Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 13 views

    Brzoska Zbigniew Wytrzymałość Materiałów - Vol1

    Uploaded by

    Radosław Wałkuski

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content

    You might also like

    Brzoska Zbigniew Wytrzymałość Materiałów - Vol1

    Uploaded by

    Radosław Wałkuski
    13 views153 pages

    Original Title

    Brzoska Zbigniew Wytrzymałość materiałów_vol1

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    13 views153 pages

    Brzoska Zbigniew Wytrzymałość Materiałów - Vol1

    Uploaded by

    Radosław Wałkuski

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    of 153
    Zbigniew Brzoska WYTRZYMALOSG MATERIALOW & Warszawa 1972 Panstwowe Wydawnictwo Naukowe Copyright ‘by Patsiwowe Wydawnictwo Neukowe Warren 1972 Printed in Poland PARSTWOWE WYDAWRICIWO NAUKOWE — WARSZAWA ‘wylani Nad 500250 ope. As wo 28 AK dk 2.25, Paper dk att, 94, 7000, ‘ine do dein 2111971 Papo do rua » rw 1925 Druk cate © es 19 (Pam 87S — iN. Cem = Poumske Zaidy Grafs. M. Kari» omens seaeees =e be #24 LS ee = = _—— ire lal ay Sosy 4. otkodkowy moment tervadnold Dei sore x ul ca {2 SeeSeeNE Sime ou gt lbme cnne moment Servndnks 7 KONSTRUKCJE PRETOWE, nehaten Mie 4 $3. megunowy momestNeudns Pel = ” 9. Syenle wma amie went sen ath 94, Ran oie 5 taale pote A ee. ae . : woes ge eos 912, Ramy obsigtone prsstrcanic ates eet : 31, Uva tone 2 9a, Wysmcnmle priced w wih fish ee F 32. Xitigcas lvl ome gna (si iach o 9A, Wyamcnnle pica (2) satinese wy [a 55 Rte aon set Pe 95 Nepreei|odaaonin preiach abomeas at 32 Mitra mete wyeacaniam omentin’ sch we 9, andy walomont ba BR $3, Nope pe se aan Bs oon 9 Bac ate oe "oem | 3 Naps py spans pore ve rt 9X Tweedie Catgans BH 55, Danownie tox a te 5.8. Linia ugigcia belki . ween 15 53, Winn on acu i w rook BO star eryamene teh vert co... 81 oa ea Ind. Zaay 1 may roving Z 1h. Rovnnia anole mtoy Zs 6 Ziodone zagadnicnia zginanin treet 18 10.3, Prayklady belek statycznie niewyznaczalnych . 265 : Wiccer ance : _ 104, Bo cape Rownaa ech Hometw ana m SE Hime peton isch pain wane ae os, suena wena any Se pe Sita . 3 Stmusrodowe tap sty ; ts 186; Kany penne {ne cbtone prea Li ae . een 7 a 187 Women pm wh san wpa Bs Aiynwane pow Skane : ‘% 108, Naina monitor F = ‘Napretenia pray zginaniu pretow plasko zakezywionych - 162, a = 2 304 Optic tat te Lie | Cogsé exwarta | USTROJE DWUWYMIAROWE : " 307 ce tops IEZPIECZESSTWO KONSTRUKCHL Lan 18, tw one fee ; " » . 114. Ania ey tows) also 3 oe 11. Anes name kee tery 30 7. Anatiza stane maprgienia i odksztzteenia . 18 11.3. Praybligone rozwigzanie tarez o zmiennej srubosci «6. 6 ee + MS ROR nee ee: 14 Guinan ty wy conn eaten TE Gpromaom antes rjyaarme® uae meee i» 73. Upon annua wan oder === : ae PA ic a 7.4. Uogélnione prawo Hooke’ betes 187 ara om THER, = a7, 14. Une once vo 121, Oownneyeie se pty Slow) Sar ua , 122 Palin tain pt Elon ath Loi Sie 12,3, Niektore przypadki zginania plyt prostokatnych Me ] .taptey nyrymabsoe. Wytramahé som t= vs 124 Bows Sen mice» sswespemh Fst a 1. Zinwiska towarsysecetrvalym odlarakeoiom .. » 13 ae es a9 A $2 Rlpoey speyloove: Hotere on i ; bs $3. Napeosts edthonane == a Lo 1, Pry etl ap . 2 Date ome pote ote oe : : ee ee ee ; Roto proves odiqzaniaprchigs po inl prose] EP rownolegl do OA. Calkor witema odcitenia (¢ = 0) odpowiad trate odkszutenie OF. Poytdrema obidena tego prtaodpowiada sina linn FE, niemeln@ do punkta Epo ey daly pecieg To mmo doe day. Unownok ach poké mala odavecil iad w normie PN Potepy Konda Nomalearynego pd Sable rive recsazona 1, Wiadomote! podstawowe jak bylaby bet te cl operaci przerywania i wana Sats abana Sti powtSroege olan ne doprovadza ado punt Fez pr Wace w pumice Oto okanue sg, 2 po zdsu obeigtena materiat wraca zaowu do Sane F Tony slowy materi w przdzalenaprtsh 0, 06 (ce > im) achownle it Sak mmaterialspretsty | na ton wane polega wspomaiane jawisko, Jest ono porzytywane w techice a aaa a ivciel metal 1 ich stopow wykees rozciagania nie ma wyraéne}granicy pla aemot 116) takim pena jako morma gro plates! Ro Po soe eme, pry HiSrym trvale odkstaleni Emap = 027, Unasadn a ee ea tana = 027 obra amin mikonsktory ft podobny 80 Ske cies raneym wyraina grance Ry, Punkt B repeentjtey Roa cartiade pacdela Hn EB rOwnolege) do OA linia wykret, pry exym OE = © = bareate = 0,22 aoe ‘casino w art 1.7, wydiuteniv w kierunks ost preta towarzyzy Jak pwitiang w ato oben sort ty Ry ce < Re, Oe ve Leruaka popercry, Zjawik ou aon ah matriachiztropowyeh pzjosiow Oe wasn fowatyty jednakowy prayrost Ae, skrécenia poprzecznego eye ~0,5.00. a2) Tatauge w obievninch prayimuiemy A rowze pierwotnems pola przckrojts Du eS he tym Tales er cn a Somnca ene mes po 1.9. Wspélezynnik bezpieczeistwa pig sais w rénych each roxignia syn 2 es 15 Me tv Soe Reb Ry 66 0S) kd vio aot Jogo pomodu et fasoaee,aby tm say mies ra TI GES Sit onc annie beets, Pre analog ih Se ree yar upensany pose nem daca, aban i eo Nabe ewaantje tezpvean joe pac HoOnAG a ea em bespctcsira Jot (0 2b) ezerywijeh warunkaeh ia uezyniono z naprezenia « micrnik, 1.9, Wopbleaynnik bepieesfatrs BS pracy konstrukeja nie miala odksztafces trwalych, czyli 2eby byla spretysta'”, Oznacza {o, 4e w konstrukcji pracujacej na rozciaganie mozna by przyiaé wartofé napreded dopusz- czalnych 16nd dng. Tak byloby w idealnym preypadku, adyby cisle byly znane napreze~ nia wystepujace w ezasie pracy oraz wlaiciwosei materialu, W rzsczywistosei tak nie jest Obcigtenia zewnetrzne nigdy prawie nie sq dokladnie znane (na preyktad cignienie spalania w cylindrze silnika). Ponadto wlsciwosci materiah wykazuig pewien rozrzut, Z tych i innych nie wymicnionych powodéw przyjmujemy w praktyce napre2enia dopuszezaine niejsze 0d 6rep- Poniewad jednak wyrmaczenic granicy proporcjonalnosei nie jest atwe, 4 sama wartos je jest umowna, utarlo sie wyrazaé naprezenia dopuszczalne k, jako pewien Ulamek wartosei R, badi Ry, ezyi tych wielkosi, Ktdre tatwo mozna okreslié. W formie ‘waoru wyratamy to, jak nastepuje: bak ie hate a Bizie liczby ne, ma Sa wigksze od jednosci i nazywaja sie wspdlezynnikami bezpieczenstwa odniesionymi odpowiednio do R, bait do Ry. Dla metali plastyczaych, a w szczegéinosei la stali, bardzie} uzasadnione jest stosowanie wspékceynnikka