Sosyedad at Literatura Reviewer
Unang Aralin: Panunuring Pampanitikan
Panunuring pampanitikan
• Malalim na pagaaral, pagtatalakay,
pagpapaliwanag, at paghimay ng mga
akdang pampanitikan sa pamamagitan
ng paglalapat ng ibat-ibang dulog ng
kritisismo para sa mabisang pag-unawa
sa mga malikhaing manunulat at mga
katha.
• Kinakailangan ang lubos na kaalaman
sa kathang sinusuri tulad ng buong
nilalaman ng akda, paraan ng
pagkakabuo nito at ang ginamit ng
awtor na pamamaraan o istilo.
• Kinakailangan ding ang manunuri ay
may opinyong bunga ng obhektibong
pananaw laban man o katig sa katha,
kaya mahalagang siya ay maging
matapat.
Panitikan
• Nanggaling ang salitang ito mula sa
'pang-titik, an', kung saan ikinabit ang
unlaping "pang" at hulaping-an" sa
salitang ugat na titik.
• Ang may-bahid kanluraning salitang
literatura ang isa pang katawagan para
sa larangan ng panitikan.
• Nagmula ang salitang literatura sa
salitang Latin-littera- na
nangangahulugang "titik".
Teoryang Pampanitikan:
1. Imitative
2. Expressive
3. Affective
Mga Uri ng Panitikan:
1. Kathang-isip
2. Hindi kathang-isip
Dalawang pangunahing anyo ng panitikan:
1. Tuluyan o Prosa
• Maluwang na pagsasama-sama ng mga
salita sa loob ng pangungusap.
• Nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangungusap o pagpapahayag.
Hal: Alamat, Anekdota, Nobela, Pabula,
Parabola, Maikling kwento, Dula, Sanaysay,
Talambuhay, Talumpati, Balita, Kwentong
bayan.
2. Patula o panulaan
• Pagbubuo ng pangungusap sa
pamamagitan ng salitang binibilang na
pantig sa taludtod na pinagtugma-
tugma, at nagpapahayag din ng mga
salitang binibilang ang mga pantig at
pagtutugma-tugma ng mga dulo ng
mga taludtod sa isang saknong.
Hal: Tulang pasalaysay, Awit, Korido,
Kantahin, Epiko, Balad, Salawikain, Butong at
Tanaga.
Kahalagahan ng Panitikan
1. Nagbibigay ang panitikan ng isang
magandang pagtakas sa realidad at ibinabahagi
nito ang isang uri ng libangan para sa mga tao.
2. Nagkakaroon ng malaking tulong ang
panitikan sa paghulma ng lipunan dahil
tintulungan nito ang mga mamamayan na
bumuo ng opinyon sa mundo at kwestiyonin
ang kasalukuyang sistema.
3. Ang panitikan ay nagsasalamin sa kulturang
pinagmulan nito. Dahil dito, nagiging isang
magandang kasangkapan ang panitikan upang
masalamin ang kultura at pamumuhay ng
pangkasalukuyang lipunan upang mas
maitindihan ito ng mga susunod na henerasyon.
 • Isa itong uri ng mahalagang panlunas 3. Sikolohikal
na tumutulong sa mga tao upang • Nagpapakita ng isang ekspresibong
makapagplano ng sari-sariling mga pananaw.
buhay, upang matugunan ang kanilang • Layunin na nais ipabatid ng Panitikan
mga suliranin, at upang maunawaan na isinusuri ang ipaliwanag sa
ang diwa ng kalikasan ng pagiging pamanagitan ng pagpapakita ng mga
makatao. salik sa pagbuo ng nayurang pag-
uugali, paniniwala, pagkatao sa isang
Panunuring Pampanitikan: tauhan sa kanyang akda.
Kelley Griffith also (2002) presented an
expanded model of places to look for meaning 4. Sosyolohikal-panlipunan
in literature. • Tinitingnan ang akda bilang produkto
ng kamalayang panlipunan ng may-
ALL REALITY: akda.
➢ Author • Ang kaalaman tungkol sa kaganapang
- Biography, Author as Artist, panlipunan ang pinahahalagahan dito.
History • Pamilya, simbahan, edukasyon, batas,
