བོད་རིག་པ། མ ན་ངོ ས ། ཆོ ས ་ གས། ལོ ་ ས། བ ་ ོད། མི ་ ། ངོ ་ ོ ད ། གནའ་ ོ ལ ། འོ ས ་ ོ ར ། ་ཚགས། གསོ ་ རི ག   

Ti b e t a n S t u d i e s

བོད་རིག་པ། ་འདིའི་ ོག་ ངས་མང་ཤོས།

Ti b etan S t u d i es
«མདོ་གཟེར་མིག» ོད་ ་ི གཉེན་ ོལ་
ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ལ་ད ད་པ།

མ ན་ངོ ས ། ཆོ ས ་ གས། ལོ ་ ས། བ ་ ོད། མི ་ ། ངོ ་ ོ ད ། གནའ་ ོ ལ ། འོ ས ་ ོ ར ། ་ཚགས། གསོ ་ རི ག

འདན་ ས་ ོས་གར་ ི་དམག་ཆས་
དང་བོད་དམག་གི་དམག་ཆས་བ ར་
ཏེ་ བ་དར་ ར་ག མ་སོགས་ ི་
གནའ་ ོལ། འ ང་ ངས་ལ་ད ད་པ།

«མདོ་གཟེར་མིག» ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ལ་ད ད་པ། ལ་དབང་ ་བ་དང་ ར་ཁོང་གིས་

ོམ་པ་པོ། ན་བཟང་པ་ མ་ ལ། - 10/05/2022 གཅིག་ ར་ ས་པའི་བོད།
[ནང་དོན་གནད་བ ས] གཉེན་ ོལ་ཆོ་ག་ནི་ཆོ་ག་གཞན་དག་ལས་གནའ་བོའི་ ོལ་ ན་གང་མང་ཞིག་ ད་འཛན་ ས་ཡོད་པའི་ཆོ་
ག་ ན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ ་ངོས་འཛན་པས། དེ་ནི་གནའ་བོའི་ ི་ཚགས་རིག་གནས་ལ་ད ོད་པའི་ཡན་ལག་གལ་ཆེན་ ་ ར་ཡོད།
ད ད་ ོམ་འདིར《མདོ་གཟེར་མིག》གི་ལེ ་གཉིས་པའི་ ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་གཞིར་བ ང་ནས་དེ་ལས་མངོན་པའི་ གཅན་མེ་ ག་གི་ ན་ངག་ལ་རགས་
གནའ་རབས་བོད་ ི་དམངས་ ོལ་ ོར་ཞིབ་ ་ ེང་ཡོད། ཙམ་ད ད་པ།

[གནད་ཚག] མདོ་གཟེར་མིག། གཉེན་ ོལ་ཆོ་ག། གཏམ་ ད། རིན་ཐང་།


གསེར་ཐང་གི་ མ་འ ེལ་ ་དཔེའི་
ེང་གཞི། ོར་ལས་འ ོས་པ།
ཕོ་མོ་གཉེན་ ་བ ེབས་ནས་ ིམ་ཚང་ ོང་བ་ནི་འ ོ་བ་མིའི་རིགས་ ིས་རང་གི་ ་རབས་ཚ་ ད་ ེལ་བ་དང་། ི་ཚགས་འཁོར་ ོད་
་མ ད་ནས་ ན་རིང་ ་གནས་པ་ལ་ཁག་ཐེག་ ེད་པར་ཐབས་ ་ ོད་པའི་ ེ་ཁམས་དང་རིག་གནས་ ི་དགོས་མཁོའམ་འ ོ་
ངས་ཤིག་ཡིན་པས། དང་པོ་ཉིད་ནས་རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་བ ོད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ ་ ར་འ ག་ ེ། གཉེན་ ོལ་ཆོ་
ག་ནི་ཆོ་ག་གཞན་དག་ལས་གནའ་བོའི་ ོལ་ གས་གང་མང་ཞིག་མ་ཉམས་པར་ ད་འཛན་ ས་ཡོད་པའི་ཆོ་ག་ ན་མོང་མ་ཡིན་པ་
ཞིག་ ་ངོས་འཛན། དེ་བས་གཉེན་ ོལ་ཆོ་ག་ནི་མི་རིགས་གང་ཞིག་གི་གནའ་བོའི་དམངས་ ོལ་རིག་གནས་དང་འཇིག་ ེན་ ་ ལ།
མི་ཚའི་ ་ ལ། མི་ཆོས་ ན་ ོད། འཛམ་འཛ་རིག་གནས། ཆོས་ གས་དད་མོས་སོགས་མངོན་པར་མཚན་པའི་རིག་གནས་ ང་ ལ་
གཙ་བོ་ཞིག་ ་ བ་ཡོད། མཁས་དབང་དགེ་འ ན་ཆོས་འཕེལ་ ིས། “རང་རེའི་ ང་ཡིག་ཆེན་པོ་ལ་བ ས་ནས་གེ་སར་འདི་འ ་ཞིག་
ཡིན་ནོ་ཞེས་ཐག་ཆོད་མི་ ས་ ་ ག་ ང་། ོམ་པ་པོ་ཁམས་དང་། ཨ་མདོའི་འ ོག་པ་དེ་ཚའི་ ད་ གས་འདི་འ ་རེད། ོད་ལམ་
དང་། བཟའ་བ ང་འདི་འ ་རེད། བསམ་ ོ་འདི་འ ་རེད་སོགས་ལེགས་པར་གོ་ ས་པ་ཡིན” [①]ཞེས་ག ངས་པ་བཞིན་ ། 《མདོ་
གཟེར་མིག》ནི་བ ན་པ་ ི་དར་ ི་ ས་མགོ་དང་ཡང་ན་དེའི་ ོན་གང་ ང་ ་བ མས་ བ་ཟིན་པའི་ ོན་པ་གཤེན་རབ་ ི་ མ་
ཐར་ཞིག་ལགས་ཤིང་། ོན་པ་གཤེན་རབ་ ི་ ་ཚའི་ ང་བ་དང་མཛད་ མ་བ ོད་པའི་ཞར་ལ། གནའ་རབས་བོད་ ི་ཆོས་ གས་ཆོ་
ག་དང་དམངས་ ོལ་རིག་གནས། མི་ཆོས་ ན་ ོད་སོགས་ ི་ཚགས་རིག་གནས་ ི་ ང་ ལ་ ར་ ང་ ས་ཡོད། འདིར་ ེ་ ག་
《མདོ་གཟེར་མིག》གི་ལེ ་གཉིས་པ་ ེ། “གཤེན་རབ་ཡབ་ མ་ ི་ ོར”ཞེས་པའི་ ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་གཞིར་བ ང་
ནས། དེ་ལས་མངོན་པའི་གནའ་རབས་བོད་ ི་ ན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དམངས་ ོལ་ ོར་གབ་པ་མངོན་ ་ ང་ ེ་ཞིབ་ ་ ེང་བར་ ་
བ་ལ།

དང་པོ། 《མདོ་གཟེར་མིག》དང་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད།

གཅིག 《མདོ་གཟེར་མིག》ངོ་ ོད་རགས་བ ས།

《མདོ་གཟེར་མིག》ནི་ག ང་ ང་བོན་ ི་ ོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོ་ལ་ཡོངས་ ་ གས་པའི་ མ་ཐར་ ས་འ ིང་བ ས་

ག མ[②]ཡོད་པས་ལས་འ ིང་བ་དེ་ལགས་ཤིང་། མ་ཐར་འདིའི་མཚན་ ང་ ིལ་བོ་ལ《 ས་ག མ་གཤེན་རབ་ ི་འ ང་ ངས་
དང་མཛད་པའི་ ད་འ ས་པ་རིན་པོ་ཆེ་གཟེར་མིག་གི་མདོ》ཞེས་བ ོད་ཅིང་ལེ ་བཅོ་བ ད་ ིས་ བ་ཡོད།  མ་ཐར་འདི་
ལས“འ ས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་ ད་གཟེར་མིག་གི་ལེ ་བཅོ་བ ད་པ་འདི་ནི། ོན་པའི་ཞལ་ནས་ག ངས་པའི་བོན་ ོ་བཞི་མཛད་དང་
འི་ནང་ནས། གཙང་མ་མཐོ་ཐོག་ ིར་ ག་ ་གཏོགས་སོ”[③] ཞེས་ག ང་ ང་བོན་ ི་ག ང་ལ་དང་པོ་ཐེག་པ་རིམ་ད ་དང་བར་
་ ོ་བཞི་མཛད་ ། ཐ་མར་ ི་ནང་གསང་ག མ་ ་ ེ་ ོལ་ཡོད་པ་ལས་ ོན་པའི་ མ་ཐར་འདི་ནི་བར་བ་ ོ་བཞི་མཛད་དང་ ་ཡི་
ེ་ ག“གཙང་མ་མཐོ་ཐོག་ ི་ ག” ེ“མཛད” ི་ཁོངས་ ་གཏོགས་པར་བཞེད། ཡང་། ེ་ ག་ “གཙང་མ་མཐོ་ཐོག་ ིར་ ག་གི་ནང་
ནས། མདོ་ ེ་ཆེན་པོ་བཞི་བ གས་སོ། ། བཞི་བ གས་པ་དེ་གང་ཞེས་ན། ས་ག མ་གཤེན་རབ་ ང་ ངས་ ི་མདོ་དང་གཅིག།
ཁམས་ག མ་སེམས་ཅན་ ེ་འཆིའི་མདོ་དང་གཉིས། ོད་ ེན་འ ང་བ་ཆགས་འཇིག་གི་མདོ་དང་ག མ། ་མེད་གོ་འཕང་བ བ་
ཐབས་ ི་མདོ་དང་བཞིའོ། །འ ས་པ་རིན་པོ་ ད་འདི་ནི། མདོ་ ེ་ཆེན་པོ་བཞིའི་ནང་ནས་ ས་ག མ་གཤེན་རབ་ ང་ ངས་ ི་
མདོར་གཏོགས་སོ”[④]ཞེས་འ ང་བ་བཞིན་ ། ོན་པ་གཤེན་རབ་ ི་ ང་ ངས་གཙ་བོར་ ོན་པའི་མདོ་ག ང་ཞིག་ཡིན་པ་ཡང་
ཤེས་ བ། ངོ་བོའི་ཆ་ནས་བ ོད་ན་ མ་ཐར་འདི་ནི་གཏེར་མའི་རིགས་ ེ“ད ས་གཏེར”[⑤] ི་ཁོངས་ ་གཏོགས་ཤིང་། གཏེར་ ོན་
པ་ནི་ ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག[⑥] ་བ་ཡིན་པར་བ ོད། མ་ཐར་འདིའི་ཆེས་ ་བའི་པར་གཞི་ནི་ ས་རབས་བ ་གཅིག་པའི་
བས་ ་ ང་བར་ངོས་འཛན་ ས་ཆོག་པས[⑦]། ཆེས་མ་མཐའ་ཡང་ ས་རབས་བ ་གཅིག་པའི་ ོན་ ་ མ་ཐར་འདི་བ མས་
བ་ཟིན་པ་གཏན་ལ་འཁེལ་ཆོག། མདོར་ན། མ་ཐར་འདི་ནི་ག ང་ ང་བོན་ག ང་ གས་ ོན་པའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཁར།
བོད་ ི་གནའ་བོའི་དམངས་ ོལ་དང་ཆོས་ གས་དད་མོས་སོགས་ལ་ཞིབ་འ ག་ ེད་པའི་ད ད་གཞི་རིན་ཐང་ ལ་བ་ཞིག་གོ། །

གཉིས། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད།

《མདོ་གཟེར་མིག》གི་ལེ ་གཉིས་པ“གཤེན་རབ་ཡབ་ མ་ ི་ ོར”ཞེས་པར་ག ང་ ང་བོན་ ི་ ོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོའི་ཡབ་ མ་

གཉིས་གཉེན་ ིག་ ས་པའི་གཏམ་ ད་ཅིག་འཁོད་ཡོད་པ་འདིར་མདོར་བ ས་ ོས་ ་ ེ། ལ་འོལ་མོ་ ང་རིང་གི་མཁར་བར་པོ་སོ་
བ ད་ན་བ གས་པའི་ཡབ“ད ་ ལ་ལན་ ི་ཐེམ་པ་ ས”དང་ མ“ ་བཟང་ངང་འ ང་མ”གཉིས་ལ་ ས“ ལ་བོན་ཐོད་
དཀར”[⑧] ་བ་འ ངས། དེ་ཉིད་ད ང་ལོ་བ ་ག མ་ ་སོན་པའི་ཚ་ན་ ོགས་གང་སར་བ ན་མོ་འཚལ་ ་ ིན་ ང་མ་ ེད་པར་
ཡོད་པ་ལ། ོང་ ེར་ལང་ལིང་གི་ཕ“ས་ལ”དང་མ“འགིར་ཏི”གཉིས་ ི་ ་མོ[⑨]དེ་ཕ་ ་གཉིས་ ལ་པོ་ལ་འ ལ་ ་ ིན་ ང་། གཅིག་
ནས་རིགས་ནི་དམངས་རིགས་ ་ ར་བ་དང་གཉིས་ ་ཕ་ནི་གཡས་ཞར་བ། ་ནི་གཡོན་འཐིང་བ་ལ་ ེན་ ས་ནས་ ལ་པོ་ཤིན་ ་ངོ་
ཚ་བར་ ར་ ེ་མངན་ཚག་དང་བཅས་ ིར་ལོག་ ་བ ག། ལ་ ས་དེ་ གས་བཞིན་ཡབ་ མ་ལ་ ས་པར། དམངས་རིགས་སོགས་
ལ་པོའི་བ ན་མོ་ལའང་མི་ ིད་པ་མིན་པ་སོགས་ ི་གནས་ གས་མང་ ་ ོས། ཉིན་ཞིག་ ལ་ ་ཉིད་ ་ ས་ ེད་ ་མཚ་ ་ལེ་
ོང་ ན་ལ་གཤེགས་ ས། ོང་ ེར་ལང་ལིང་ ་ ེང་གི་ ་དང་འོག་གི་ ། བར་ ི་མི་ མས་ ིས་མཛས་པའི་རོལ་མོ་དང་ ས་པའི་
ཞབས་འ ེང་བ ིས་ ང་ གས་མ་རངས་པར་གནས་པའི་ བས་དེར། ལ་ ས་ ོང་ ེར་ལང་ལིང་གི་ད ས་ནས་ ད་ ་འཕགས་
པའི་ ་མོ“མིའི་མི་ ་ འི་ ས་མོ་ཞིག་ཡིན་ནམ། འི་མི་ ས་ནམ་མཁའི་ ་མོ” ་ ་ཞིག་མཐོང་བས་ཡིད་ ངས་ཏེ་ཤིན་ ་དགའ་
ནས་དགོད་པར་ ར་པ་ མ་ཟེ་ཅིག་ ད་ཞིབ་ ་མངགས། དེ་ནི་མ་གཞི་ ོན་ ལ་བོ་ལ་བ ན་མོར་འ ལ་ ་འོངས་པ་དེ་ལགས་པས།
ཐབས་བ ་ ས་ ོང་གིས་ ལ་ འི་བ ན་མོར་བ ས་ཤིང་མིང་ལའང“ ལ་བཞད་མ”བཏགས་པ་སོགས་ ི་གཏམ་ ད་མཚར་ལ་
དངར་བ་ཞིག་ ར་ཡོད་པ་དེའོ། །

གཉིས་པ། གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ལས་མངོན་པའི་གནའ་བོའི་བོད་ ི་དམངས་ ོལ།

གཅིག གཉེན་ ོལ་ཆོ་ག་དངོས་དང་འ ེལ་བའི་ ོར།

གཏམ་ ད་འདི་ ར་ན། ལ་ ོན་འབངས་དང་བཅས་པ་ ལ་བོན་ཐོད་དཀར་ལ་བ ན་མོ་འཚལ་ ་སོང་ཤིང་། དེ་ཡང་དམངས་

རིགས་ ་གཏོགས་པའི“ ལ་བཞེད་མ”ཁབ་ ་བཞེས་ བས་ ་ ེལ་བའི་གཉེན་ ིག་ཆོ་གའི་གོ་རིམ་ནི། ཆོ་གའི་དངོས་གཞི་མ་ ེལ་
བའི་ ོན་ ་ མ་ཟེ་སོང་ནས་གཉེན་བ ང་བ་ ེ་ ོང་ ེན་ ་ ལ་བཞེད་མའི་ཡབ་ མ་ ལ་སར་ ང་བ། བག་ ལ་ ་མིང་ ིང་གི་
དཔལ་བགོ་བའི་ཆོ་ག་ ེལ་ ེ་གནང་བར་མ་ཟད། ོང་ ེར་ ི་མི་ མས་ ིས་ ་མོའི་ ་ཚར་རེ་ལ་ག ་འ ང་རེ་བཏགས་པ། གཡང་
འ ག་པ་དང་ ་ལ་གསོལ་བའི་ཆོ་ག་ ེལ་བ། ལ་བོན་ཐོད་དཀར་ ོགས་ ི་མི་ མས་བ ་མར་ཕེབས་པ། ་གཅོག་པ་ ེ་ ང་ཆེན་
་བ ར་ ི་ཆོ་ག་ ེལ་བ། ད ་ཐག་འདོགས་པ། བག་གསར་ལ་མིང་གསར་ ་བཏགས་པ་སོགས་ ི་གོ་རིམ་དང་ཆོ་ག་རིམ་པར་ ེལ་
བ་ནི། བོན་ཆོས་གཉིས་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་ཡིག་ཆ《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》དང《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་
བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》དང་མ ན་པར་མ་ཟད། ད་ འི་དམངས་ ོད་ ི་ ལ་ ོལ་དང་ཡང་ཡོངས་ ་མ ན་པས། 《མདོ་གཟེར་
མིག》གི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ ང་ ོམ་པ་པོའི་ ན་ཚད་ ་ཡི་གེར་ ེབ་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་གནའ་བོའི་བོད་ ི་ ོལ་ གས་
ལ་ ོ་བ ན་ཡོད་པས་ག ང་འདིའི་དམངས་ ོལ་རིག་པའི་རིན་ཐང་ཡང་མངོན་འ ག།

