ÖLÇME

YÖNTEMLERİ
 Ölçme İşlemleri
Ölçme işlemlerini üç gruba
ayırabiliriz:

– Hacim Ölçümü
– Kütle Ölçümü
– Sıcaklık Ölçümü
 Hacim Ölçümü
Sıvıların ve gazların miktarını ölçmeye
hacim ölçümü denir. Birimi
metreküptür.
Laboratuvarda genellikle
desimetreküp karşılığı olan litre (L) tercih
edilir.
Hacim ölçümünde en çok balon jojeler,
mezürler, büretler, cam pipetler ve
mikropipetler kullanılır.
Bunlarda hata sınırları hacimlerine bağlı
olarak değişir ve büyük hacimli ölçüm
kaplarında hatalar daha fazladır.
 Hacim Ölçümü
Ayrıca ölçüm yapılan malzemelerin
temizliği de yapılan ölçümlerin
duyarlılığını büyük ölçüde etkiler, bu
yüzden ölçüm yapılan kaplar çok temiz
olmalıdır.
Bunların temizliği, yıkandıkları zaman
üzerlerinde sıvı damlacıkları bırakıp
bırakmadıklarına bakılarak anlaşılabilir.
Eğer sıvı damlacıkları görünüyorsa temiz
olmadığına işarettir. Temiz bir cam
malzeme üzerinde sıvı damlacıkları
oluşturmaz ve sıvı cam üzerinde gözle
görülemeyecek ince bir film tabakası
oluşturur.
Must
Drain

Not
Clean
 Not
Clean
Cam malzemelerin temiz
olmadığı durumlarda
önceden de belirtildiği
gibi bir temizleme
çözeltisi ile yıkamak
suretiyle kirlilik
giderildikten sonra
kullanılmalıdır.
 Hacim Ölçümü
• Balonjoje;. Boyun kısmında
kalibrasyon çizgisi vardır ve sıvı
bu çizgiye kadar doldurulur.
• Balonjojeler çözelti hazırlama ve
çözeltilerin belirli oranlarda
seyreltilmesi işlemlerinde
kullanılırlar.
 Hacim Ölçümü
Pipet; bir çözelti içerisinden belli
miktardaki sıvıyı alıp
başka bir kaba aktarma işleminde
kullanılan pipetlerin
farklı kapasitede ve duyarlılıkta olan
türleri vardır.
 Pipet çeşitleri şunlardır:
Cam pipetlerin şişkin ve dereceli olmak
üzere iki tipi
vardır. Şişkin kısmın üzerinde bulunan
çizgide alınabilecek
Sıvı hacmi yazılıdır. Bu pipetler genellikle
yüksek
hassasiyet gerektiren çalışmalarda
kullanılırlar.
Dereceli pipetlerin ise düz ve dar
bollukları vardır.
Alabilecekleri hacim değerleri pipetin üst
kısmında
yazılıdır. Bu pipetler yüksek hassasiyet
gerektirmeyen
ölçümlerde kullanılırlar.
 Volumetric pipettes

Hacimsel pipetler daha doğru

sonuçlar verir ve sulu çözeltileri
seyreltmek için kullanılır.
Reading
the Volume 10 - 6.65 mL =3.35
10- 5.5 mL= 4.5
 Fill
By
Vacuum Rinse

Pipet
Bulb
 Touch
Container Wipe
To Tip
Remove
Drop
Fill Drain
Above To
Calibration Calibration
Allow
To
Drain
 Air
Dry
Properly
Clean
 Hacim Ölçümü
Mikropipetler; otomatik olmaları ve çok
küçük hacimler (10-500 μL) için
kullanılabilmelerinin yanı sıra tek
kullanımlık plastik uçları sayesinde

temizlenmesi kolay olduğu için tercih

edilen pipet türleridir.