➢ Work pulitika, kultura, at ekonomiya.
- Form, Linguistic Makeup,
Intertextuality Pananalig – pangalawang sangay naman ng
➢ Reader panunuring pampanitikan.
- Individual, Cultural Context,
Historical Context 1. Klasismo
• Layunin ng Panitikan ay maglahad ng
Mga sangay ng Panunuring Pampanitikan: mga pangyayaring payak ukol sa
1. Pormalistiko o pang-anyo pagkakaiba ng mga estado sa buhay ng
• May pananaw na ang akda o teksto ay dalawang nag-iibigan, karaniwan ang
dapat surin at pahalagahan kung ibig daloy ng mga pangyayari, matipid at
talagang masukat ang kagandahan ng piling pili sa paggamit ng mga salita at
akda. laging nagtatapos ng may kaayusan.
Tunguhin:
A. Nilalaman 2. Romantisismo
B. Kaanyuan o Kayarian • Layunin ng teoryang ito na ipamalas ay
C. Paraan ng pagkakasulay ng akda ibat-ibang paraan ng tao o sumasagisap
sa tao sa pag-aalay ng kantang pag-ibig
2. Moralistiko (Pagdulog-moralistiko) sa kapwa, bansa at mundong
• Layuning makagbigay ng aral sa mga kinalakhan.
mambabasa.
• Sinusuri ang pagpapahalagang ginamit 3. Realismo
• Tumatalakay sa katotohanan sa
lipunan.
 • Karaniwang pinapaksa ang kalagayan
na nangyari sa lipunan tulad ng
kurapsyon, katiwalian, Kahirapan,
diskriminasyon, at gobyerno.
4. Impresyunalismo
• Isang kilusang sining ng ika-19 na siglo
• Bukas na komposisyon, diin sa tumpak
na paglalarawan at kadalasang
nagpapatunay sa mga epekto ng
paglipas ng panahon.
5. Peminismo
• Naglalayong iwasto ang mga maling
pananaw tungkol sa kahalagan,
tungkulin at kahulugan ng babae sa
lipunan.
6. Imahismo
• Ginagamit upang epektibong maihatid
ang wastong imahe na magbibigay
daan sa wastong mensahe.
7. Historikal
• Naglalayong ipakita ang karanasan ng
isang lipi ng tao na siyang masasalamin
sa kasaysayan at bahagi ng kanyang
pagkahubog.
8. Arkitaypyal
• Tinayawag din na mitolohikal o
ritwalismo.
Mga Bahagi ng Panunuring Pampanitikan:
1. Pamagat – pangalan ng akda at may-akda ng
iyong sinusuri at paksa na iyong ilalahad sa
paghihimay.
2. Panimula – impormasyon na may
kaugnayan sa iyong sanaysay at kasiya-siyang
pambungad na talata kinabibilangan ng angkop
na pahayag na tesis.
3. Paglalahad ng Tesis – kadalasang
nakapaloob sa panimula; nagsasabisa iyong
mambabasa kung ano ang aasahan sa kaniyang
mababasa:
- ito ay nagpapahayag ng layunin ng
iyong sanaysay
- ang puntong iyong gusto iparating.
4. Katawan – naglalaman ng paliwanag ng
iyong mga ideya at katibayan mula sa teksto at
sumusuporta sa iyong inilalahad na tesis.
5. Konklusyon – ang buod ang mga
pangunahing punto na iyong ginawa, na may
katuturang komento tungkol sa teksto na iyong
pinag-aaralan.
Mga Kritikong Pilipino at Banyaga:
1. Alejandro G. Abadilla – isang makata,
sanaysayista at kuwentista at tinaguriang "Ama
ng Makabagong Tulang Tagalog".
2. Teodoro Agonailo – isang bantog na
manunulat, makata, manunuri at
mananalaysay. Siya ay tanyag sa kanyang aklat
na "Ang Maikling Kwentong Tagalog".
3. Clodualdo Del Mundo – isang bantog na
manunulat, kritikong pampanitikan at nobelista
ng komiks. Naging co-founder at naging unang
Presidente ng Panitikan noong 1935.
4. Virgilio S. Almario – kilala sa kanyang
sagisag-panulat na Rio Alma. Isa siyang
makata, kritiko, tagapagsalin, editor, guro at