n, oceniajgcego bezpic- czefistwo w stosunku do ziawisk wystapienia wyraénych trwalych odksztalces niedopusz- ezalnych w praktyce, Dla materialéw kruchych (Beliwo) uzywa sig wspétczynnika iq Liezbowa wartosé n, c2y mq, zaledy od dokladnosei, 2 jakg zane sq obcigtenia 26- wngirzne, stopnia jednorodnosei material, charakteru obcia2e (stale czy zmienne w cza- sie), a take od czynnik6w innej natury, jak jakoSé technologii, warunki utytkowania Wszystkie te czynniki zale2 od rodzaju maszyny, inne s9 bowiem warunki pracy turbiny parowej, a inne koparki, samochodu czy samolotu. Z tego punktu widzenia wartosei wspélezynnikéw bezpieezetstwa podawane w wykladach czeici maszyn, badd innyeh specjainych wykladach, nalety traktowaé jako gwarancie bezpieczedstwa oparta na inty- nierskiej tradyeji i praktycnyeh doswiadczeniach. W wytrzymatosci material6w traktu- Jemy wartosci wspélezynnik6w me i te jako dane. Podane wzorem (1.13) pojecie wspélczynnika bezpicczeistwa stosuje sig, écisle biorae, tylko do rozciqgania lub éciskania pryzmatycenego preta, W praktyce pojecie to zostalo ekstrapofowane na przypadki bardziej zlotone, gdy naprezenia sq w réénych miejscach ciala réine, Tok postepowania polega na wyszukaniu w ciele takiego miejsea, w ktSrym. Aziataja naprezenia ekstremalne i pordwnaniu ich z. wartoscia, ktSra na podstawie badad laboratoryjnyeh jest uznana za dopuszczalng, Taka metoda, szeroko stosowana dzigki swe] prostocie, nazywa sig meroda naprezen dopuszczalnych, Jest ona oparta na zalozenits, te 0 bezpieczeristwie calej Konstrukejt decyduje wartasé naprgzenia w jednym je} miejseu. Zalotenie to jest dyskusyjne. Istneja bowiem liczne praypadki, gdy Scie treymanie sig tego zalotenia dawaloby niepotrzebne przewymiarowanie konstrukeji, W szezegélaosei dotyezy to lokalnogo spigtezenia napreze (rozdz. 17) ‘Ten ostatni fakt dat impuls do oceny bezpieczeistwa tow, metode obcigtenia niszezacego. W metodzie te} okresla sig na drodze teoretyczne} lub doswiadczalne} wartosé Py, obcia- (© Jest to warunek wystaczajay dla obcig2es stalyeh (np. cigtar konstruks). Gdy obeigdenia 5 zmicone, watunek ten jt Konicony, lex niewystarcaalty (roads. 17. ‘tenia pewodvigea 2nszczenie konstrukeii i pordwnuje sie ja 2 wartoscia Pig obcigéenia ww rzzezywistych warunkach pracy. Stosunek ‘ te (gy ddaje_mirg pewnosei ustroju. Slabym punktem tej metody jest trudnosé okreslenia Py w bardzie} zlozonych konstrukcjach, eas = 40EN wykonany jest ze sal © Ry = 240 MPa, Wyena- 1 1.10. Zasada superpozycii Ronwaimy pryzmatyemy pret obcigzony wadluinie silami P i Q zréwnowazonymi sitq PO (ye Lita). Widaimy, 2 pret ako clot jest roziagany. Sty normalne Ni Ms » ®, boy tae a] ne * Ge a ep ra ma 9g ye 117 Elemente wali saady suerponoh p rasstawiaigce wysilek przckroju oi preekroj bob 58 NeeP oz Ny=P+0, © 4 odpowiadaace im napretenia normalne = PIA, PQA ® Ponsdto odksatalcenia wraledne na odcinkach AB i BC st qnalE=PIEA, = 0B =(P+OVEA, re 110, Zande soem a 1 preemieszezenia punktéw 4 iB przy obiorze punktu C jako nieruchomego 44 = Man + Mac = fala b6yls = (PLEA) +[(P+Q) 13/4], lip = Ble = (P+ Q3La|EA Widaé, 2 wszystkie te zalednosei s@ li v @o jowe wagledem Pi Q, ezyli 2e apP +400, © adzie Y¥— pewna wielkos fizycma (sia normalna, wydluzenie itd.) wywolana w danym, migjscu ciala jednoczesnym dzialaniem sit P i Q stanowigcych obvigtenie, a ay i ag — odpowicdnie stale wspélezynniki. Gdy na przyklad utozsami¢ Wz sila Ny, WOWCzas 2 po~ réwmania (8) i (@) mamy; dp = 1yaq = 1, a jeili Y= uy, to Se +L)EA, aq LEA Wide, 22 te tzw. wspdlezynniki wplywowe ap i dg zaleta od: 1) zyezego charakteru ¥ (aapretenie, przemieszezenie itp.); 2) miejsea, gdzie wielkosé ¥ jest badana (przyktadowo punkty 4, B); 3) prayezyny wywolujace) powstanie ¥ (przykladowo sily P lub Q); 4) wymiaréw ciala i wlasnosei materialu (parametry A, B). Teh fizycany sens widaé 2 wzoru (e). Sq to mianowicie wielkosi Y przy oddcielnym deialaniu jednostkowych obclazen P lub . ‘Zademonstrowana liniowa zalednos (e) migdzy wielkoseig ¥, ktdrq ogdlnie nazwiemy skutkiem, « obciqdeniem nie jest wyjatkiem, Liezne doswisdezenia nad zachowaniom sig cial stalych (Konstrukeji) pokazuja, 20 w ogromne} wickszotel preypadkéw skutek ¥ jest liniowa funkeja obcigzenia zlotonego Z Ps Pay ney Pas CZ Pay Prtay Pt. +4Py (4s) Dia takich cist (ustroj6w), zwanych odtad liniowymi, stuszna jest zasada superpozyeth, Iub, inaczej, niezaleiosci dziaknia obcigtes. Zauwarmy bowiem, 2e skladniki «, P;, asPay.n przcdstawiaja odpowiecnio skutkl Vy = a) Pj, Py = a3 Py. dzistanla od- dzielnie obcigied prostych P,, P:,... skladajqeych sie na cale obeigzenie, Skutck wy- padkowy ¥ przy obciaieniu zlotonymn jest algebraiczna suma skutk6w Wy, Ya, .. WY wolanych dzialaniem obcigzes skladowych i nie zaledy od kolejnosci poszczegdlnych obcigzest skladowyeh, Podstawowym warunkiem stosowalnosci zasady superporycii jest spreaystoss mate riahu. Jeli bowiem ciato (ustr6)) obcigzyé ukladem sit Py, .., Py» a nastepnie odciazyé tak, 2 Py = Pz = ... = P, = 0, to w kosicowej fazie ¥/ = 0, ezyli 20 ustr6j wraca Scisle do stanu pocagtkowego, co wiasnie jest defnicig spredystosci, Warunck ten jest spelniony w ogromnej wiekszosci zagadnici wytreymalosei materialdw i wledy 2astosowanie super- poryoji ultwia rozwigzanie, I tok zamiast badaé lacene driatanie sit P i Q modemy oddzielnie zbadaé dziatanie sit P (rys. 1.17b), oddzielnie sit Q (ys. 1.176) i wyniki tyeh dwéch prostszych zadaii zsumowa€ algebraicenie, Dla preykladu naprezenia w preekro- Jach ana i bd sa} od sil P: oj=P/A, 3 =PI/A, od sit 0 4 po ich zsumowaniv otrzymujeny wyniki (b). i= 0, 05’ = OIA, 32. Zadania 2, wydtusene clego peta AD 1. Metoda superpozys wyzmaceyé wartoénaprgied w praskrojs 1 jogo odeinka BC (es, 1-18), jell = 1,1 10% MPa “Odp. ty = —SO MPs, Alyy ~ 0,18 mm, Alpe —0.18 mm. 2 Pray kolejnym dziiania st Py = LN i Py = 05 KN pionowe prasmiszezeia punt 4 dae nego vsti (ys 119) 1 odpowiednio w., 0,15 em wy = 0,10 em, Okreslié pionowe pramics- ean punta 4a) pezy panoczsnym dziatanie sil P, 1s, 8) przy jednoezesym dzialaniu Ps = 3 KN iP, =k, “Odp. 3) wa = ~0,05 em (tn. do dol); b) wa 34 Wotoj dati 2 posiome praemitnzniapklu py kolknym dian sit Py = 1 KN 17 OS tN a cdponidni a, = 003 em, a, = O03 om, Wykoreysuj wynikizadaia 2 obret= Id