НҰСҚА 1083

PHYSICS

You will need formulas below and the main

properties of thermal physics.

1. Conductors transmit heat very well. Insulators

transmit heat poorly. That’s why conductors get hot
much faster than insulators. 7. Heat of combustion: Q=m*q.

Good conductors Good insulators Specific Heat of Combustion table.

Iron, silver and other Plastic, glass,
metals rubber

2. Specific Heat Capacity: if the value of C is great,

then we need more heat to increase the temperature
of a substance by 10C. If the value of C is small,
8. Heat Exchange: We mix 2 substances at different
then we need less heat. Formula: Q=m*C*ΔT.
temperatures. If there is no loss of heat to the
Specific Heat Capacity table. surroundings, we say that gained heat equals to the
lost heat.

3. Internal energy of an object depends on its

temperature. If the temperature increases, there is
9. Celcius and Kelvin temperature scales:
an increase in internal energy. If the speed of
K=273+C
molecules is great, then the internal energy is great
as well. 10. Melting process: when an object is melting, its
temperature does not change when we give heat to
4. Thermal expansion: most metals get bigger in
it. This is because all given energy is spent to break
size as their temperature get greater. Thermal
bonds between molecules (turn solid to liquid). For
contraction: most metals gets smaller in size as their
example, if we heat ice at -300C, its temperature
temperature decrease.
will increase. When we heat solid ice at 0 0C, its
5. Diffusion: the spread of molecules from high temperature will not change until all ice is melted.
concentration to low concentration. During
diffusion one substance is moving through another
substance. For example, a dye drop is added to a
cup of water.

6. Conduction: by contact, Convection: by matter

movement, Radiation: neither contact nor matter
movement, only electromagnetic waves.

1
 НҰСҚА 1083

QUESTIONS Questions 4,5 and 6 are related to the information

below.
Questions 1 and 2 are related to the information
below.
1 liter of water was heated with a boiler. The
figure shows the readings of a thermometer
immersed in water at the beginning and at the
end of heating. Neglect heat loss. cwater= 4200
J/(kg ∙ °C).
The king loves to drink coffee, which has a
temperature of exactly 50 °C. The servant
pours 100 g of coffee, then adds 20 g of water
at a temperature of 30 °C to the cup, mixes the
contents of the cup and immediately serves it
to the king. The specific heat capacities of
water and coffee are same. cwater= 4200 J/(kg ∙
°C).

4. How many degrees has the water

temperature increased?
A) 10 °C
B) 20 °C
C) 30 °C
D) 40 °C
E) 50 °C
1. What's the temperature difference?
A) 6 °C
B) 14 °C 5. How much heat did the water get from the
C) 15 °C coffee?
D) 16 °C A) 840 J
E) 21 °C B) 2520 J
C) 1680 J
2. How much heat did the water get? D) 4200 J
A) 4200 J E) 16800 J
B) 8400 J
C) 29400 J
D) 42000 J 6. What is the temperature of the coffee when
E) 63000 J the water is added to it?
A) 54 °C
3. A closed plastic bottle with water is immersed: B) 62 °C
I - into ice at a temperature t = 0 °C; C) 65 °C
II - into water at t = 0 °C; D) 76 °C
III - into a mixture of ice and water at t = 0 °C. E) 80 °C
When can the water in the bottle crystallize?
A) only in case 1 7. A student observed some particles which
B) only in case 2 were moving in a zig-zag way using a
C) only in case 3 microscope. Which of the followings can
D) in all cases 1, 2 and 3 NOT be the observed particle?
E) does not crystallize in any of the cases A) Smoke particles in air
B) Pollen grains in water
C) Dust particles in a room
D) Molecules in a solid bar of steel
E) Aerosol molecules

2
 НҰСҚА 1083

8. Select the temperature in °K
11. Hot air balloons rise because the heated air
is less dense than cold air, so as the warm
rises as the molecules spread out. The cold
air is pushed downward, where it is also
heated and rises. This movement of air is
called .......