tagapamahalang pangkultura ng Pilipinas.
5. Lamberto E. Antonio – isang Pilipinong
manunulat at kabilang sa tatlong tungkong
batong panulaang Filipino kasama sina Virgilio
S. AImario at Rogelio G. Mangahas.
6. Lope K. Santos – isang tanyag na
manunulat, abogado, fritiko, lider, obrero,
mananalaysay, nobelista at "Ama ng
Pambansang Wika at Balarila ng Pilipinas."
Naging director ng Surian ng Wikang
Pambansa. Isa sa kanyang nobela ay ang
Banaag at Sikat.
7. Rogelio G. Mangahas – isang kritiko na
kabilang sa tungkong batong panulaang
Filipino.
8. Fernando B. Monleo – isang alureadong
makatang nagsulat ng nobelang "Tres
Muskiteras." Kilala siya bilang "Prinsipe ng
Balagtasan."
9. Ponciano B. Pineda – isang manunulat,
guro, linggwista, abogado, at "Ama ng
Komisyon ng Wikang ilipino."
Ikalawang Aralin: Isyung Panlipunan
Lipunan – Tumutukoy sa mga taong sama-
samang naninirahan sa isang organisadong
komunidad na may isang batas, tradisyon, at
pagpapahalaga.
lsyung Panlipunan – Pampublikong usapin,
nakakaapekto ito hindi lamang sa isang tao sa
lipunan kundi sa isang malaking bahagi mismo
ng nasabing lipunan.
• Karaniwan sa mga isyu ng lipunan ay
sumasalamin sa mga suliraning
kinakaharap ng lipunan.
1. Isyung Ekonomiko
• Ito ay nagbubunga ng mga pagkawala
ng trabaho ng mga tao na depende sa
lugar, kasarian, edukasyon, at
kadalasan sa mga grupong etniko.
2. Problemang Pangkapitbahayan
• Ang mga ganitong komunidad ay
kadalasang may mataas na dropout rate
sa hayskul, at ang mga bata na lumalaki
sa mga ganitong komunidad ay
kadalasang may mababa sa walang
pagkakataon na mag-aral sa kolehiyo.
3. Diskriminasyon sa Edad
• Nang minsan, may mga problema sa
lipunan na ang sanhi ay ang pagtangi sa
edad ng isang tao.
4. Problemang Pantrabaho
• Kabilang dito ang stress, pagnanakaw,
paggugulo sa kapwa tao, hindi pantay
ang sahod, papoot ng ibang lahi, ati iba
pa.
5. Hindi Pagkapantay-pantay sa Lipunan
• Ito naman ang bunga ng maraming
problemang panlipunan na kung saan
pinagbabasehan ang kasarian,
kapansanan, lahi, at edad na nag
aapekto sa pagtatrato ng isang tao.
Mga akdang tumatalakay sa isyung
panlipunan:
1. Suliraninng Bansang Plipinas
2. Nasaan Na?
3. Aamat ng Daliri
4. Kasarian ba ang Sukatan ng Kakayahan?
Panitikan Hinggil sa Kahirapan
Panitikan – ay nagsasabi o nagpapahayag ng
mga kaisipan, mga damdamin, mga karanasan,
hangarin at diwa ng mga tao. At ito rin ang
pinakapayak na paglalarawan lalo na sa
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.
Kahirapan – Tumutukoy sa kalagayan o
katayuan ng isang tao na walang isang halaga
ng mga pag-aaring materyal o salapi.
Mga sangkap ng kahirapan: Ang Limang
Malalaki ni Phil Bartle, PhD
• Kawalang-Kaalaman
• Sakit
• Kawalang-Pagpapahalaga
• Hindi Mapagkakatiwalaan
• Pagiging Palaasa
Paralegal at Maralita Sanaysay ni Gregorio
V. Bituin Jr.
Ilan sa mga batas na may kaugnayan sa maralita
ay ang mga sumusunod:
a. Artikulo XIII, Seksyon 9 at 10 ng
Konstitusyon ng Pilipinas ng 1987
b. Artikulo III, Bill of Rights ng Konstitusyon
ng Pilipinas ng 1987
c. Republic Act 7279, mas kilala sa tawag na
UDHA (Urban Development and Housing
Act), o Lina Law
d. Executive Order 152
Komprehensibong larawan ng kahirapan na
dapat ugatin ni Ka Pedring Fadrigon
• Ang kagutuman bunga ng pagbalewala