talogie peenicremnie pnkta A (w placa rout), ey fednoertnie dat: 8) Py = INT PLC OSENO) A= SEN TP, IKN, Rovwiavante, W onpadko (@) ealkowte premienczeia:posiome 14 = 08cm, #pionowe vpasen. Pramiescnaie wypadkove fiir, = 0094 om. W orypadku (>) tr 2021 em 1 calkowilepruniesazie 0.3 em. “LW gous b pratrojs bd Gye 113) pomirono napcena o) = 30 MPa r= 10 MPa wyeslecente Pe oT EN ons of © 10 MP, +] = 15 MPa wywolane sin Ps ~ 05 KN, Wyma wyeibien oui re ore eallovtenapeteie pay jednocesnym diianis P, = EN, Py = sun. dp. 04 = S0MPa ry =35MPa, pa = 1h = 61 MPa CZES¢ PIERWSZA Analiza preta statycznie wyznaczalnego 2 ROZCIAGANIE LUB SCISKANIE 2.1, Model rozciaganego preta a konstrukeje rzeczywiste Reeezywiste prety rozciagane (rys. 2.1a) wykazuja odstepstwa od teoretycznego mo= elu, Wediug bowiem tego modelu w Koficowym prackroju B sila P powinna byé prayto= ona pod postacia naprezedi ¢ = P/A réwnomiernych na ealym polu przekroju (rys. 2.1b). a br, Dag aba 2a Rys. 21, Teoretsczny i rzeczywisty spossl wprowadzenia sit waltvinyeh W rzecrywistosei sposéb wprowadzenia sily P jest odmionny od teoretycznego, na prayklad przez sworze wehodracy w otwér ucha (rYs.2.1e). Ucho to nie obejmuje catego przekroju B i pewne jego czeici zostag swobodne. W takim punkeie jak punkt G nie ma oddzialywaa 21, Model roscgsaneao prela a konstruksle raeczywiste onnesrnye i napreioieo = 0, Juego wid soak npr «ne tw pe {aah D rovnomiemy, tkiem ego w paskoich eich ak peas) H, alge ved wewonromicny roca Charter tgo rosa zt od sp0sobu Wow Genin sly P| Ded nny, 3) na pnykia uch jot podwse (98. 210). W Swede teh fakt6w pws pytani, jk ses ma leoreyezny model ombviony wart 11 Odpovied dj tora sped w posts say de Sain-Vernta Bose de da réme ale satyezieréwnowadne', uid st die te sama mala ere Gita dja eadaine Tne rorkadu, nape ko w berposedni teen te ‘exeici. W odleglosciach dutych w poréwnaniu z wymiarami tej czeéci rozklady napreteh Scpovadeue seryeancrxnosetiym ido praca jdnaone. roa wean pry eri cia, na Ltt dag rine hla 6 same} wypadko- we} PJs preckes B Zeodnie «asada de SaintVenant, wks dada prakternie Jednaiony, ca tovmomiemny rorklad napeted w kabdyn packioju a (98. 210), Si atest dun porownani do niin prashroje 8. Zawazane sie ros\ladu © wtapin tylko vn dogs ay tego samego reed 60 1 win prskroju. Dia pret cvarty puck payee ag = maksymalny war prekoj¥ B= haw, ® 8) tj ealehosittnicemigdy wartoicnn ow posszegsinychpankachprzkoju Fe prekrocaje 37, warts FIA Taky ode uray i #9 Prakiemie dopuse teal, To samo oftnicenie wjstepuje na dng Kotcw W wiku prs stos0- walnoit woordw (11)(.9) odpowadn nieakratkowane) nc ys, 210 excel pret a) » a ee nas ys, 22 Peedi stsowalaokl modsl peta do razenwisych elementow obeiatonych wallunyi sami edb nieuwnomiemod roktadu o obserwae sew ptzypadks rptownych zmian peaskoju, tw. kar jak raptowne evetena lib otory (3. 22), Neréwnomierose taopranira sig Se otozeniakarbu(akratowane obs), w Kye waytSW (7) +(L9) tic motnastovowat. W odode od tego praypadckigodne) (ka < 20) zminnoiel prackroja (ys 22) nlc daje duty zaceh(odhytka +372) iw baanym prazkoju _— 1) Ga macey 0 tej samel wypadkowe), zaimujtce) to samo polotenie Trzeciego rodzaju odstepstwa wystepuia, edy liezta obcigbajgeych sit jest wieksza od dwéch (tys. 23a). Wprowadzenie sily P; w postaci naciskéw p powoduje lokalne zabue zenie w réwnomiernym rozkladzie naprezes w otoczeaiy przektoju C. Obszar wyraénego ‘zaburzenia rozciqga sig znowu na dlugosé ac réwna maksymalnemu wymiarowi przekroju C. Inna matomiast jest sytuacia, gdy obcigzenie wadluine stanowia sily masowe o natezeniu qN/im (rys. 2.30). Pray takim obcigzeniu naprezenia ¢, sq réwnomierne, z tym tylko, 26 ‘wartosé ich w rétnyeh przekrojach jest na og6t ré2na, gdy we w2orze (2.1) zmienna jest sila Ny i pole 4, 9 a, » ei agbe eolcepe — aele ys. 23. Opraniczenia stosowalnofei modelu preta spowodowane obciafniami 7 Powy2sze informacje zilustrowane na praykladzic rozeiggenego preta majg znaczenie ‘ogéine. Sq one wane i w innych przypadkach obcigzenia, jak skrecanie, 2ginanie, Ich istota polegs na zwréceniu uwagi, w jakie) mietze obliczenia r2eczywistych konstrukeji ‘parte na w2orach art. 1.7 sq wiarogodne, w jakiej za wymagaia uzupelnienia dodatkowa analiza oméwiong w rozdz, 17. 2.2. Prayklady analizy pretéw wadiuinie obcigzonych W oodréznieniu of prostych przypadkéw, oméwionych w art. 1.7=1.10, obscaie ronwatymy zagednienia bardziej Zotone, Pierwszy typ zagadnies, tzw. zadanie kontroll, Polega na okresleniu naprezea i odksctalcert oraz wspdlezynnika bezpieezeistwa konstrukefi © znanych wymiarach i znanyeh czynnych silach, §j. Py, Po ig (rys. 24a). Po okresteniu eakeji Re = P-+22+gl,, znamy juz obeiqzenie preta i wyznaczamy nastepnie wysitck Katdego prackroju. Odcinajac myslowo przekrojem ana dolng czeaé preta, na kt6ra dzialaj. wypadkowa gx, obcigtei cigglych g sla P, i nieznana sila normalna N, (cys. 2.4) mamy 7 réwnowagi te) czeSei Ny = Py tas, @ Jak widaé, sita N, zalety liniowo od wspétrzgdnej x, badanego przekroju ava i jet rorcia sjgea, bo N, > 0. Wynik (a) jest sluszny tylko w przedziate 0 < x, < f,,ezyli dla odcin- ka BC. Dla odcinka CD przy podobnym badaniu wysilku przekroju bb wypadkowa obciazes g jest stala i r6wna ql, wobec ezego z watunku rSwnowagi rzutéw na of preta mamy N al, © 7M stata sile rozciggajacy N,. Podobnie badajac réwnowage dolne| myslowo odcigte) 2, Roreigganie lub sciskanie “exeici motemy oblieryé wysilek przokroju e-c, Proscie jednak jest obliczyé sile N. wa runku réwnowagi gorne} czesi, widaé bowiem, 22 Now Re=Pi+Pa+als © ‘Wyniki te przedstawiamy na wykresie sil normalnyel N (rys. 2.4). Badanym przckrojom ‘aa, b-b, e- odpowiadaja punkty a,b, ¢ na osi odcigtych rownolezle do osi preta, a raedne aja wartosci sly N,, No, Ne. Jesli naniosé rzgdne dla wszystkich prackrojém, to osta- tecznie wykres IN sklada sig 2 trzech odcink6w: jednego ukosnego i dwéch réwnoleglych » a 9 - 9) si fe a 5 2 fy we ir KY a : Late ; a glide a q ahem ys 24, Prayklad szczegolowe) analizy prota roziaganezo do osi odeigtyeh. Micjsce przeskoku odpowiads punktowi D, w ktSrym przytotons jest sila P,, Wykres ten daje prasirzysty obraz wysilku wszystkich praekrojéw preta. Na jes0 podstawie wyrnacramy 2 waorn (21) naprezenie o dziclgc r2edne