A) Conduction
B) Convection
C) Radiation
A) 300 °K D) Diffusion
B) 205 °K E) Insulation
C) 305 °K
D) 241 °K 12. Which material would be the best choice
E) 303 °K for a cooking tool to be used when grilling
food over a fire?
9. The liquid in a thermometer ____________ as A) plastic
the temperature increases. B) wood
A) expands C) metal
B) freezes D) paper
C) disappears E) rubber
D) explodes
E) appears 13. How does the elephant survive in a hot
climate ?
10. What kind of heat transfer is occurring when A) have a fluffy feather
the sun warms the sand? B) flapping their ears to increase the cooling
A) Conduction C) have a long tusk (бивень)
B) Convection D) have a long trunk (хобот)
C) Radiation E) have a wide foot
D) Diffusion
E) Insulation 14. How much energy will be released when
burning 30 kg of coal? qcoal=3∙107 J/kg
A) 900 MJ
B) 10 MJ
C) 100 MJ
D) 300 MJ
E) 90 MJ

3
 НҰСҚА 1083

15. Firewood weighing 30 kg was burned in the 18. Choose the best answer
stove. What mass of coal could replace the
burnt firewood? qcoal=3∙107 J/kg, qfirewood=10M
J/kg
A) 10 kg
B) 9 kg
C) 3 kg
D) 1 kg
E) 30 kg

16. A swimmer climbs out of a swimming pool on A) 1- Condensation, 2-Vaporization, 3-Melting

a warm, dry day. Almost immediately he
begins to feel cold. Why is this?
A) The water allows wind to remove heat from
his skin.
B) The water takes latent heat from his body in
order to evaporate.
C) The water on his skin is a good conductor
of heat.
D) The water prevents light from reaching his
body.
E) The water on his skin is a poor conductor of
heat
B) 1-Freezing, 2-Condensation, 3- Melting
C) 1-Melting, 2-Vaporization, 3- Condensation
D) 1- Vaporization, 2-Freezing, 3-Melting
E) 1- Freezing, 2- Melting, 3-Vaporization
Questions 19 and 20 are related to the information
below.
The graph below shows the temperature
versus time with a constant flow of heat
per unit time through the melting point.

17. The graph shows the cooling curve of a

substance. Which part of the graph shows the
condensation process?

19. Which of the following statements is true?

A) The melting temperature 20 °C
B) The heat capacity of the solid is larger than
that of the liquid
C) The heat capacity of the liquid is larger
than that of the solid
A) A-B
D) The stove was turned off between minutes
B) B-C
3-5
C) C-D
D) D-E E) The heat of vaporization is larger than the
E) E-F heat of fusion

20. What is melting point?

A) 0 °C
B) 4 °C
C) 6 °C
D) 8 °C
E) 10 °C

4
 НҰСҚА 1083

BIOLOGY 26. Which of the following is not a defining

characteristic of the body plan of Arthropods?
21. Give an example of lower order plants. A) Segmented body
A) fungi B) Jointed appendages
B) lily C) Chitinous exoskeleton
C) fern D) Backbone
D) green algae E) Abdomen
E) moss
27. Which of these is NOT true about prokaryotic
22. Which of the given fungi are edible? cells?
A) Death cap A) Prokaryotic cells are smaller than eukaryotic
B) Mold cells
C) False chanterelle B) Prokaryotic cells have a cell membrane
D) False honey agaric C) Prokaryotic cells have ribosomes
E) Champignon D) Prokaryotic cells have a nucleus
E) Bacterial cells have a cell wall
23. Which of the following are characteristics of
ferns? 28. You found an animal, which has a backbone
1. have primitive roots, stems and leaves; (endoskeleton), hair on the skin and four legs.
2. do not have flowers; Which group would you classify it to?
3. they are plants; A) Arthropoda
4. they make seeds. B) Birds
A) 1, 2, 3, 4 C) Mammals
B) 2, 3, 4 D) Insects
C) 1, 3, 4 E) Fish
D) 1, 2, 3
E) 2, 3 29. Which is NOT an example of carbohydrates?
A) Starch
24. Some scientists say that fungi are closer to B) Table sugar
animals than to plants. Which one of these C) Chitin
characteristics brings together animals and fungi? D) Wax
A) The cells of fungi have cell wall E) Glucose
B) Some fungi are unicellular
C) Fungi cannot move 30. A monomer of protein is
D) Fungi cannot produce their own food by A) Monosaccharide
photosynthesis B) Nucleotide
E) Some fungi have a root-like structure under the C) Phospholipid
ground D) Sucrose
E) Amino acid
25. What is the role of the crop in earthworms?
A) Elimination of undigested food 31. Which one of the following statements is true
B) Metabolism about monocot?
C) Absorption of nutrients A) Branched leaf veins
D) Digestion of food B) Vascular bundles are placed randomly
E) Storage and moistening of food C) Two cotyledons
D) Tap roots
E) Petals number is in multiples of 4’s or 5’s