༡ “ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ”ཞེས་པ་ནི་གཉེན་ ིག་ཆོ་ག་ཆེད་ ་གཉེར་བའི“ཆེད་ལས་ཅན་ ི་བོན་པོ”[⑩]ཡིན་ ལ།

གཏམ་ ད་འདིར“ མ་ཟེ་དང་ ་འ ོང་བ་ མས་ནི་ ོང་ ེར་ལང་ལིང་ ་གཤེགས་སོ། ། ལ་ ་ཡང་འོལ་མོ་ ང་རིངས་ ་ ིན་ནས།
སང་གི་ཉིན་མོ་ལ་བ ན་མོ་འོང་བར་ཡབ་ལ་ ས་སོ། ། ཡབ་ མ་ཡང་ད ེས་ནས། ་གཅོག་པའི་བོན་པོ། གཡང་ ོན་པའི་བོན་པོ།
ད ་ཐག་འདོགས་པའི་བོན་པོ། ཞལ་ ོ་ ེར་བའི་བོན་པོ་ མས་ ན་ ངས་སོ། །”ཞེས་དང་། “དེ་ནས་ ེ ་འ ང་ ང་ ི་ ། བ ་ཤིས་
ི་ ་བོན་པོས། བ ད་ནི་གཅོད་དོ། ། ི་ནི་མནན་ནོ། ། ར་ནི་ ད་དོ། །འ ེ་ནི་བཀར་རོ། ། ་ནི་གསོལ་ཏོ། །དཔལ་ནི་བ བས་སོ།
།”ཞེས་འ ང་བའི་ ོད་ ི“ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ”དང“བ ་ཤིས་ ི་ ་བོན་པོ”ནི་དོན་ལ་བོན་པོ་རིགས་གཅིག་ ེ། “ ་འ ེ་འ ལ་བའི་
བོན་པོ”ལ་གོ། འདིར་ཐོག་མར“ ་འ ེ”ཞེས་པའི་བ ་དོན་ལེགས་པར་གོ་བ་ལ“ ”ནི“མནའ་མ”ལ་གོ་བའི་ ལ་ ང་ཟད་བ ོད་པར་
་ ེ། བོན་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་ཡིག་ཆ《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》ལས། “བག་མ་ ་ལ་འདོགས་ཙམ་ནས། ། ་མ་ ངས་བཟང་རིགས་
བ ན་མ་ཡི་ཚངས། །”[11]ཞེས“ ་འདོགས” ི་ཆོ་ག་ ེལ་ ེས་བག་མའི་མིང་ལ“ ་མ”ཞེས་བ ར་ཡོད་ཅིང་། ག ང་དངོས་ལས་ ང་
ཆོ་ག་འདི་མ་ ེལ་བའི་ ོན་ “བག་མ”དང་ ེས་ “ ་མ”ཞེས་ ང་ཡོད་པས་དེ་ནི་ད་ འི་ཐ་ ད་ ི་དབང་ ་ ས་ན“མནའ་མ”ཡིན་
པ་ཤེས་ བ་ ེ། མ་ཐར་ལས“ མ་ཟེ་དང་ ་འ ོང་བ་ མས་ནི་ ོང་ ེར་ལང་ལིང་ ་གཤེགས་སོ། །”ཞེས་པའི་ ་འ ོང་བ་ནི“མནའ་
མ་བ ་བའི་མི”ལ་གོ་བ་དང་། བཙན་པོའི་ བས་ ི་ཡིག་ཆ་ལས། ་ཐོན་ཞེས་པ་ནི། “ ེ་བོ། ཨམ་ ད་ ་བར་བ་ཟེར”[12]ཞེས་དང་།
《 ང་དཀར་ཚག་མཛད》ལས་ ་མ་ནི་མནའ་མ་ཡིན་པར་བ ོད།[13] གཞན་ཡང་དམངས་ ོད་ ་བག་མ་གསར་བ་ ིམ་ ་བ ས་
ནས་ ིམ་དེ་ལ་ཆག་ ོ་ཉམ་ང་མང་ ་ ང་བ་ན་བག་མ་དེ་ཤིན་ ་བ ་མི་ཤིས་པར་ ིས་ཏེ“ ་ནག་མ”ཞེས་འབོད་པ་དག་ལ་
གཞིགས་ན། ་དང་འ ེལ་བའི་ཐ་ ད་འགའ་ཡང་དབང་བོའི་ཡན་ལག་གི་ ་ཙམ་མ་ཟད་པའི་ ད་མེད་ལ་གོ་བའི་གནས་ བས་
ང་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་དབང་བོའི“ ”དང་འ ེལ་ནས་ ང་བའི་ ེས་ བ་ ི་ཐ་ ད་ཅིག་ཡིན་པར་ མ་ ེ། བོད་ ི་འ ་ཤེས་ ོད་ ི“ ་
འ ེ”དང་འ ེལ་ཆེ་བར་མངོན། “ ་འ ེ”ཞེས་པའི་ ་བཤད་ནི“མནའ་མ་དང་འ ེལ་བའི་འ ེ” ་ ་ལ་ ས་ཆོག་ ེ། 《 ་བོན་ལེ ་
བ ་ག མ》ལས།  “ ར་ནི་བག་མའི་ ་འ ེ་བ ར། ། ོག་ནི་བག་མའི་ ་འ ེ་ ོག །”[14]ཞེས་དང་། ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་
མཛད་པའི《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》ལས། “དང་པོ་བག་ ་ལ་འ ེ་ཡོད་པས་དེ་བ ད་
པ་ནི”[15]ཞེས་བག་མའི་ ་ལ་འ ེ་ཡོད་པར་བ ོད་ཅིང་། བག་མ་བ ས་ནས་ ིམ་ ་མ་ཐོན་པའི་གནས་ བས་ “ ང་ཆེན་ ་
བ ར”[16]ཞེས་པའི་ཆོ་ག་ཞིག་དམིགས་ ིས་ ེལ་ཏེ་འ ལ་དགོས་པར་བཤད། 《 ང་འ ོག་གི་ལམ་ཡིག》ལས། “བག་མའི་ ་ལེན་
ལ་ནི། ་་་་་་ཁོ་བོའི་བསམ་པར་རོང་ ལ་ ི་མི་དག་གིས་གཉེན་ ིག་ ེད་པའི་ཚ། བག་མའི་ ན་ ་བག་ ་ཞེས་ ་བའི་གནོད་པ་
ཞིག་ཡོང་བ་དེ་བ ོག་པའི་ཐབས་ ་བག་མ་ ིམ་དང་ཉེ་བར་ ེབས་པའི་ལམ་ཁར་སའི་ཕག་ག གས་ཤིག་བཞག་པ་དེ་གཏོར་བ ག་
ེད་ ོལ་ཡོད་འ ག་པ་ ར་བག་ འི་གནོད་པ་ཁ་བ ར་བའི་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པར་སེམས་སོ། །”[17]ཞེས“ ་འ ེ”དང“བག་འ ེ”།
“བག་ ”སོགས་ ི་ ད་ཐོན་པ་ནི་ ལ་ ས་མི་འ ་བའི་ ད་ལས། དོན་ ་ངོ་བོ་གཅིག་ ར་མཐོང་། དམངས་ ོད་ ་ད་ འང་བག་མ་
གནས་ལ་འ ོ་བའི་ཚ་ན་ ་བ་ ་ ང་གིས་བཀབ་ ེ་འ ོ་བ་སོགས་ ང་ ་འ ེ་དང་འ ེལ་བའི་ ོལ་ ན་ཡིན་མིན་སོགས་ལའང་
ཞིབ་ ་ད ད་ ་ཡོད་མོད། འདིར་ བས་ ་མ་བབ་པས་མི་ ོའོ། །

མ་ཐར་ལས་ ང་བའི“ ་མ”དང“ ་འ ེ”[18]སོགས་ ི་བ ་དོན་ངེས་ན། “ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ”ཞེས་པའང་འདི་དང་འ ེལ་བའི་

ཐ་ ད་ཅིག་ཡིན་པ་ ེས་ ་དཔོག་ ེ། “ ་མ”ཡི“ ་འ ེ”ཆེད་ ་འ ལ་བའི་བོན་པོའི་རིགས་ཤིག་གོ། ། མ་ཐར་ལས།   “ ལ་ ་ཡང་
འོལ་མོ་ ང་རིངས་ ་ ིན་ནས། སང་གི་ཉིན་མོ་ལ་བ ན་མོ་འོང་བར་ཡབ་ལ་ ས་སོ། །ཡབ་ མ་ཡང་ད ེས་ནས། ་གཅོག་པའི་བོན་
པོ། གཡང་ ོན་པའི་བོན་པོ། ད ་ཐག་འདོགས་པའི་བོན་པོ། ཞལ་ ོ་ ེར་བའི་བོན་པོ་ མས་ ན་ ངས་སོ། །”ཞེས“ ་གཅོག་པའི་བོན་
པོ”གཙ་ ས་པའི་བོན་པོ་རིགས་མི་འ ་བ་འགའ་བ ན་མོ་མ་ ེབས་པའི་ ོན་ ་འོལ་མོ་ ང་རིང་གི་མཁར་བར་པོ་སོ་བ ད་ལ་
བ ས་ཤིང་། བ ན་མོ་བ ས་ཏེ་མཁར་བར་པོ་སོ་བ ད་དང་ཉེ་བའི“ ེ ་འ ང་ ང་ ི” ་བ་ ། “བ ་ཤིས་ ི་ ་བོན་པོས། བ ད་
ནི་གཅོད་དོ། ། ི་ནི་མནན་ནོ། ། ར་ནི་ ད་དོ། །འ ེ་ནི་བཀར་རོ། ། ་ནི་གསོལ་ཏོ། །དཔལ་ནི་བ བས་སོ། །”སོགས་ ི་ཆོ་ག་རིམ་པར་
ེལ་ ེས་མཁར་ ་བ ས་པར་བ ོད་པ་ཅིང་། ོན་པ་གཤེན་རབ་ ིས་ཧོར་ཟ་ ལ་མེད་མ་ཁབ་ ་བཞེས་ ས་ ང“དེ་ནས་ས་ ས་
བཞིའི་བ ་ཤིས་ ི་ ་སར་ ོན” [19]  ཞེས“ ་ས”ཞེས་པ་ནི“ ང་ཆེན་ ་བ ར་ ི་ས”དང“ ་འ ེ་འ ལ་བའི་ས”གང་ ང་ལ་གོ་ཆོག།
དེ་ནས“ ིད་པས་བ ོས་པའི་ག ག་ལག་ག ང་བཞིན་ ། ་ནི་ ན་ནོ། །བ ད་ནི་བཅད་དོ། ། ི་ནི་མནན་ནོ། ། ར་ནི་ ད་དོ། །འ ེ་
ནི་བཀར་རོ། ། ་ནི་གསོལ་ལོ། །དཔལ་ནི་ བས་སོ། །”[20] ཞེས་ ིམ་ ་མ་ཐོན་པའི་ཐག་ཉེ་སར་ ་འ ེ་ལེན་པའི་ཆོ་ག་ ེལ་བ་དང་།
ཀོང་ ལ་ ིས“བག་ ་ལ་འ ེ་ཡོད་པས་དེ་བ ད་པ་ནི། ོ་ ར་ ེབ་པ་དང་། གས་འཆང་གིས་ ན་དང་ད ་གཤེད་ ི་ ས་ཐོགས་
ལ”[21]ཞེས་ ིམ་ ི་ ོ་ཐེམ་མ་བ ལ་བའི་ ོན་ ་ཆོ་ག་ ེལ་དགོས་ ལ་བཤད་པ་དང་ ད་པར་མེད་ལ། ད ས་གཙང་གི་ས་ ལ་ཁ་
ཤས་ ་མནའ་མ་ ་ལས་བབས་ཏེ་ ོར་འ ལ་ཁར་བག་མའི་ ེས་ ་འ ངས་པའི་འ ེ་ ེ་བག་འ ེ་ཞེས་པ་ ོག་ཐབས་ ་བག་མའི་
ིམ་ནས་ཡོང་བའི་ ེལ་མི་ མས་ ི་མི་ཚར་བར་ ད་ཅིག་གསང་ཐབས་ ་ག གས་པ[22]དང་ཡང་ ིགས་སེ་མ ན་ནོ། །

《མདོ་ ི་མེད་གཟི་བ ིད》ལས། ོན་པ་གཤེན་རབ་ ིས་ཧོས་ཟ་ ལ་མེད་བ ་ ས་ ། “ ་བོན་ལི་ ིན་ ིས། གསེར་ ི་ ང་པོ་ཆེ་ལ་
ཡས་ གས་ ་ཚགས་པ་བཀལ་ནས། ་བཅོག་པའི་གཏོ་ཐབས་ ས་ཏེ། ཐན་དང་ ས་ངན་དང་། ར་ ི་ཐམས་ཅད་བ ར་རོ།
།”[23]ཞེས་དང་། ཧོས་ཟ་ ལ་མེད་བ ་ ས་ ང“ ་བཅོག་པའི་བོན་པོ་དང་། ས་གསོལ་བའི་བོན་པོ། གཡང་ ོན་པའི་བོན་པོ། ད ་
ཐག་འདོགས་པའི་བོན་པོ”[24]སོགས་གདན་ ངས་པར་བ ོད་ལ། དེ་བཞིན་ ། དཔོ་ཟ་ཐང་མོ་བ ་ ས་ ང“ ེང་གི་ ་དང་བར་ ི་
མི་ མས་དང་འཁོར་ ེ་བཞི་ཡ་བ ད་ ིས་མ ན་ནས་བ ས་ཏེ། ོང་ ེར་ཆེན་པོ་ ་འ ལ་དགའ་བ་ཅན་ ི་ད ས་ད ིལ་ ་ ིན་
ནས། ་གཅོག་གི་བོན་པོ་ལ་ ིན་ ིས། གསེར་ ི་ ང་པོ་ཆེ་ལ་ཡས་ ག་ ་ཚགས་པ་བཀལ་ནས། ་གཅོག་པའི་གཏོ་ཐབས་ ས་ཏེ་
ཐན་དང་ ས་ངན་དང་ ར་ ི་ཐམས་ཅད་བ ར་རོ། །”[25]ཞེས་འ ང་ངོ་། །

མདོར་ན། “ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ”ཞེས་པ་ནི་གཉེན་ ིག་ཆོ་ག་ཆེད་ ་གཉེར་བའི“ཆེད་ལས་ཅན་ ི་བོན་པོ”ཡིན་ ལ་ནི། བོན་ ི་