wykresu N praez odpo~ Wiednie pole przekroju (rys. 2.44). W punkeie D odpowiadajacym raptowne} zmianie obeigéenia wystepuje niecigploS preebiegu o. Z wykresu tego okreslamy niebezpiece przekrij, w ki6rym @ jest ekstremalne, ezyli ¢ = osayy- Te WartO8S day POrsWnIYemy 2z wartoscig napreaei dopuszezalnych k, dla material, Aby Konstrukeja bya prawidiowa, musi byé ea Gene Le Zmieniajge tylko skale rzednych wykresu @ mamy prosbieg wattosci x, gdy? zgodnie z prawem Hooke'a 1 i stad motemy okreilié prevmieszczenia u(x) przekrojéw preta. Gdy prackréj & jest ‘2, Proykindy analizy pret6w watluénie obciazonyeh : utwierdzony (ug = 0), wowezas przemieszczenie m, przekroju b-b jest rowne wydludeniu Aly capil ED prea. "To wydlutenie Al jest eGwne soise pxycontGw ed, « jakie zmicnin sig dlugosci elementamych odeinkéw ds, eli ties fe Widsimy, 2 praemieszczenie uj = Alp jest r6wne zakreskowanemu na wykresie o(x) -polu drlonemu przez modul £. Obliczenie tego pola (caiki) w prostszych preypadkach -wykonsjemy analityezie, a w bardzi) zlotonyeh mumeryeznie, mp. metoda tra- eZ. 5 Drugi typ, tzw. zagadhienie ksctaltowania, polega na takim doborze paramettéw, aby ‘spetniony byl warunek gan Rbk. @ [Na odeinku DB niebezpieczny jest przekrdj B, Hérego pole jest najmnicjsze. Stad wynika, 2e fo > Pak © Jak wilaé, w2ory (d) i @) daja pewna swobode, gy zaleznic od prayete) grubossi 5, amy r6tne hy ia, Zanwyecai warts t za0ktaglamy prvimulae ajbli2se wzasadaione ze waged6w wykOnawezyeh, na prayklad w ealyeh milmetrach Po uksztatowaniu preta pozostale etapy analiz (rys. 2.4, ) zstaa jak poprzedaio. Ze amedybkowaneso wykresu @ wynika, 2e materia prela jest w pelni wykoraystany na odeinks ED i w praekroju B, natomiast w pozostalych przekrojach odcinka DB jest on vwykorsystany ezeSciowo (6 < k,). To niepelne wykorzystanic jest konsckwenca narzu- -conego w danym praypadku warunku Giniowa zmiana serokosei Jak widzimy, w obydwéch typach zagadnied przestrzega sig te} same) kolejnos, jak okzeslene obcigzenia, wysilkow prackrojéw, napreded i wydluzes. W prosszych zadaniach, Jub po nabraniu wprawy, nie wszystkie te etapy musza byé tak wyradnie demonstrowane, Jak potazano powy2s, lez moga byé robione ..w pamige". Wyjtkiem jest wykres si ‘normalaych. Ten wykresiny sposdb pravstawiania wysilku jest ogélnie prayjly we “wszystlich zadanich, 1. Praeprowadeié anal pryzmtycmezo pionowego preta (ys. 2.52) obsiazoncao sila Pi cieta- sem wiasnym. Ggsot material. Rozwiazenie. Badaja rownowage myslowo odcet} ezeic doing (rs. 2.54) otezymujey N,= Peed (lx) 4 wykres sit N Jako prosta © ragdaych Np = Pi Ne — Paral (ys. 2.50). Poniewat A = const 22 tem wykes ¢ ys. 239 Jest kepig wyzesa N w zininione) tylko skall. Niebezpiecny jest prac EG, = 0, w kor oe = Ned = (PIA) eel = Praemieszczen’eproskroju e-aobliceamy x wzoru (2.3) LP gh eete un pf ote ps atbowiem pole F odpowiadajace odeinkowi x, jst polem trapems, Dla swobodnego koies (ry = 0 smamy przemiezczeaie ty tp = (HEA) (eg 728) ‘Warystkie wytiki (Vs 4) 54 suma dwvéch skladnik6w: jednego proporeonalnego do P, drusieao do. Getaru wisisinego of. Tak by6 powinno 7 uwvagi na zasade superporyci. W budowie masz wolyw" ‘itaru wasnepo fot treguly pomalny i tiko dla lin wyciggbw gbmiczych lub wirticaychnalezy ® 9 ys 25, Pret obsiazony sila skupiong i ital masowymi 2 Lina viagu eérniczeg, wedlug schematu 2 195. 25, obciazona na dolnym kocy cigearem lath P= SOKN ma cigiar wiamy q=39.Nim, pole A= 39cm, dlugosé 7 = 800m. Okrelié wspélczyonikbezpccresivs liny 1 praemiszczeia uy (Ry ~ 1800 MPa, E ~ 1,8-10? MPa) Od. Cann = ae ~ 208 MPs, wapélezynnik ty Rela ™ 8,7, Hy = 75 cm. Duta w zasadniona 2 uwagi na niezawodnots, "3 Okresié napreéenia w wituites) x predkosca Katowa © promleniove) pryzmatycang lopatce (cys. 26a). Gestote materia e, Dane Tezbowe: == 78 em re ~ 50 em, oraz lezba obrot6w = S000 bein, @ = 788 10? kal ‘Rozwigranie. Zadunie nalety do dynamikl, ale motna Je sprowaduié do zadania sttski, jedi dolaerye sly beewladnosci rownellocrynowi masy przez prayspiesenieiskierowane przecivnic do tego pryspeszela (astda e'Alemberta 2 mechani ogélng). W naszym zadaniy elementarna ra 2.2, Prayklady analizy pretow wadtuinie obeigdonyeh oars sa jest Aa dr, pryspeszenie dofrodkowe ar i lementara sila bezwladnosei JQ — Ag dr rowan jet na senate od trod (es. 2.60)- Na Jedmosthg Sagotal sila maroun g jst Q1ar = eu?r ys. 26, Anal preta wirwaceso race wprowadzenie tye sil mamy zadaniesatyki rs, 262), 2 tym ttko, 2 gest fonkcia promie~ iar. Wyslek praskeoju aa jst la normalng N, wyzmaczong 2 r6wnow (os. 260) dct myslowo cag fae Fow aa Fr sc renege eda eo WW Klbre) 0 dia'r = ry =r, Ponlewat A = const, 2atem prosbios 97.) ma podotny charaktr pry coy 7 @ ny =E-C)] ie aay od warts A. Da warlofidanyeh w zadenia many © = (4/30) r = (300/38) 075 = 235 ms dia 59) x Sou $38) | Aas = ri 4. Wmaen ctoie yds lpat (2.6). B= 2-10" Odp. Wstawisiae do weoru 2.3) wartolé = Soa) -(8)]-amee ‘5. Wiritey pret Gopatka) ma zmieany prac) (ey. 2.7, pray czym Ay = Ayal? Wyenaceye napressnia, jell # — 235 mis, ¢ — 7.85:10" kei’. ‘Odp. W poréwnaniu do sadania 3 mamy tu A zmieane. Sila Ny “2 ponreedniego zadaia i ealkujge W staniach ray ene? = faa Jertepre ea.() (#- 40 2, Rosciqgani lub éeiskanie YG) SE Riss r us anys oso = 64 MP fe pea» cis ravi ta tay mis it poprsin Jest jane, wy mcs pole reo wi GaN Shou edokjeny tm my slg 7 porbnans prsem © Salym ple Rk} A re, arson ——>| #4, z +e eee a An = ae So : oe Hy bey =400m—ehe— ly =400m— ot} 6. Walek (ys. 2.8) ma mi stata éredice dy na odcinku DC i liniowo zmienna ns odcinks CB. Dobrad te srednce (2 dokladnoisia do 1 mum), aby wizedsie © < ky (ky = 100. MPa) i wyznacryé pretmicscccenie punk Dy jell B-— 2-10 MPa dp. Ne odcinky DC: dh = TPFPIFK = 319m = 32mm, w praskroja Bs di = a ariint, = 225m ~ 23 mim. Praemiescznieponkts C: te = hy JE = 020 mm, Na od Ginko CP pole Ay prekzoje das zatem wydlutenie wagledne «= P/E, i po sealkowaniv (23) wack fede = ne HOP ifs dy E) = 02040,14 = 0,84 mm. [ys 29. Wyenacrenie preemicscreh mga dvupreonego Kratownicy +1 Wymacotnapecena preach podane)Kztouniey (98.298) ores okrellié proenieereni wS Rocwiazanie, iy w preach wyznaczamy melody wyhreting, mana 2 methaniki optne (oye 290) 50 to Bye TSENT Ns —cO KN. Obi rnsagaace Naprznia w pach 1254 spowiedne ay = 2540" 210-4 m= 125 MPA, gy = 153 MPa " ae 22, Praykindy analizy pretw wadlunie obsigionych a 8 wydlutenia pret Al, = 04) hE = 125 mm, Aly ~ oy h/E= 1,53 1m. Zminiene polotenie wera C, czy C%,ottzymujemy na obrazie kratownley ky 2.9) 2 preci Kw kdl zatoczonych znieruchomych punktow Bi D promieniami ry = +l, ire = fe-+Als. Fe kone -strukeg wpkresing narysowano w pracsadzie. W rascrywistofei Ay, As oraz przmiesaszent wela Cy WG, odcinek CC", s bardzo male w porbwnania do i x. Upravinia to do vastapenia tukow CC sortz C.C* prostymi prostopadlymi odpawiednio do BC, i BC. Digi tray mina te Konsrukcje ‘wyktetlia (79. 