze rozwijający się od końca XIX do lat 60. XX w., zakładający iż
budownictwo powinno być kształtowane podobnie jak natura, czerpiąc z niej organiczne
formy. Stosowane w architekturze organicznej materiały, motywy i podstawowe zasady
porządkowania powtarzają się w całym budynku jako całości. Idea architektury
organicznej odnosi się nie tylko do dosłownego związku budynków z naturalnym
otoczeniem, ale także do tego, jak projekt budynku jest traktowany stanowiąc jednolity
organizm. Architektura organiczna to także projekt każdego elementu budynku: od okien,
po podłogi, po poszczególne krzesła, które mają wypełnić przestrzeń. Wszystko odnosi się
do siebie nawzajem, odzwierciedlając porządkowanie naturze.
Domy preriowe
Fasada
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria budynków
Źródło: online-skills.
Bibliografia
Broniewski Tadeusz, Architektura ostatnich dwóch stuleci, Wrocław, Warszawa, Kraków
1967.
Copplestone Trewin, Frank Lloyd Wright. Przegląd retrospektywny, tłum. S.W. Fiszer,
Warszawa 1998.