ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Τίτλος εργασίας: ‘Εκπαιδευτικές –Προεκτάσεις’ των θεωριών του Piaget & Vygotsky

Ονοματεπώνυμο: Ραφαήλ Καρδάκος

Αριθμός Μητρώου: fin19273

Περιεχόμενα

Εισαγωγή………………………...…………………………..…….………………………..….2
1. Οι Θεωρίες του Jean Piaget …………..........................…………...….........3
1.1 Οι θεωρίες του Lev Vygotsky……………………………...………………….....4
2. H Προσφορά των θεωριών στην εκπαδευτική διαδικασία.....................6
Βιβλιογραφία……………………………………………………………………………………8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εργασία με τίτλο <<‘Εκπαιδευτικές –Προεκτάσεις’ των θεωριών του Piaget & Vygotsky
και πως αυτές θα βοηθούσαν στην εκπαιδευτική διαδικασία – διδασκαλία των μαθητών >>,
γίνεται στο πλαίσιο του μαθήματος εκπαίδευση και επιμόρφωση εκπαιδευτικών και έχει
σκοπό να αναλύσει διεξοδικά τις θεωρίες των Jean Piaget και Lev Vygotsky για τη γνωστική
ανάπτυξη. Μάλιστα, αυτές οι απόψεις που θα αναπτυχθούν θα παρουσιάζουν την
συμβολή αλλά και την επιρροή τους κατά την παιδαγωγική πράξη. Τέλος , θα
επισημάνουμε τον ρόλο που αυτές παίζουν στο πλαίσιο της σχολικής τάξης αλλά και πως
αυτές οι θεωρίες θα βοηθήσουν εμάς τους εκπαιδευτικούς για να επιτελέσουμε το έργο
μας καλύτερα.

Οι Θεωρίες του Jean Piaget

Ο Ελβετός Ψυχολόγος Jean Piaget ήταν ευρέως γνωστός στο χώρο της παιδαγωγικής με
την θεωρία της “Γνωστικής Ανάπτυξης”. Είχε διαχωρίσει τις κατώτερες και τις ανώτερες
μορφές μάθησης. Ειδικότερα, όπως είχε υποστηρίξει η μάθηση ως διαδικασία συνίσταται
στην επεξεργασία των γνωστικών σχημάτων που κατέχει ο ίδιος ο άνθρωπος. Το γνωστικό
σχήμα,κατά τον Piaget ,που όχι μόνο απλά υπάρχει ήδη από την γέννηση του παιδιού αλλά
σε κάθε διαδικασία μάθησης “οικοδομείται” διαρκώς, δηλαδή οτιδήποτε καινούργιο
παρουσιάζεται “χτίζεται” πάνω στην ήδη υπάρχουσα γνώση.

Ο Piaget προσπάθησε να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά επεξεργάζονται και
προσλαβάνουν τις πληροφορίες και τις γνώσεις ,με βάση την νοητική τους ανάπτυξη αλλά
και με τον τρόπο που τα καθοδηγεί ο εκάστοτε δάσκαλος. Ως νοητική εξέλιξη ορίζεται
<<μια συνεχής μετάπτωση από καταστάσεις γνωστικής ισορροπίας σε καταστάσεις
ανισορροπίας ,με την έννοια της δημιουργίας αναγκών πρόκτησης νέων νοητικών
δεξιοτήτων>>.Η θεωρία του αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για δείξει ότι η νοητικές
διεργασίες εξελίσσονται στο χώρο της Εκπαίδευσης.