གཉེན་ ོལ་ཡིག་ཆ《མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོགས》ལས། “གཉ ་ ་ཡིས་ ས་པ་ཡིན། ། ་བོན་གཤེན་ ིས་ ས་པ་ཡིན།
།”[26]ཞེས་ ་བོན་ཞེས་པ་ ་འ ེ་དང་འ ེལ་བའི་ཆོ་ག་ ེལ་མཁན་ ི་བོན་པོ་ ེ་ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ་ལ་གོ་བ་དང་། དེ་ཡང་གཤེན་
ེ་བོན་ ི་རིགས་ཡིན་པ་བ ན། ོན་ ོང་བཙན་ ིས་བ ན་མོ་བཞེས་ ས་ ང་། “ ་བོན་ ིས་ ་གཡང་འ གས། ལ་པོ་དང་བ ན་
མོ་ད ་ ་ ེལ་ ད་པ་ཁེལ་ ོད་མཛད།”[27]ཞེས་དང་། ཀོང་ ལ་ ིས། “ཐོག་མར་ ་བོན་བ ེད་རིམ་ ་ གས་ ི་གདིང་དང་ ན་
ཅིང་ ས་པ་ཐོབ་པ། བག་མའི་བ ན་ ར་ལོ་པ་ཞིག་གིས་ ་བ་འ ང་ ིས་ ི་དགོངས་པ་ཡིན”ཞེས་དང་། “བག་ ་ལ་འ ེ་ཡོད་པས་
དེ་བ ད་པ་ནི། ོ་ ར་ ེབ་པ་དང་། གས་འཆང་གིས་ ན་དང་ད ་གཤེད་ ི་ ས་ཐོགས་ལ”[28]ཞེས་ ་བོན་ནི་གཉེན་ ིག་ཆོ་ག་
ེལ་མཁན་གཙ་བོ་ཡིན་ལ། མངའ་རིས་ ་ཐོག་ས་ཆར“གཉེན་མགོ་འཛན་པའི་བོན་གཤེན”[29]ཞེས་གཉེན་ ིག་གི་ཆོ་གའི་ ོད་ཤིན་
་གལ་ཆེ་བའི་བོན་པོ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། ཨ་མདོའི་ས་ ལ་ཁ་ཤས་ ་ ་འ ེ་ ོད་པའི་ཆོ་ག་ བ་ བས་ཆེད་ ་ཨ་ཁ་དཔོན་གདན་
འ ེན་ ་བ[30]དང་། ་རིགས་ ི་གཉེན་ ིག་ཆོ་གའི་ ོད་ འང“ ོན་པ”[31]དང་དེས་ ེལ་བའི་ཆོ་ག་ནི་ཆེས་ ིང་བོར་ ར་བ[32]།
མདོ་ ད་ ི་འ ག་དཀར་གཙང་པོའི་ ོད་ ད་དང་ཀན་ ོ་ས་ ལ་ ་གཉེན་ ིག་གི་ ེད་ ོའི་ བས་ ་ལེ (ལེ ་ཞེས་པ་བོན་ ི་ཆོ་
ག་ ེལ་མཁན་ལ་གོ)ཞིག་གདན་ ངས་ནས་ ་གཡང་འ ག་པ་སོགས་ ི་ཆོ་ག་ ེལ་ ེ་གཉེན་ ིག་ལ་མགོ་འཛན་ ེད་པ[33]། ད་
པར《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ་བ་ནི་ ་བོན་ ིས་གཉེན་ ིག་ ོད་ ི་ཆོ་ག་ ེལ་ ལ་ ོན་པའི་རབས་སམ་ག ང་ཤིག་ ་ངེས་པས།
མདོ་དོན་ནི“ ་བོན”དང“ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ” ་བ་ནི་ ་འ ེ་འ ལ་བའི་ཆོ་ག་ ེལ་མཁན་གཅིག་ ་མ་ཟད་པའི་གཉེན་ ིག་གི་ཆོ་
ག་ལ་མགོ་འཛན་ ེད་པ་དང་ཆོ་ག་འདི་ཆེད་ ་གཉེར་བའི་བོན་པོའི་རིགས་ལ་གོ་བ་ཡིན། འདི་ལ་ ེས་ ་ བ་བ ན་ཆོས་ གས་ ི་
ག ང་ “བག་ ”ཞེས་བཏགས་ཡོད།

་བོན་ ི་གོ་དོན་དང་ ང་ ངས། དེས་ ེལ་བའི་ཆོ་ག་ ེ་ ང་ཆེན་ ་བ ར་ ི་ཆོ་ག། ་བོན་འདི་གནའ་བོའི་བོན་ ི་གཡེན་ཁམས་

་བ་དང་ཇི་ ར་འ ེལ་ ལ། དེའི་ལས་མཛད། ཆོས་ གས་དང་ ི་ཚགས་ ེད་ ས་སོགས་ ི་ ོར་ལ་ ས་པས“གནའ་བོའི་གཉེན་
ོལ་ཆོ་ག་ ེལ་མཁན་ ་བོན་ལ་ད ད་པ”ཞེས་པར་ཞིབ་ ་ ེང་ཡོད་པས་ཞར་ལ་ཤེས་པར་ འོ། །

༢ མག་གསར་བག་གསར་ལ“མིང་གསར་ ་འདོགས” ལ།

མག་གསར་བག་གསར་ལ་མིང་གསར་ ་འདོགས་པའི་ ོལ་འདི་ནི་མི་ ེས་པ་ལ་ཐོག་མར་མིང་འདོགས་པ་དང་མི་མ ངས་པར་ ིམ་

གསར་དེའི་ ་ ང་གི་མིང་ ེ་ ག་དང་ཡང་ན་རིགས་ ས་དང་མ ན་པར་གསར་ ་འདོགས་པ་ཞིག་ ེ། གཏམ་ ད་འདིར“དེ་ནས་
རིན་པོ་ཆེ་འབར་བའི་མཁར། བར་པོ་སོ་བ ད་ ི་ནང་ ་ ིན་ནས། བག་མའི་མིང་ཡང་ ་བོན་པོས་མི་ ི་ ་ ི་ན། ཡོ་ ི་ ལ་བཞད་
མར་བཏགས་ནས། ག ་ ི་ ོན་པོ་ལ་བཞག་གོ”ཞེས་འ ང་བས། ལ་བཞད་མ་བ ན་མོར་མ་བ ས་པའི་ ོན་ ི་མིང་ མ་ཐར་
འདིར་མི་གསལ་ཡང་། མོ་རང་ལོ་བཅོ་ འི་ ེང་ ་བ ན་མོར་བ ས་པ་ཡིན་པས། དེའི་ ོན་ ་མིང་ཞིག་མེད་པ་མི་ ིད་ལ། “ ལ་
བཞེད་མ”ནི་ ེས་ བ་ ི་མིང་ཡིན་པ་གསལ་ ེ། ལ་ ས་མཐོང་བས་བཞད་པས་སོ། །དེ་བཞིན་ །  《མདོ་གཟེར་མིག》གི་ལེ ་ ག་
པ་ལས། ཧོས་ཟ་བ ན་མོར་བ ས་པ་ལ། “ ལ་མེད་མ”ཞེས་བཏགས་པ[34]སོགས་ ི་གཏམ་འ ང་བས། བག་གསར་དང་མག་གསར་
ལ་གསར་ ་མིང་འདོགས་པའི་ ོལ་འདི་ནི་གནའ་རབས་བོད་ ི་ ན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ ོལ་ཅིག་ ་ངེས་ ང་། 《དམངས་ ོལ་རིག་
པའི་ ི་དོན》ལས། “མིང་འདོགས་པའི་ཆོ་ག་འདི་ནི་ད་ ་མེད་ཅེས་པའི་བ ོད་མཁན་མང་བ་དང་། ཁ་ཤས་ ིས་ ོན་ཆད་ ང་མེད་
ངེས་ཏེ། གལ་ཏེ་མག་པ་དང་བག་མ་མི་རིགས་གཞན་ཡིན་ན་མིང་གསར་ ་འདོགས་པའི་གོམས་ ོལ་ཡོད་ ིད་ལ་དགོས་པའང་ཡོད་
ལ་ ི་ ་བ་འདོན་ ི་ཡོད”ཞེས་དང་། “ཆོ་ག་དེ་མེད་ ལ་ ི་ ་བ་འདོན་མཁན་དག་ལའང་གནས་ གས་གཏན་ནས་མེད་ཅེས་པ་
མིན་ཡང་། གཞི་ གས་དཀའ་ ེ་ད་ ་མེད་ན་ ོན་ཆད་ ང་མེད་པའི་ཆ་མི་འཚལ”[35]ཞེས་འ ང་བ་ལས། དཔེར་མཚན་སོགས་
བཀོད་མེད་ལ། 《ཞང་ ང་ཤེས་རིག་ཞིབ་འ ག》 ་བ་ལས་ ང་ ོམ་པ་པོས་ ོན་ཆད་བོད་ ལ་ ་བག་གསར་ ི་མིང་བ ེ་བའི་ ོལ་
ཡོད་པ་མཐོང་ ོང[36]ཞེས་བ ོད་པ་ཙམ་ལས་ ལ་ ས་ ི་བམ་ཙམ་ཡང་མ་ ིས་པ་ཤིན་ ་ ོ།  ཉི་ཧོང་བ་ཧི་རོ་ཤི་ཨེ་ཤིད་ ིས།
“ཀོང་ ལ་ ིས་ག ངས་པའི་གོ་རིམ་དེ་དང་དེང་ བས་ ི་མི་ མས་ ིས་བཤད་པའི་གཉེན་ ོན་མཛད་ ོའི་གོ་རིམ་གཉིས་ ང་མི་
འ ་བ་འ ག། དཔེར་ན་ཀོང་ ལ་ ི་གོ་རིམ་ནང་བག་མ་ལ་མིང་གསར་པ་འདོགས་དགོས་ཞེས་པ་དེ་དེང་ བས་ ི་མི་ མས་ ིས་དེ་
འ ་མེད་པར་ག ངས་ ི་འ ག”[37]ཞེས་ ང་བ ོད་འ ག་མོད། ནམ་མཁའི་ནོར་ ས།  “བོད་རང་ ོགས་ ི་ ལ་ཕལ་མོ་ཆེར་
གཉེན་ ིག་ ེད་པའི་ བས་ ་བག་མ་དེ་ ོ་ཕོའི་ནང་ངམ་མག་པ་དེ་ ོ་མོའི་ནང་གི་ཇ་ཁང་ ་ གས་པའི་ཚ། བག་ ་ཞེས་པའི་ ་
མཆོད་ཅིག་ཡོད་པ་དེས་ཐོག་མར་ ག་གི་ ་དང་བག་མའམ་མག་པ་གང་ ང་དེ་ལ་འོ་ ས་ ས་གསོལ་ ེད་པ་དེ་ལ་ཚན་ ས་ཟེར་
ོལ་ཡོད་འ ག། ཚན་ ས་ཚར་ནས་བག་མའམ་མག་པ་གང་ ང་དེ་ལ་མིང་གསར་པ་ཞིག་བཏགས་ཤིང་། མིང་དེ་ཐོག་ནས་ ག་གི་
་ལ་ངོ་ ོད་ ེད་ ོལ་ཡོད་འ ག་པ་དེ་དག་ ང་གནའ་བོའི་ ོལ་ གས་ ལ་འདི་དག་དང་འ ེལ་ཤིན་ ་ཆེ་བ་ཞིག་ ་
མངོན”[38]ཞེས་དང་། 《 ང་འ ོག་གི་ལམ་ཡིག》ལས་ ང་གསར་ ་བ ས་པའི་བག་མ་ལ་མིང་གསར་འདོགས་པའི་ ོལ་
ཡོད[39]པར་བ ོད་པ་ ར། མག་གསར་བག་གསར་ལ་མིང་གསར་ ་འདོགས་པའི་ ོལ་འདི་ནི་གནའ་བོའི་ ོལ་ གས་ཅིག་ཡིན་མོད་
ད་ ་ ལ་ ང་འགའ[40]ལས་ཕལ་ཆེར་ཉམས་དམས་ ་སོང་ཟིན་པ་འ ། གཏམ་ ད་འདི་ནི་བོད་ ི་གནའ་རབས་ ི་ཚགས་ ་བག་
གསར་མག་གསར་ལ“མིང་འདོགས་པའི་ ོལ”ཡོད་པའི་ བ་ ེད་ཅིག་ཅི་ལ་མིན། ཡང་། གཏམ་ ད་འདི་ ར་ན་བག་མའི་མིང་ནི“ ་
བོན་པོ”ཡིས་འདོགས་པ་དང་། ནམ་མཁའི་ནོར་ ས“བག་ ”ཡིས་འདོགས་པར་བཤད་པ་གཉིས་མི་འགལ་ ེ། བོན་ཆོས་གཉིས་ ི་བ ་
ཡི་ ད་པར་ཙམ་མོ། ། ད་པར་ ་མག་གསར་བག་གསར་ལ་མིང་གསར་ ་འདོགས་པའི་ ོལ་འདི་ནི་ཀོང་ ལ་ཚང་གིས《བག་མ་ལ་
དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》 ་བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་ ་བར་བཞག་ནས“གོ་ས་སོགས་དང་
མ ན་ཅིང་བ ་ཤིས་རིགས་བ ད་འཕེལ་བའི་མིང་འདོགས་པ”ཞེས་ ར་ཅིང་། ག ང་དངོས་ ་ཆོས་ གས་ ི་ ་བས་ ས་བཏབ་
ནས་མིང་ཇི་ ར་འདོགས་ གས་ ོར་ག ང་འ ག། མ་གཞི་ནས་ཁོང་གི་ག ང་ ོམ་འདི་ནི། “བོན་ གས་ ི་ ང་གཞིའི་ཐོག་སངས་
ས་ཆོས་ གས་ ི་ ་དང་ ་གར་ ི་གནའ་བོའི་གཏམ་ ད་ཁག་ཅིག་བ ན”[41]ནས་ བ་པས་སོ། །ཡིན་ནའང་། ཁོང་གི་ག ང་ ོམ་
འདི་ནི“ཡིག་ ིང་ཕལ་ཆེར་ ོང་ གས་པ་མི་མཁས་པས་བཅོས་པས་ ལ་དང་མི་མ ན་པ་ ང”[42]ཞེས་པ་ ར། དམངས་ ོད་ ི་
བོན་ ི་ཡིག་ཆ་གཞིར་བ ང་ཡོད་པ་དང་དེ་ཡང་གནའ་བོའི་ ོལ་ གས་ཤིག་ ་ངེས་པས་མག་གསར་བག་གསར་ལ“མིང་གསར་ ་
འདོགས་པ”འདི་ཡང་གནའ་བོའི་བོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ ོད་ ི་ཆོ་ག་གལ་ཆེ་ཤོས་ ་གཏོགས།

 ༣ མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོ་བ་དང་ ་གཡང་ ན་པ། ་ལ་འདོགས་པའི་ཆོ་ག་ག མ་ ི་ ལ།

མ་ཐར་ལས། ལ་བཞེད་མ་དེ་ ལ་བོན་ཐོད་དཀར་ལ་བ ན་མོར་འ ོ་ཁར། མོའི་ཡབ“ ལ་པོ་ས་ལས་ ང་། ིད་པའི་བོན་པོ་ ན་

ངས་ནས། མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོས་སོ། ། ་གཡང་ ན་ནས་ ་གསོལ་ལོ། །”ཞེས་འ ང་བ་ནི་གཉེན་ ོལ་ ོད་ ི་ཆོ་ག་གལ་ཆེན་
ག མ་བ ས་པར་བ ན་ཡོད་ ེ། མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོ་བ་དང་ ་གཡང་ ན་པ། ་ལ་གསོལ་བའོ། །ཐོག་མར་མིང་ ིང་གི་དཔལ་
བགོས་ ི་ ོར་ལ། བོན་ ི་ ་རབས་དང་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ ོགས་གཅིག་ ་བ ིགས་པའི《 ་ ག་ ོན་མོའི་ག ང་ ན》 ་མིང་ ིང་
དཔལ་བགོས་ ི་ཆོ་ག་ཇི་ ར་ ང་བ་དང་དཔལ་ཇི་ ར་བགོ་བའི་གཏམ་ ད་ཅིག[43]བཀོད་ཡོད་པར་མ་ཟད། མཁར་ ེ ་བསམ་
གཏན་ ིས་ད ད་ ོམ་ འང་ཆ་ཚང་བོ་ ངས་ཤིང་ད ད་པ་ ང་ཙམ་བ ིས་འ ག[44]། ེ་ ག་གི་ཆོ་ག་ནི《 ་བོན་ལེ ་བ ་
ག མ》[45]དང《ཚངས་པ་ ་ཡི་ཡོ་བཅོས་ ས་པ》[46]སོགས་ ་གསལ་ ེ། བག་གསར་ལ་ཕ་ ིམ་ ི་འ ོར་བ་ལ་ མ་ཆའི་གཅིག་
ཙམ་བགོ་བའི་ ལ་ ེ་དོན་ ་ ོངས་པ་ ེར་བའི་ ོལ་ལ་གོ། ། ་གཡང་ ན་པ་ཞེས་པའི“ ན་པ”ལ“ ར་འ ག་པ”[47]འི་ནང་དོན་
དང་ ན་པ་ཤེས་ན་ཆོ་ག་འདིའང་བདེ་ ག་ངང་གོ་ ས་ ེ། ་གཡང་ལེན་པའི་ཆོ་གའོ། །གཡང་ནི་ ིམ་ ི་ལེགས་ཚགས་མ་ ས་དང་
འ ེལ་བས་ཤིན་ ་གལ་ཆེན་ ་ ེད་ཅིང་། ་མོ་གནས་ལ་འ ོ་བས་ ང་རང་ ིམ་ ི་གཡང་ཤོར་བར་འདོད་པ་ཡིན། གཉེན་འ ེལ་
འཛན་པའི་ ོགས་གཉིས་ཀས་སོ་སོར་གཡང་འབོད་ཆོ་ག་ ེལ་བའི་དམིགས་ ལ་མི་འ ་ ེ། བག་གསར་ ོགས་ ིས“གཡང་འགོག་
པ”[48]དང་། ོ་གའི་ ོགས་ ིས“གཡང་འ ག་པ”ཡིན། དེ་ ོར་ནི་བོན་ ི《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》[49]དང་ཆོས་ ི《བག་མ་ལ་དགེ་
བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》[50] ི་ག ང་ ་གསལ་བས་འདིར་ ས་པར་མི་ ངས་སོ། ། ་ལ་འདོགས་པ་
ཞེས་པའང་ཆོ་ག་གལ་ཆེན་ཞིག་ ེ། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ར་ན། ཆོ་ག་དངོས་ནི་དར་ ད་འདོགས་པ་དང་ ་ལ་འདོགས་པ་
གཉིས་ ིས་ བ་འ ག།[51]དོན་ ་བག་གསར་དེ་ཉིད་མག་གསར་ཚང་གི་ ་ལ་ངོ་ ོད་པ་དང་མགོན་ བས་གནང་བར་ ེལ་བའི་ཆོ་
ག་ཞིག་ཡིན། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》[52] ར་ན་ཆོ་ག་ ག་པར་བ ངས་འ ག། ཞིབ་
་ག ང་འདི་གཉིས་ལ་གཟིགས་པར་ ། 《མདོ་གཟེར་མིག》 “མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོས་སོ། ། ་གཡང་ ན་ནས་ ་གསོལ་ལོ།
།”ཞེས་གཉེན་ ིག་ ོད་ ི་ཆོ་ག་མི་འ ་བ་ག མ་ ི་ཚག་བ ས་ཏེ་བ ན་ཡོད་ནའང་། ངེས་པར་ཚང་དགོས་པའི་གལ་ཆེན་རང་
བཞིན་ གས་ ་ ོགས་ ས་ཤིང་གནའ་བོའི་བོད་ ི་ཆོས་ གས་ཆོ་ག་དང་རིན་ཐང་ ་བ་སོགས་མཚན་འ ག་ མ།

