Projekt - Nauka jako przygoda.

Fizyka

Fizykę można zdefiniować jako naukę przyrodniczą, zajmującą się badaniem

otaczającego nas świata i praw nim rządzących.

Fizyka nie stanowi jednak odrębnej dziedziny nauki. Powszechności praw fizyki oraz
podmioty badań łączą fizykę z innymi dyscyplinami naukowymi, czego efektem są dziedziny
leżące na pograniczu np. biofizyka, chemia fizyczna czy geofizyka.

Podstawowym celem nauczania fizyki w szkole podstawowej jest kształtowanie

podstaw rozumowania naukowego obejmującego wyjaśnianie zjawisk fizycznych,
interpretowanie oraz wykorzystanie wyników. W ten sposób uczniowie zdobędą narzędzia
niezbędne do poznawania przyrody, rozumienia jej podstawowych prawidłowości i
korzystania ze zdobytej wiedzy i umiejętności. Nauczanie fizyki będzie wymagało ćwiczenia
coraz bardziej złożonych umiejętności, inspirowania ucznia do konstruowania coraz
trudniejszych pytań i szukania na nie odpowiedzi.
Zgodnie z założeniami podstawy programowej kształcenia ogólnego w procesie
nauczania fizyki należy w uczniu wykształcić umiejętności:
- myślenia matematycznego – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki i fizyki w
życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym,
- myślenia naukowego – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do
identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na
obserwacjach empirycznych, dotyczących zjawisk i procesów fizycznych oraz wymiany zdań
w procesie dyskusji,
- posługiwania się pojęciami i językiem charakterystycznym dla fizyki,
- odróżniania znaczenia pojęć w języku potocznym od ich znaczenia w nauce,
- posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w celu
poznawania i opisywania zjawisk,
- rozwiązywania typowych zadań poprzez wykonywanie rutynowych czynności,
- rozpoznawania i kojarzenia z wykorzystaniem pojedynczych źródeł informacji,
- wybierania i stosowania strategii rozwiązywania problemów,
- łączenia różnorodnych informacji i technik doświadczalnych,
- formułowania komunikatu o swoim rozumowaniu oraz uzasadnianiu podjętego działania,
- wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji oraz ich weryfikowania,
str. 1
- rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych,
- pracy zespołowej, poszanowania zasad i norm etycznych w procesie nauczania i uczenia się.
Podczas realizacji materiału nauczania z fizyki uczeń powinien:
- operować językiem fizyki,
- formułować podstawowe prawa fizyki i interpretować je,
- rozwiązywać proste zadania problemowe i rachunkowe,
- wykonywać proste doświadczenia, formułować obserwacje i wyciągać wnioski,
- bezpiecznie stosować sprzęt laboratoryjny,
- posługiwać się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi,
- doceniać rolę wiedzy fizycznej w życiu codziennym,
- świadomie i aktywnie uczestniczyć w procesie edukacyjnym,
- kształtować właściwe postawy w zakresie dbałości o zdrowie i ochronę środowiska,
- dostrzegać piękno i harmonię otaczającego świata dzięki poznaniu praw fizycznych.

str. 2
 Tematy i główne treści
Osiągnięcia ucznia i przykładowe ich zastosowanie Klasa Warsztaty
nauczania
Wielkości fizyczne, jednostki i Uczeń:
pomiary • wykonuje prosty pomiar, np. długości czasu wypalania ceramiki, objętości 7, 8 "Wytwarzanie
• wielkości fizyczne i ich pomiar naczynia, gęstości materiału, z którego wykonane jest naczynie, wysokości i zdobienie
• Układ SI naczynia i jego powierzchni, temperatury wypału, pojemności naczyń, 7, 8 ceramiki
• niepewność pomiarowa powierzchni wykopu, głębokości wykopu, i wyraża wielkości fizyczne w metodami
odpowiadających im jednostkach oraz podaje wynik w Układzie SI, stosowanymi
• przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina), w XIV w."
• zapisuje wynik pomiaru w tabeli, 7, 8 oraz
• posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej, 7, 8 "Warsztaty o
•zapisuje wynik pomiaru jako przybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfr 7, 8 metodach
znaczących), 7, 8 pracy
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, archeologa"
mega-). 7,8