sa pagpapaunlad ng agrikultura
• Kakulangan sa maiinom na malinis na
tubig
• Walang abot kayang pabahay ang
gobyerno na matitirahan
• Kawalan ng trabaho o hanapbuhay
• Kakulangan sa batayang serbisyo sa
pangangailangan sa kalusugan
• Lumalaki ang bilang ng mga out-of-
school youth.
• Kakulangan sa mga programang may
kaugnayan sa social protection.
• Walang malusog na kapaligiran
• Displacement at armed conflict at iba
pang anyo ng karahasan.
• Elite rule at di tunay na demokrasyang
pamumuno
Gitnang Uring Fantasya at Materyal na
Kahirapan sa Neoliberalismo: Politikal na
Kritisismo ng Kulturang Popular ni
Rolando B. Tolentino
• Lumalaki ang bilang ng mga out-of-
school youth.
• Kakulangan sa mga programang may
kaugnayan sa social protection.
• Walang malusog na kapaligiran
• Displacement at armed conflict at iba
pang anyo ng karahasan.
• Elite rule at di tunay na demokrasyang
pamumuno
1. Pagtukoy sa kondisyong sumisikil sa
aktuwal na materyal na kondisyon, pagwaksi sa
pagiging kulang sa materyal na lagay at marka
ng gitnang uri ng panuntunan, at pribatisadong
paghahabol sa panahon na walang sistemikong
serbisyo publiko at pagtulong na mahihita sa
estado.
2. Melankolia ng Gitnang Uri
3. Materyal na Kahirapan, Gitnang Uring
Fantasya.
 1. Minsan, sa isang Demolisyon
Maikling kwento ni Greg Bituin Jr.
2. Ang Mahirap, lalong pinahihirapan
ni Kokoy Gan
3. Baclaran Tula ni Edelio De los Santos
Panitikan Hinggil sa Kahirapan
• Kahirapan sa Pilipinas – Akda ni Ghie
• Itaboy ang Kahirapan, Hindi ang
Mahihirap – Akda ni Gregorio V.
Bituin Jr.
• Kahirapan na walang katapusan
• Ugat ng “katamaran” sa kasaysayan
• Paano natin ipapaliwanag ang
kahirapan sa Pilipinas? – Akda ni Philip
Emmanuel Penaflor, PhD
Ikatlong Aralin: Panitikan Hinggil sa
Karapatang Pantao
Dignidad
• Kabuuan ng ating pagkatao
• Tinataglay ng bawat tao – kaya tayong
lahat ay pantay-pantay
Karapatang Pantao
• Tumutukoy sa "payak na mga
karapatan at mga kalayaang nararapat
na matanggap ng lahat ng mga tao."
• Saligan ng kalayaan, hustisya at
kapayapaan sa mundo.
• Nagbibigay gabay sa mga tao upang
panghawakan ang kanilang mga buhay
at umaksyon para sa pagbabago sa
lipunan.
Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatang
Pantao
• Ang karapatang pantao ay ang mga
karapatan na tinatamasa ng tao sa
sandaling siya ay isilang.
Historikal ng Pag-unlad ng Konsepto ng
Karapatang Pantao
• “Cyrus Cylinder” (539 B.C.E.)
• Sinaunang kabihasnan tulad ng India,
Greece, at Rome.
• Relihiyon at pananampalataya sa Asya
tulad ng Judaism, Hinduism,
Kristiyanismo, Buddhism, Taoism,
Islam at iba pa
• 1215- Magna Carta
• Petition of Right (1628)
• Bill of Rights (1791)
• Declaration of the Rights of Man and of
the Citizen (1789)
• The First Geneva Convention (1864)
• Universal Declaration of Human
Rights (1948)
• Katipunan ng mga Karapatan o Bill of
Rights
Natural Rights - Mga karapatang taglay ng
bawat tao kahit hindi ipagkaloob ng Estado.
Constitutional Rights - Mga karapatang
ipinagkaloob at pinangangalagaan ng Estado.
• Karapatang Politikal
• Karapatang Sibil
• Karapatang Sosyo-ekonomik
• Karapatan ng akusado
Statutory - Mga karapatang kaloob ng binuong
batas at maaaring alisin sa pamamagitan ng
panibagong batas.
Katangian ng Karapatang Pantao
