Patricia Šavor,4.

A
Gimnazija Karlovac

Supramolekulske strukture fosfolipida

Karlovac, 3. svibnja 2022.

Uvod

Fosfolipidi su druga najrasprostranjenija grupa lipida u prirodi , a prema kemijskom

sastavu su esteri glicerola i masnih kiselina . Za razliku od masti , u fosfolipidima su
dvije -OH grupe esterificirane masnim kiselinama dok je treća terminalna -OH grupa
glicerola esterificirana fosfornom kiselinom. Fosfolipidi najčešće sadrže zasićenu
palmitinsku ili stearinsku kiselinu i nezasićenu oleinsku kiselinu. Najvažniji fosfolipidi
su lecitini (holin-fosfogliceridi) i cefalini ( etanolamin- fosfogliceridi). Njihove molekule
sadrže polarni i nepolarni dio. Polarna glava molekule fosfolipida pokazuje afinitet
prema vodi, a nepolarni repovi izbjegavaju vodu, zato su fosfolipidi površinski aktivne
supstance.
Razrada

1.Supramolekulske strukture fosfolipida

Fosfolipidi su površinski aktivne molekule koje u svojoj strukturi imaju hidrofilan i

hidrofoban kraj, stoga u vodenoj strukturi stvaraju supramolekulske
strukture.Fosfatne skupine ( hidrofilni kraj) tvore s molekulama vode vodikove veze ,
a među hidrofobnim krajevima su prisutne disperzijske sile. Najjednostavnije
strukture su micele ,a sljedeće su strukture lipidni dvosloji.

1.1 Micele
Micele su kuglaste strukture u kojima su hidrofilni
krajevi okrenuti prema molekulama vode,a hidrofilni
krajevi okrenuti unutrašnjosti micele ( slika 1) . Mogu
imati promjer do 20 nm, a njihova uloga je apsorpcija
masti i vitamina u crijevima.

slika 1 Struktura micele

1.2 Lipidni dvosloj

U vodenom rastvor fosfolipidi spontano tvore lipidni dvosloj u kome su polarne (
hidrofilne) molekule okrenute prema vodi a repovi ( hidrofoban kraj) jedan prema
drugom ( slika 2). Fosfolipidi se u lipidnom dvosloju drže mnogobrojnim
nekovalentnim interakcijama i van der Waalsovim privlačnim silama. Nakupljaju se u
dvosloj da bi se smanjio broj vodi izraženih nepolarnih ( hidrofobnih) dijelova. Zato
lipidni dvosloj teži vlastitom zatvaranju što znaći da nema rubova s ugljikovodičnim
lancima izloženih vodi. Nadalje, lipidni dvosloj sam sebe “krpa” jer je rupa u lipidnom
dvosloju energetski nepogodna. Lipidni dvosloj može biti u jednoj ravnini (
nestabilan) ( slika 3) ili može tvoriti liposom ( slika 4). Fosfolipidni dvosloj je osnovna
struktura bioloških membrana , dovoljno je čvrsta struktura koja je nepropusna za
ione i polarne molekule, osim molekula vode. Ako fosfolipidi koji ulaze u sastav
membrane sadrže samo zasićene masne kiseline onda će membrana na tom
mjestu biti kruta , a ako sadrže nezasićene masne kiseline onda se “slobodni lanci”
zbog cis-konformacije ugljikovodičnog dijela ne mogu dobro pakirati pa će
membrana na tom dijelu biti više gibljiva .Što je membrana gibljiva to je je transport
između unutrašnjosti i okoline stanice lakši.

slika 2 Lipidni dvosloj slika 3 Prikaz nestabilnog dvosloja slika 4 Liposom

Zaključak

Fosfolipidi su druga po redu najrasprostranjenija grupa lipida u prirodi. Izgrađuju

membrane svih stanica i membrane organela poput jezgre kloroplasta i mitohondrija.
Važni su zbog same izgrade membrane jer su one nužna stanična struktura koja
odjeljuje unutrašnji prostor, citoplazmu, od okoline.
Popis literature

https://www.scribd.com/doc/186523550/29477160-FOSFOLIPIDI - pristupljeno
1.svibnja 2022.
https://hr.lamscience.com/what-is-micelle-biochemistry - pristupljeno 3.svibnja 2022.
Habuš, Aleksandra i dr. 2021. Kemija 4, Profil Klett, Zagreb