Atomy i cząsteczki • podaje przykłady świadczące o cząsteczkowej budowie materii, np. podanie 7, 8 "Wytwarzanie
• atomy budowy cząsteczkowej surowca (surowców), z którego wykonane jest naczynie i zdobienie
• cząsteczki (tzn. krystaliczna, amorficzna itp.). ceramiki
metodami
stosowanymi
w XIV w."
Właściwości ciał stałych, cieczy i • podaje, że substancja może występować w trzech stanach skupienia, 4, 5, "Wytwarzanie
gazów • wymienia, jakie właściwości mają substancje znajdujące się w stałym stanie 6, 7, 8 i zdobienie
• stan skupienia substancji skupienia, np. czy surowiec, z którego wykonane będą naczynia, przed ceramiki
• właściwości substancji w stałym wypaleniem, jest plastyczny, sprężysty lub kruchy, jakie z tych właściwości straci metodami
stanie skupienia po wypaleniu? Dlaczego tak się dzieje? stosowanymi
• podaje przykłady innych ciał plastycznych, sprężystych, kruchych, w XIV w."
• wyjaśnia, że podział na ciała sprężyste, plastyczne i kruche jest podziałem
nieostrym.

str. 3
Masa a ciężar
• masa i jej jednostka
• ciężar ciała
Gęstość i jej wyznaczanie
• gęstość i jej jednostka w układzie SI
• posługuje się pojęciem: masa ciała, ciężar ciała, wyraża masę i ciężar w 7, 8 "Wytwarzanie
jednostkach Układu SI, wykonuje działania na jednostkach masy i ciężaru i zdobienie
(zamiana jednostek), ceramiki
• wyznacza masę ciała za pomocą wagi laboratoryjnej, np. przeliczanie ilości metodami
surowców do wykonania określonej liczby naczyń? Przeliczanie ilości surowców stosowanymi
do wykonania mieszanki potrzebnej do wypalenia jednego naczynia? Badanie w XIV w."
ciężaru i masy naczynia przed i po wypaleniu. Obliczanie ciężaru i masy obiektów oraz
znalezionych w wykopalisku archeologicznym. Obliczanie masy i ciężaru "Warsztaty o
pojedynczego obiektu i szacowanie, na podstawie znanej całkowitej masy metodach
wszystkich znalezisk, ile obiektów zostało znalezionych. pracy
archeologa"
• posługuje się pojęciem masy i gęstości ciała, wyraża gęstość w jednostce Układu 7, 8 "Wytwarzanie
SI, wykonuje działania na jednostkach gęstości (zamiana jednostek), np. i zdobienie
przeliczanie ilości i rodzaju substancji, z której zostanie wykonane naczynie (np. ceramiki
zamiana kilogramów na gramy, m3 na cm3 itp.); metodami
• wyjaśnia, dlaczego ciała zbudowane z różnych substancji mają różną gęstość, np, stosowanymi
dlaczego nie wypalano naczyń z jednego surowca ale z ich mieszanki? w XIV w."
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania gęstości
substancji, np. znajdowanie gęstości substancji, z których wykona się mieszankę
do stworzenia naczynia.
• wyznacza objętość dowolnego ciała za pomocą cylindra miarowego, np.
wykonanie obliczeń gęstości lub masy naczynia.
• wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie
prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki,
• rozwiązuje zadania, stosując do obliczeń związek między masą, gęstością i
objętością ciał,
str. 4
Energia • podaje przykłady różnych form energii, np. udział różnych form energii w 7, 8 "Wytwarzanie
• formy energii procesie tworzenia i wypalania naczyń. i zdobienie
ceramiki
metodami
stosowanymi
w XIV w."
Moc i jej jednostki • posługuje się pojęciem mocy i wyraża ją w jednostkach układu SI, 7, 8 "Wytwarzanie
• moc • stosuje do obliczeń związek mocy z energią i czasem, w którym została i zdobienie
• jednostka mocy wykonana, np. obliczanie mocy pieca potrzebnej do wypalenia określonej liczby ceramiki
naczyń w określonym czasie. metodami
stosowanymi
w XIV w."
Energia wewnętrzna i • posługuje się pojęciem energii wewnętrznej i wyraża ją w jednostkach układu SI, 4, 5, "Wytwarzanie
temperatura np. jak zmienia się energia wewnętrzna surowca przed i po wypaleniu w piecu? 6, 7, 8 i zdobienie
• energia wewnętrzna • posługuje się pojęciem temperatury, np. jaki wpływ ma temperatura pieca na ceramiki
• temperatura wypalenie surowca (słabo i silnie wypalona ceramika)? Jak zmierzyć temperaturę metodami
• skale temperatur naczynia przed wypaleniem i po wypaleniu? Jakich przyrządów używano kiedyś a stosowanymi
jakich dzisiaj do mierzenia temperatury pieców wypalających ceramikę? w XIV w."
• posługuje się skalami temperatur Celsjusza, Kelwina,
• przelicza temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i
odwrotnie,
• planuje i wykonuje pomiar temperatury, np. dobranie prawidłowej temperatury
potrzebnej do wypalenia surowca w piecu,
• rozpoznaje, że ciała o równej temperaturze pozostają w stanie równowagi
termicznej.

