Professional Documents
Culture Documents
Modyul 4 Sa Fil Lit 111
Modyul 4 Sa Fil Lit 111
Modyul 4 Sa Fil Lit 111
SHARON M. GARDOCE
(GURO SA FILIPINO)
Modyul 4
KALALABASAN NG PAGKATUTO
PAUNANG PAGSUSULIT
Magbigay ng tatlong bayaning manunulat na iyong hinahangaan hindi lamang sa pagtatanggol ng bayan
maging sa pagiging manunulat nito. Magbigay ng trivia o mga bagay na hindi alam ng nakararami hinggil sa
kanila.
1._______________________________________________________________________________________
2._______________________________________________________________________________________
3._______________________________________________________________________________________
NILALAMAN
KABANATA III
Sulyap sa Nakaraan
Ang panahong ito ay nagsimula noong taong 1872 nang pinalitan ng isang mahigpit na Kapitan Heneral
na si Raafael de Izquierdo, ang isang mabuting puinuno, at tunay na demokratikong si Heneral Carlos Maria
de la Torre. Binaligtad ni Izquierdo ang mga ginawa ni De la Torre kaya nagkagulo. Naghimagsik ang mga kawal,
at manggagawa sa pamumuno ng isang sarhentong kawal, si La Madrid. Sa kasamaang- palad, nasupil sila
kaya sinamantala ng mga maimpluwensyang Kastila at isinangkot ang tatlong paring Pilipino sa aklasan ng
Kabite. Binitay sila sa garrote noong Pebrero 17, 1872.
Nahati sa dalawang pangkat ang mga Pilipinong nagnanais ng pagbabago. Ang unang pangkat ay
pinangunahan ni Dr. Jose Rizal na umasang makakamit ang kalayaan sa mahinahong pamamaraan. Ayon sa
pambansang bayani, di – kailangang magbuwis ng buhay ang mga Pilipino. Dapat anyang maghintay ng tamang
panahon para makamit ang kalayaan.
Kabaligtaran naman ang paniniwala ng pangkat na pinamumunuan ni Andres Bonifacio. Ayon kay
Bonifacio ay umabot na sa sukdulan ang kanilang paghihintay ng pagbabago, at panahon na para mag – alsa.
Kaya hindi na napigil sa paglusob ang mga Katipunero. Marami ang napatay sa bawat paglusob ngunit sa halip
na mawalan ng pag – asa ay lalo pang dumami ang sumapi sa samahan.
Nakilala rin sa panahong ito ang mga Pilipinong may diwang makabayan. Ang tinaguriang “Tatsulok
ng mga Propagandista” ay sina Dr. Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar, at Graciano Lopez Jaena at iba pang mga
propagandista.
Sa biglang tingin ay tahimik at takot ang bayan sa ibayong higpit at pagbabanta ng mga kastilangunit sa
katotohanan ay ditto nagsimula ang pagpapahayag ng kanilang mapanlabangdamdamin. Nagkaroon ng bagong
kilusan sa pulitika at sa panitikan. Ang dating diwang makarelihiyon ay naging makabayan. Ang kilusang
propaganda ay naglalayon ng pagbabago. 1.panumbalikin ang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa kortes ng
Espanya. 2. Pagkakapantaypantay ng mga Pilipino at kastila sa ilalim ng batas. 3. gawing lalawigan ng espanya
ang pilipinas. 4. Sekularisasyon ng mga parokya sa kapuluan. 5. kalayaan ng mga mamamayang Pilipino sa
pamamahayag,pananalita at pagtitipon. Upang lumaganap ang kanilang simulain at maipaabot ang kanilang
mithiin para sa bayan, ay gumawa sila ng mga hakbang gaya ng pagsanib sa masonaria, mga asosasyon laban
sa pamamalakad ng prayle
batumbuhay na pambuo ng batayan ng kagitingin. Itinaya niya ang kanyang buhay sa kamatayan tulad ng isang
magiting na kawal sa larangan ng digmaan. Ilan sa mga isinulat ni Rizal ay ang mga sumusunod:
FRAY BOTOD
Nang siya ay dumating ditto sa Pilipinas ay animo’y tuyong lamok. Pagkalipas ng ilang buwan sa pagkain
ng papaya at saging, si Fray Botod ay nagmukhang tao. Pagkatapos ng maraming taong napakain at napag –
aral tao at maging sa pagtutulong – tulong ng mga tao at maging pari na siya, ang unang sermon ay pagtuligsa
sa mga taong nagbigay sa kanya ng lahat ng kaluwagang natamo niya.