Bu pipetlerin ayarlanabilir ve sabit hacimli

olan türleri vardır.
 Puarlar Laboratuvarda kullanılan
solventlerin şişesinden alınmasında
kullanılır. Solventler ağızdan
çekilmemelidir.
• Puarlar her türlü pipete
uygulanabilir.
Puarın içinde parmak basıncı ile
kontrol edilebilen üç adet cam bilye
bulunmaktadır. Solventlerin Puar ile
temas etmemesine özen
gösterilmelidir. Solvent Puar ile temas
ederse, sıvı boşaltılmalı ve solvent
buharlaşana kadar Puar
kullanılmamalıdır.
 Puar kullanılacağı zaman; önce
puarın içindeki hava, A (hava)
üzerine basılarak boşaltılmalı, pipet
solvent şişesine daldırıldıktan sonra
S (Emme) düğmesine basılarak
solvent çekilmeli ve son olarak E
(Boş) düğmesi sıkılarak solvent
istenilen yere boşaltılmalıdır.
 Hacim Ölçümü
Büret; genellikle titrasyon işleminde
kullanılan büret
duyarlı hacim ölçümünün yapıldığı
cam malzemedir.
Büretin uç kısmında cam veya teflon
bir musluk
bulunur. Bu sayede sıvının akış hızı
denetlenebilir.
Farklı boyutlarda büretler vardır.
Kapasitesi 2 mL veya
daha küçük olan türlerine
mikrobüret denir.
 Hacim Ölçümü
Mezür; yüksek hassasiyet
gerektirmeyen hacim
ölçümlerinde, özellikle bir kaptan
diğerine sıvı aktarma işlemlerinde
kullanılan, silindir biçiminde,
ölçekli, cam veya propilenden
yapılmış malzemedir.
 Hacim Ölçümü
Bürete sıvı doldurma işleminde sıvı, bir
huni yardımıyla bürete üstten
konulmalı, bu sırada büretin musluğu
kapalı olmalıdır.
Daha sonra büretin musluğu açılmalı,
bu sırada büretin alt ucu ile musluk
kısmı arasında hava kabarcığı
kalmamasına dikkat edilmelidir. Musluk
kısmının havası alındıktan sonra büret
sıfır çizgisine kadar doldurulmalıdır.
Büret musluğunun sıvı akıtmaması için
musluk kısmı vazelinlenmelidir.
Dereceli silindir.
• Sıvı hacminin hızlı ölçümü
için.
• Bu amaç için genellikle
beherden ve erlenlerden
daha doğru ve kesindirler.
• Bu, yarı hassas bir sıvı
ölçüm kabıdır.
 Hacim Ölçümü
Cam malzemelerde ölçüm yapılırken, sıvının
camın iç çeperini ıslatması nedeniyle eğri bir
görünüm oluşturur, buna menüsküs adı verilir.
Okuma yapılırken menüsküs ile göz aynı hizada
olmalı ve saydam sıvılarda menüsküsün alt
kısmına karşı gelen ölçek çizgisi çok koyu
renkli çözeltilerde menüsküsün alt çizgisinin
görülmediği durumlarda ise menüsküsün üst
çizgisi ölçek çizgisi olarak alınır.
Hacim ölçümünde
kullanılacak olan sıvının
sıcaklığı ölçüm malzemesinin
kalibrasyon sıcaklığının
(genellikle 20°C) üstünde
olmamalıdır.
Reading the
Volume

• approx 6.62 mL
• 52.7 mL
• 11.5 mL
 Hacim Ölçümü
Laboratuvarlarda kullanılan
kimyasal maddelerin büyük
bir kısmı zararlı ve zehirli
olduğu için asla bunları
ağzınızla emerek pipet içine
doldurmayınız.
Erlen, beher ve balon gibi cam
malzemeler belirli hacimlere
sahip olmalarına karşın, hacmi
kabaca gösterirler. Bu nedenle
hassas ölçümlerde
kullanılmazlar.
Mikropipet
• 1 mL'den küçük
ölçüm birimleri bir
mikropipet gerektirir.