2.94) odlgczyé od cysunku Kratownicy i ykonaé ja w duis) kai, olraymujaeszukave ‘Proenieszezeie OC* ~ CC* ~ 2,8 mm 2 zadowalajace dokladnoici Aby rezultat byl prawidlowy, Uutodsamiamy w mys punkt 0 2 weslem C krstownicy wyobradaige sable jadnoczini,jka Dorie warden punktu O zajmuja prety 112. Wydlutenia Qf, 1 As odmierzamy w kietnku wyobrazonych pret na zewnatrz, edy prety 54 ronciagane, lub do wewnster ich, dy prey sa fiskane, Tak wige -adyby pret 1 byl Siskany, wowezas AV, Gke6cenie) odmieeyibyimy’ od punktu O nie a pram, jk sna ry. 294, Jee na leva, 8. Jak zmeni sg wyniki poprzedniego zadania, jes: u) wartoi sty P zmalee dvkrotiesB) po Ya Av 1 A, procktolow warosna dwokrotnie; ©) bike pole 4, warinie dvukrotie? dp. 2) wszystkie wiclkosi(V, 6, AU ora pezamiestezeia werta C) aml dwvukrotni; b) dus eotne rmalsia AY orax przemiesczenie wezlaC, sly N zostana bez 2mian c)rmaleje dwakrotnie 2) ofa Ml, = OC; to ostatie spowoduje amiang OC naz AreBoen’, Ayton’, E=2-0°Mia a ys. 216 Do zadania 9 9. Wyanacryé wartos Kirunck dzitania sly P (es. 2.103), ktbra w podane kratownicy wywor luje pionowe preemiszevenie weila Co wartacl f= mm w kierunku do dolu. Rozwigzanie. Kreslgc obraz pramieszcn (7%. 2.405), na ktGeyin CC jest f zany Aly ~ fsin 10 = 0473 mm, Ol, — fsin30° ~ 0,500 mm, © sigd roregasace sy Ny = EA Mh (ly = 2-10" 20-10-*-0,173-19-%1308 = 22,7 KN, Ny = Ed; Ball = 29,7 KN, ‘adsjae teraz rOwnowagy werla C I keeilae wielobok st (ys. 2.108) ottzymujemy P = 51,3 kN, kat 0 © 21,2, hieunek sity jest jak ma 18.210. mm wma 2.3. Pierécieh kolowy réwnomiernie obcigzony Oméwione dotyehezas prayKlady dotjezyly pretéw prostych. Rozciaganie wystepule réwnie2 w idealnie gigtkich ciggnach, analizowanych w mechanice opine} (zagadnienie lini sznurowej). Innym przykladem rozciggania preta nie prostego, lecz zakrzywionego jest cienki piericies kolowy o stalym przekroju ped réwnomiersym obciazeniem promieniowym. 4g Nim (rys. 2.11). Z rae punktowej symeiri pierscied zostaje po obcigzeniu kolem o nieco a Se ea) wigkszym promieniu (r, > 7). Kady clement pierécienia zachowujge swe} ksetat(rys,2.11b) wydludy sig w kierunku obwodowym. Jeéeli grubos pierécienia w kierunku promic- niowym jest mala w porswnaniu 2 promicniem r, to taka postaé odksztaleenia odpowiada rorciaganiu, pray ktérym istniejg naprezenia normalne do przekroju a-a. Ich wypadkowa IN = @A, cayli wysilek przekroju a-a, jest styezna do kola w tym miejseu. To samo stwier- ys 211, Anaiza rSwnomirnie obsigzoneso pierslenia (4 = const) Adzimy o sile N dziahjacej w przekroju b-b, Rozpatrujac réwnowage elementarnego odeinka (ays. 2-110) i korgystajac z reguly wymiardw poczatkowych, mamy réwnanie rzutéw na kicrunele promien =2N sin da-+2.grda = 0 2 kt6rego, pray da +0 i sin da da, wynika, 2 ; Near, ea} fa wartoié napreted normalnych N/A=arlA. es) Naprgteniom o towarzyszy waeledne wydhutenie « = o/E kuzdego clement w kierunkt ‘obwodowym i zmiana promicnia ro Ar = r,—r. Jest rzecza jasn, be Ar = re, ezyli or aE = qr*/EA 6 Jednym z zastotowan weordw (2.4) (2.6) jest przypadek piericienia wirujgcego w swe) plaszczyinie z predoseig katowg oo. Obcigdenie g tanowig t sily bezwladnosei (2adanie 3 art, 22), Jeli gested wladciva materiatu jest g, to masa pierScienia na jednostke dlugosci jest 04, & przyspieszenie dosrodkowe o?r i wtedy sila bezwladnosci q=edo*r @ Podstawiajge wynik (a) do (2.5) i wprowadzajge predkosé obwodowg 9 = or mamy o=m, en 2 ze wzoru (2.6) awigkszenie promicnia Ar= eb r/E © ‘Tak widaé, naprezenin ow wirujgeym pierécieniu zalez tylko od rodzaju materiaty i kar Uratu predkosci obwodowe}. W nowoczesnych maszynach predkosei te sq dude i napre- enia ¢ moga mieé znaczne wartosi. as fe ns) Lt ee 23. Pieri kolowy rbwnomiernie abcigzony a Zadania 1. Pieced stalowy (graboté 8 = 1 em, szroko$® b = Sem, pomich r = 25 em, & = 2-10" MPa, ‘A, = 240 MPa) obcgzony jest na wennetr2e) powerzchnicitnieiem p = 40 MPa. Wrmaczyé na peéenie i odksualcene piericieia oraz wspélezynnik bepiccredstva. dp. Promieh wewngtriny r_ ~ r—(82) ~ 245 om, wobes crego g— plate — 196NIIm, d= bb = Sent, o = qld 38 MPs, r= er}E 0,117 rm n= lo = 25 2. Oblezyé wartolé naprgtes w piricieniu stalowye (@ = 78-10" kel, ym 2 5 = 700 oben (Op. 01 = ni/30 = 73 ad @ — or ~ 147 mys, 168 MPa 23. W piekieia wiraneym n= 6000 oben mapeetenie © ~ 120 MPs. Pry iki Herbie zy obra nasa pynisie materia plericena jest R, ~ 240 MPa? vi 20em) wieajae dp. Osignesie R, nasa, ay 3, a wige 1, waofnie w stosunku yi At ry, Shad = Ry? = 8500 obi, 2.4, Energia odksztatcenia przy rozciaganiu Jue w artykule 1.2 wprowadzono pojgcie energii odksztalcenia. Obecnie pesledzimy to pojecie na praykladzie rozciagania spretystego pryzmatyconego preta (Frys. 2.12). Za Kladamy, Ze proces obcigzania, tj. werostusily P* od zera do kosicowe) wartosei P* = P, przebiega barizo wolno. W takim, tzw. quasi-statycznym, procesie predkoSi crastek cinta 9 4 bardzo male ich kinetyczna encrpia jest pomijalna, a chwilowe preemicseczenie ut swobodnego Korica preta jest réwne wydlueeniu (AD* preta przy statycznym dziafaniu sily P*. Zgocnie wige 2 wzorem (1.7) mamy zaleznosé ut = (AD* = PHHIEA, @ isrej obrazem P* = flu*) jest linia prosta (rys. 2.120). Obliczmy teraz prace, jake wykonala sila P* w calym procesieobciazenia, Wztostowi sily 2 wartosei P* do P*+dP* odpowiada prayrost du*, elementarns praca dL. sly P* b= Pedu*, © cezyli réwna jest polu zakreskowanemu na rys. 2.12. Calkowita praca L jest suma takich celementarnych prac i réwna sig polu tréjkata OBC lub inaczej ia dp4 Pat, ©. gdzie P i AI oznacraja odpowiadajgce sobie kovicowe wartsci sily i wydluzenia. Praca