PEDRO PATERNO
Si Pedro Paterno ay isinilang mula sa mayamang angkan sa Sta. Cruz, Maynila noong Pebrero
27,1857. Si Paterno ay manunulat, makata, dramaturgo, at nobelista. Siya ay kabilang sa tatlong panahon ng
panitikang Pilipino: 1) panahon ng propaganda, 2) panahon ng himagsikan,at 3) panahon ng Amerikano. Ang
mga akda ni Paterno ay itong mga sumusunod:
1) SAMPAGUITAS Y POESIAS VARIAS (MGA SAMPAGITA AT IBA’T IBANG TULA) – nilimbag sa
Madrid noong 1880. Paghanga sa kagandahan ang namayani sa tula.
2) EL CHRISTIANISMO en la ANTIGUAMCIVILIZACION TAGALA (ANG KRISTIYANISMO at ang
DATING KABIHASNAN TAGALOG) - nilimbag noong 1892. Ipinaliwanag niya sa sanaysay na ito
ang mga kaugaliang Tagalog ay hindi mapangingibabawan ng Kristiyanismo.
3) NINAY – isang nobelang nasusulat sa Kastila. Ito ay itinuturing na nobelang obra – maestro ni
Paterno, at naghatid sa kanya ng katanyagan sa panitikan sa kanyang panahon.
4) Ang iba pang sinulat ni Paterno ay La Familia Tagalog en la Historia Universal (Ang Pamilyang
Tagalog sa Kasaysayang Pandaigdig) noong 1882. Ang El Barangay ( Ang Barangay), at ang
El Individuo Tagalog y Su Arte en la Exposicion Historico – Americana (Ang Tagalog at ang
Kilos Niya sa Tanghalang Pngkasaysayang Amerikano).
Si Paterno rin ang sumulat ng kasunduan sa Biak – na – Bato na nilagdaan noong Disyembre 15, 1897.
Siya ay namatay noong Marso 11, 1911.
MARIANO PONCE
Si Mariano Ponce ay isinilang sa Baliwag, Bulakan noong Marso 23, 1863. Siya ay nakasulat ng mga
akdang- pampanitikan sa tatlong wika: Kastila, Tagalog at Ingles. Siya ay namatay noong Mayo 23, 1918. Ang
kanyang mga iniakda ay itong mga sumusunod:
1) PAGPUGOT KAY LONGHINOS – isang dulang Tagalog na itinanghal sa liwasan ng Malolos,
Bulakan at ipinalagay na nagtataglay ng mga katangiang maipapantay sa kapanahunang dula ng
Espanya.
2) MGA ALAMAT NG BULAKAN – aklat- kalipunan ng mga alamat at kuwentong bayan ng kaniyang
lalawigang sinilangan.
3) ANG MGA PILIPINO SA INDO – TSINA – kasaysayan ng mga Pilipinong nanirahan sa Indo- Tsina.
4) THE LITERATURE OF THE PROPAGANDA MOVEMENT – mga akdang pampanitikan ng mga
kaanib ng kilusang propaganda at ang bias nito sa pagkakaroon ng tuwirang paghihimagsik.
PASCUAL POBLETE
Si Pascual Poblete ay isinilang sa Kawit, Cavite noong Mayo 17, 1857. Siya ay kabilang sa dalawang
panahon ng panitikang Pilipino- Panahon ng Kastila at Panahon ng Amerikano. Siya ay isang mamamahayag,
makata, mandudula, nobelista at mananalaysay. Itinatag niya at pinamatnugutan ang pahayagang El Resumen,
sa pahayagang ito buong tapang na tinuligsa ni Poblete ang mga katiwalian at mga pang- aapi ng mga may
kapangyarihang Kastila sa Pilipinas.Dahilan para usigin at ipatapon siya sa Aprika.Sa kanyang pagbabalik sa
Pilipinas itinatag ni Poblete ang dalawang pahayagang El Grito Del Pueblo at Ang Kapatid ng Bayan.Si Poblete
ang kauna – unahang nagsalin sa Pilipino ng Noli Me Tangere ni Dr. Rizal at siya rin ang tinaguriang Ama ng
Pahayagang Pilipino. Siya ay namatay noong Pebrero 5, 1921.