Zmiana energii wewnętrznej w • podaje sposoby przekazywania ciepła (konwekcja, przewodnictwo, 6,7, 8 "Wytwarzanie
wyniku wykonanej pracy i promieniowanie), np. który ze sposobów przekazywania ciepła używano do i zdobienie
przepływu ciepła wypalania ceramiki? ceramiki
• ciepło • posługuje się pojęciem ciepła i wyraża je w jednostkach układu SI, metodami
• jednostka ciepła • opisuje, na czym polega cieplny przepływ energii pomiędzy ciałami o różnych stosowanymi
• sposoby przekazywania ciepła temperaturach, np. obliczanie za pomocą przyrządów pomiarowych o ile stopni w XIV w."

str. 5
 wzrośnie temperatura surowca po włożeniu go do pieca a o ile w danym
momencie spadnie temperatura pieca?
• wskazuje, że energię układu (energię wewnętrzną) można zmienić przekazując
energię w postaci ciepła, np. w jaki sposób utrzymać stałą temperaturę pieca do
wypalania ceramiki?
• wskazuje, że nie następuje przekazywanie energii w postaci ciepła (wymiana
ciepła) między ciałami o tej samej temperaturze, np. pomiar temperatury naczyń i
pieca w trakcie procesu wypalania.
Topnienie i krzepnięcie • rozróżnia i opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia jako procesy, w których 4, 5, "Wytwarzanie
• topnienie dostarczenie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany temperatury, np. 6, 7, 8 i zdobienie
• ciepło topnienia określanie pór roku, miesięcy i dni w jakich najlepiej przeprowadzać prace ceramiki
• krzepnięcie archeologiczne, podanie przykładów wpływu zjawiska topnienia i krzepnięcia na metodami
• ciała o budowie krystalicznej stan zachowania znalezisk archeologicznych. stosowanymi
i bezpostaciowe • wyznacza temperaturę topnienia wybranej substancji i analizuje tabele w XIV w."
temperatur topnienia substancji, np. sprawdzanie w tabelach, jaka jest temperatura oraz
topnienia substancji wchodzących w skład surowca do wyrobu ceramiki, podanie, "Warsztaty o
jakiej temperatury nie może przekroczyć piec do wypalania aby nie stopić metodach
surowca, dobór składu surowca i temperatury pieca aby uzyskać idealnie pracy
wypaloną ceramikę, archeologa"
• sporządza wykresy zależności temperatury od czasu ogrzewania (oziębiania) dla
zjawisk topnienia i krzepnięcia, np. tworzenie wykresów czasu wypalania i
stygnięcia ceramiki,
Fale dźwiękowe • podaje przykłady źródeł dźwięku, 7, 8 "Warsztaty o
• cechy dźwięku • demonstruje powstawanie i rozchodzenie się fal dźwiękowych, metodach
• infradźwięki • posługuje się pojęciami: infradźwięki, ultradźwięki, pracy
• ultradźwięki • wymienia przykłady źródeł i zastosowań ultradźwięków oraz infradźwięków, np. archeologa"
podanie sposobów wykorzystania fal dźwiękowych przy wykrywaniu znalezisk
archeologicznych oraz określaniu rodzaju znaleziska (USG, sonar itp.)
• wymienia szkodliwe skutki hałasu,
• przedstawia rolę fal dźwiękowych w przyrodzie.