༤ གཉེན་ ་འདེམ་ ལ།

གཉེན་ ིག་པ་ལ་ཐོག་མའི་གོ་རིམ་ནི་རང་གི་གཉེན་ ་འདེམ་ ་དེ་ཡིན་ཞིང་། ི་ཚགས་གོ་གནས་དང་ད ལ་ ག་ ད་པར། རིགས་

ད། ག ང་ ད། ལོ་རེས་བར་ ལ་མ ན་མིན་སོགས་ལ་བ ག་ ་ནི་ཐོག་མའི་ ོན་འ ོ་ཡིན། གཏམ་ ད་འདིར་དམངས་རིགས་ ི་ཕ་
་གཉིས་རང་ཚང་གི་ ་མོ་ ལ་ ་ལ་བ ན་མོར་འ ལ་ ་འོངས་བར་ ལ་ ་ངོ་ཚ་ ེ་ཡོད་པའི་གནས་ བས་ན། ལ་ འི་ཡབ་ ིས་
དེ་དག་ ང་དཔེ་ ིད་པའི་གནས་ གས་མང་ ་ ོས་པ་ལས། “གཉེན་མཐོ་བ་ལ་གདགས”ཞེས་ག ངས་པ་དང་། མ་ཟེ་ཉིད་བ ན་
མོའི་གནས་ ལ་ ད་འཚལ་ ་ ིན་ཏེ་ ིར་ ོག་ནས་ ལ་ ་ལ་གནས་ ལ་ མས་ ས་པར། ལ་ ས“གཉེན་ ་ངན་ན་རང་ཅག་
དམ་པ་ཡིན”ཞེས་དང་། ཡང་ ལ་བཞད་མ་བ ན་མོར་བ ་ ང་བའི་ ་མཚན་གཞན་ཞིག་ནི“མ་ནི་ཤིན་ ་ཡང་ ང་བར་གདའ་འོ། །
ཕ་མིང་གཉིས་ནི་ཤིན་ ་ཡང་མི་ ང་ངོ་། །”ཞེས་མ“འགིར་ཏི”ཤིན་ ་ ང་བའང་ གས་ ་བ ན་འ ག་པ་སོགས་བཤད་པའང་བོད་
རང་གི་གཉེན་ ་འདེམ་ ངས་ ི་བསམ་ ོ་ཡིན་པ་གོ་ ས་ ེ། འདི་ནི་གཙ་བོ་ ་གར་ ི་རིགས་བཞིའི་ ་བ་དང་ ར་ནས་ ི་ཚགས་
ི་གོ་གནས་ ེ་ ལ་འབངས་ ི་ ད་པར་ལ་ ར་བའི་གཏམ་ཡིན། དོན་ལ་གཉེན་ ་ནི་རང་དང་བ ར་ན་ ོགས་གང་ཐད་ནས་
དམན་ན་བཟང་བར་བ ོད་པ་ནི། བོད་ ི་གཏམ་དཔེ་ལ“ ་འདོ་བ་རང་གི་ཡན། ིམ་ ང་མ་རང་གི་མན”ཞེས་དང་། “མཛ་ ང་
དཀར་ཉོ་ན་ ་ལ་བ ། ན་ ་མོ་ལེན་ན་མ་ལ་བ །” “ ིམ་ ང་མ་ཉོ་ན་མ་ ོས། ་འདོ་བ་ཉོ་ན་ཕ་ལ་ ོས།”ཞེས་བ ོད་པའི་གནས་
གས་དང་ཡོངས་ ་མ ན། གཉེན་ ་འདེམ་པའི་ ོར་ལ་ ན་ཧོང་གི་ཡིག་ཆP.T.0992《 ྀ་འྀ་ ོད་ལམ་ ེ་ ག་ ་བ ན་པ》
[53]དངP.T.1283《 ་བོས་ ་བོར་བཏམས་ཤིང་བ ན་པའི་མདོ》[54]སོགས་ལས་ ང་ཙམ་བ ན་ཡོད་དང་། དེ་དག་ ང《མདོ་
གཟེར་མིག》ལས་ ོད་ ་མངོན་པའི་གཉེན་ ་འདེམ་ ལ་དང་མ ན་པའི་ཆ་ཡོད་པས་འདི་རིགས་ ིས་ ས་ བས་དེའི་འཚ་གནས་
ཁོར་ ག་དང་ ི་ཚགས་རིག་གནས། ཆབ་ ིད་ལམ་ གས། དཔལ་འ ོར་འཚ་བ་སོགས་ ེན་ཅིང་འ ེལ་བར་ ང་བའི་གཉེན་ ་
འདེམ་པའི་བསམ་ ོ་ ད་པར་ཅན་མཚན་ ས་པ་ཡིན་ནོ། །

༥ མིའི་རིགས་རིག་པའི་ག ང་གི་གཉེན་ ིག་གི“དཔལ་འ ོར་འ ེལ་བ”དང་མ ན་ ལ།

རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་ག ང་ ། གཉེན་ ིག་པར་ངེས་པར་ ་འ ིག་པའི་འ ེལ་བ་དང་དཔལ་འ ོར་འ ེལ་བ་གཉིས་

འཛམས་དགོས་པར་བཤད[55]། མ་ཐར་འདིའི་དགོས་སོགས་ཆོས་བཞིའི་ནི་ཐར་བ་ཐམས་ཅད་མ ེན་པའི་གོ་འཕངས་ ེགས་པ་ལ་
བ ལ་བར་ ོགས་པས། འ ིག་པའི་ ོར་ ི་གཏམ་ནི་འ ང་མི་ ིད་ལ། ོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོས་བ ན་མོ་བ ་དོན་ ང་། “སེམས་
ཅན་ མས་དང་མ ན་པར་ ་བ་དང་། རབས་ཆད་དང་མ་ནིང་ ་བའི་ངག་བཅག་པའི་ ིར”[56]ཡིན་པར་བ ོད་པ་སོགས་ལས་
ཤེས་ བ། གཉེན་ ིག་གི་དཔལ་འ ོར་འ ེལ་བ་ནི་གཙ་བོ“ ོང་ ེན”དང“བག་ ལ”གཉིས་ ི་ཆ་ནས་མངོན་ ིན་ཡོད[57]། གཏམ་
ད་འདིར་ ལ་བཞེད་མ་བ ན་མོར་བ ་བའི་ ོང་ ེན་ ་གཅིག་ནས་ཡབ་ བ་མིང་བོ་དང་བཅས་ ལ་པོར་ ང་བ་དང་། གཉིས་
་ ་མོའི“རིན་ ་རིན་པོ་ཆེ་ ང་པོ་ཆེ་བ འི་ཁལ”དགོས་པ་སོགས་ ི་འདོད་པ་ཐམས་ཅད་ཅི་བཞིན་ ་བ ང་བ་ནི་དོན་ལ“ ོང་
ེན” ་ ར་འ ག་ལ། “བག་ ལ” ང་ག ང་ལས། “ ་མོ་ལ་ཡང་ ོངས་བཏབ་ལ་ཞབས་འ ེང་དང་ ེལ་མ་ཡང་བ ི་བར་
བཅད”ཅིང་། “ ོང་ ེར་ ི་མི་ མས་ ིས། ་མོའི་ ་ཚར་རེ་ལ་ག ་འ ེང་རེ་བཏགས་པ”།  “དར་དང་ཟ་འོག་གི་ བས་ ་
བ ག”ནས་ ེལ་མ་མཛད་པ། ད་པར་ ིད་པའི་བོན་པོ་ ན་ ངས་ནས“མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོས”པས། མིང་ ིང་གི་དཔལ་བགོ་
ལ་ནི། 《མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོགས》ལས། “མིང་པོས་དཔལ་ ི་ག མ་གཉིས་དབང་། ། ིང་མོས་དཔལ་ ི་ག མ་ཆ་
དབང་། །”[58]ཞེས་པ་ ར། “བག་ ལ” ང་འོས་བབས་ཤིག་ ད་ཡོད། “ ོང་ ེན” ེ་ ་རིན་དང་གནས་རིན་དང་། “བག་ ལ” ེ་
ོངས་པ་ ེར་བའི་ ོལ་འདིའང《མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོགས》སོགས་དམངས་ ོད་ ི་ཆོ་གའི་ག ང་དང་། ལོ་ ས་བ ན་
བཅོས[59]། མ་ཐར། ིད་པའི་གཏམ་དཔེ[60]སོགས་ ་འ ང་ཞིང་ད་ འང་བོད་རང་སར་མ་ཉམས་པར་གནས་ཡོད་པས། གནའ་
བོའི་ ོལ་ གས་ཤིག་ ་ངེས་སོ། །

གཉིས། གཉེན་ ོལ་དང་འ ེལ་བའི་གནའ་བོའི་བོད་ ི་དམངས་ ལ

ོ ་ ོར།
༡ ལོ་བ ་ག མ་ལ་སོན་པ་ནི“དར་མ”འི་ ས་ ་ ད་པའི་ ོལ།

འདིའི་ བས་ ི་ལོ་བ ་ག མ་ལ་སོན་པ་ནི“དར་མ”འི་ ས་ ་ ད་པའི་དམངས་ ོལ་ཞེས་པ་ནི་མི་རིགས་སོ་སོ་ལ་ ན་མོང་ ་

མངའ་བའི“ནར་སོན་པའི་ཆོ་ག（成年礼）”ལ་བ ོད་པ་ཡིན། འདིར་ ེ་ ག་ ་བོད་རང་གི་ནར་སོན་པའི“ལོ་ཚད་ ི་ཚད”ལ་ ང་
ཟད་ད ད་པར་ ་ ེ།  མ་ཐར་འདི་ཉིད་ལས། “ ལ་བོན་ཐོད་དཀར”འདི་ད ང་ལོ་བ ་ག མ་ ་སོན་པའི་ཚ་ན་བ ན་མོ་ཞིག་
ངེས་པར་བཞེས་དགོས་པས་འཁོར་གཡོག་འབངས་དང་བཅས་པས་དཀའ་བས་བཙལ་བའི་གཏམ་ ད་ལ་ཞིབ་ ་བ ག་ན། ལོ་བ ་
ག མ་ ་ ད་པ་ན་དོན་ལ་ནར་སོན་ནས་གཉེན་ ིག་ ས་ཆོག་པའི་ ལ་ གས་ ་མངོན་འ ག་པས། ལོ་བ ་ག མ་ནི་དར་མ་ལ་
སོན་མ་སོན་ ི་ཚད་ ེད་པ་འ ། འདི་ནི་དམངས་ ོལ་རིག་པའི་ཆ་ནས་བཤད་ནའང་ གས་དང་མ ན་པ་ནི《དམངས་ ོལ་རིག་པ》
ལས། “མི་ མས་ ིས་ནར་སོན་པའི་ཆོ་ག་གཙགས་ཆེན་ ་འཛན་དོན་ནི་གཉེན་ ིག་དང་འ ེལ་ཡོད་པས་ཡིན་ ེ། མི་ ད་ ེལ་བ་
དང་ ིམ་ཚང་ ོང་བ་གང་ཡིན་ ང་གཉེན་ ིག་གིས་ཐག་གཅོད་པས། ནར་སོན་པའི་ཆོ་ག་ ེལ་བ་ནི་དོན་ལ་ཕོ་མོ་ ང་གིས་འདོད་
པ་ལོངས་ ་ ད་ཆོག་ཅིང་རིགས་ ད་ ེལ་ཆོག་པའི་ ས་ ་ ེབས་པར་བ ་བ ན་པ་ཙམ་ཡིན་ལ། གོ་རིམ་འདི་མ་བ ད་པར་
གཉེན་ ིག་པ་ནི་མི་ཆོས་དང་འགལ་ཅིང་ ི་ཚགས་ ིས་མཚང་འ ིན་པ་ཡིན”[61]ཞེས་དང་། བོད་རང་གི་ནར་སོན་པའི་ཆོ་ག་ནི་
གཉེན་ ིག་གི་འ ་ཤེས་དང་འ ེལ་བའི་ ལ་ནི《བོད་ ི་བཤད》[62]དང་། དོན་ བ་དབང་འ མ་ ི《བོད་ ི་རིག་གནས་ ང་འཕེལ་
ི་ལོ་ ས》[63]ཝེ་ཆང་གིས་བ མས་པའི《བོད་ ི་ཆོས་ གས་དམངས་ ོལ་ ི་བཤད》[64]ན་ཞིབ་ ་བཤད་པས་འདིར་ ས་པར་མི་
ངས་སོ། ། ཆོས་ གས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་ཆ་ནས་བ ོད་ན། “ནར་སོན་པའི་ཆོ་གས་མིའི་ ེ་ཁམས་དང་ཆོས་ གས་དད་མོས་བར་
འ ེལ་བ་བ གས་ཡོད་ཅིང་། ཆོ་ག་འདིའི་ ན་མོང་མ་མིན་པའི་ ེད་ ས་ནི་རང་ ས་ ི་ ེ་ཁམས་ཆགས་གཞི་ལས་བ ལ་ཏེ་ ི་
ཚགས་ནང་ གས་ ་འ ག་པ་དེ་ཡིན། དེ་ཡང་དར་མའི་འ ་ཤེས་ ེས་ ་འ ག་པ་ ེ། ོལ་ ན་རིག་གནས་ལ་ ོབ་ ོང་དང་
འཕགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་བ ད་ཆོག་པ་དང་ ས་མ ངས་ ་ ི་ཚགས་ ི་ཁེ་དབང་དང་འོས་འགན་ཡང་བཞེས་དགོས”[65]པར་
བཤད་དོ། །