ANDRES BINIFACIO
Si Andres Bonifacio, ang “Ama ng Himagsikan” ay isinilang sa Tondo, Maynila noong Nobyembre
30, 1863. Siya ay nag- aral sa paaralan ni Don Guillermo sa Meisik. Ang mga aklat na nauukol sa himagsikan at
digmaan ang kinagigiliwan niyang basahin at ang ilan sa mga ito ay Les Mesirables, Historia de la Revolucion
Franses, El Judio Errante, at Las Ruinas de Palmira. Si Bonifacio ang “Ama ng Himagsikan”, subalit nagging
biktima ng masamang pamumulitika ng kaniyang mga masamang kababayan. Ang ilan sa kaniyang mga sinulat
ay ang mga sumusunod:
1) ANG DAPAT MABATID ng mga TAGALOG – ito ay bumabanggit sa kasaysayan ng Pilipinas. Ang
kaunlarang tinatamasa ng bansa bagi dumating ang mga Kastila at ang mga kaapihan ng mga
Pilipino sa kamay ng mga Kastila.
2) PAG – IBIG SA TINUBUANG BAYAN – ito ay isang tulang nagpapahayag ng maalab na
pagmamahal ni Bonifacio sa bayan. Ito ay katulad ng tula ni Marcelo del Pilar na may gayon ding
pamagat.
3) KATAPUSANG HIBIK NG PILIPINAS – ito ay tulang nagpapahiwatig ng hinanakit ng bayan.
Kinatha ni Bonifacio bilang pagpapatuloy sa tulang sinimula ni Herminigildo Flores na may pamagat
na Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya. Ito ay tinugon naman ni Marcelo del Pilar sa kanyang
tulang Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas.
EMILIO JACINTO
Si Emilio Jacinto ay isinilang sa mahirap na angkan sa Tondo, Maynila noong Disyembre 15, 1875. Ang
sinulat niyang Kartilya ng Katipunan ang napagkaisahang gamitin sa pahayang Kalayaan, isang pahayagan
ng Katipunan, inilathala ang kaniyang lalong mahuhusay na akda sa sagisag- panulat na Dimasilaw. Si Jacinto
ay kinilalang “Utak ng Katipunan” sapagkat siya ang naghanda at sumulat ng mga palatastas, sa saligang batas
at iba pang kautusan ng Katipunan. Si Jacinto ay namatay sa pagtatanggol sa bayan. Siya ay tinamaan ng punglo,
at napatay ng mga kaaway noong Abril 6, 1899. Ang lalong napabantog sa kanyang mga sinulat ay itong mga
sumusunod:
1) KARTILYA NG KATIPUNAN – mga kautusan para sa mga kasapi ng Katipunan.
2) LIWANAG AT DILIM – katipunan ng mga sanaysay na may ibat’ibang paksa, tulad ng pag – ibig
sa bayan, kahalagahan ng paggawa, pagkakapantay- pantay, kalayaan at paniniwala.
3) A MI MADRE ( SA AKING INA) – isang tulang handog niya sa kanyang ina.
4) A LA PATRIA (SA BAYANG TINUBUAN) – tulang ipinalagay na obra maestro ni Jacinto. Na
isinalin sa Filipino ni Jose Villa Panganiban.
APOLINARIO MABINI
Si Apolinario Mabini ay mula sa maralitang angkan. Siya ay isinilang noong Hulyo 23, 1864 sa Talaga,
Tanawan, Batangas.Siya ang nagging katulong sa pagbabalangkas ng Saligang Batas ng Malolos kung kaya’t
siya ang tinaguriang “Utak ng Himagsikan”.Si Mabini ay namatay sa sariling bayan noong Mayo 13, 1903 sa
sakit na kolera. Ang ilan sa kanyang mga napatanyag na sinulat ay itong mga sumusunod:
1) ANG HIMAGSIKANG PILIP[INO - isang sanaysay na naglalarawan ng kabayanihan ng mga
Pilipino sa pakikipaglaban.
2) SA BAYANG PILPINO – isang tulang handog sa bayan.
3) ANG PAHAYAG – hinango sa kanyang manipesto.
4) EL DESAROLLO y CAIDA de la REPULICA FILIPINA – Ang Pagtaas at Pagbagsak ng
Republikang Pilipino
5) PAGPAPALIT NG ILANG TITIK SA ALPABETONG PILIPINO.