str. 6
Fale elektromagnetyczne
• rodzaje fal
elektromagnetycznych
Bieguny magnetyczne. Kompas
• bieguny magnetyczne Ziemi
• wzajemne oddziaływanie
biegunów magnetycznych
Astronomia - zajęcia
ponadprogramowe.
• BIG BANG czyli powstanie
wszechświata
• sztuczne i naturalne satelity
Ziemi
• wymienia poszczególne rodzaje fal elektromagnetycznych, np. użycie 8 "Warsztaty o
promieniowanie X do określenia rodzaju znaleziska, użycie promieniowanie X do metodach
wykrywania mikropęknięć w naczyniach ceramicznych, wpływ promieniowania pracy
UV na znaleziska archeologiczne, datowanie znaleziska przy pomocy wykrywania archeologa"
pierwiastków promieniotwórczych (promieniowanie gamma), sterowanie dronem
przy pomocy promieniowania podczerwonego jak i fal radiowych, jaki wpływ ma
promieniowanie kosmiczne na znaleziska archeologiczne (np. mikrofale).
• posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi, 4, 5, "Warsztaty o
• demonstruje oddziaływanie biegunów magnetycznych, 6, 7, 8 metodach
• opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę pracy
działania kompasu, np. wyznaczanie umiejscowienia stanowiska archeologicznego archeologa"
za pomocą kompasu.
• przedstawia okres i sposób powstanie naszej planety, np. jaki wpływ na 4, 5, "Warsztaty o
znaleziska archeologiczne i ich rodzaj miały poszczególne etapy kształtowania się 6, 7, 8 metodach
Ziemi, pracy
• wymienia naturalne i sztuczne satelity Ziemi, archeologa"
• opisuje, w jaki sposób umieszcza się satelity geostacjonarne i w jaki sposób
działają, np. wykorzystywanie systemu GPS do wyznaczania umiejscowienia
stanowiska archeologicznego na mapie, wykorzystywanie drona do
umiejscawiania stanowisk archeologicznych (położenie GPS).
str. 7
 Współczesna dydaktyka preferuje metody aktywizacji uczniów, skłanianie ich do
twórczej pracy i włączanie ich do procesu dydaktycznego. Szczególnie godne polecenia są
takie metody, które prowadzą do tworzenia sytuacji problemowych, np. burza mózgów,
realizacja projektów i eksperymentów, samodzielne wykonywanie pomocy naukowych,
stosowanie gier dydaktycznych, organizowanie konkursów itp. Ucząc się przez
doświadczenie i przeżywanie, uczniowie nabywają umiejętności ogólne –
ponadprzedmiotowe. Uczeń powinien świadomie i aktywnie uczestniczyć w lekcji i czuć się
odpowiedzialny za wyniki własnej pracy.
Należy kształcić umiejętność poszukiwania, porządkowania, selekcjonowania i
przetwarzania informacji z różnych źródeł, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych
technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Istotną rolę w kształtowaniu dojrzałości społecznej i rozwijaniu odpowiedzialności za
innych odgrywa praca w grupach. Praca w grupach przyczynia się do rozwijania umiejętności
komunikowania się oraz aktywnego zaangażowania się w proces zdobywania wiedzy.

Mariusz Bilicki
nauczyciel fizyki
w Szkole Podstawowej nr 5
im. Marii Skłodowskiej - Curie
w Zgorzelcu

str. 8