ta mierzona jest w niutonometrach, ezyli daulach (1 Nm = 1). Pray zalozonym qui -statyeenym procesie zamienia sig ona calkowicie na energie potencjalng U eagstek ciata ‘zwigzang ze zmiang ich waajemnych odleglosci, ( veL= trary. e8) Wykorzystujac wadr (a) motemy energie U wyrazié U= PEA tub U =(AN*EA/21, 9) fj. jako funkeje same) tyke sity obcigtajace) P badd samego tylko wydtuzenia AV. Energia ta jest kwadratowa funkejg P lub AJ, nie zalety zatem od ich zaku (Pozciqganie ezy ciskanie) i jest awsze dodatnia, gdy P # 0, Z koi nieliniowosé zaleznosei UP) powoduje, 22 energia odksataloenia nie podlega zasadzie superpozyej. Innymi stowy energia U przy Jednoczesnym dziataniu dwéch obcigzed P, i Py nic jest réwna sumie energii Uy i Ua ‘odpowiadajgcych oddrielnemu dzialaniu tych obcigieri. Od tego stwierdzenia istnicja wylatki, wymagajace jednak za kazdym razem szezegétowego uzasadnicnia, Pray rozcigganiu pryzmatycenego peta jogo clementy sq w jednakowych warunkach, wobee ezego w jednostce objetosci iloSé encrgii U’ = UJAT (w dzulach na m?, J/m?). Wieikosé U’, tzw. wlagciva energia odksztaleenla, jest miarg poziomu energetycznego Jednosth: objetosei materia, Wykorzystujge w26r (2.9) mam es Ue ee 10) hb E/al =F(4y eu Podobnie okrediamy wictosé U" = UjAle = U'Je @.12) jako miarg poziomu energetycznego jednostki masy materialu przy rozciaganiu, Zasto~ sowanie pojgé U’ i U" jest rémmorakie. Jednym z nich jest ooena materialu 2 uwagi na -motnosé akumulowania energi, jesli za @ podstawié nieprzekraczalng ze wzgledw uzyte Kowych wartosé granicy sprezystosci, czyli o = og, Przy odciqtaniu koleinosé zjawisk jest odwrotna, Poczatek proces odpowiada punktowi B, koniee punktowi O wykresu P* = flu*) (rys. 2:12b). Dla materiale spre 2ystego jest to ta sama prosta BO, Tak wige ile pracy oddana na zewnatrz przy odeig2ani Jest réwna pracy wlotone} w procesie obciazania, c2yli 2e w zakresie sprezystosei material Praemiany energetyczne sq calkowicie odvracalne. Nie uwzgledniamy pray tym dodatko- wwyeh, zresztq bardzo malych, efektéw wymiany ciepla z otoczeniem, ‘Zadania 1, Wyeaciyé ilostenergil Uw duralowym prece (Fs. 2.123), jel P = 100 KN, 1 = 306m, A = (Oap, © ~ (100-10" NY-(0,3 my/2 (10-10! Nim!) 20-10-* mm?) = 107 Nm = 1074 2. Oblicae ios ener U w pieicenia (5.2.11), jsir =20 em, A —2-em?, q — 20 kNim, B= 70-10" MPa dp. U =na?P/EA © 0,72 Nem = 0,721 5. Poroynaé zdolnoiéaksmulowania ener w sal speezynows)(E = 210° MPa jy) = 800 MPa, = T85:10) Rum) 1 gumle (E~ 15 MP, ogy ~ 2 MPa, e ~ 095-10 kgm?) Op. Uy = 208 Ta. Urn, ~ 1400 SP, 2 Wes Bune elo Tea ese nit bardzo dora st ged ed, etd ot 1 4% a z — 5 (Sae=, | | 02 | Poa Ry. 2.1. Wolsw Rafal preta na zdolnaié akumulowania enerat 4 Dos prety wokonane 2 enakowego materita: glad i stopniowany (ys. 2.13) ma pochlonaé te sam energe U. Zakladajje dl prosoty rOwnomiernow copkladbw ow proekrojch pela stopnion waneso orzs, Kibry 2 peel jest Bezpiesensizy? ‘Odp. W presie sladkim: Uy = PR/2E4, w stopslowanyen Us = 2(P} 08 /2E-5)+ (P2-0212EA) ~ 04 (PHDEA) Gay U, = Un, wher PO ~ Py i Pe ~ 1.58-P. W prrenginiy meta stopniowanese ¢y = = PajA ~ 1,58 (IA), coll 8 54 wiksze nt 0, — PulA w presi ladkim. Tak wigs ey U jest to s2- ‘me, pret stopniowny jest gorszy od slodkego. 2.5. Stan napigck Nawigzujae do wprowadzonyeh w art, 15 i 1.6 pojee stanu napigcia i odksztaleenia zbadamy je dokladnis w praypadku rozciggania, W tym exlu wyznaczymy najpierw na aT} ext 1 “cap if yp. 214, Naprtonia w ukofaym praekroju roziaganego prota pre2enia w ukosnym przekroju b-b (cys. 2.142). Jego polozenie w badanej ezeéci Fokreslamy Ikgtem ee migday osig x peta a normang n zewngrreng dla tej czeéci 1. Wypadkowe napre- 2enia p (19s. 2.140) 5a rozlozone rSwnomiernie, gly: wszystkie wadluzne widkna preta i odksztateenia przy rozciaganiu : 6 | | | . | . | -anajduja sig w identyczaych warunkach, Ponadto naprezenia p musza byé rSwnolegle do osi x, ady tylho wtedy badana czeSé mote byé w réwnowadze. Ich wypadkowa W jest @ _gdzie A, = Alcos «— pole prackroju b-b. Z réwnowagi czeici I wynika, ie W—P = 0. Po wykorzystaniv (a) i uwzglednicniu, 2e ¢ — BJA jest naprezeniem w przekroju poprzecz- nym B, mamy W = pA, = pAjcosa, > & Rozkladajac tc wypadkowe naprezenie na normalne ¢, i styczne «, (rys. 2.14) mamy * aay 2.18) cosa] = oc0s. 0, = poosa = acosta, psina © Te same wyniki otrzymamy w przypadku Sciskania, edy ¢ <0. Ujemne wartosei 0, ir, ‘oznaczaja zwroly przeciwne™ nit-na rys.2.14c, Aby ulatwi orientacig w znakach, zauwa?- my, 2e ¢, jest dodatnie, ady dziala na zewngirz rozpatrywane) cxesci 1. Napezenie +, jest dodatnie, gdy Jaje ono wspélzegarowy'® obrdt rozpatrywane} «ze! Pokazane ma rys. 2.14 preecigcie bub jest jednokrotne. Rownie dobrze modna w tym samym precie prowadzié prrecigcia wielokrotne, Prowadzae na przyklad w precie eztery r6ine przekrojea-, b-, ed, dea odpowiadajgce katom a, = 05a, == a-+(x/2),... wycinamy z preta prostopadtoscienna kostke (1ys. 2.15). Z wzordw (2.13) i (2.14) po podstawieniu kolejno 2, a3,... wynika, 2e © stittitt ys. 215, Prapklad precisin wisokretnego (wseese Kost’) ‘4 napreéenia styezne na prostopadlych do siebie icianach t= Tasca) = Fate Fete @ ©) Sens symbolu« jest dwojeki. Na rysunku 2.14a, b praedstawia on i obrsz, { wartoté napreée- nia, We waorach (2.13) 1 @.14) symbol e oznscza tyke kenkreina warost, podezas pdy obraz napre- fei jest jak na 5.214. (2 W podrecaniku tym zamiast wiywanego dotychezas oketlenia:,hlerunck 2godny 2 kierenkers ruchu wskszovek zepara” wywa sig umownie skrStu ,wspdlzerorows" i podobrie przeciwseparowy” damisst ykierunck preecvay do Kieronky ruchu wskaz6wek 2egara 25, Stan napigcia i odksrtaleenia prey rozeaganiy maja dla Ka2dego kata a jednakowe bezwzgledne wartosi, Wynik ten jest slaseny dla ‘knfdego stanu naprezenia nie tylko rozciggunia i nosi nazwe zasady symetril napreten stycenych Fizycany sens tych rozwazaf latwo zrozumieé przez analogie do. przedstawienia jax kkiegoS wektora Rw rézaych ukladach wspolrzednych (rys. 216s), W ukladzie x, » skla- dowe wektora s@ P, i Ps» w ukladzie x,, ¥, 8a 10 Q, 1 Oz r62ne od poprzednich, sam jednak wektor R nie zmienia sig, Ten wlagnie sens maja podane tu przeksztaicenia, I tak dwém rétnym wycigciom Kostek z tego samego preta (ys. 2.16b) odpowidaja