འདི་དང་འ ་བའི་ ོར་ནི། བོན་ ི་གཏེར་ ོན་ ི་ཆ་ནས་བཤད་ན། 《གཏེར་ ི་ཁ་ ང》ལས། “ ང་ང་རིན་ཆེན་དམ་པ་ལ་ ས་ཁར་ ་
མེད་ནས་ ང་མ་གཅིག་ ངས་པས། ་ ང་ང་མདོ་ལ་ ེས། ་དེ་ལོ་བཞི་ལོན་ནས་ཡབ་ ོངས་པར་ ང་ནས། ་ ང་ ང་ནས་ཞལ་
ཆེམས། ཚའོ་དང་ ེ་བ ན་པ་དད་པ་ ལ་ ིམས་དང་། འི་ཞང་བོར་ར་ཞགས་འ ེ་ ང་བོས་ནས། ངའི་ ་ལོ་བ ་ག མ་མ་ལོན་
བར་ ་བོན་ མས་གཏེར་ ་ ོས་ལ། དེ་གོང་མ་ ོན་ཅིག་ ་མནའ་བ གས་སོ། །དེ་ནས་ཐོན་ལ་ ེད་ ང་མཆོད། ངའི་ ་ལ་ཡང་ ིན་
ག ང་། དེ་ནས་ ང་ང་མདོ་ལ་ ེས་ལོ་བ ་ག མ་ལོན་ནས་གཏེར་ ོན་ཏེ། ཉང་ ད་ ང་དབེན་ཚ་ནས། ཉང་རོ་དང་ཉི་ངའི་མདོ་ ་
འ ད་པར་ ་དགོས”[66]ཞེས་ལོ་བ ་ག མ་ལ་མ་ཐོན་པའི་བར་ ་གཏེར་བཏོན་མི་ཆོག་པར་མ་ཟད། མནས་བ གས་ཏེ་གལ་ཆེ་
བའི་ ལ་གསལ་བར་འཁོད་ཡོད་ལ། གཤེན་ཆེན་ ་དགའ་ལའང་ལོ་བ ་ག མ་ ེང་ ་དངོས་ བ་བབས་ནས་གཏེར་འདོན་པའི་
ང་བ ན་པ[67]། བོད་ ི་རིགས་ ས་གཙང་མ་ ོང་གི་ ད་པ་ད་ ་ ོམ་མམ་ཕོར་མི་ ་འབོད་པའི[68] ས་ ད་དེ་ཡིས་གནའ་
རབས་བོན་ གས་ ི་ ོལ་མང་ ་ ད་འཛན་ ས་ཡོད་པ་ལས། “ ོམ་མིའི་ ལ་ ོལ་ ་ལོ་ན་བ ་ག མ་ནི་ ིས་པའི་ ས་ནས་གཞོན་
པའི་ ས་ ་ ེབས་པའི་ལོ་ཚད་ ་བ ི”[69] ལ། བོད་རང་གིས“འཇང་ངམ་ ” ་འབོད་པ་དོན་ ིས་བོད་ ི“ད ་ཚ་
”དང“འ ི”ལས་མཆེད་པ[70]། ཆོས་ གས་ནི་ ོན་པ་ཆོས་ གས་ ེ་གནའ་བོའི་བོན་ གས་དང་འ ེལ་ཆེ་ཞིང་། ལ་ ོལ་གོམས་
གཤིས་དང་ཡི་གེའི་ ོར་བ[71]། ད་ཆའི་ ིག་གཞི་སོགས་ ང་བོད་ གས་མ་ཉམས་པར་གནས་པའི་ ་ཡིས་ ང“ཕོ་ མས་ལོ་བ ་
ག མ་ ་ ད་ན་དོར་མ་ ོན་པའི་ཆོ་ག་ ེལ་ ེས་དར་མའི་ཚད་ ་བ ི་བ”[72]། ཡང་། ིང་ ེ་གེ་སར་ ལ་པོའི་ ང་ནི་གནའ་རབས་
བོད་ ི་དམངས་ ོལ་རིག་གནས་ ི་བང་མཛད་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ཉིད་ལས།  “ ོད་ད་ལོ་ཕོ་ལོ་བ ་ག མ་ཡིན། །ཕོ་རང་ལོའི་
ེང་ལ་ཐོན་པ་རེད། །”ཞེས་དང་། “དཔའ་ ལ་ ང་ ང་ཚང་ཡོད་ ང་། ལོ་བ ་ག མ་མ་ ེབས་པར་ད ང་ ེར་མི་འ ད་པ་ ིང་
འི་ ོལ་ཡིན།” [73]ཞེས་པ་སོགས་ལ་ནན་ ་ལེགས་པར་ད ད་པ། བོད་ ི་གནའ་རབས་ ི་ཚགས་ ་ཕོ་ མས་ལོ་བ ་ག མ་ ་ ད་
པ་ན་དར་མའི་ ས་ ་ ད་ཡོད་པར་འདོད་དེ། འདིའི་ ོར་ནི་བོད་བཙན་པོའི་ག ང་ ད་དང་ ར་ནའང་ངེས་པ་ ང་ཟད་རེ་ ེད་
པར་འ ར་བ་ནི། གནམ་ ི་ ི་བ ན་ནི་ ས་ ིས་ཆིབས་ཁ་ བ་ན་ཡབ་ད ང་ ་གཤེགས་པར་བ ོད་པའང་ལོ་ན་ ང་བ་ཤེས་ བ་
ེ། འ ོག་ ོགས་ཕལ་མོ་ཆེས་ ་ཡི་ཆིབས་ཁ་ བ་པའི་ལོ་ཚད་ནི་བ ་ག མ་ལ་ངོས་འཛན་ནོ། །གཞན་ ན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་དང་
ཆོས་འ ང་ལོ་ ས་ཕལ་མོ་ཆེར་བཙན་པོ་མང་ཤས་ལོ་བ ་ག མ་ ེང་ ་ ིད་ ིར་འཁོད་པའི་ ལ་ལའང་བ ག་ ་ཡོད་དོ་ མ་མོ། །

འོ་ན་ད་ འི་ཆ་ལ་ལོ་བ ་ག མ་ ་ ད་ན་དར་མའི་ ས་ ་མི་བ ིའོ་ཞེ་ན། ཐོས་ ་ ང་བའི་ གས་ ེ་བོན་ གས་མ་ཉམས་པར་
ཡོད་པའི་བས་མཐའི་ ི་ཚགས་ ་གནའ་བོའི་ ོལ་ གས་མ་ཉམས་པར་ཡོད་པ་གོང་ ་བ ོད་ཟིན་པ་ ར་དང་། གེ་སར་ ལ་པོའི་
ང་ ་ འི་ ོད་ འང་བག་ལ་ཞ་ ེ་འ ག་པ་སོགས་མང་ངོ་། །ཡིན་ནའང་ ི་ཚགས་འཕོ་འ ར་དང་རིག་གནས་ ི་མཉམ་འ ེས་
དང་བ ན་ནས་ལོ་ཚད་ལ་འ ར་བ་ཐེབས་ ིན་ཡོད་དེ། 《བ གས་པ་ ིང་ གས》ལས། “ ི་ གས་ ་ཚགས་ཚང་བ་ཡིན། ང་ལ་
ོགས་པར་ ེས་པས། ི་ མ་བཙན་པོར་བཏགས། ལོ་ག མ་སོང་བ་དང་ཡབ་ ང་འདས། དེ་ནས་ ལ་སར་བཏོན། ལོ་བ ད་ ས་
བལ་ཟ་ཐང་བ ད་ ངས།”[74]ཞེས་ལོ་བ ད་ལ་སོན་ ས་གཉེན་ ིག་ ས་པ། གེ་སར་ ང་ལས། “གནའ་མི་བོད་ ི་གཏམ་དཔེ་ལ། །
ཕོ་དཔའ་བོ་མཚར་ན་ཆེ་ ང་མེད། །ཕོ་ལོ་བ ་མན་ལ་ ིས་པ་ཡིན། །བ ་ངོ་ལོན་ནས་ ལ་ ག་ཚང་། ། ང་ད ་བོའི་ ོ་ ིང་ལོན་
ངེས་ཡིན། །”ཞེས་ཕོ་ལོ་བ འི་མན་ནི་ ིས་པའི་ཚད་ ་བ ི་ཤིང་། བ འི་ཡན་ ་ ད་པ་ནི་གཉོམ་ལག་ ས་ ེ་ད ་ལ་འཐབ་ཆོག་
པའི་ཚད་ ་བ ི་བ། ཡང་། དམངས་ ོད་ “ཕོ་ལོ་བ ོ་ ་ ད་ན་གཏམ་ཕར་མི་འ ི། མོ་ལོ་བཅོ་ ་ ད་ན་ཟས་མར་མི་ ོང”ཞེས་
དང་། “ཕོ་ལོ་བཅོ་ ས་ཇག་ བ། མོ་ལོ་བཅོ་ ས་གནས་ བ”ཞེས་པ་སོགས་ནི་ ི་ཚགས་རིག་གནས་ ི་འཕོ་འ ར་དབང་གིས་ ང་བ་
ཡིན་ ེ། ད་ འི་ཆ་ལ་ ལ་ཁབ་ ི་བཅའ་ ིམས་ངོས་ནས་ཕོ་མོ་ ད་མེད་ ་ལོ་བཅོ་བ ད་ལ་སོན་པ་ནི་དར་མའི་ ས་ ་ ད་དེ་
བཅའ་ ིམས་ ི་འོས་འགན་དང་ཁེ་དབང་མཉམ་བཞེས་དགོས་པ་སོགས་ནི་ ི་ཚགས་རིག་གནས་ ི་འ ར་ ོག་ལགས་སོ། །

 ༢ ད་མེད་ལ་འཛན་པའི་ ་ ལ།

ི ་རང་རེས་ ད་མེད་དག་ལ་ཚད་གཞི་དང་ ་ ངས་ཇི་ ་ ་འཛན་པ་ནི། ད་མེད་མཛངས་མའི་ཡོན་ཏན་བ ད[75] དང་། ད་

ར
མེད་མཁས་པའི་རང་བཞིན་ཅན་ ིས་མ་འ ེས་པའི་ཆོས་ [76]དང་། ད་མེད་ ི་ ོན་ [77]སོགས་ལས་ཤེས་པར་འ ར་མོད། ིའི་
ཆ་ནས་རང་རེའི་རིག་གནས་ ི་ ོད་ ་ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་ ི་ ོའི་འཛན་ཚབས་དེ་འ ་མི་ཆེ་ལ། ད་མེད་ ི་དབང་ ་བཏང་ན་
ཡང་། ཆབ་ ིད་ལ་མཁས་པ་འ ོ་བཟའ་ ི་མ་ལོད། འཇིག་ ེན་ལ་མཁས་པ་ ང་ཚ་དཀར་ ན། ་ཆོས་བོད་ལ་འ ར་བ་མང་མོད་
ང་། །བོད་ཆོས་ ་ལ་བ ར་བ་ཁོ་མོ་ཙམ། །ཞེས་དམ་པའི་ ་ཆོས་ལ་མཁས་པ་མ་ཅིག་ལབ་ ོན་སོགས་རིམ་པར་ ོན། ཡིན་ནའང་
མ་ཐར་འདིར། ལ་བཞེད་མའི་ ་བོས། “ ད་མེད་ ་བ་ལས་ ི་ ིན་མོ་ཡིན། ཆགས་པའི་གཞི་མ་ཆེ་བས་འ ེ་ཡི་རིགས་ ་གཏོགས།
ཞེན་པའི་འདོད་ཆགས་ ག་པས་མངལ་ ི་ ོང་ ེར་བ ད”ཞེས་ བས་དེའི་ཆོས་ གས་ ་བའི་འོག་གི་ ད་མེད་ལ་འཛན་པའི་ ་
ལ་ཤེས་ ས་ ེ། ོན་འ ོའི་ ིད་ཡིག་ལས་ ང“ ་མོ་ནི། འཁོར་བའི་གཞི་ ེད། ཟས་ནོར་ ི་ གས་མ། ད འི་ ་འ ེན། ན་ ི་ནང་
བཤིག། ོད་འ ག་གི་གཞི་མ། འ ེལ་ཚད་ངན་སོང་གི་གནས་ནས་མི་ཐར་བར་ ེད་པ་ལ་ཁོ་ལས་ ་བ་ཞིག་མེད།”[78]ཞེས་པ་སོགས་
ིར་ ད་མེད་དང་ ོས་ ་ མ་མ་དང་ གས་ས་མོ་ མས་དམན་པར་ ་བ་དང་བཙག་པར་ ་བ་རང་རེ་ལ་ ང་ཟད་ཡོད་ཅིང་།
ང་བ་འགའ་རེར་ ང་ཟད་ཚབས་ཆེ་བར་ཡོད་པ་དེའི་ གས་ ང་མདོར་དེད་ན་ ་གར་དང་ ེ་ ག་ མ་ཟེའི་རིག་གནས་ལ་ ག་
འ ག་ མ་པས། ང་ ག་འགོལ་པོའི་ ་ ལ་ཉི་ཚ་འདི་དག་ ོགས་ནས་རིང་ ་ ངས་དགོས་སོ། ། མ་ཐར་འདི་ ་ འི་བསམ་ ོའི་
ངས་ ང་ བས་དེའི་ཆོས་ གས་རིག་གནས་དང་ ི་ཚགས་ཁོར་ ག་དང་འ ེལ་བས་འདིའི་ ོགས་ལ་ཞིབ་ ་འ ག་པ་དག་གིས་
ད ད་པར་རིགས་སོ། །

ག མ་པ། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ད
ོ ་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ ི་ད ད་གཞིའི་རིན་ཐང་།
གཅིག གཏམ་ ད་ ི་ བ་ཆའི་ ོར།

《མདོ་གཟེར་མིག》 ོད་ ི་ ལ་བོན་ཐོད་དཀར་དང་ ལ་བཞེད་མ་གཉིས་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ནི་ ་གར་པའི་རིགས་

བཞིའི་ ་བ་དང་བོན་ གས་ ི་ཆོ་ག། བོད་ ི་མི་ཆོས་བསམ་ ོ་ ེ་ ོགས་ཆེན་པོ་ག མ་ ི་ ོ་ནས་ ས་ན་འོས་པར་ མ་ ེ། དང་པོ་
ནི། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ོད་ ་ ལ་ ་ཉིད“ ས་ནི་ད ་དང་རིགས་ནི་ ལ་རིགས” ་གཏོགས་པས། དམངས་རིགས་ ི་ ་མོ་ཞིག་
བ ན་མོར་བ ་བ་ནི་ཤིན་ ་མི་འོས་ཤིང་ངོ་ཚ་ ེ་གསང་བར་ ས་པ་ནི་ ་གར་རིག་གནས་ ི་ཤན་ཡིན་པ་ ོས་མ་དགོས་ ེ། ་གར་
པ་མ ླ་ ་ག་བ ྶ་ཡ་ན་ ེ་བེ ་ཚང་གིས་ ས་པའི《འདོད་པའི་བ ན་བཅོས》[79]ལས་ བས་ག མ་པ་ ིམ་ཐབ་འཚལ་བའི་ བས་
། “གཞོན་ ་མས་རིག་ ེད་ ར་རང་ཉིད་དང་རིགས་མ ན་པའི་ ེས་པ་དང་འཇིག་ ེན་མ ན་འ ག་གི་གཉེན་ ེབ་པ་ལ་ ིམ་
ཐབ་འཚལ་བ་ཟེར། ངེས་པར་འདི་ ར་ ས་ན་ ན་ ོད་ ི་ མ་གཞག་ ིས་པར་མ་ཟད། ིམས་མ ན་ངང་ ེས་པ་དང་ ས་འ ེལ་
ང་ཆོག་ཅིང་། ཞར་ལ་འཁོས་འ ོར་དང་རིགས་ ད། ོགས་པོ་སོགས་ ང་ཐོབ་ངེས”[80]པར་བཤད་དེ། འདིར་རང་གི་རིགས་དང་
མ ན་པར་གཉེན་ ིག་པ་ནི་མི་ཆོས་ ི་ ་བ་ ་ ར་བཤད་པ་ནི་ ་གར་བའི་རིགས་ ི་ ་བའི་ཤན་ཡིན། བ ན་མོ་བ ་བའི་ཚ་
ནའང་འོལ་མོ་ ང་རིངས་ ི་ས་ ས་བཞི་ལ་རིམ་བཞིན་ ་རིགས་བཞི་བ ིགས་ནས་ཆོ་ག་མི་འ ་བ་ ེལ་ ེ་བ ས་པའི་ ལ་ ང་དེ་
ལས་མ་འདས་ ེ་ལོ་ ས་དངོས་ ི་ ོད་ ་བོད་རང་ལ་རིགས་བཞིའི་ ོས་ཙམ་ཡང་མེད་པ་ ན་ལ་གསལ་བ་བཞིན་ འོ། །ཡིན་
ནའང་། བག་མ་བ ་བའི་ཚ་ན་ ོ་གའི་ ོགས་ ི་ ིམ་ ་མ་ཐོན་པའི་གནས་ བས་ ་ ད་མེད་ མས་རིམ་པ་ག མ་ ་བ ིགས་ནས་
བ ་ཤིས་ ་དང་བཅས་ཏེ་བ ་བའི་ གས[81]འདི་ནི་བོད་རང་གི་ ོལ་ ན་ཤིག་ ་ངེས་པས། ཆོ་ག་འདི་ ་ ་ཞིག་ལ་འང་བོད་རང་
གི་ ོལ་ ན་ ང་གཞི་ ས་ཐོག་ ་གར་བའི་རིགས་བཞིའི་ཤན་ གས་ཡོད་པ་ཤེས་ བ་བོ། ། དེ་བཞིན་ ། གཏམ་ ད་འདིར་ ང་བའི་
ཤིང་ འི་འཁོར་ལོ་དང་ ང་པོ་ཆེ། བ ན་མོ་འཚལ་བའི་གཏམ་ ད། ས་ལ་ ལ་པོར་ ངས་པ་སོགས་ ང་ ་གར་ ི་ ལ་ ན་ལམ་
གས་ལ་ ར་བའི་གཏམ་ ད་ཙམ་མོ། ། གཉིས་པ་བོན་ གས་ ི་ཆོ་གའི་ ོར་ནི། མཁར་ ེ ་བསམ་གཏན་ ིས་གཉེན་ ིག་གི་ ོལ་དེ་
ནི་འཇིག་ ེན་པ་རང་གི་ ་ལས་ཁོ་ནའི་ཁོངས་གཏོགས་ཤིག་ཡིན་པར་བ ེན་སངས་ ས་ཆོས་ གས་ ི་ནང་དེ་དང་འ ེལ་བའི་ ་
བའི་ག ང་ གས་ཅི་ཡང་མེད་ཞེས་ག ངས་པ་བཞིན། དམངས་ ོད་བོན་ ི་ཆོ་ག་ནི་གཉེན་ ིག་ཆོ་གའི་ ང་གཞི་དང་། གཏམ་ ད་
འདིའི་ནང་ འང་དེའི་ ོར་མང་ ་ ང་ཡོད་པ་གོང་ ་བཤད་པ་བཞིན་དང་། བོད་ ི་མི་ཆོས་བསམ་ ོའི་ཆ་ནས་ ང་གོང་གི“གཉེན་
་འདེམ་ ལ”ཞེས་པ་སོགས་ ིས་མཚན་ ས་སོ། །

 གཉིས། ཆོས་ གས་ཆོ་གའི་ ོར།

གཏམ་ ད་འདིའི་ ོད་ ི་ཆོ་གའི་ ོར་ ང་ ོགས་ག མ་ ི་ ོ་ནས་བཤད་ཆོག་ ེ། དང་པོ་ནི་གནའ་རབས་ཆོ་གའི་ ་མང་རང་བཞིན་