Κατά τον ψυχολόγο, θεώρησε ότι κάθε ενέργεια του παιδιού κατά την προσχολική και
σχολική ηλικία αντιπροσωπεύεται από ένα σχήμα. Ο Piaget πάνω σε αυτά τα σχήματα
ανέπτυξε δύο αρχές-θεωρίες την αφομοίωση και την συμμόρφωση. Ως αφομοίωση
ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος κατανοεί τις εμπειρίες του ,σε
συνδυασμό όμως με το τρέχον επίπεδο νοητικής ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται.Η
αφομοίωση υπάρχει και όταν ο άνθρωπος χρησιμοποιεί έναν βαθμό σκέψη, ώστε να
αντιληφθεί μια πληροφορία.Αντίθετα, η έννοια της συμμόρφωσης παραπέμπει στην
μετατροπή της ήδη υπάρχοντα τρόπου σκέψης, κάτι το οποίο οφείλεται στην επιρροή νέων
ερεθισμάτων ή ακόμη και γεγονότων. Άλλωστε, η αφομοίωση και η συμμόρφωση
εξελίσσονται ταυτόχρονα και παράλληλα ,για να επιτευχθεί η γνωστική ανάπτυξη.

Επιπρόσθετα, ο Peaget είχε ασχοληθεί διεξοδικά ,με την έννοια της ηθικότητας, η οποία
παίζει καθοριστικό ρόλο για την συμμόρφωση στους κοινωνικούς κανόνες .Αναλυτικότερα,
υποστήριξε ότι τόσο η ανάπτυξη της ηθικότητας όσο και η γνωστική ανάπτυξη προχωρά με
την ύπαρξη κάποιων σταδίων. Περιληπτικά, το πρώτο στάδιο στην ανάπτυξης της
ηθικότητας ονομάζεται “Ετερόνομη Ηθική” ,στο οποίο το παιδί αντιλαμβάνεται τους
κανόνες ως αμετάκλητους ,αμετάβλητους και απαραβίαστους. Όμως, το στάδιο αυτό δίνει
σταδιακά την θέση του στο επόμενο στάδιο το οποίο αποκαλείται “Στάδιο Αρχικής
Συνεργασίας” και διαρκεί από το 7ο έτος εώς το 10ο έτος και το παιδί αντιλαμβάνεται το
παιχνίδι περισσότερο κοινωνικό. Και σε αυτό το στάδιο οι κανόνες πάλι είναι
απαραβίαστο ,ενώ το παιδί θεωρεί ότι υπάρχει ένας ενδεδειγμένος τρόπος να παίζει,
σύμφωνα με τους “επίσημους” κανόνες. Τέλος, με την μετάβαση στο στάδιο της
”Αυτόνομης Συνεργασίας” που αρχίζει περίπου στο 10ος έτος της ηλικίας ,το παιδί
συνειδητοποιεί και αφομοιώνει όλους τους τυπικούς κανόνες ,οι οποίο ωστόσο μπορούν
να τροποποιηθούν.

Ο Jean είχε επίσης αναφέρει ότι στο πλαίσιο της σχολικής τάξης ο εκπαιδευτικός καλό θα
ήταν να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην διαδικασία της σκέψης του και όχι στο τελικό
αποτέλεσμα. Η πορεία ,μάλιστα, είναι αυτή που θα πρέπει να τον απασχολεί, αφού αυτή
είναι που δείχνει το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Ακόμη ,ως εκπαιδευτικοί ο Piaget
πίστευε ότι η αποδοχή των διαφοροποιήσεων του εκάστοτε παιδιού πρέπει να θεωρείται
κανόνας,διότι δεν βρίσκονται όλα τα παιδιά στο ίδιο επίπεδο ανάπτυξης. Αξίζει να
σημειωθεί ότι για όλα τα παιδιά υπάρχουν ίδιες φάσεις ανάπτυξης αλλά δεν υπάρχουν οι
ίδιοι ρυθμοί. Επίσης, ο δάσκαλος ως παιδαγωγός καλείται σε κάθε περίπτωση να
αξιοποιήσει ένα συνδυασμό μεθόδων για την διδασκαλία,ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη
συμμετοχή των παιδιών στις δραστηριότητες της μάθησης.
Οι θεωρίες του Lev Vygotsky