rane ys. 216, Analogia zagadnio: roaklad weKtora analiza stanu napegienia obrazy naprezes, jeden prostszy (kostka 1), drugi bardziej zlozony (kostka 1). Stan na- ; pigeia materiatu zostaje ten sam, jest tylko inacze} przedstawiony. Te to%samosé stana Ww obydwéch obrazach (analogia do wektora R) uwidaczniamy nazywajgc kazdy 2 nich stanem prostego rozciagania, Jest oczywiste, 2 totsamosé ta istnije tylko wiedy, sdy 6,04 i, spelniajg zale2nosci (2.13) i 2.14) (pattz takie zadania 3 i 4), Pokazana analogia nie oznacza, 2e stan napigcia jest wektorem. Gdyby tak bylo, wypadkowa 2 0, i t,. cayli naprezenie p, nic zale2aloby od ustawienia preekroju, czyli kata «, Wadr (B) przeczy temu przyposzezeniv. Wynika stad, 2 stan napigcia nie jest vwektorem {ze sumowanie, rozklad lub superpozycje naprezesi mo:na wykonywaé tylko wtedy, ‘ady dzialaig one w jednym ustalonym przekroju =4 he ei s3 eal ys 217, Stan odkertalcenia prey roziggenin Zbadajmy obecnie obraz odksztalcent kostki abed (tys. 2.17), Dla prostoty rozwazatt przyjmujemy, 2e jest ona kwadratem 0 boku 2em i 2 jej Srodek O jest nieruchomy. ‘Okresimy przemieszezenia punkt6w 4 i D, bedaeych srodkami bok6w. Jak wiemy z art. 1.7, elementy wadlutne doznaja wydludenia &, a poprascane skrécenia — ve. Poniewad rauty 2. Rozcggatic lub detkanie ukosnego elementu OA na osie x i y 54 odpowiednio Ody = I-c0s ai Ag A = I-sin ay zatem punkt 4 dozna poziomego przemieszezenia 4A" = Ie 0s. i pionowego A’"A’ = vesin a. Zmienione po odksctatceniu rzuty odcinka OA na osie x i y sa odpo- wiednio 24> (Itie0sa, y4 = (1—W)sina. © Podobnie znajdujemy zmienione po odksztalceniu rauty odcinka OD p= (1 iesina, yp— —(1—ve)e0se, © cosa < 0. Z zaletnosei (€) i (0) rry czym yp < 0, Biy2 i pierwotny reut ODy = — wymaczamy' zmienione dlugosci OA’ i OD'. 1 tak OA = xh +9 © /1F2E(COR a= vaIN a) ~ 1-+e(60s"a—rsin*a), a wagledne wydlutenie o, w kierunku OA (OA ~OAJOA = e(cos*a—vsin*a). @ Podobne preksztalcenia dla odcinka OD’ daja £4 @D'-0Dyi e(sin?a—veos* a) oy Jako wartoS, wydlutenia waglednego w kierunku OD. Na koniec okreSlamy kat 4'OD" 2 iloczynu skalamego wektoréw OA’ i OD’ C08 A'OD! = x4%0+ Yao = [C1-+0)* ~(1—v}*] sin acos 0 'W creczywistosei kat A’OD' rétni sig tylko © bardzo maly kat y, od kata prostezo =/2, ‘wobec ezego cos x A’OD! = cos [(n/2)—7,] = sin y, = y4- Uwzgledniajge to ottzymu- jemy 2 wyratenia (i) = 201+ y)esina cosa, o przy’czym pominigto, jak poprzedno, wilkoSé c? w stosunku do «. Wprowadzony ‘ka y, jest zmanym ju2 Zar. 1.6 katem odksztalenia postaciowego. Swiadcry to, 4 badana ostka abed zamienia sig w rownoleploboceng ae Zaletnosci (g), (h) oraz (j) sformulowano wylgemie 2 zaleinosei geometryenych. Nalety jednak pamigtaé, 2e przyezyma odksctaken jest rozeiqganie naprezeniami 7. Aby uwidocrié ten prayezynowy zwiazek, nalety w tyeh zaleznoiciach podstawié ¢ = o/E, W szexegéInosei zaleznosé (f) praybiera wledy postaé 2049) E I osina.cosa G15 Jak widaé, kat 7, jest proporcjonalny do napretenia x, (w26r d). Kwestig te ztadamy dokladnioj w art. 3.1. © ‘Uwasedniiae exy tm, 20 « jest mate (rad fo), pomiamy ew stosunku doe, Ponto ko- eystamy 2 praybltnia ViFa~ 1400), gly 01 1. W preie (78. 2.148) «= 100 MPs. Wyznacryé i narysowaé sKladowe napreden 0, ita W prac ojach, edy: ay = —W6 = —30%, ay = n/3 = 60", Sprawdzié shusnosé zasady symeti x. 2. W pracie (ys. 2144) 6 ~120 MPa (Sciskane). Wyznaczyéustawienie pezcroju, w Kidrym= 3) 6 = 30 MPa, b) 15 = 30 MPa dp. a) a = 460%, 120%; b) a = —15% —73, 105%, 165%. 3. Nabokach ob i edkosth 1 (ys. 2.16) dzialay o = 80 MPa, na bokach bei dazaéo” = 20 MPa, sa wszyskich bokach + = 40 MPa skierowane jak na rysunku, Czy to jot stan prostogo rowigga Rozwiazante. Prypulémy, 2e tak jest. Wiedy o', 0” oraz x musza speniné rOwnania @.13) 1.2.18) Niewindomym sa: 1. Poniewat boki ab | be st prostopade do sibie, zatem x wzorbw (@) oe 6 = 80 MPA = 00s? a, Saunis) = 0” = 20 MPa = orsin? a, shad tea AV O70 = 208, costa =). 4tg" 9) @ = 100 Pa ‘Sprawdémy teraz zalemosé (2.14). Gdy tg a — 0,5, cos a = 2/y/5, sina = ify/S i wtedy dane = 40 MPa ma bye nbn, = 100-Ih/50h/5} = 40 MP, co, ak Wiad ma mix, Watlé a sy ten = 05, resis rOwnanin 2.18), bo dave = an, <0 Badany san ft we ane Diels reslgtan oy © = 100 MP « warlgQ3 226 4 tein Kodig = sania popereulgn dilly naprimia o”~ ~20 MPa (haan) rx innjehdanjch nt zscionych, oxy tld an bly sane postegs roncgnis? ‘dp. Nes wise tee mialbywiedy ware wrens 5, Wrenncys wrdetne myrutnme | Ext odenatomiapotscioneno Koni abet Gv. 217) gi nen 03, = OP Op. W Wieruika Of: &y ~ 67 10-%075-03-025) seensy 2 001710? = 0017 oe at fg O29 10-d. 3 SKRECANIE PRETOW 3.1, Stan czystego écinania ‘Badajge stan rozciagania otrzymalimy na bokach mySlowo wycietej kostki (eys. 2.15 12.17) slotone obrazy napre2ef i odksztalces. Obrazy te uproscimy przez ich rozklad na stany prostsze, I tak uklad napreted (cys. 3.18) jest superpozycia dwéch skladnik6w. Pierwszy z nich to rozciqganie kostki w dwéch prostopadiych kierunkach neprezeniami 02 = Guin i Sessa» = Srscse2y- Dtugi stan, tzw. czystego Scinania, to dziatanie samych napreded stycanyeh réwaych co do wartosci, r6wnomicrnie rozlozonych na bokach i pac rami skierowanych do wspélne} krawedzi, tj, ai ¢, albo od nie j.b i d. Po takiny omé- wieniu, do opisania tego stanu wystarezy podanie wartoSei napredeti x drialajgcych tylko na jedaym boku, np. ab. ys. 31, Wyodrgbnienie stamu czystego deinania | odkstalenia postacionego Obccnie zbadamy wlaéciwofci stanu ezystego Scinania, gdy istnieje on oddzielnie od pozostalych. Praede wszystkim stwierdzamy, 2 kostka jest w réwnowadze, géy2. od raza Widaé, 2e sumy rzut6w na kierunki ed i da sq tozsamosciowo réwne zeru, i podobnie suma 34, Stan exjstego écinania (UD ~Caceras DE = tht I) =O, szic h— wykosékosthi prostopadle do plasezyany rsunke, Analogcanie rozladamy Obraz odkasiaes (3. 