5
 НҰСҚА 1083

32. Which term describes the smaller units from 35. The diagram below shows cell parts within the
which larger molecules are made? eukaryotic cell. According to the functions of the
A) Macromolecules organelles, determine the right analogy.
B) Monomers
C) Compound
D) Carbohydrates
E) Polymers

33. Insulin hormone is made of protein. It helps

control glucose level in the blood. Insulin activates
the liver and muscle cells to take glucose from the
blood.
Which function of a protein does this statement
define?
A) Regulation
B) Movement
C) Transport
D) Protection
E) Pigment
A) Nucleus - powerhouse
34. Cows have four stomachs with microorganisms B) Vacuole - refrigerator
living there. What will happen, if we take away C) Ribosomes - garbage cans
(remove) all microorganisms from cow’s stomachs? D) Mitochondria - control center
A) cow will eat faster E) Lysosome - protein factory
B) cow will become carnivorous
36. What class does the flower below belong to?
C) cow will die, because it will not get enough
nutrients
D) cow will begin photosynthesis
E) cow will be healthier, because many inflectional
diseases will be gone

A) plant with one cotyledon

B) monocot
C) non-flowering plants
D) dicot
E) none of the above

6
 НҰСҚА 1083

37. Oxygen is necessary for the better functioning 39. How many monomers (analogy) are shown in
of the brain. What kind of tissue provides the brain the picture?
with oxygen?

A) Connective tissue
B) Nervous tissue
C) Muscular tissue A) 6
D) Epithelial tissue B) 7
E) Secretory tissue C) 8
D) 9
38. The diagram below shows the plant structure. E) 5
Determine which tissue is the X:
40. Mansur read an article from National
Geographic about Emperor Penguins. He learnt that
they live on Antarctic ice in very cold places. What
makes them survive in the cold environment?

A) Meristematic tissue
B) Secretary tissue
C) Epithelial tissue
D) Dermal tissue A) They don't have airspaces in their bones.
E) Ground tissue B) They have a thick fat layer under their skin.
C) They have waterproof feathers.
D) They have webbed feet.
E) They are flightless birds