Ο Σοβιετικός Ψυχολόγος Vygotsky βασίστηκε στην ψυχο-κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού

και είχε δώσει βαρύτητα τόσο το πολιτιστικό όσο και το κοινωνικό του περιβάλλον που
επιδρούν καθοριστικά στην διαδικασία της μάθησης. Με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε
ότι το παιδί αναπτύσσεται μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και στην συνέχεια έρχεται
η ανάπτυξη της γνώσης. Θεωρούσε ότι ο στόχος της ανάπτυξης αλλά ταυτόχρονα και της
διδασκαλίας είναι η μεταλαμπάδευση των γνώσεων, δηλαδή ο εφοδιασμός του παιδιού με
“όπλα” ή αλλιώς “εργαλεία” με τα οποία θα είναι σε θέση να δαμάσει την συμπεριφορά
του αλλά και τα αισθήματα του. Έτσι, σταδιακά θα μπορέσει να βρίσκεται στο σωστό
αναπτυξιακό επίπεδο, έχοντας ομαλή συνεργασία με τον περίγυρο του. Βέβαια, ο καθένας
αναπτύσσεται διαφορετικά ανάλογα με τα συμβολικά συστήματα, όπως η γλώσσα και η
γραφή με τα οποία μεγαλώνει.

Σύμφωνα με εκείνον, η γλώσσα αποτελεί το μέσο, με το οποίο θα μπορεί να διαμορφώσει

την συμπεριφορά του, την στάση του και τις ενέργειες του, αντιλαμβάνοντας τόσο το
νόημα του κόσμο γενικότερα αλλά και του στενού κοινωνικού περιβάλλοντος του
ειδικότερα. Ως βασική του θέση, ήταν ότι η μάθηση είναι τόσο ισχυρή που μπορεί να
κατευθύνει την ανάπτυξη αλλά και ότι το παιδί είναι αυτό που οικοδομεί την γνώση.
Αναλυτικότερα, το παιδί από μόνο του κατανοεί το κόσμο και δεν αποτελεί ένα παθητικό
δέκτη. Άλλωστε για αυτό στις θεωρίες του τόνιζε ότι η νοητική ανάπτυξη έρχεται και
αναπτύσσεται αλλά και συνδυάζεται με το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο των παιδιών.

O Vygotsky ,όντας ένας από τους βασικότερους εκπροσώπους των γνωστικών θεωριών
είχε επισημάνει ότι το παιδί μέσα από την αφομοίωση των συμβολικών μηνυμάτων και το
πληροφοριών μπορεί να σκέφτεται και να επιλύει τα δικά του προβλήματα, κάτι το οποίο
ονομάζεται αυτορρύθμιση. Μια κρίσιμη έννοια στη θεωρία του Vygotsky, είναι η έννοια
της ζώνης της εγγύτερης ανάπτυξης (Zone of Proximal Development ZPD). Το αμέσως
επόμενο και ανώτερο στάδιο ανάπτυξης στο οποίο το παιδί είναι έτοιμο και ικανό να
μεταβεί. Η ZPD δείχνει την απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό επίπεδο εξέλιξης δηλαδή
την ικανότητα να λύσει το παιδί από μόνο του ένα πρόβλημα και στο επίπεδο της
δυνατότητας να λύσει ένα πρόβλημα με τη βοήθεια κάποιου άλλου.
Για παράδειγμα, έχω στην τάξη 2 παιδιά 9 ετών και τους δίνω να λύσουν ένα πρόβλημα
όμως παρατηρώ ότι:

Το παιδί Α λύνει το πρόβλημα, όπως ένα παιδί 13 ετών ενώ το παιδί Β λύνει το πρόβλημα,
όπως ένα παιδί 10 ετών

Γιατί συμβαίνει αυτό, ενώ έχουν την ίδια ηλικία;