6) EL VERDADERO DECALOGO – Ang Tunay na Sampung Utos
JULIAN FELIPE
Ang may akda ng PAMBANSANG AWIT NG PILIPINAS na si Julian Felipe ay isinilang sa Cavite,
Cavite noong Enero 28,1861. Kabilang sa kaniyang mga nilikha ang Amerita Danza, Cintas y Flores Rigodones
at Motete al Santisimo.Ginawa niya ang kasalukuyang tugtugin pambansa na ang unang nagging pangalan ay
Marcha Magdalo. Ngunit upang magkauring pambansa ay pinalitan ni Hen.Aguinaldo ng pangalang Himno
Nacional Filipino.Ito ay unang tinugtog nang pasinayaan ang kasarinlan noong Hunyo 12, 1898. Noong
Setyembre 3,1899, ang Pambansang Awit ay nilapatan ng
Titik sa wikang Kastila ni Jose Palma.Ito ay isinalin naman sa Pilipino ni Cirio H. Panganiban ,naging
patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa. Si Julian Felipe ay namatay noong Oktubre 2 ,1944.
JOSE PALMA
Si Jose Palma, isang kawal ng himagsikan, ay isinilangnoong Hunyo 3, 1876 sa Tondo, Maynila. Sa
gulang na 17, Si Jose Palma ay lumikha ng tulang liriko at ito ay tinipon sa isang aklat na pinamagatang
Melancolicas (Mga Panimdim). Sinulat niya ang titik ng Pambansang Awit ng Pilipinas, habang ang mga
pulutong ng mga kawal na kinabibilangan niya ay nakahimpil sa Bautista, Pangasinan. Ang isa sa madamdaming
tula ni Jose Palma ay may pamagat na De Mi Jardin (Mula sa Aking Hardin).
EL RESUMEN
Ang El Resumen ay magkatulong na inilathala nina Isabelo delos Reyes at
Baldomero Hazanas. Ayon sa diwa ng nilalaman, ito ang kauna – unahang pahayang lantad
sa pagtataguyod ng nasyonalismong Pilipino.
GAWAING PAGKATUTO
Isa isahin ang karaniwang protesta ng taumbayan sa kasalukyan. Sumulat ng isang halimbawa ng akda
o artikulo tungkol sa iyong nais na mangyari sa ating bansa sa kasalukuyan. Gawing positibo ang tono bagamat
tunay na may kahirapan sa sitwasyon. Gumamit ng mga salitang nakahihikayat at iwasan ang negatibo at di
magandang salita sa sulatin. Gawan din ito ng maganda at akmang pamagat. Buuin ito sa pamamagitan ng 500
mga salita o higit pa. Maaaring gumuhit din ng larawan tungkol dito o kumuha sa internet upang maging higit
itong mas kapani-paniwala.
PAGTATASA
Sagutin ang mga sumusunod:
1.Paano naging daan ang panitikan sa pagsisimula ng protesta ng mga Pilipino?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
2.Nakatulong ba ang pagbubukas ng Canal Suez sa pagbabago ng Pilipinas? Ipaliwanag.
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
3.Magbigay ng mga halimbawa ng mga akdang tumutuligsa sa mga mananakop na Kastila at ipaliwanag ito.
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
4.Kung ikukumpara ang konsepto ng protesta ng panitikan noon sa panitikan sa kasalukuyan, may pagbabago
ba sa layunin at paksa? Bakit?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
5.Umiiral pa rin ba ang konsepto sa kasalukuyan? Paano? May pagkakaiba ba ito sa protesta noon? Ipaliwanag.
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
6. Ano ang karaniwang nilalaman ng mga akdang pampanitikan sa panahon ng himagsikan? Ipaliwanag
.
7.Gaano kahalaga ang mga akda nina Andres Bonifacio at Emilio Jacinto sa pagpapaigting ng diwa ng katipunan
para sa himagsikan? Ipaliwanag.
8.Paano nagkakaiba ang layunin ng panitikan ng himagsikan sa panahon ng Kastila at panahon ng Amerikano?
Karagdagang Gawain
SANGGUNIAN
Lalic, Erlinda D. (2004) Ang Ating Panitikang Filipino. Bulacan. Trinitas Publishing, Inc.
Villafuerte, Patrocinio V, et. al. (2009) Panitikan ng Pilipinas. Malabon City . Mutya Publishing House
Dinglasan, Resurreccion D.,Ph.D., Kritisismong Pampanitikan ni Ponciano B. P. Pineda, Manila, Rex Book
Store Inc. 2005
San Juan, Gloria P. et al., Panunuring Pampanitikan, Manila, Booklore Publishing Corp. 2005
RUBRIKS
Rubrik sa Pagsagot sa mga Katnungan