1. Likas sa Tao (Inherent)
2. Pandaigdigan (Universal)
3. Di-mahahati (Indivisible)
4. Di-maiaalis (Inalienable)
Grupo o Klasipikasayon ng mga Karapatan
Ayon sa Katangian (Nature)
• Civil Rights o Karapatang Sibil
• Political Rights o Karapatang Pulitikal
 • Economic Rights o Karapatang Pang-
Ekonomiya
• Social Rights o Karapatang
Panlipunan
• Cultural Rights o Karapatang Pang-
Kultura
Ayon sa kung sino ang Tumatanggap
(Recipient)
• Individual Rights
• Collective/ Group Rights
Ayon sa Pinagmumulan (Source)
• Natural Rights
• Legal Rights
Ayon sa Pagpapatupad (Implementation)
• Immediate
• Incremental o Progressive
Ayon sa Derogability
• Non-derogable o absolute rights
• Derogable or relative rights
Ang Uri ng Karapatang Pantao:
1. Indibidwal o personal na karapatan
a. Karapatang Sibil
b. Karapatang Pulitikal
c. Karapatang Panlipunan
d. Karapatang Pangkabuhayan
e. Karapatang Kultural
2. Panggrupo o kolektibong karapatan
Mga Batayang Legal ng Karapatang Pantao
• Ang pagkakaroon ng karapatang
pantao ay nakabatay sa mga
ginagawang batas sa Pilipinas at sa mga
pandaigdigang kasunduan.
• Ang mga pangunahing instrumentong
legal ay ang Saligang-Batas ng
Pilipinas at ang Pandaigdigang
Deklarasyon ng Karapatang Pantao
Mga Artikulo sa Saligang-Batas ng Pilipinas
na Kumikilala sa Karapatang Pantao
Ang karapatang pantao ng mga Pilipino ay
maliwanag na naksulat sa Saligang-Batas ng
1987. Sa dokumentong ito, ang mga karapatang
pantao ay nasa:
• Bill of Rights (Art. III);
• Pagboto (Art V);
• Deklarasyon ng mga Prinsipyo at
Patakaran ng mga Estado (Art II);
• Katarungang Panlipunan at Karapatang
Pantao (Art XIII);
• Pambansang Ekonomiya at Patrimonya
(Art Xii); Edukasyon, Agham at
Teknolohiya, Sining, Kultura at Isports
(Art. XIV).
Ang Pandaigdigang Deklarasyon ng
Karapatang Pantao (Universal Declaration
of Human Rights o UDHR)
Ang UDHR ay nabuo at nilagdaan noong
1948. Ang Pilipinas ay nakalagda sa
deklarasyong ito kayat ang instrumentong ito’y
dapat ipatupad sa ating bansa.
• Sibil na probisyon
• Pulitikal na Karapatan
• Karapatan sa Pangkabuhayan,
Panlipunan at Pangkultura
Ang Pandaigdigang Kasunduan sa
Karapatang Sibil at Pulitikal
Karapatang Sibil
• Karapatang Mabuhay
• Karapatan Maging Malaya
Mga Karapatang Pulitikal
• Pandaigdigang Kasunduan sa mga
Karapatang Pangkabuhayan,
Panlipunan at Pangkultura.
Kasunduan Ukol sa Karapatan ng mga Bata Konsepto ng Paglabag sa Karapatan
(Convention on the Rights of the Child)
Anumang karapatan na hindi natatamasa o
Ang Kasunduan Ukol sa Karapatan ng mga naisusulong ng tao ay isang uri ng paglabag sa
Bata ay isang pandaigdigang kasunduan ng karapatang pantao.
mga bansa upang mabigyang proteksyon ang
mga batang may 18 gulang pababa sa anumang Konsepto ng Paglabag sa Karapatan
bansa sa daigdig. • Pisikal na Paglabag sa Karapatang
• Karapatang mabuhay ng may dignidad Pantao
(Survival Rights) • Sikolohikal at Emosyonal na Paglabag
• Karapatang pangkaunlaran sa Karapatang Pantao
(Development Rights) • Istruktural na Paglabag sa Karapatang
• Karapatan ukol sa pagbibigay Pantao:
proteksyon (Protection Rights) 1. Tahanan
• Karapatan sa pakikilahok (Participation 2. Pamayanan
Right) 3. Paaralan
4. Bansa
Ang Kababaihan sa Lipunang Pilipino 5. Mundo