Διότι τα δύο παιδιά βρίσκονται σε διαφορετική ΖΕΑ (Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης). Έτσι, ως
εκπαιδευτικός εντοπίζω ότι τα δυο αυτά παιδιά έχουν διαφορετικό γνωστικό επιπέδο.
Άλλωστε όπως είχε αναφέρει και ο Lev οι εκπαιδευτικοί θα δίδασκαν καλύτερα αν
γνώριζαν το στάδιο ανάπτυξης του κάθε παιδιού μεσα στην τάξη και καλλιεργούσαν πάνω
σε αυτές τις εμπειρίες και στα βιώματα του. Μάλιστα, αυτή η καλλιέργεια και η
οικοδόμηση ο Vygkotsky την ονόμαζε “πλαίσιο στήριξης” ή αλλιώς μέθοδος της σκαλωσιάς.

Ο όρος της σκαλωσιάς, όμως δεν αναφέρθηκε από τον ίδιο αλλά από τους
Plument&Nichols-Whitehead και από τον John steiner.Ο όρος “σκαλωσιά” παραπέμπει
στην βοήθεια που παρέχεται το παιδί κατά την προσχολική και σχολική ηλικία αλλά και την
σταδιακή μείωση της βοήθειας ,ώστε το παιδί σταδιακά να μπορέσει να αναλάβει ευθύνες
μόλις αυτό τον καθιστά ικανό. Αυτός ο όρος απαιτεί την συμβολή των άλλων συνομιλήκων
και ενηλίκων ,οι οποίοι στηρίζουν το παιδί τόσο στην μάθηση όσο και για την επίλυση των
προβλημάτων.Η ΖΕΑ αντιστοιχεί στην απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό
επίπεδο του παιδιού, όπως αυτό καθορίζεται από την ανεξάρτητη επίλυση προβλημάτων
και στο επίπεδο δυνάμει ανάπτυξης, όπως αυτό καθορίζεται από την επίλυση
προβλημάτων κάτω από την καθοδήγηση των ενηλίκων ή σε συνεργασία με πιο ικανούς
συνομηλίκους

Με την ΖΕΑ μπορούμε να καταλάβουμε ως εκπαιδευτικοί τόσο την εξέλιξη του παιδιού
όσο σε ποια διαδικασία ωρίμανσης βρίσκεται, κάτι που συνεπάγεται ότι μπορούμε να
προβλέψουμε κάτι το οποίο το παιδί στο μέλλον θα μπορεί να το κάνει από μόνο του. Κατά
τις κοινωνικοπολισμικές θεωρίες που παρουσιάζει στο βιβλίο του "Мышление и речь",
(Σκέψη και Ομιλία, εκδόθηκε το 1934), όπου εκεί αναφέρει ότι η γλώσσα αποτελεί την
εξωτερίκευση της σκέψης και της συμπεριφοράς του παιδιού στην διαδικασία της
αλληλεπίδρασης με τους άλλους.
Αναφέρει επίσης ότι υπάρχουν τρεις φάσεις :

Α. Ο ενήλικας καθοδηγεί λεκτικά ή μέσο του σώματος

Β. Ο ενήλικας και το παιδί μοιράζονται τις λειτουργίες ,όπου το παιδί μιλά και σκέφτεται

Γ. Το παιδί δρα μόνο του. Ο λόγος του έχει εσωτερικευθεί

Τέλος, ο Vygotsky , σε μια διάλεξη που έχει εκφωνήσει στην Γαλλία, η οποία ονομάζεται
“Pédagogue et Penseur de notre temps” είχε αναφέρει ότι το παιδί εως και την ηλικία 3
ετών μαθαίνει και δρά σύμφωνα με το δικό του πρόγραμμα ,ενώ κατά την σχολική ηλικία 7
ετών μπορεί να εκπαιδευτεί και υπό την καθοδήγηση του δασκάλου. Μάλιστα, είχε
επισημάνει ότι κατά την προσχολική ηλικία το παιδί βρίσκεται σε μια φάση
“ανεξαρτησίας”, αφού αυτό κάνει ότι θέλει.