དང་གཉིས་པ་ནི་ ིད་པའི་བོན་ ི་ཆོ་ག་ནི་ག ང་ ང་བོན་ ི་ ང་གཞིར་ ར་ ལ། ག མ་པ་ནི་ བ་བ ན་ལ་བོན་ ི་ཆོ་གའི་ཤན་
ཐེབས་ ལ་བཅས་སོ། ། ཆོས་ གས་རིག་པའི་ག ང་གི་ཆོ་ག་ནི་ཆོས་ གས་དད་མོས་དང་ཡིད་ ི་ ོང་བ་གང་ཞིག་གི་ ིའི་ མ་པའི་
མངོན་ ངས་ཤིག་ལ་ ་ ེ། དད་ ན་པས་རང་ཉིད་དང་ཆོས་ ེད་མི་ ་གང་ ང་བ ད་ནས་རང་ ང་ལས་འདས་པའི་ ས་པ་ ོག་
ར་དེ་ལ་འ ེལ་འ ིས་ ེད་པའི་ ་ ོད་དེར་ངོས་འཛན། གནའ་བོའི་ ས་ ་འཇིག་ ེན་ ི་ ་དངོས་གང་ལ་ཡང་རང་ ང་ལས་
འདས་པའི་ ས་པ་ ོག་ ར་བ་ཞིག་ཡོད་པར་འདོད་པས། དེར་མ ན་ ི་ཆོས་ གས་ཆོ་གའང་མང་ ་ ེལ་བ་ཡིན། གཉེན་ ོལ་
གཏམ་ ད་འདི་ལས་ ང་དང་པོ་བག་མ་ ོང་བ་དང་བར་ ་གཉེན་ ིག་གི་ཆོ་ག་དངོས་ ེལ་བ། ཐ་མར་ ིམ་ ་བ ས་པ་ ན་ ་ཆོ་
ག་ ་མང་ ེལ་ཡོད་ ེ། གཡང་དང་འ ེལ་བའི་ཆོ་ག་གཅིག་ ་ལ་མཚན་ན། བག་གསར་ ོགས་ ིས་གཡང་འགོག་པ་དང་མག་གསར་
ོགས་ ིས་གཡང་འ ག་པ་ ་ ་སོགས་གནའ་བོའི་ཆོས་ གས་ཆོ་གའི་ ་མང་རང་བཞིན་ ི་ ད་ཆོས་མངོན་འ ག། ག ང་ ང་
བོན་ གས་ ་བོན་ནི་ ིད་པའི་ ིད་པའི་བོན་དང་ག ང་ ང་བོན་གཉིས་ ་ད ེ་ཞིང་དེ་ཡང་ ་མའི་ ང་གཞིའི་ ེང་ ་ ོན་པ་
གཤེན་རབ་མི་བོས་འ ི་ ོན་བཅོས་ག མ་ ིས་ག ང་ ང་བོན་ ི་ ོལ་ ེས་པར་འདོད་པ་བཞིན། འདིའི་ བས་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་
གས་གནད་འདི་ལེགས་པར་བ ལ་ཡོད་ ེ། མ་ཐར་རང་གི་ བ་ཆའི་ཆ་ནས་ ིད་པའི་བོན་ ི་ཆོ་ག་གང་མང་ཞིག་འ ས་ཤིང་། ཆོ་
ག་དངོས་ནི་ ིད་པའི་བོན་ལ་གཏོགས་ནའང་ནང་དོན་ནི་ག ང་ ང་བོན་ལ་ ར་བ་སོགས་ཤེས་ བ། ཀོང་ ལ་ཚང་གིས《བག་མ་ལ་
དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་བ ེད》 ོམ་ བས་ “ཡིག་ ིང་ཕལ་ཆེར་ ོང་ གས་པ་མི་མཁས་པས་བཅོས་
པས་ ལ་དང་མི་མ ན་པ་ ང”[82]ཞེས་པ་བཞིན། དམངས་ ོད་ ི་ ོལ་ གས་དང་ཡང་ན་ཡིག་ ིང་གང་ ང་ལ་ ོ་བ ན་ཡོད་པ་
ཤིན་ ་གསལ་ཞིང་། དེ་ཡང་བོན་ གས་ ི་ཡིག་ཆ《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》དང་ཡོངས་ ་མ ན་ལ། ་བོན་ནི“ གས་འཆང”ཞེས་
བ ར་བ་དང་། 《 ོ་ ག་ཆོས་འ ང》 “ ་བོན”ཞེས་ ར་བ། ནམ་མཁའ་ནོར་ ས“བག་ ”ཞེས་ ིས་པ་སོགས་དང་། ཆོ་གའི་ངོས་
ནས་བོན་ ི་ནང་དོན་ མས་ཆོས་དང་མ ན་པར་ ར་ནས་ ིས་པ་སོགས་ནི། “བོན་ ི་ཤན་ཤིན་ ་ ང་བའི་དགེ་ གས་པས་ ང་
མདོས་ ི་ཆོ་ག་འདི་ཡོངས་ བ་ ་བེད་ ོད་གཏོང”[83]ཞེས་དང་། ་ཡེ་བ ་བྷོས“ ལ་ཆོས་ ི་ མ་པའི་ཆོ་ག་སོགས་ནི་ཕན་ ན་ལ་
འ ེས་པ་ཡོད”[84]ཞེས་པ་བཞིན། མིང་འདོགས་དང་ མ་པ་མི་འ ་བ་ལས་ཆོ་གའི་ངོས་ནས་བོན་ ི་ གས་ མས་ཆོས་ ིས་དང་
ལེན་ ས་པ་ནི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་ག་འདི་ལས་ ང་ཡོངས་ ་ ོགས་སོ། །

མ ག་ ད་པ།

《མདོ་གཟེར་མིག》ནི་བ ན་པ་ ི་དར་ ི་ ས་མགོ་ ་བ མས་ བ་ཟིན་པས་བོད་ ི་ཡིག་ཚང་ལས་གཉེན་ ོལ་ ོར་འཁོད་པའི་ཡིག་

ཆ་ ་ ས་ ་གཏོགས་ཤིང་། བོད་བཙན་པོའི་ ལ་རབས་ བས་དང་དེའི་ ོན་གང་ ང་གི་ ི་ཚགས་རིག་གནས་ལ་ད ོད་ད ད་གཞི་
རིན་ཐང་ ལ་བ་ཞིག་ཡིན། མ་ཐར་འདི་བོན་ ི་རིག་གནས་བ ར་ ིག་ ེད་པའི་དམིགས་བསལ་ ི་ ས་ བས་ ་ ང་བ་ཡིན་པས།
འདི་ལ་ ་གར་པའི་ ོམ་རིག་གི་ཤན་ཐེབས་ཡོད་ལ་བོད་རང་གི་མི་ཆོས་བསམ་ ོའི་ ་བ་ ས་བཏབ་ཅིང་། ིད་པའི་བོན་ ི་ཆོ་ག་
ད་འཛན་ ས་ཡོད་པའི་ག ང་ ང་བོན་ གས་ ི་ཡིག་ཆ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་འདི་ལས་མངོན་ཡོད་པས།
ེ་ ག་འདིས་ ི་ཡི་ཆོས་ཉིད་ ང་མཚན་ ས་སོ། །《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》ལས། “ ོན་ ི་བ ལ་བ་དང་པོ་ལ། ། ོང་ ེར་ཆེན་པོ་
ལང་ལིང་ལ། ། ་མོ་དེ་ནི་ ལ་བཞེད་མ། ། ལ་བོན་ཐོད་དཀར་ཁབ་ ་བཞེས། །གཙང་གཤེན་བོན་པོ་ཡིས། །བག་མ་ ་ལ་འདོགས། ། ་
འ ག་གཡང་འ ག་ ས། །” ཞེས་འ ང་བ་ ར།   མ་ཐར་ ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་གཏམ་ ད་ ིས་དམངས་ ོད་ལ་ཐེབས་པའི་ཤན་ ང་
ོགས་ ས། མདོར་ན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ོད་ ི་གཉེན་ ོལ་ཆོ་གའི་གཏམ་ ད་ལ་གནའ་རབས་བོད་ ི་ ན་མིན་དམངས་ ོལ་ ི་
ད་ཆོས་འཛམས་སོ། །

ད ད་གཞིའི་ཡིག་ཆ། 
[①]  དགེ་འ ན་ཆོས་འཕེལ་ ིས་མཛད། 《 ལ་ཁམས་རིག་པས་བ ོར་བའི་གཏམ་ ད་གསེར་ ི་ཐང་མ》 [M] སི་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2019ལོའི་ 8པའི་པར་གཞི། P:152

[②] ོན་པ་གཤེན་རབ་ལ་ཡོངས་ གས་པའི་ མ་ཐར་ ས་འ ིང་བ ས་ག མ་ཡོད་དེ། བ ས་པ《མདོ་འ ས》དང་འ ིང་བ《མདོ་
གཟེར་མིག》 ས་པ《མདོ་ ི་མེད་གཟི་བ ིད》དོ། །རིག་ག ང་པའི་ ེ་ནས་རིམ་བཞིན་ ་ ས་རབས་བ ་པ་དང་བ ་གཅིག་པ། བ ་
བཞི་པའི་ བས་ ་ ང་བར་འདོད་དོ། །

[③] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། p:630

[④] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:631

[⑤] བོན་ གས་ ི་གཏེར་མའི་རིགས་ལ་གཏེར་འདོན་ས་མི་གཅིག་པའི་ཆ་ནས། ོ་གཏེར་དང་ད ས་གཏེར། ང་གཏེར། ཁམས་

གཏེར། གཏེར་གསར་བཅས་ ་ད ེ་ ོལ་ཡོད།

[⑥]《མདོ་གཟེར་མིག》གཏེར་ནས་ ངས་པའི་ལོ་ ས་གཏམ་ ད་ནི་མཁས་དབང་ ་ ོན་ ལ་ ིམས་ ལ་མཚན་ ི《གཏེར་ ི་ཁ་

ང》དང་ ་ ོན་བ ན་ ལ་བཟང་པོའི《བ ན་པའི་ མ་བཤད་དར་ ས་གསལ་ ོན》སོགས་ ་གསལ་བས་འདིར་ ས་པར་མི་ ོའོ།
།( ་ ོན་ ལ་ ིམས་ ལ་མཚན་ ིས་བ མས། 《གཏེར་ ི་ཁ་ ང》《མཁས་དབང་ ་ ོན་ ལ་ ིམས་ ལ་མཚན་ ི་ག ང་
འ མ(ག ང་ མ་ལེ ་ ན་ ོར)》[G] བོད་ ོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་དཔེ་ ན་ཁང་། 2019ལོའི་ 6པའི་པར་གཞི། P:97-102)

[⑦] 《མདོ་གཟེར་མིག》གི་པར་གཞི་མི་འ ་བ་ལས་འཇར་མན་ ལ་ཁབ་ ི་པོ་ལིན་ ལ་ག ང་དཔེ་མཛད་ཁང（德国柏林国⽴图

书馆） ་ཉར་བའི་པར་གཞིའི་ཡི་གེ་དང་ཤོག་ ། བ ་ ོད། མཛད་ ང་། ད ་ཞབས་ ི་ ་ ་སོགས་གང་གི་ཆ་ནས་ད ད་ ང་ ས་
རབས་བ ་གཅིག་དང་ཡང་ན་དེའི་ ོན་ ི་ ད་ཆོས་འཛམས་པས། མ་ཐར་འདིའང་ ས་རབས་བ ་གཅིག་དང་དེའི་ ོན་ ་ ང་
བར་ངོས་བ ང་ཆོག་ལ། བོན་ ི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་མེ་ ོན་ཤེས་རབ་འོད་ཟེར（1058-1132） ིས་ མ་ཐར་འདི་ལ་ཁོང་གི་ག ང་
ོམ་ ་“མདོ”ཞེས་བཏགས་ནས་ ང་གང་མང་ ངས་ཡོད་པས་ ང་ ས་ བས་བ ་གཅིག་པའི་ ོན་ ་བ མས་ཟིན་པ་ཤིན་ ་
གསལ་ལོ། །

[⑧] ལ་བོན་ཐོད་དཀར་ ་བ་ནི་ག ང་ ང་བོན་ ི་ ོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོའི་ཡབ་ལ་ངོས་འཛན།

[⑨] མ་ཐར་འདིར་ ལ་བོན་ཐོད་དཀར་དང་གཉེན་མ་ ིག་པའི་ ོན་ ི་མིང་མི་གསལ།

[⑩] ིར་བོན་ཞེས་པ་ཚག་གི་བབ་དང་བ ན་ནས་མིང་ཚག་དང་ ་ཚག་གང་ ང་ལ་འ ག་པའི་གནས་ བས་ཡོད་ཅིང་། ན་ཧོང་

གི་ཡིག་ཆ་གཅིག་ ་ན་བཤད་པ་དང་ཉན་པ། གསོལ་བ། ཐོས་པ། ིན་པ་སོགས་ ི་དོན་དང་ ན། ཆོས་ གས་ལ་འ ག་པ་ནི་བཙན་
པོའི་ བས་ ི་བོན་ ི་ཡིག་ཆ《 ིད་པ་ ི་ ོང་ ང་ ིད་ ི་མདོས》སོགས་གཞིར་བ ང་ན་བ ་བའམ་ ེར་བ་ ེ། གས་དང་བ ོད་
ཚག། བ ང་གསོལ་སོགས་ཡང་ཡང་བཏོན་ཏེ་དེ་འ ེལ་ ི་ཆོ་ག་ ེལ་བའི“ཆོས་ གས”ལ་གོ། བོད་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་ཚང་ ་གནའ་བོའི་
ས་ ་ཆོ་ག་འ ་མིན་ ་ཚགས་ ེལ་བའི་ ེད་ ོ་ལ“བོན”དང་ ེལ་མཁན་ ི་ ེད་པོ་ལ“བོན་པོ”ཞེས་ ར་ཡོད། འདིར“ཆེད་ལས་ཅན་
ི་བོན་པོ”ཞེས་པ་ནི། ན་ཧོང་ཡིག་ ིང་དང《དགའ་ཐང་འ མ་པ་ཆེའི་བོན་ ི་ཡིག་ ིང》《མདོ་གཟེར་མིག》《མདོ་ ི་མེད་གཟི་
བ ིད》སོགས་གཞིར་བ ང་ན། གནའ་བོའི་ ས་ ི་ཆོ་ག་དེ་དག་གི་ངོ་བོ་ཕལ་ཆེར་མ ངས་ནའང་། ཆོ་ག་ ེལ་མཁན་ ི་མི་དང་གོ་
རིམ། མ་པ། ེད་ ས་སོགས་གཅིག་མ ངས་མིན་ ེ། མོ་འདེབས་པའི་མོ་བོན། ་གཡང་འ ག་པའི་ ་བོན། ར་ ིས་ལ་བ ག་པའི་
ར་བོན། འ ར་ལས་ ེད་པའི་ ར་བོན། ི་གཅོད་ལ་མཁས་པའི་ ི་བོན་སོགས་བོན་རིགས་མི་འ ་བའི་ ི་མིང་ ་བོན་ཞེས་བཏགས་
ཤིང་། དེ་དག་ ང་རང་རང་གི་ཆེད་ལས་ ་ ར་ ར་བ་ལས་ཆོ་ག་མང་པོ་ ེལ་བ་ཞིག་ ང་མ་ཡིན་ནོ། །དཔེར་ན། ནམ་མཁའི་ནོར་
ས་བ མས། 《ཞང་བོད་ལོ་ ས་ཏི་སེའི་འོད》 [M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 1996ལོའི་ 5པ། P:152-153བར་
་གསལ་བའི་བོན་པོའི་རིགས་མི་འ ་བ་བཞིན་ ། འདིའི་ བས་ ི“ ་གཅོག་པའི་བོན་པོ”ཞེས་པའང་ ་འ ེ་འ ལ་བའམ་གཉེན་
ིག་ཆོ་ག་ཆེད་ ་གཉེར་བའི“ཆེད་ལས་ཅན་ ི་བོན་པོ”ཡིན་ཞེས་པའོ། །

[11] གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོས་བ མས། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ནག་ ་ས་གནས་ ིད་ ོས་ལོ་ ས་རིག་གནས་ད ད་
ཡིག་ཁང་གིས་བ ིགས། 《གཉེན་བཤད་ ིད་པ་ ན་པོའི་ ིད་ 》（འདོན་ཐེངས་བ ་བ ན་པ）[G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2009ལོའི་ 11པ། P:318

[12] ཁ་ ང་བ ་ཤིས་ཚ་རིང་གིས་གཙ་ ིག་ ས། 《ཚག་མཛད-བཙན་པོའི་ ས་ ི་ཡིག་ ིང་ ོར》[Z] པེ་ཅིང་། མི་རིགས་དཔེ་ ན་
ཁང་། 2019ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:231

[13] ང་དཀར་ ོ་བཟང་འ ིན་ལས་ ིས་ ོམ་ ིག་མཛད། 《 ང་དཀར་ཚག་མཛད་ཆེན་མོ》[Z] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2014ལོའི་ 1པའི་པར་གཞི། P:1255