Kasunduan sa Pag-aalis ng Diskriminasyon Paglabag sa Karapatang Pantao sa Panahon

Laban sa Kababaihan (Convention on ng Kolonisasyon
Elimination of Discrimination Against
Women) Ang mga mamamayan ay biktima ng sistemang
• Karapatan sa pantay na pagtingin sa pang – aabuso at pananamantala.
babae at lalaki • Pakikibaka ng Comfort Women
• Partisipasyon sa pulitikal at • Hangarin ng Comfort Women
pampublikong larangan
• Partisipasyon sa pandaigdigang 1. Isang pormal na paghingi ng
talastasan kapatawaran ng pamahalaang
• Karapatan sa nasyonalidad Hapones.
• Pantay na karapatan sa edukasyon 2. Pagbibigay ng bayad – pinsala sa
• Karapatang maghanapbuhay kanila.
• Karapatan sa pangangalaga ng 3. Paglalagay sa mga textbook ng Hapon
kalusugan at pagpaplano ng pamilya tungkol sa mga dinanas ng Comfort
• Karapatang magtamo ng Women at ang karahasang ginawa ng
pangkabuhayan at panlipunang mga Hapones.
benepisyo
• Pantay na pagtingin sa mga kababaihan Ang mga Jew at ang Holocaust:
sa rural Adolf Hitler
• Pantay na pagtingin sa harap ng batas • Diktador ng Germany
• Karapatang mag-asawa at • Pinamunuan ang Partidong Nazi sa
magkapamilya Germany
 • Naniniwala siya na natatangi ang Obligations of Non-State Actors:
lahing Aryan kaya naman isinagawa • Respect
niya ang tinatawag na Holocaust • Fulfill
Human Rights Abuses
Anne Frank • By Commission
• Isa sa mga kilalang nabuhay noong • By Ommission
panahon ng Holocaust Paglabag sa Misconceptions about Human Rights
Karapatang Pantao ng mga Katutubong Lahat ng mga karapatan ay:
Mamamayan • Indivisible (di nahahati)
HAL: Katutubong Aeta • Interdependent (nakaasa sa isa’t isa)
• Interrelated (magkakaugnay)
Iba pang Paglabag sa Karapatang Pantao
• Yellow – Dog Contract Ikaapat Aralin: Panitikan Hinggil sa Isyung
• Child Soldier Pangmangagawa, Pang-magsasaka, at
• Double Standard Pambansa.