7
 НҰСҚА 1083
ҚАЗАҚ ТІЛІ
Мәтінді оқып, 41-44 сұрақтарға жауап
беріңіз.
Сіз өміріңізде бір рет болсын арабтар
мен еврейлердің неліктен оңнан солға қарай
жазатыны туралы ойланып көрген шығарсыз.
Шынымен, неліктен кей жазбаларда осындай
айырмашалықтар бар және оларды белгілі бір
ережелер негізінде бір қалыпқа келтіру неліктен
мүмкін болмады? Осы сауалдарға жауап іздеп
көрсек.
Бұл – әлемдік тілдер мен жазбалардың
қатарында аса кең таралмағанымен, кей
мәденитеттерде әлі күнге дейін қолданылып
келе жатқан жазу стилі. Қарап тұрсақ, араб,
иврит тілдері семит тілдері тобына кіретін
әлемдегі ең көне жазу болып табылады. Бұл
жазу пайда болғанда адамзат баласы қағазды (2
мың жыл бұрын ойлап тапқанын ескерсек), тіпті
папирусты да пайдалана бастамаған кезең еді.
Демек, ақпарат тасымалдайтын жалғыз дүние –
тастар мен үңгірлердің, жартастардың
қабырғалары болған. Бұл фактіге сүйене
отырып, сауалдың жауабы тым қарапайым әрі
логикалық екендігін ұғамыз. Көне дәуірлерде
өмір сүрген адамзат баласы ақпаратты сақтап,
тарату үшін тастарды пайдаланғаны белгілі. Ал
жер бетіндегі адамдардың 85 пайызы оңақай
болатынын ескерсек, сол кездері тасқа жазу
үшін балғаны немесе ұратын затты адам оң
қолына ұстап, ал қашауды сәйкесінше сол
қолына ұстаған. Содан, бұл тәсілмен оңнан
солға қарай жазу тиімді екені белгілі. Сонымен
қатар, еврей әліпбиіне зер сала қарасаңыз,
әріптердің құрылымы да бір қатты затқа
жазылған таңбаларға ұқсас келеді. Егер оларды
қаламмен немесе қауырсынмен жазатын болса,
мүлде басқа формаға енер еді. Ал тастарды
басқа да ақпарат тасымалдайтын дүниелер
алмастырғаннан кейін, көне заманнан
қалыптасқан жазу стилі мен әліпби сол күйі
сақталып қалған.
41. Мәтін стилін анықтаңыз.
A) Ауызекі сөйлеу стилі
B) Ғылыми стиль
C) Көркем әдебиет стилі
D) Ресми іс-қағаздар стилі
E) Публицистикалық стиль
8
42. Мәтінде қай сұрақтың жауабы жоқ?
A) Арабтар мен еврейлер неге оңнан солға қарай
жазады?
B) Кімдер жазуда ең алғаш қағаз пен папирусты
қолданды?
C) Неліктен бұрын оңнан солға қарай жазу
ыңғайлы болды?
D) Ежелде адамдар жазу үшін қандай
құралдарды пайдаланды?
E) Араб тілі қай тілдер тобына кіретін тіл?
43. Мәтінде қою қарамен жазылған сөздің
орнына сәйкес келетін нұсқа.
A) мұқият
B) немқұрайлы
C) бірнеше рет
D) әдейі
E) үздіксіз
44. Мәтінге сүйенетін болсақ, ежелде адамдар
оңнан солға қарай жазды, себебі...
A) Адамдардың көбі оңақай болды.
B) Әріптердің құрылымы соны талап етті.
C) Үңгірлердің ішкі құрылысы әсер етті.
D) Көне семит тілінің талабы сондай болды.
E) Адамдар ол кезде дұрыс жазу үлгісін білмеді.
Мәтінді оқып, 45-50 сұрақтарға жауап
беріңіз.
Әл-Фараби жастайынан түрлі
ғылымдарды оқып үйренді. Ол елден асқан
зерек еді. Оның ақыл-ойының ұшқырлығы мен
білімінің молдығына тәнті болған талай жан
еріксіз таңдай қаққан. Әл-Фараби бірнеше тілді,
әсіресе, араб, парсы, түрік тілдерін жетік
меңгерді. Ол – алдыңғы толқындағы
даналардың ізін қуған данышпан философ.
Ұлы ойшыл біраз жылдар Бағдат
шаһарында ғылыми ізденістермен айналысып
тұрақтап қалады. Содан кейін Шам аймағына
қоныс аударады да, сексен жасқа жетіп, өмірден
өткенше сол өлкеде қалады. Алғашқы
сапарында әл-Фараби Бағдат шаһарында логика,
математика ғылымдарын терең зерттеп, араб
тілін игереді.
Ал Шам аймағына келген кезде әл-
Фараби алғашында Дамаск қаласындағы бір
бақта бағбан болып жұмыс істейді. Мұнда ол
жеміс ағаштарын баптай жүріп ғылыммен
айналысуын әрі қарай жалғастырады. Ол,
әсіресе, логика ғылымын терең зерттеді. Осы
салада бұрын-соңды жазылған еңбектердің
бәрін парақтап оқып шықты.
Әл-Фараби дүниенің өткінші
қызықтарынан, ойын-сауықтан алыс болатын.
 НҰСҚА 1083

Тұрмысына жетерлік аз дүниеге қанағат етіп, 50. Төмендегі кестеден күрделі жалқы есімдерді
уақытының барлығын ғылым жолына арнайтын. тауып, бояңыз.
Тұрмысының жұпынылығына қарамастан
қолындағы бар қаражатын кітап сатып алуға Әл-Фараби Бағдат Ойын-сауық
жұмсап, күні-түні ғылыммен айналысты. Ол бақ шаһары
қарауылшысы ретінде берілетін майшамның Дамаск Майшам Ұлы ойшыл
жарығымен талай томдарды оқып түгесті.
Өзінің еңбектерін де жазып шықты. Ақырында
оның есімі әлемге жайылды. Жоғарыдағы кестені бояғанда, төмендегілердің
қайсысы пайда болады?
45. Мәтін мазмұны бойынша әл-Фарабидің A)
негізгі қасиеті?
А) Мейірімділік
В) Адалдық
С) Еңбекқорлық
B)
D) Енжарлық
E) Жомарттық

46. Мәтінде қою қарамен жазылған тіркестің

синонимі қандай? C)
А) Тазалығына
В) Сапалылығына
С) Орташалығына
D) Кедейлігіне
E) Көшпенділігіне D)

47. Мәтін мазмұны бойынша, әл-Фараби

ғылымның қай саласына ерекше көңіл бөлді?
А) Музыка E)
В) Логика
С) Дүниетану
D) Математика
E) Араб тілі

48. Мәтін мазмұнын қандай тұжырым шығара

алмаймыз.
А) Әл Фараби алдыңғы даналардың ізімен
жүріп, өзін дамытқан.
В) Алғашқы сапары Бағдат қаласына болған.
С) Тапқан қаражатына кітап сатып алған.
D) Әл-Фараби бірнеше тіл меңгерген.
E) Заманының ең мықты ұстаздарынан білім
алған.