Bir mikropipet dört

bölümden oluşur
• Piston düğmesi
• Ejektör düğmesİ
• Hacim ekranı
• Dağıtım ucu
Çok küçük hacimleri
doğru bir şekilde iletmek
için kullanılır,mikrolitre,
sıvı.
• 0.1 mL bir serolojik pipet
ile iletilebilse de çoğu
laboratuvar mekanik veya
otomatik pipetler kullanır.
• 0.1 mL'lik bir hacim 100
mikrolitreye eşittir
Automatic pipette tips
 DİĞER PİPET TİPLERİ
2.5 mL'ye kadar kalibre
edilmemiş hacimlerin transferi, cam
"transfer" veya "Pasteur" pipetler
kullanılarak gerçekleştirilebilir.
Steril veya steril olmayan
üniteler olarak satın alınabilen tek parça
plastik transfer pipetleri ile kabaca
kalibre edilmiş 1 ve 2 mL'lik hacimler
aktarılabilir.
Volumetric Flasks ,
• BALONJOJELER
• Belirli bir sıvı hacmini çok hassas
bir şekilde ölçmek için bir ölçülü
balon kullanılır.
(kullandığınız şişeye bağlı olarak
100 ml, 250 ml vb.).
• Bu şişe bilinen konsantrasyonda
bir çözelti hazırlamak için kullanılır.
• Şişenin boyun kısmında hassas
bir derece çizgisi vardır.
• İçlerindeki maddeleri asla
ısıtmayın.
 To Prepare Solutions
With Accurately
Known Concentration
Bir çözelti hazırlamak için, önce katı
malzemeyi, şişeyi işarete kadar
doldurmak için gerekenden daha az
sıvı içinde tamamen çözün.

Fill Half
And
Mix
Katı tamamen çözündükten sonra, şişeyi mL
işaretine kadar çok dikkatli bir şekilde doldurun.
Şişenin boynunda işaretin üzerinde sıvı damlası
olmamasına dikkat edin.
Fill
Drop
-wise with Pasteur To
pipet Calibration

Fill
To
Below
Graduation
 Invert Daha sonra üst kısım
kapatılır ve şişe
Rapidly karıştırılması için birkaç
kez ters çevrilir..
Transfer Properly
To Clean
Reagent
Bottle
Air
Dry
BÜRET
• Dağıtılan
sıvının
hacmini
doğru bir
şekilde Calibration
ölçmek için Temperature

kullanılan
çok özel
cam eşya
Büret•
• Büretler esas olarak
titrasyon için, reaksiyonun
kesin bitiş noktasına ulaşılana
kadar bir reaktan vermek için
kullanılır.
Büret
 Büreti doldurmak için alttaki
vanayı kapatın ve huni kullanın.
 • Musluğu çevirerek çözeltiyi
titrasyon şişesine aktarın.
 Çözelti, uç noktadan birkaç mL'ye
kadar hızlı bir şekilde iletilmelidir.
 • Son noktaya, her seferinde bir
damla olacak şekilde yavaşça
yaklaşılmalıdır.
 Büretin ucunu ve musluğun
kenarlarını durulamak için bir
yıkama şişesi kullanın.
 Rinse
With
Titrant

Completely
Coat
Inside
Surface
 Rinse
Three
Times

Fill to
Above
Top
Graduation
Discharge
All
Air
Bubbles
Rinse the tip Dry the tip
 Drain
Until
Top
of
Liquid
Is In
Graduatio
ns
Increase Ten
Graduations
9.64 24.16
 Proper
Grip
Record
Initial
Reading
Add
Indicator
Mix
Well

Near
Endpoint
Split Drops
To Rinse
Tran
Flask Into
sfer
Reaction
 Proper
Storage

Laboratuvarda kullanılan dereceli

cam eşyalar fabrikada kalibre
edildiğinden hassas deneylerde
kullanılırken kesinlikle fırında
kurutulmamalı ve asla yüksek
sıcaklıklara ısıtılmamalıdır.
Sıcaklıkla birlikte cam maddelerin
genişleme eğiliminde olduğu ve
kalibrasyonun bozulduğu dikkate
alınmalıdır.