H Προσφορά των θεωριών στην εκπαδευτική διαδικασία

Με βάση όσα αναφέρθηκαν στην παρούσα εργασία η παιδική-εφηβική ηλικία αποτελεί

για τον άνθρωπο μια καθοριστική περίοδο στην οποία αναπτύσσονται πολλές από τις
γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου. Μάλιστα, οι θεωρίες που διατύπωσαν τόσο ο Piaget
όσο και ο Vygotsky συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της εκπαιδευτικής πράξης με το
καλύτερο δυνατό τρόπο. Ως εκπαιδευτικοί είμαστε υποχρεωμένοι να λειτουργούμε με ένα
δραστήριο τρόπο,ως μέντορες για τους μαθητές μας. Επιπρόσθετα, καλούμαστε να
δείξουμε ότι σε μια διαδικασία που το παιδί μπορεί να αποτύχει δεν σημαίνει ότι είναι
αποτυχημενό αλλά θα πρέπει να μάθουν μέσα από τα λάθη του. Ακόμη, ανάλογα με το
γνωστικό επίπεδο των μαθητών μας θα πρέπει να επιλέγουμε την κατάλληλη μέθοδο
διδασκαλίας, καθώς κάποιοι μαθητές υπάρχει περίπτωση να λειτουργούν αποτελεσματικά
στο πλαίσιο μιας ομαδικής συνεργασίας,σε αντίθεση με άλλους που χρεάζονται
επιπρόσθετη προσωπική υποστήριξη και βοήθεια.

Μάλιστα, ο εκπαιδευτικός έχει την υποχρέωση να λειτουργεί ως εμψυχωτής και ως

καθοδηγητής των μαθητών τους, έχοντας συνειδητοποιήσει τον καθοριστικό ρόλο που
διακατέχει στην διαδικασία της μάθησης.Πρόκειται για έναν ρόλο οργανωτή καθώς θα
πρέπει να ρυθμίζει τον χρόνο κατάλληλα, ώστε να καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό όλες οι
ανάγκες των μαθητών. Άλλωστε, οι δάσκαλοι χρειάζεται οπωσδήποτε να κατανοούν το
γνωστικό επίπεδο,στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές αλλά και να τους επιβραβεύουν για τις
εκάστοτε προσπάθειες και τα κατορθώματα τους.Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάζεται μια
διαδικασία συνοικοδόμησης της γνώσης ανάμεσα στους μαθητές και εκπαιδευτικούς,οι
οποίοι απαιτείται να αφουγκράζονται τις ιδέες και τις αντιλήψεις των μαθητών αλλά και τις
κοινωνικά διαμορφωμένες αντιλήψεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Feldman S. R. (2011). Εξελικτική Ψυχολογία- δια βίου ανάπτυξη. Αθήνα: Gutenberg.

Vygotsky,L.,Semyonovitch, L. S. (2008). Σκέψη και Γλώσσα. Αθήνα: Γνώση

Χρήστου Π. Φράγκο.(2002). Ψυχοπαιδαγωγική- Παιδαγωγική Σειρά. Αθήνα:Gutenberg

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Κ. (2009). Η Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης στη Θεωρία του L.S. Vygotsky.
Αθήνα: Gutenberg.

Piaget, J. (1983). Piaget’s Theory στο Handbook of Child Psychology, Vol 1.New York: Willey.

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

https://paroutsas.jmc.gr/piag-vyg.htm

https://www.tameteora.gr/apopseis-sxolia/apopseis/138469/%ce%b7-%cf%83%cf%85%ce
%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%ae-%cf%84%ce%bf%cf%85-lev-vygotsky-%cf%83%cf
%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%b1%ce%af%ce%b4%ce%b5%cf%85%cf
%83%ce%b7/