Mga Paglabag sa Karapatang Pantao sa Manggagawa, Magsasaka, Isyung

Panahon ng Diktatura Pambansa
PSA Labor Force Survey Abril 2019
Pamahalaang Diktaturyal • 1.346 milyong trabaho
• Dumaranas ang mga mamamayan ng • 42.242 milyong Filipino ang may
pisikal at sikolohikal na pagpapahirap. trabaho
• Ang mga desaparecidos; ito ang tawag
sa mga bangkay na hindi pa mahanap 1987 Konstitusyon ng Republika ng
pa. Pilipinas
Artikulo III, Seksyon 3
Mga Hakbang Upang Mabigyang • Lubos na proteksyon sa paggawa
Proteksyon Laban sa Mga Paglabag sa • Puspusang employment at pantay na
Karapatang Pantao pagkakataon sa lahat
• Pagbalangkas ng mga patakaran at
1. Pagdulog sa mga lokal na hukuman. desisyon tungkol sa karapatan at
2. Pagdulog sa Pandaigdigang Korteng benepisyo
Pangkatarungan (International Court of
Justice). Artikulo III, Seksyon 4
3. Edukasyon para sa karapatang pantao. • Proteksyon sa mga magsasaka sa
4. Pagsasabuhay ng karapatang pantao. pagmamay-ari ng mga lupang kanilang
sinasaka at tumanggap ng kabahagi sa
State Obligations: mga bunga niyon
• Respect
• Protect
• Fulfill
Isyung Pambansa: Pluma at Papel
Kahirapan – agawan sa Teritoryo • Sinulat ni Rogelio Ordonez para sa
Korapsyon – pandemyang Covid 19 mga biktima ng masaker sa Mendiola,
Droga – kawalan ng Trabaho mga pagpatay sa Hacienda Luisita, at sa
Kidapawan.
Pagsusuri ng Tula:
Tula – Panawagan ng puso at nilalaman ng Ang Akdang Tula
damdamin “Di na Ako Makahabi ng Tula” Ni Rogelio
Iba’t-ibang anyo: L. Ordonez
• Tulang Pasalaysay (Narrative Poetry)
• Tulang Dula (Dramatic Poetry) Pagsusuri ng Tula:
• Tulang Dalityapi (Lyric Poetry) Sosyolohikal na Pagdulog – Tumutukoy sa
• Tulang Patnigan (Joustic Poetry). pagsusuri ng relasyon ng tao sa lipunan, sa
pulitika, relihiyon, at paghahanapbuhay.
Elemento ng Tula
1. Sukat Ika-limang Aralin: Mga Isyung
2. Sesura Pangkasarian
3. Saknong
4. Tugma Mga Terminolohiya:
5. Indayog Sex o Seksuwalidad
• Tumutukoy sa natural o biyolohikal na
Tayutay (Figures of Speech) katangian na nagtatakda ng pagkakaiba
Mga uri ng tayutay: ng babae sa lalaki.
• Pagtutulad (simile)
• Pagwawangis (methapor) Gender o Kasarian
• Pagtatao (personification) • Tumutukoy sa isang aspektong kultural
• Pagmamalabis/eksaherasyon na natutuhan hinggil sa seksuwalidad.
(hyperbole)
• Pagpapalit-tawag (metonymy) Oryentasyong Seksuwalidad (Sexual
• Pagpapalit-saklaw (synecdoche) orientation)
• Tumutukoy sa pisikal at emosyonal na
Rogelio L. Ordonez atraksiyon na nararamdaman ng isang
• Premyadong manunulat indibidwal para pa sa isa pang
• Kwentista indibidwal para sa isa pang indibidwal.
• Nobelista
• Makata Pagkakakilanlan Pangkasarian (Gender
• Peryodista Identity)
• Makata ng Bayan (KM64 Poetry • Kinikilala bilang malalim na
Collective) damdamin at personal na karanasang
pangkasarian ng isang tao.
Heteroseksuwal (Heterosexual) • Ang babaylan ay isang lider-ispiritwal
• Tumutukoy sa mga taong na may tungkuling panrelihiyon at
nagkakanasang seksuwal sa miyembro maihahalintulad sa mga sinaunang
ng kabilang kasarian. priestess at shaman.