[14] གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོས་བ མས། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ནག་ ་ས་གནས་ ིད་ ོས་ལོ་ ས་རིག་གནས་ད ད་
ཡིག་ཁང་གིས་བ ིགས། 《གཉེན་བཤད་ ིད་པ་ ན་པོའི་ ིད་ 》（འདོན་ཐེངས་བ ་བ ན་པ）[G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2009ལོའི་ 11པ། P:315

[15] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:2

[16]ཆོ་ག་འདིའི་ ོར་ཞིབ་ ་གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོ་ ས་བས་བ མས་པ་ གས་པའི《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》དང་ཀོང་

ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས་པའི《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》གཉིས་ལ་གཟིགས་པར་
འཚལ། ་མས་བོན་དང་ ི་མས་བན་ ི་ཆོ་ག་ལ་ ར་བ་ གས་ཆེ་ མ་མོ། །

[17] ནམ་མཁའི་ནོར་ ས་བ མས། 《 ང་འ ོག་གི་ལམ་ཡིག》《ནམ་མཁའི་ནོར་ འི་ག ང་ ོམ་ ོགས་བ ིགས》 [M] པེ་ཅིང་། ང་
གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 1994ལོའི་ 12པའི་པར་གཞི། P:186

[18] བོན་ ི་གཉེན་ ོལ་ཡིག་ཆའི་ ོད་ “ ་འ ེ”དང་ཆོས་ ི་ཡིག་ཆའི་ ོད་ “བག་འ ེ”ཞེས་འ ང་ངོ་། །

[19] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:127

[20] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:130

[21] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:2

[22] ོ་དགོན་གསང་བདག་ ོ་ ེ་དང་དགའ་བ་པ་སངས་ ིས་བ མས། 《བོད་ ི་ ལ་ ོལ་ མ་བཤད》 [M] བོད་ ོངས་མི་དམངས་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2000ལོའི་ 9པའི་པར་གཞི། P:97

[23] ལ་ ་ ོ་ ན་ ིང་པོའི་ ན་བ ད། 《མདོ་ ི་མེད་གཟི་བ ིད》（པོད་ ག་པ）[M]   ་ས། བོད་ ོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:484

[24] ལ་ ་ ོ་ ན་ ིང་པོའི་ ན་བ ད། 《མདོ་ ི་མེད་གཟི་བ ིད》（པོད་ ག་པ）[M]   ་ས། བོད་ ོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:496

[25] ལ་ ་ ོ་ ན་ ིང་པོའི་ ན་བ ད། 《མདོ་ ི་མེད་གཟི་བ ིད》（པོད་བ ན་པ）[M]   ་ས། བོད་ ོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:99

[26] Edited by Samten G.Karmay and Yasuhiko Nagano: མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོག་བཅས་བ གས། Contain in:The
Call of the Blue Cuckoo-An Anthology of Nine Bonpo Texts on Myths and Rituals,Bon Studies 6,Osaka:National Museum of
Ethnology,2002,P:225

[27] དཔའ་བོ་ག ག་ལག་ ེང་བས་བ མས། 《ཆོས་འ ང་མཁས་པའི་དགའ་ ོན》 ( ོད་ཆ) [M] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་ ན་
ཁང་། 2014ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:173

[28] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:1、2

[29] འབའ་ ོད་ཚ་དབང་ ོ་ ེས་བ མས།《བོད་ ི་མདའི་རིག་གནས་ལ་ད ད་པ་ ོ་གསལ་གཞོན་ འི་དགའ་ ོན》[M] མི་རིགས་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2014ལོའི་ 8པའི་པར་གཞི། P:72

[30] གཅན་ཚ་བ ་བྷོས་བ མས། 《དམངས་ ོལ་རིག་པའི་ ི་དོན》[M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2020ལོའི་
9པའི་པར་གཞི། P:249

[31] ཁོ་ཚས་བཤད་པའི་ ོན་པ་ནི་གཤེན་རབ་དང་བོན་པོ་ལ་གོ།

[32] 杨福泉著：《东巴教通论》 [M] 北京：中华书局，2012年3⽉版，P:471-472

[33] 阿旺嘉措著：《⽢南苯教历史与⽂化》 [M] 北京：中国藏学出版社，2013年8⽉版，P:105、188

[34] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:124

[35] གཅན་ཚ་བ ་བྷོས་བ མས། 《དམངས་ ོལ་རིག་པའི་ ི་དོན》[M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2020ལོའི་
9པའི་པར་གཞི། P:259

[36] 同美著：《象雄⽂明研究》 [M] 成都：四川民族出版社，2018年10⽉版，P:157

[37] [ཉི་ཧོང]ཧི་རོ་ཤི་ཨེ་ཤིད་ ིས་བ མས། 《བོན་པོ་དང་སངས་ ས་ཆོས་ གས་དང་ཧིན་ ་ཆོས་ གས་བཅས་ ི་འཁོར་བའི་ཆོ་
གའི་ ོར་ ི་ད ད་བ ར》 དོན་ བ་ ་ ལ་ ིས་བ ར་བའི《བོན་ཞིབ་འ ག་གི་ ་རེངས་གསར་པ།— ི་ ིང་པས་བོན་ལ་ཞིབ་
འ ག་ ས་པའི་ད ད་ ོམ་བདམས་བ ར》ཞེས་པར་གསལ། [M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2005ལོའི་ 8པའི་
པར་གཞི། P:288

[38] ནམ་མཁའི་ནོར་ ས་བ མས། 《 ང་ ེ ་བོན་ག མ་ ི་གཏམ》《ནམ་མཁའི་ནོར་ འི་ག ང་ ོམ་ ོགས་བ ིགས》[M] པེ་ཅིང་།
ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 1994ལོའི་ 12པའི་པར་གཞི། P:333

[39] ནམ་མཁའི་ནོར་ ས་བ མས། 《 ང་འ ོག་གི་ལམ་ཡིག》《ནམ་མཁའི་ནོར་ འི་ག ང་ ོམ་ ོགས་བ ིགས》 [M] པེ་ཅིང་། ང་
གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 1994ལོའི་ 12པའི་པར་གཞི། P:187

[40] ད ིན་བ ་ཤིས་ ན་ཚགས། 《འ ག་ འི་བོད་རིགས་ ི་ ལ་ ོལ་གཉེན་ ིག་ ོར་བཤད་པ》 ་ས། བོད་ ོངས་ཞིབ་འ ག [J]
2008ལོའི་དེབ་བཞི་བ། “འ ག་ ་ནི་བོད་རིགས་ལས་ ས་མ་འཆོལ་བའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན་པས་མག་པ་ ་མོའི་ ིམ་ ་སོང་ ེས་ངེས་
པར་ ་ ས་བ ར་ནས་མོ་ཚང་གི་ ས་ ི་ ེས་ ་འ ང་དགོས་པ་མ་ཟད། ེས་པའི་ ་ཚའི་ ས་ ང་ཨ་མའི་ ེས་ ་འ ང་
དགོས”ཞེས་འ ང་། 《བོད་ལ་ ོག་གི་འོད་ ང་ ིན་མཁན་ ང་ངོས་པ་རིག་འཛན་ ོ་ ེ》ཞེས་པ་ ། “དང་ཐོག་མཚན་ལ་རིན་ ང་
རིག་འཛན་ ོ་ ེ་ཟེར་ཞིང་། ེས་ ་ ེར་ ང་ངོས་པའི་ ིམ་ཚང་ ་མག་པར་ཕེབས་ ེས། ང་ངོས་པ་རིག་འཛན་ ོ་ ེ་ཞེས་མཚན་
བ ར།”ཞེས་འ ང་།

[41] མཁར་ ེ ་བསམ་གཏན་ ལ་མཚན་ ིས་བ མས། བདེ་ཁང་བསོད་ནམས་ཆོས་ ལ་ ིས་ད ིན་ཡིག་ནས་བོད་ཡིག་ ་བ ར།

 《བོན་ ི་ལོ་ ས་དང་། བ་མཐའ་ཆོ་ག་དང་གཏམ་ ད་ ོར་རགས་ཙམ་ ེང་བ》 《མདའ་དང་འཕང》（ ོད་ཆ）[G] ང་གོའི་
བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2020ལོའི་ 9པའི་པར་གཞི། P:313

[42] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:1

[43] Edited by Samten G.Karmay and Yasuhiko Nagano:མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོག་བཅས་བ གས། Contain in:The Call
of the Blue Cuckoo-An Anthology of Nine Bonpo Texts on Myths and Rituals,Bon Studies 6,Osaka:National Museum of
Ethnology,2002,P:217-247

[44] མཁར་ ེ ་བསམ་གཏན་ ལ་མཚན་ ིས་བ མས། བདེ་ཁང་བསོད་ནམས་ཆོས་ ལ་ ིས་ད ིན་ཡིག་ནས་བོད་ཡིག་ ་བ ར། 
《བོན་ ི་ལོ་ ས་དང་། བ་མཐའ་ཆོ་ག་དང་གཏམ་ ད་ ོར་རགས་ཙམ་ ེང་བ》 《མདའ་དང་འཕང》（ ོད་ཆ）[G] ང་གོའི་
བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2020ལོའི་ 9པའི་པར་གཞི། P:313-352

[45] གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོས་བ མས། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ནག་ ་ས་གནས་ ིད་ ོས་ལོ་ ས་རིག་གནས་ད ད་
ཡིག་ཁང་གིས་བ ིགས། 《གཉེན་བཤད་ ིད་པ་ ན་པོའི་ ིད་ 》（འདོན་ཐེངས་བ ་བ ན་པ）[G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2009ལོའི་ 11པ། P:312-322ལས། མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་ལ། ་མདའ་ ་ག ་དབལ་བཤོས། ད ་ཐག་དཔལ་ཤ་ ེ་ངར།
མིང་པོའི་ ག་ ་ ལ། ིར་བཞག་ཡར་བཞག་ ས། འཕང་དང་འ ལ་ ིས་རེ་ཤེལ་གཟི་མཆོང་ག ་ཐག་འ ང་ ས་ཞལ་དཀར་ ར་
ཤ་ ེ་ལོང་། ་མོའི་ ོངས་ ས་ཡིན། དེ་ནས་ ེར་ལ་འདི་ ད་དོ། ། ེ། དེ་རིང་གནམ་ལ་ ར་མ་བཟང་། །དེ་རིང་ས་ལ་ ས་ཚད་
བཟང་། །ད་ཙམ་གཤེན་བོན་ང་ཡི་ནི། །མིང་ ིང་དཔལ་ཡང་བགོ། །དེ་རིང་ ལ་དང་ མ་ ་འཚགས། །དཔལ་མདའ་ ོ་དཀར་འདི། །
ཇོ་བོ་ ལ་ ི་ནོར། །དཔའ་བོའི་ ེན་ ་འ གས། །དཔལ་ ི་ ་བ ན་མདའ། །མིང་པོའི་ ག་ ་འ ལ། །བ ་ཤིས་མི་ལ་ཤིས། ། ་ཡེ་
གཡང་ ་ལེན། །གསེར་འཕང་ག ་ལོ་འདི། ། ིང་མོའི་ མ་ ི་ནོར། །མ་ ་འ ལ་ ི་ ེན། ། ིང་མོའི་ ག་ ་ ལ། །ཞལ་ ོ་ མ་ལ་ ོང་།
།དབལ་བཤོས་ ར་ག མ་འདི། །དཔའ་བོ་མཆེད་ད འི་ཟས། ། ་ ་གསོལ་བའི་ཟས། །མིང་པོའི་ ག་ ་འ ལ། །བ ་ཤིས་མིང་ལ་ཤིས།
། ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། །འ ང་ ས་ཞལ་དཀར་འདི། ། ོན་ལམ་གསོ་བའི་ཟས། ། ིང་མོའི་ ག་ ་ ལ། །ཞལ་ ོ་ ིང་ལ་ ོང་། ། ་ཐག་
དཀར་པོ་འདི། ། ང་ ོ་ ག་པོ་འདི། །ཕོ་ ་ ་ ་དང་། །མི་ ་ གས་གཡང་ཡོད། །མིང་པོའི་ ག་ ་ ལ། །བ ་ཤིས་མི་ལ་ཤིས། ། ་ཡེ་
གཡང་ ་ལེན། །འ ལ་ ི་རེ་ ིད་འདི། ། ིང་མི་ མ་ ི་ནོར། ། ིང་མོའི་ ག་ ་ ལ། །ཞལ་ ོ་ མ་ལ་ ོ། །མ་ ་ ་མན་ ེན། ། ་ག ་
འོད་དཀར་དང་། །གཉན་ག ་མདོག་བཟང་འདི། །མིའི་ ་ག ་དང་། །གཡོང་ག ་གསལ་བ་འདི། །མིང་པོའི་ ག་ ་ ལ། །བ ་ཤིས་
མིང་ལ་ཤིས། ། ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། ། ན་མཆོང་ ་ ིང་དང་། །འ ལ་གཟི་ཟ་འོག་འདི། ། ིང་མོའི་ ག་ ་ ལ། །ཞལ་ ོ་ ིང་ལ་ ོ། །
གཡང་ཐག་དཀར་པོ་འདི། ། འི་དཔལ་ཐག་ཡིན། ། གས་ ི་གཡང་ཐག་ལེགས། །མི་ཡི་ཚ་ཐག་ལེགས། །མིང་པོའི་ ག་ ་ ལ། །བ ་
ཤིས་མིང་ལ་ཤིས། ། ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། །ག ་ཐག་ ོན་པོ་འདི། ། ིང་མོ་ མ་ ི་ནོར། ། མ་ ི་ ག་ ་ ལ། །ཞལ་ ོ་ མ་ལ་ ོ། །
དཔལ་ཤ་ ེ་ངར་འདི། ། ་མོའི་གསོལ་ཟས་ཡིན། ། ལ་ ི་ ག་ ་ ལ། །བ ་ཤིས་མིང་ལ་ཤིས། ། ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། ། ར་ཤ་ ེ་ལོང་
འདི། ། ིང་མོའི་ ར་ ད་ཅིག །ང་མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་ལགས། །མིང་པོའི་ ་དཔལ་ཅིག ། ་མིའི་ ལ་ནས་གཡང་མ་འ ོ་ཞིག །ཞེས་
པའོ། །

[46] 《 ་འདོགས་དང་དཔལ་བགོས་གཉིས་བ གས་སོ》《ཚངས་པ་ ་ཡི་ཡོ་བཅོས་ ས་པ》 [G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་ ན་

ཁང་། 2018ལོའི་ 10པ། P:308-324

[47] ང་ད ི་ ན་ ིས་གཙ་ ིག་ ས།  《བོད་ ་ཚག་མཛད་ཆེན་མོ》 （ ད་ཆ）[Z] མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 1993ལོའི་ 5པའི་
པར་གཞི། P:1916

[48] དམངས་ ོད་ ་བག་གསར་གནས་ལ་འ ་ོ ཁར་རང་གི་ཨ་མས་ ་མོའི་གཅེས་མིང་གིས་བོས་ཏེ། “གཡང་ཞིག་ཡོད་ན་ ིམ་ནས་

ཞོག། ིད་ཅིག་ཡོད་ན་རང་གིས་འ ེར”ཞེས་ ིམ་ ི་གཡང་ཤོར་བ་འགོག་པའི་ཆོ་ག་ཡོད།

[49] གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོས་བ མས། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ནག་ ་ས་གནས་ ིད་ ོས་ལོ་ ས་རིག་གནས་ད ད་
ཡིག་ཁང་གིས་བ ིགས། 《གཉེན་བཤད་ ིད་པ་ ན་པོའི་ ིད་ 》（འདོན་ཐེངས་བ ་བ ན་པ）[G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2009ལོའི་ 11པ། P:314ལས། གཡང་ལེན་པ་ལ་འདི་ ད་དོ། ། ེ། ་གཡང་ཐམས་ཅད་ ར་ལ་ཤོག ། ་མོའི་དེ་ནི་ཕར་
ོངས་སོ། །ཕོ་ ་གཡང་ ་ ར་ལ་ཤོག ། ་མོ་དེ་ནི་ཕར་ ོངས་སོ། །ནོར་ ་གཡང་ ་ ར་ལ་ཤོག ། ་དེ་ནི་ཕར་ ོངས་སོ། །གཉན་པོ་
ར་ མས་མ་ ས་ཅིག ། ོན་མོ་ཟ་ཁ་མ་གདང་ཞིག ། ་མིང་ ིང་ བ་ལ་མ་འ ི་ཅིག །ག ་ནོར་དར་ཟབ་ ན་ ིས་བ ན། །རེ་ ེད་
གསེར་ག ་ ི་བ ང་ལ། ། ་མོ་ ད་ ་གཉེར། །ཕ་དང་མིང་གི་གཡང་། །མ་ཉམས་ཡར་དང་ ར་ལ་ཤོག ། ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། །དཔལ་
ི་མི་ ོག་འཚ། ། འི་ གས་གཡང་ ེལ། ། ་ ོར་ ་ར་ར། །གཡང་ ོར་ ི་ལི་ལི། །བ ་ཤིས་ ་ཡེ་གཡང་ ་ལེན། །ཨ་ལ་ལ་ ་ ལ་ལོ། །
ཞེས་པའོ། །

