Garncarstwo – jedno z najstarszych rzemiosł (znane od neolitu).

Jest to rękodzielniczy wyrób

ceramicznych naczyń i przedmiotów codziennego użytku.

Rzemieślnik zajmujący się garncarstwem to garncarz albo garncarka.

Spis treści

1 Garncarstwo na ziemiach polskich

2 Technika
2.1 Przygotowanie materiału
2.2 Warsztat
2.3 Formowanie
2.4 Wypalanie
3 Linki zewnętrzne
4 Zobacz też

Garncarstwo na ziemiach polskich

Na ziemiach polskich naczynia gliniane pojawiły się około 5400 lat p.n.e. Przybyły wówczas
na te tereny ludy rolnicze posiadające umiejętność wytwarzania zarówno naczyń o cienkich,
bogato zdobionych ściankach, jak i trwalszych, grubościennych, przeznaczonych do
gotowania strawy. Głównym surowcem była glina, stosowano także domieszki mineralne
(piasek, tłuczeń), wzmacniające konstrukcję. Naczynia lepiono ręcznie z taśm i wałków
glinianych. Po wysuszeniu wypalano je w ognisku.

Przybycie w ok. 300 r. p.n.e. ludności celtyckiej wzbogaciło rzemiosło o umiejętność toczenia
naczyń na kole garncarskim. Najbardziej znane stanowisko archeologiczne znajduje się w
okolicach Nowej Huty, gdzie odkryto osady celtyckie z ceramiką wytwarzaną na kole.
Ceramikę wypalano w specjalnych piecach garncarskich.

Po odejściu Celtów z ziem polskich koło garncarskie zostało zapomniane i naczynia

wytwarzano tylko ręcznie. Ponownie umiejętność toczenia pojawiła się pod koniec II wieku
n.e. Ceramika z tamtego okresu ma ciemną i błyszczącą powierzchnię. Powstały wówczas
osady wyspecjalizowane w garncarstwie, m.in. Pleszów. Do wypalania naczyń stosowano
piece częściowo zakopane w ziemię, przeważnie dwukomorowe.

Wśród plemion słowiańskich koło garncarskie pojawiło się w VII wieku. Było to koło
wolnoobrotowe i stosowano je do obtaczania ręcznie ulepionych naczyń.
Technika
Przygotowanie materiału

Materiałem garncarskim jest glina. Glina powinna być jednorodna, bez grudek i
zanieczyszczeń. Aby osiągnąć taki stan garncarze wykonują szereg prac przygotowawczych.
Zaopatrują się w glinę jesienią, aby w zimie dobrze przemarzła. Glinę polewa się obficie
wodą, aby się „zlasowała”. Porcję gliny do przerobu ubija się młotem w „słup”. Ze słupa
sierpem lub specjalnym strugiem odcina się „strużyny”. Strużyny zwija się w „pecyny”, suszy
i mieli. Czynności te powtarza się po kilka razy.
Warsztat
Praca na kole gancarskim
Wykonywanie zdobień

Warsztatem jest ława i koło garncarskie. Koło garncarskie to dwie tarcze umieszczone na
wspólnej, pionowej osi. Garncarz, siedząc na ławie, nogami popycha dolną, większą tarczę,
wprawiając koło garncarskie w ruch obrotowy. Na ławie leży też zapas gliny, naczynie z
wodą do maczania rąk, naczynia z farbami, pędzel, szyniec do wygładzania i ozdabiania oraz
drut do odcinania gotowego naczynia.
Formowanie

Porcję gliny „wygniata się” z wodą na ławie (podobnie jak ciasto) i formuje w wałek. Z wałka
garncarz odcina kawałek zwany „klusem”, wielkością odpowiedni do formowanego naczynia
i przykleja go do górnej tarczy koła garncarskiego. Następnie, cały czas obracając kołem,
zwilżonymi w wodzie rękami najpierw wydłuża i zaokrągla bryłę gliny, po czym kciukami
wygniata w środku otwór i formuje dno naczynia. Operując jedną ręką wewnątrz a drugą na
zewnątrz garncarz „wyciąga” ścianki naczynia w kształcie walca. Kolejny etap to
modelowanie: wykonanie „wrębu” (górnej krawędzi) oraz „brzuśca”. Uformowane naczynie
wygładza się szyńcem i ewentualnie ozdabia rytem. Pracę kończy odcięcie gotowego
naczynia drutem.
Wypalanie

Naczynie odstawia się do powolnego suszenia. Po wyschnięciu wstawia się je do pieca

garncarskiego i wypala przez kilkanaście godzin w temperaturze około 1000°C (temperatura
oceniana jest na oko, na podstawie koloru płomienia i stanu „szkliwa”). Naczynia mogą być
pokrywane kolorową glazurą. Istnieje też glina „samoutwardzalna” której po wyschnięciu
nie trzeba wypalać.
Linki zewnętrzne

Opis techniczny wytwarzania naczyń i zarys historyczny ceramiki bolimowskiej rodziny

Konopczyńskich
Garncarstwo w dawnezawody.waw.pl. dawnezawody.waw.pl. [zarchiwizowane z tego
adresu (2012-06-22)].

Zobacz też
Zobacz multimedia związane z tematem: Garncarstwo
Zobacz hasło garncarstwo w Wikisłowniku

porcelana, porcelit, fajans, kamionka

garnek do gotowania strawy, garniec do mierzenia
garnkowiec minerał, glina, glinianka,
cegła, ceglarstwo, kafel, zduństwo, druciarz
rzemiosło, archeologia (kultura)Ese una dokumenta por favor si si si