310) na Gwe sktadnik, Pierwary 2 nich czshuje sig amiang wymiar6w z zachowanim katSw prostych w narodach Kosta W stanie drug, av, ezyitego oscalcenia postacioneg,zachodz tylko zane prostego kata AOD ber ‘miany wymiaréu, Zauwadmy teraz, 22 migdey skndnikami napreich i odkataloe istnijekorlaja, Wynika ona zzasady superpozyeji a mianowicie 2eskutek (odksztalcenie) jest proporcjonalny do pryczyny (naprezenia) zawsze, a wiee niezaleinic q od spotobu wyeiela Koni, cyl kata a. Taka proporconsinoss obserwujemy migiey atom 7 (Wat 218) Podobnie latwo dowiek stain liniowe) zalednote migday@, Hy (@zory g 1h art. 25) » napegteaiansl 0) | ezseuz (wz0ry o act.25), Natoma pry powizaniu sadnik6w obrazu naprdeh | odkscaces na ky!" te) propor; nalnofei nie ma, W renultacie otzymujeny, 2e 2a zmiane wymiarow liniowjeh odpo~ Wiedzainy jst ukiad oj casa & 2a cayteodkstaleeiepostacove odposiedsahy Jest ‘plko drugluklad, cyl stn costego Semana Ten opslny 2vigek wiskotti, uwidaceniamy, opusezane w (2.15) wskabak W resultacie many ‘momentéw wzgledem krawedzi d | ety) ee en scie G onnacia t2w. mod spretystoslpostacione, E a 2+) es Jak widas, modut G jest zwigzany modutem Younga E i liceba Poissona v, Jesli wige znane sq dwie z tych wielkoéci, to trzecia jest ju mana 2 zaletnosei (3.2). ‘Wz6r (3.1) ma postaé i fizycrny sens podobne do prawa Hooke'a przy rozciaganiv. Z tego powodu nazywamy go prawem Hooke'a przy éeinaniu, w ktérym dwie wielkosei, i ti 7, mie wigag sig jut z pretem, lecz elementarna kostka. Sposdb unieruchomienia » ys. 32. Parametey stanu cystego Sinania ostki, jako sztywne} caloii, jest rzeczq obojetna. Zamiast rysowaé ja, jak na rys. 3.16, ‘motemy przedstawié w ten sposdb, 2 bok ed zostaje nieruchomy, Srodek O prassuwa sig do 0", a przekatne db i ca zajmujg polozenie db” i ea" (rys. 32a). Widaé, 2e prassuaigeie 0" do 0 i obrét kostki, jako sztywne) calo‘ei, daje obraz poprzedni (rys, 3.1b. Ms 3 Skreeanie petow Wykorzystujge zalezno8é (3.1) okreslimy energie odksztatcenia w stanie czystego Scinania kosthi(rys. 3.28) 0 wymiarach I 1” oraz wysokoSi h. Jeli x stopniowo warasta, to proporsjonalnie rosnq sila T= "ina Scianie ab oraz. praesunigcie As = aa" = yl 1/6 tej sciany, a wyktes T(As) jest linia prosta (rys. .2b), tatwo zauwaiyé, 2 tylko {a sila wykomuje prac albowiem bok cd jest nieruchomy, a na bokach be ida przesunigeia ‘saz dokladnoscig do malych wy2szego raedu prostopadte do odpowiednich sil. Ts praca L, podobnie jak w praypadku rozciggania (cys. 2.12), jest r6wna polu OBC, e2ylt La} TAs PHN HG. Ponicwai material jest spredysty, Zatem praca ta zamienia sig catkowicie na potenejalng ‘energie odksetalcenia U, skad i = 8IN'ADG 63 Prvcz analogie do rorciggania, wprowadzamy pojgcie wlasciwe} energii odksotalcenia U0” ww stanie ezystego scinania, ezyli veuth u=Grp os 2G tub Z pojgcia tego bedriemy korzystad w dalszych rozwazaniach, W powylszych rozwaganiach stan c7ysiego Scinania wyodrebniono jako skladnik innego stanu (ry8, 3.1). Powstaje pytanie, czy mo2na zreslizowae stan czystego Scinania ber innych skladnik6w? Odpowied# na to jest twierdzea, Jeden ze sposobsw (rys. 3.34) polega na obcigtenin cienkoscienne} kolowe| rary przeciwnymi momentami M*. W obranym prekroju C dziataja naprezenia stycane x, stale” wadlu2 grubosei 6 i-z ragji osiowej aT= ores Rye. 33. Typowa realzacja tamu ezystego diana symetti jednakowe na calym obwodzic. Ich wartosé okreslamy 2 réwnowagi myslowo fodeigte| czeSci CF rury. Elementarna sila dT" 8rd (tys. 3.20) daje wzeledem Srodka moment: d7's = tr} dp. Calkowity moment wszystkich takich sil PP carap 2nd, ‘© Dokladnosé tego zatozenia jest tym leper, im mniizy Jet stosunek Hr adanie 1 at. 3.2). ‘oyinie jednak zrnieierenie stosunku Br jest niomodle, 2 uvagi na zjawisko teat stateeznosi ‘onde. 19. 4. Stan exstgo Sinaia réwnowaly moment M* daiaiajgcy w pezekroju F, skad . ark Tinta wy ateymany buns prt w pete D lace 11D voy Ota napre2ei dziaajgcych na piersciesi CD i na wyeiety 2 niego element (rys. 3.35) wykazuie, {fe many tu conte scans, Hlenen! en ore mate ne sles oui 0 ll a tworzaea BE staje sig linia Seubowa B'E, Dla calkj rury oznacza to obr6t przckroju B wagledem przekroju E 0 kat g okrslony zaleznoscia r= BB = yl, i skad pelle } ZaletnoSci (3.5) i (3.6) umodliwiaja doswindeealne okreslenie prebiegu x(9). Dzilajag / na osiowesymetryczng probke (rys. 34a) wzrastajacymi momentani: M* mierzymy odpo- wiadajace im wartose kata p na pomiarowe) dlugosei 1, Wstawiajae te wyniki pomiar6w o (3.5) i (3.6) wyznaczamy opowiadajace sobie wartosi + i 7. Otrzymany w ten spossb ykres (rs, 3.46) wykazuje due podobiefistwo do wykresu rosciggania tego samego 9 of ys 34. Woke maprgies rw funkll materialu. I tak liniowa, zaleanosé x()) wyrazona prawem Hooke'a (31) observe si tylko do pewne) wartosci t= typ, (2¥. graniey proporeonalnotei przy czy Scinanit, Podobnie jak przy rozciaganiuy mozaa wprowadzié pojgia granie: spretystosci tr plasiyeznoiei ta itd. Okszuje sig zardvno 2 teoritplastyeanose jak i hada doswiadezal- aych, 2e wszystkie te wielkosc sq Scie zvigzane 2 wielkosciami charakterystyeznymi dl roxciggania. Tak nat prryklad dla metal stosunek cop, fr fe OSPOWICURIO dO Caps igs Re jest stay i roway ~0,58, tan. oeiae nel Bape Tyil Re 0,58 G7) Iaformacie (3.7) wokorzytamy do okreienia dopuszezsnych naprede elt womagany” vwspdlezymnik bezpicczedstwa w odnisieniv do. ma bye rSwny ne, to dopuzccelne napretene stone «= ky © sani czstego denania jst ky Me O,SBR ele = 0,58, . (3.8) siziek, = Ri jest to dopuszealne rapretenie pry rociqganu, Bards} ogsne wieie tej west podano w rozdz 8 Zadania 1. Whostee ry 3.2, -wywolane napreéeiami = 70:10" MPa? kid) = = 10 em, zmierzono preemicszzenie Ar = 6B” — 0,192 mm SI MPa, Jaki jest modul G material | jaka licrha Poisson, jt = Op. y= 65" jbe = Asi! = 192-10 rad, G = tly =2,66:10" MPa,» = (£/2G)—1 ~022. 2, W jedne 2 Ksigek podano dla urano: £ = 1,910" kGjem®, G = 05-10" kGjem*, » = 0.28, ‘Cay tym danyon moana wieye? Odp. Nie, Wedivg (1.118): 0 < » = 05, Dia teh granicmych wartosei > mamy 7 wzoru (32), 0,35 < (G/E) = 0,50, tymrzasem tua) GJE © 026, Jeli zawiery, 48 E+» 84 podane pravidlowo, 10 G = 0,14-10° KGjem* ~ 0,710? MPa 3. Te sama hosike abciciono raz na rozciagnie, drusi raz na finan, Lcabowe wards « i ‘8 rOwne. Coy wlasciva cnegin bedze tet ta sama? (Odp. Nic. Stosinek UU, = £}G =2(1+) > 2. 4. Rura stalowa (G = 81-10" MPa) o-dlugoisi 1~ 2m obeigdona jake na rys. 324 momenta -M* = 40-10? Nm ma mice w stosunks do ty wspélceynnik bezpcczetistva n, = 3,0 oraz kat p ebro= ‘tu Koficowyeh preekroi6w co naiwyaei réway 0.4". Weznacrye wymlary priakeniy ry, jell 2. = = 220 MPa dp. Z warunky +

    You might also like