[50] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:9-10

[51] གཙང་གཤེན་བ ན་ གས་བོན་པོས་བ མས། 《 ་བོན་ལེ ་བ ་ག མ》 ནག་ ་ས་གནས་ ིད་ ོས་ལོ་ ས་རིག་གནས་ད ད་
ཡིག་ཁང་གིས་བ ིགས། 《གཉེན་བཤད་ ིད་པ་ ན་པོའི་ ིད་ 》（འདོན་ཐེངས་བ ་བ ན་པ）[G] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2009ལོའི་ 11པ། P:317-319

[52] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:6-9

[53] ་དང་རིགས་ ་ ན་བར་གཉེན་ ར་ན་ ད་བཟང་། །ག ང་བཟང་པོ་ལ་གཉེན་ གས་ན་ ིད་བ ན་། །གཉེན་ ོགས་ ི་ ོན་
ནི་ ་འ ེ་ ི་གཙང་བའྀ་ ད་མེད་དབང་ཏང་བ ག་ན་། །ག ག་ལག་དང་ ོད་ ི་ ོད་ ང་དེར་འ ས་། །བཙན་ ག་ཆེས་ལ་གཉེན་
བ་ནི་ ིད་ ི་ད གས་མོ་ལ་ཡོང་ལ་གནོད་པའི་ ་བའ་། ། ད་རིམས་ད ལ་པོ་ ི་ཅིག་དང་གཉེན་བ་ནི་ ོར་ཕམ་ལ་ཡོངས་ ི་ ་མི་
ོགས། །ན་ ངས་དམ་པ་ནི་ ན་ ་འ ོགས་ཐེབས་ ་བདམ་ལ་། །

[54] ་ན་རེ། །གཉེན་ ་ན་ཆི་ ར་ ། ། ་ན་རེ། །མནའ་མ་ ངས་ན། །མནང་དང་འཛངས་བདམོ། །དེར་ཡང་ ི་ ན་ན། །མནང་འདོམ་
ཤིག །མག་པ་བདམ་ ་ཡོད་ན། །འཛངས་ ག་གཉིས་དོམ་ཤིག །

[55] འབའ་ ོད་ཚ་དབང་ ོ་ ེས་ ིག་ ོམ་ ས། 《རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་ ི་དོན》[M] ཟི་ལིང་། མཚ་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2016ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:249

[56] ང་ ེ་བ ན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《མདོ་གཟེར་མིག》 ི་བསོད་བ ན་ ིས་བ ིགས། 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་
ཚང་ཆེན་མོ》（དེབ་གཉིས་པ）[G] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2018ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:125

[57] འབའ་ ོད་ཚ་དབང་ ོ་ ེས་ ིག་ ོམ་ ས། 《རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་ ི་དོན》[M] ཟི་ལིང་། མཚ་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2016ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:257

[58] Edited by Samten G.Karmay and Yasuhiko Nagano:མིང་ ིང་དཔལ་བགོས་དང་ ་འདོག་བཅས་བ གས། Contain in:The Call
of the Blue Cuckoo-An Anthology of Nine Bonpo Texts on Myths and Rituals,Bon Studies 6,Osaka:National Museum of
Ethnology,2002,P:221

[59] དཔའ་བོ་ག ག་ལག་ ེང་བས་བ མས། 《ཆོས་འ ང་མཁས་པའི་དགའ་ ོན》 ( ོད་ཆ) [M] བོད་ ོངས་མི་དམངས་དཔེ་ ན་
ཁང་། 2014ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:162-163ལས། “བལ་པོའི་ ེ་ལ་ ེས་དང་རིན་ ལ་ནས། ། ་གཅིག་ ོངས་པས་་་”ཞེས་དང་།
“བལ་ ེ་ལ་ ག་ ེན་ ་གསེར་ ི་དོང་ཙ་ ོང་། ་ ེན་ ་གསེར་ ེ་ ེ་གང་། རིན་ ་མིའི་རིན་པོ་ཆེ་ལ་ འི་རིན་པོ་ཆེའི་ ་བཏབ་
པའི་ ་བ་གཅིག་ མས་འ ེར”ཞེས་འ ང་།

[60] “ ང་པོའི་ཟས། ་མོའི་རིན།”ཞེས་པ་ ་ །

[61] 陶⽴璠著：《民俗学》[M] 北京：学苑出版社，2003年9⽉版，P:267

[62] བ ་ཤིས་ཚ་རིང་སོགས་ནས། 《བོད་ ི་བཤད》[M] ཀན་ ་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2008ལོའི་ 5པའི་པར་གཞི། P:475-476

[63] 丹珠昂奔著：《藏族⽂化发展史》[M] 北京：中央民族⼤学出版社，2013年3⽉版，P:131

[64] 魏强著：《藏族宗教民俗研究通论》[M] 北京：中央民族⼤学出版社，2016年5⽉版，P:96-100

[65] 张志刚著：《宗教学是什么》[M] 北京：北京⼤学出版社，2016年8⽉版，P:43

[66] ་ ོན་ ལ་ ིམས་ ལ་མཚན་ ིས་བ མས། 《གཏེར་ ི་ཁ་ ང》《མཁས་དབང་ ་ ོན་ ལ་ ིམས་ ལ་མཚན་ ི་ག ང་
འ མ(ག ང་ མ་ལེ ་ ན་ ོར)》[G] བོད་ ོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་དཔེ་ ན་ཁང་། 2019ལོའི་ 6པའི་པར་གཞི། P:98-99

[67] ོ་ ོས་ ལ་མཚན་ ིས་མཛད། 《གཤེན་ཆེན་ ་དགའི་ མ་ཐར་ ོ་གཏེར་བོན་ ི་ལོ་ ས》《ད ་གཤེན་ག ང་རབས་ མ་ཐར་
ོགས་བ ིགས》[G] མཚ་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2014ལོའི་ 12པའི་པར་གཞི། P:27:“གཏེར་ ི་ཐོན་ ལ་ནི། ོན་མཁས་པ་མི་
བཞི་ཡིས་ ི་ མ་བཙན་པོའི་ ས་ ་གཏེར་ ་ ས་པ། ོན་ལམ་དབང་གི་ ་ ེ་གཤེན་ ར་ཁོང་ལ་དངོས་ བ་ ་བབས་ཏེ། ལོ་བ ་
ག མ་ལོན་ ས་ཕ་མ་ན་རེ། ོད་དང་གེ་ཁོད་གཉིས་ ག་ལ། ང་ ན་དཀར་པོ་དང་། ་བ་ ས་ལ་ཤོག་ཟེར་བས་ ིན། གེ་ཁོད་ལ་
ང་ ན་འ ་ ་བ ག། ཁོང་གི་མཐའ་ ང་གི་ ག་ལ་ ་བ་འཚལ་ ་ ིན་པ་ཡི། ནམ་མཁའ་ལ་ག གས་མེད་པའི་ ད་ཅིག་གི།
གཤེན་ཆེན་ ་དགའི་བོན་ ི་དངོས་ བ་ ིན་ནམ་ཟེར་བ་ ང་ ེ། ཕ་བོང་གི་གཤོང་གཤོང་ མས་མར་ ས་གང་འ ག། དངོས་ བ་
ཡིན་ མ་ནས་ཕ་མ་ལ་ཡང་གསང་ངོ་། །”ཞེས་འ ང་།

[68] 完德加：《“培⽶”藏族远古⽒族考据》《中国藏学》（汉⽂版）[J]，2016年第2期，P:31-39

[69] བན་དེ་ བས། 《 ོམ་མིའི་ཤིད་ ེད་དང་འ ེལ་ཏེ་གནའ་བོའི་བོན་ ི་འཆི་བའི་ངོས་འཛན་ ོར་ལ་ཐོག་མར་ད ད་པ》 པེ་ཅིང་།
ང་གོའི་བོད་རིག་པ། [J] 2018ལོའི་དེབ་གཉིས་པ། P:48

[70]   ེ་ ་ ལ་ ་ཐར་ ིས་བ མས། 《བོད་བཙན་པོའི་ ལ་རབས་ ི་ཆབ་ ིད་ལམ་ གས་ཞིབ་འ ག》 [M] པེ་ཅིང་། མི་རིགས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2010ལོའི་ 9པའི་པར་གཞི། P:266-273

[71] གས་ཐར་ ལ་ ིས་བ མས། 《བོད་ ི་ཡི་གེ་རིག་པའི་ མ་གཞག་རིག་འ ལ་འོད་ ང》[M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་
དཔེ་ ན་ཁང་། 2021ལོའི་ 7པའི་པར་གཞི། P:204-224

[72] 杨福泉著：《东巴教通论》 [M] 北京：中华书局，2012年3⽉版，P:470-471/ 陶⽴璠著：《民俗学》 [M] 北京：学

苑出版社，2003年9⽉版，P:264

[73] 《ཧོར་ ིང་ག ལ་འ ེད》 ( ོད་ཆ) [M]  ཟི་ལིང་། མཚ་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 1997ལོའི་ 8པའི་པར་གཞི། P:132

[74] 《བ གས་པ་ ིང་ གས》 《བོན་ ི་ལོ་ ས་ཡིག་ཆ་ ོགས་ ིག》（གངས་ཅན་རིག་མཛད་དེབ་ ེང55པ）[G] ་ས། བོད་ ོངས་
བོད་ཡིག་དཔེ་ ིང་དཔེ་ ན་ཁང་། 2010ལོའི་ 8པའི་པར་གཞི། P:156

[75] ེས་པ་མེད་ ང་ཉོན་མོངས་ ི་དབང་ ་མི་འ ོ་བ་དང་ ིམ་ཐབ་ལ་ ིང་ཉེ་བ། ་མང་ ་བཙའ་བ། ས་ གས་ བ་པ། ་བ་
མང་པོ་མེད་པ། སེམས་ ང་བ། ི་ཐག་རིང་བ། ལས་ལ་ཡང་ཞིང་ལག་འ ས་གཙང་བ།

[76] ེས་པ་ཆགས་པ་ཤེས་ཤིང་ཆགས་པ་དང་ ལ་བ་ཤེས་པ། ས་ཤེས་ཤིང་ ་མཚན་ཤེས་པ། མངལ་ན་གནས་པ་ གས་པ་ཤེས་པ།

གང་ལས་མངལ་ནས་གནས་པ་ གས་པ་ཤེས་པ། ེ ་ཤེས་ཤིང་ ་མོ་ཤེས་པ།

[77] ོ་མང་བ་དང་ ིང་ ོབས་ ང་བ། གཞན་ ི་དབང་ ་འ ོ་ ་བ། ཟས་ནོར་ལ་སེར་ ་ཆེ་བ། རང་ཤེད་ཆེ་བ།

[78] ཤར་ ་བ ་ཤིས་ ལ་མཚན་ ིས་བ མས། 《 ོན་འ ོའི་ ིད་ཡིག་བཀའ་ ང་ ་མཚ》 [M] ིན་ ། སི་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་
ན་ཁང་། 2010ལོའི་ 11པའི་པར་གཞི། P:163

[79] བ ན་བཅོས་འདི་ནི་ ས་རབས་དང་པོ་ནས་ ་པའི་བར་གང་ ང་ལ་བ མས་པ་ལས་ ོམ་པ་པོའི་འ ངས་འདས་ལོ་ཚགས་

ཞིབ་གསལ་ཅིག་མི་ངེས་མོད། ཕོ་མོའི་འདོད་པའི་ ་ ལ་ཙམ་མ་ཟད་པའི་ ་གར་ ི་གནའ་བོའི་མི་ཆོས་བསམ་ ོ་དང་དམངས་ ོལ་
རིག་གནས་སོགས་ལ་ད ད་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་ ་བ ི།

[80] [古印度]婆蹉衍那、库连穆尔著，[英]查理·伯顿英译，寒川⼦汉译：《爱经》 [M] 呼和浩特：内蒙古⼤学出版

社，2007年8⽉版，P:68

[81] [ཉི་ཧོང]ཧི་རོ་ཤི་ཨེ་ཤིད་ ིས་བ མས། 《བོན་པོ་དང་སངས་ ས་ཆོས་ གས་དང་ཧིན་ ་ཆོས་ གས་བཅས་ ི་འཁོར་བའི་ཆོ་
གའི་ ོར་ ི་ད ད་བ ར》 དོན་ བ་ ་ ལ་ ིས་བ ར་བའི《བོན་ཞིབ་འ ག་གི་ ་རེངས་གསར་པ།— ི་ ིང་པས་བོན་ལ་ཞིབ་
འ ག་ ས་པའི་ད ད་ ོམ་བདམས་བ ར》ཞེས་པར་གསལ། [M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2005ལོའི་ 8པའི་
པར་གཞི། P:286ལས། “མག་པའི་ ོགས་ནས་ ད་མེད་ ིག་འ གས་ ས་ནས་ཚགས་ ང་ཁག་བགོས་ ིས་ས་མ ད་ག མ་ལ་བ ་
ཤིས་པའི་ ་ད ངས་ལེན་བཞིན་མནའ་མ་བ ་བར་ གས་ནས་ ོད་ ི་ཡོད།”ཅེས་དང་།  P:312ལས། “མག་པའི་ནང་ནས་ ད་མེད་
ིག་འ གས་ ིས་ས་ཚགས་ག མ་ལ་བ ་ཤིས་ ་ཡིས་མནའ་མ་བ ་བ།”ཅེས་སོ། །བ ན་འཛན་དཔལ་འ ོར་ ིས་བ མས། 《 ོ་
རིང་པ ྚི་ཏའི་ མ་ཐར》（ ོད་ཆ）[M] ིན་ ། སི་ ོན་མི་རིགས་དཔེ་ ན་ཁང་། 2006ལོའི་ 6པའི་པར་གཞི། P:243ལས། “དེ་
བས་འཇིག་ ེན་ ི་ ོལ་ ར་ ི་བ ་ཆང་དང་པོ་ནོར་ འི་ ིང་གའི་མ ན་དང་། གཉིས་པ་ག ་ཐོག་ ང་གསེབ། ག མ་པ་ ོ་རིང་
ག ང་ ོའི་འགག་ ་ ས་པ་དང”ཅེས་དང་།   ད་ཆP:1035-1036ལས། “བ ་ཆང་དང་པོ་དཔལ་ འི་མཚ་འཁོར་ ི་གཤམ་ཙམ་དང་།
གཉིས་པ་མེ་ཏོག་ མ་རའི་མ ན། ག མ་པ་ ོ་རིང་ག ང་འགག་ ོ་བཅས་ལ་ ེད ”ཅེས་སོ། །

[82] ཀོང་ ལ་ཡོན་ཏན་ ་མཚས་བ མས། 《བག་མ་ལ་དགེ་བའི་ལས་ ན་བ ན་ ི་ཆོ་ག་བ ་ཤིས་དཔལ་ ེད》 དཔལ་ ངས་ཤིང་
པར་མ། P:1

[83] 才让太、顿珠拉杰著：《苯教史纲要》 [M] 北京：中国藏学出版社，2012年11⽉版，P:56

[84] ་ཡེ་བ ་བྷོས་བ མས། 《 ་གར་འཕགས་པའི་ ལ་ ི་རིག་གནས་བོད་གངས་ཅན་ ི་ ོམ་རིག་དང་ཇི་ ར་འ ེལ་བའི་ ལ་ལ་
ད ད་པ་ད ོད་ ན་ཡིད་ ི་དགའ་ ོན》 [M] པེ་ཅིང་། ང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་ ན་ཁང་། 2015ལོའི་ 12པའི་པར་གཞི། P:36

–––––

 747 

Share this:

 Twitter  Facebook

ེ ་ཐེངས་ ོན་མ།
ལ
ཨ་མདོ། བོད་ཆོལ་ཁ་ག མ་ ི་ཡ་ ལ།

འ ེལ་ཡོད་ད ད་ ོམ། ོམ་གཞན།

གནའ་ ོལ། གནའ་ ོལ། གནའ་ ོལ།

འདན་ ས་ ོས་གར་ ི་དམག་ ཞང་ ང་ནས་ ེད་པའི་ཞལ་ པཎ་ འི་ ང་འཕེལ་དང་། མཚན་
ཆས་དང་བོད་དམག་གི་དམག་ འབག་སེར་པོ་དང་བོན་ གས་ དོན་ལ་ད ད་པ།
ཆས་བ ར་ཏེ་ བ་དར་ ར་ འདས་མཆོད་ ི་ཆོ་གའི་ ེན་ ་
ག མ་སོགས་ ི་འ ང་ ངས་ལ་ ོར་ ེང་བ།
ད ད་པ།
 

ལན་ཞོག

མཆན་ །

མཚན།*

ོག་འ ིན།*

་ ང་།

གོང་འཁོད་མིང་དང་ ོག་འ ིན་སོགས་ཉར་ཚགས་གནང་རོགས། ཐེངས་ ེས་མའི་ བས་ ་ ོད་དགོས།

ིངས།

© ོམ་ཡིག་གི་བདག་དབང་ཡོད་ཚད་བོད་རིག་པ་ ་ཚགས་ལ་ཡོད་པས་ཆོག་མཆན་མ་ཐོབ་པར་གཞན་ ིས་

འཚལ་བཤེར། 
བ ད་འགོད་ ེད་མི་ཆོག
    