Homoseksuwal (Homosexual) SOGIE Bill

• Tumutukoy sa mga taong nagkakaroon • Sa kasalukuyan, may dalawang
ng seksuwal na pagnanasa sa mga taong panukala na tumatalakay sa SOGIE:
nabibilang sa katulad na kasarian. Senate Bill 159, o AntiDiscrimination
Act, sa Senado; at House Bill 258, o
SOGIE Equality Act, sa Kamara.
Lesbian (Tomboy)
• Tumutukoy sa mga babae na ang kilos SOGIE
at damdamin ay panlalaki. • Ito ay isyu ng 'sexual orientation'.
• Magkamukha ang pakahulugan dito ng
Gay (Bakla) dalawang panukala ngunit may
• Tumutukoy sa mga lalaking kaonting pagkakaiba.
nakakaramdam ng atraksiyon sa • Tinutukoy nito ang direksyon ng
kanilang kapwa lalaki. emosyonal at sekswal na pagkaakit o
gawi ng isang tao.
Transgender
• Tumutukoy sa isang tao na Mga Halimbawa ng Panitikan na
nakakaramdam na siya ay nabubuhay Nagpapakita ng Isyu sa Kasarian:
sa maling katawan.
Noli Me Tangere
Bisexual (Biseksuwal) • Mga sipi mula sa liham ni Dr. Jose
• Tumutukoy sa mga taong Rizal sa Kadalagahan ng Malolos
nakakaramdam ng atraksiyon sa • Pakikipagsulatan ni Rizal sa Kaniyang
dalawang kasarian. mga Kasambahay.

Asexual (Aseksuwal) Ika-Anim na Aralin: Panitikan Hinggil sa

• Tumutukoy sa mga taong walang
nararamdamang atraksiyong seksuwal
sa anumang kasarian.
Ang sinasabing “Ikatlong Kasarian”
LGBT – Lesbian, Gay, Bisexual at
Transgender
• Sa pagtalakay ng kasaysayan ng LGBT
sa Pilipinas, mababanggit ang mga
babaylan noong ika-16 hanggang ika-
17 siglo.
Sitwasyon ng mga Pangkat Minorya
• Ang katutubong mamamayan ng
Pilipinas ang nagpapanatili ng kultura
at pagkikilanlan ng bansa.
• Ang pambansang minorya ay
mardyinalisadong grupo sa ekonomiya,
pulitika, at panlipunan sa Pilipinas.
• Binubuo nila ang 15 hanggang 20
porsiyento ng populasyon ng bansa.
Batas na Nagpoprotekta sa mga Katutubo: Literary Terms:
• Indigenous People’s Rights Act (IPRA,
Narrative Plot – Pagkakasunod sunod
1997)
hanggang sa wakas.
• Philippine Task Force for Indigenous
People’s Rights (DRIPS, 2018) Narrative Discourse –
• Charter ng United Nation (philtfip.org,
Flashback –
2020)
Flash forward – “In medias res”
Aralin sa Paglikha ng Tula:
Istilo Editorial Narrator – Opinyon
• Batay sa kanyang emosyon, saloobin, Verisimilitude – Nagpapakita ng katotohanan
at karanasan sa ating bansa.
• Tatak ng pagkakakilanlan sa kanya
bilang manunulat Deconstructionism – Isang salita na may ibang
meaning.
Pamamaraan Intertextuality – Realte from other literary
• Nagsisimula sa habing kaisipan at piece.
tumutugon sa tanong na “paano”;
paano magsisimula, paano lilik ha at
magpapagalaw ng guniguni,
damdamin, at kamalayan na siya
lamang sa kanyang sarili ang
nakababatid.

Orihinalidad
• Personalidad ng isang taong nilikha ng
Diyos
• Akdang ang tatak ay sentimental,
malulumbayin, mapangulila, at
romantiko

Pagsusuri ng Tula: Gamit ang “sikolohikal

na pagdulog”

Pangkat Minorya: Lumad

• Idinulog ng mga Lumad ang kanilang
mga hinaing sa ka Maynilaan sa
pamamagitan ng protesta.

Akdang Tula: Hikbi ng Anak ng Isang Bayani

ni Shella Abayon