49. Мәтінге қатысы бар сұрақты табыңыз.

А) Тіл үйрену үшін не істеу керек?
В) Ақшаны қалай дұрыс жұмсау керек?
С) Ғұламаның қандай шығармалары бар?
D) Әл-Фараби уақытын не нәрсеге жұмсаған?
Е) Әл-Фарабидің қандай жоспарлары болған?

9
 НҰСҚА 1083

ӘДЕБИЕТ D) Ерлік
E) Адалдық
51. «Қорқыт ата кітабы» қай тайпалардың өмірін
баяндайды? 57. Авторларды шығармаларымен
А) сақ-ғұн сәйкестендіріңіз.
B) ноғай
C) қарахан 1. Қорқыт ата А) “Балаларыма
D) оғыз-қыпшақ өсиет”
E) қазақ-қырғыз
2. Ақтамберді жырау Ә) “Даналық кітабы”
52. Баяндүр ханның тойында Байбөрі бекке
қосылып жиналған қауымнан бата сұраған кім 3. Шалкиіз жырау Б) “Би Темірге арнаған
еді? толғаулар”
А) Игенек
B) Бамсы 4. Қожа Ахмет
C) Баяндүр Яссауи
D) Қазан
E) Байбіжан
A) 2 - А, 3 - Б, 4 - Ә
B) 1 - А, 3 - Б, 4 - Ә
53. Төмендегі үзінді кімнің өлеңінен алынған?
C) 1 - А, 2 - Б, 3 - Ә
«Қиуадан ақыл алатын,
D) 2 - Б, 3 - Ә, 4 - А
Қияннан айла табатын,
E) 2 - Б, 3 - А, 4 – Ә
Ерлерден салсам нөкерді,
Дұшпаннан кекті алатын!..»
58. “Күлдір-күлдір кісінетіп” шығармасының
A) Ақтамберді
негізгі идеясы қандай?
B) Үмбетей
A) Ел билеген хандардың қате шешім
C) Шалкиіз
қабылдағаны.
D) Қорқыт
B) Автордың қонысымен қимай-қимай
E) Ахмет Яссауи қоштасуы.
C) Бейбіт, жаймашуақ тұрмысты аңсау, үміт ету.
54. Қожа Ахмет Яссауиге қатысты қате
D) Автордың баянсыз махаббаты суреттеледі.
ақпаратты табыңыз.
E) Жоңғар мен қазақ арасындағы соғысқа
A) Сопылық ілімінің негізін қалаушы
шақыру.
B) Арыстан бабтың шәкірті
C) “Диуани хикмет” шығармасының авторы
59. “Қорқыт ата кітабының” нұсқалары қай
D) XII ғасырда өмір сүрген
қалаларда сақтаулы?
E) Отырар қаласында дүниеге келген
A) Стамбұл, Бағдат
B) Санкт-Петербург, Будапешт
55. Берілген үзіндідегі көркемдегіш құралды
C) Дрезден, Ватикан
табыңыз.
D) Ташкент, Каир
Кеуде бір жерді жол қылсам,
E) Самарқан, Бұхара
Шөлең бір жерді көл қылсам,
Құрап жанды көп жиып,
60. “Байбөрі баласы туралы жырда” саудагерлер
Өз алдыма ел қылсам!
шапқыншылыққа ұшырағаннан кейін қандай
А) Ассонанс
оқиға болды?
B) Ирония
A) Саудагерлер жолда кезіккен қойшы баладан
C) Психологиялық параллелизм
көмек сұрады.
D) Сатира
B) Саудагерлер Байбөрі бектің алдына құр қол
E) Аллитерация
келді.
C) Саудагерлер жолда кезіккен Бамсыдан көмек
56. “Балаларыма өсиет” шығармасында қай
сұрады.
қасиетке ерекше назар аударылады?
D) Саудагерлер жолда кезіккен жалғыз
A) Еңбекқорлық
батырдан көмек сұрады.
B) Үлкенге құрмет
E) Саудагерлер Баяндүр ханнан жәрдем
C) Бірлік
сұратты.

10