Soft Power Stanów Zjednoczonych w XXI wieku

Soft power to pojęcie opracowane i rozwinięte przez Josepha Nye’a, opisujące zdolność do
kooperacji i współpracy, które mają zastępować użycie siły bądź środków ekonomicznych w celu
wywierania wpływu na innych (tzw. Hard Power).

Po raz pierwszy fraza „soft power” pojawiła się w książce Josepha Nye’a pt.: „Bound to Lead: The
Changing Nature of American Power” Cała koncepcja rozwinięta została w książce tego samego
autora pt.: „Soft Power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej”.

Oczywistym źródłem soft power jest kultura – zarówno wysoka, jak i popularna. Niektóre jej
elementy są łatwo przyswajalne przez innych, inne zaś mogą być sprzeczne z systemem wartości
danej jednostki czy społeczeństwa. Dzięki kulturze można kształtować i promować wizerunek
państwa, przyczyniając się tym do wzmocnienia jego pozycji.

Promocja kultury jest nierozerwalnie związana z promocją wartości – zarówno politycznych, jak i
ekonomicznych. Jeśli dany kraj chce osiągnąć wysoką pozycję, powinien nie tylko deklarować
określone wartości, lecz także przestrzegać ich. Jeżeli deklarowane wartości nie są przestrzegane, a
wręcz są jawnie łamane, wizerunek państwa rozmywa się i traci spójność. W związku z tym
właściwa polityka rządu będzie wzmacniać soft power, zaś nieudolna polityka będzie ją trwonić.

Opozycjoniści wobec używania tego terminu w polityce międzynarodowej argumentują, że

atrakcyjność nie jest atrybutem rządu. Stanowisko to jednak jest nieuzasadnione. Wystarczy
zwrócić uwagę na kampanie prezydenckie w Stanach Zjednoczonych. Przyciągają one uwagę ludzi
z całego świata nie tylko ze względu na program wyborczy, lecz także na ubiór kandydatów, ich
wygląd, zachowanie i to właśnie oni sami wywołują w nas często określone emocje. Dzięki
globalnym mediom ludzie z różnych zakątków świata mogą oglądać taką kampanię, a w związku z
tym zacząć interesować się danym krajem. Może to skutkować w odwiedzeniu tego kraju.

Stany Zjednoczone dysponują ogromnymi zasobami soft power. Jak wcześniej wspominaliśmy, soft
power utożsamiane jest m.in. z kulturą, a kultura amerykańska jest wszechobecna. Od wielu lat
przenika ona do świadomości różnych społeczeństw – za pomocą amerykańskiej kinematografii,
muzyki czy literatury.

Kultura amerykańska jest bardzo charakterystyczna, ponieważ jest to tak naprawdę zlepek wielu
wartości, wzorów i tradycji. Jest ona silnie powiązana z interesami ekonomicznymi państwa,
ponieważ rynek Stanów Zjednoczonych to w połowie rynek dóbr niematerialnych, związanych w
pewnej części z kulturą.
O popularności amerykańskiej kultury na świecie świadczy chociażby liczba amerykańskich filmów
emitowanych w różnych stacjach telewizyjnych na całym świecie. Hollywood stanowi współczesny
symbol kina, to tutaj przyznawane są prestiżowe nagrody Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy
Filmowej – Oskary. Europejski rynek kinowy w 80% kontrolują filmy amerykańskie. Z kolei udział
filmów europejskich w kinach amerykańskich to niespełna 2%.

Poza kinematografią jest wiele innych elementów, które wyróżniają amerykańską kulturę i
wzmacniają soft power Stanów Zjednoczonych. Jest to mianowicie tamtejszy system edukacyjny,
przyciągający studentów z całego świata, którzy mogą się tam wykształcić, przyswoić sobie
odpowiednie wartości i wrócić do kraju pochodzenia, aby tam pełnić różne stanowiska. Nawet w
okresie Zimniej Wojny, kiedy obawiano się wymiany uniwersyteckiej ze względu na szpiegostwo,
przyjmowano w USA sowieckich uczonych i agentów KGB, którzy wraz z tajemnicami naukowymi
przyswajali polityczne idee, takie jak szanowanie praw człowieka czy liberalizacja gospodarcza.
Niektórzy z nich stawali się później propagatorami tych idei w Związku Radzieckim.

Ważnym elementem wpływającym na pozycję kultury amerykańskiej jest język angielski. Mimo, iż
na świecie tylko w kilku krajach jest to język urzędowy, w każdym kraju znajdzie się spora rzesza
ludzi posługujących się biegle tym językiem. Został on powszechnie przyjęty i zaakceptowany jako
język komunikacji globalnej. Wykorzystuje się go w świece sztuki, nauki, techniki, bankowości czy
transportu. Również ludzie biznesu posługują się nim, załatwiając sprawy z partnerami
zagranicznymi. Anglojęzyczne telewizje CNN i BBC nadają na całym świecie. Francja próbowała
konkurować z nimi, uruchamiając w 2002 roku francuskojęzyczną stację France24. Francuzi jednak
przekonali się, że nie osiągną szerszego grona odbiorców, jeśli nie będą nadawać także po
angielsku, dlatego w 2006 roku uruchomiono wersję angielską.

Nie tylko Francuzi nadają informacje w języku angielskim. Także Rosjanie, Irańczycy czy
Chińczycy mają swoje kanały w języku angielskim (Al-Jazeera English, Russia Today, China
Network Television). Angielski, obok innych języków, jest również oficjalnie używany w
organizacjach międzynarodowych takich jak NATO, OPA, ONZ czy UE.

Mimo popularności i dużej przyswajalności kultury amerykańskiej w niektórych społeczeństwach,

Stany Zjednoczone stosunkowo późno zaczęły stosować informację i kulturę w dyplomacji.
Państwa europejskie już od dawna poświęcały dużo uwagi rywalizacji wizerunkowej. W USA zaś
atrybuty te miały niski priorytet. Pierwsze działania podjęto w 1917 roku za czasów prezydentury
Woodrowa Wilsona. Powołał on Commitee on Public Information.

Kiedy Niemcy zaczęły nasilać swoją propagandę w krajach Ameryki Łacińskiej, Stany Zjednoczone
również zaczęły podejmować działania w tym kierunku. W 1938 r. powołano tam Wydział
Stosunków Kulturalnych, a później Biuro Spraw Międzyamerykańskich. Podczas II wojny
światowej działania informacyjne Ameryki zaczęły obejmować cały glob. Powstało radio „Głos
Ameryki”, które do 1943 roku nadawało wiadomości w 27 językach. Do 1999 roku działała United
States Information Agency (USIA), która od 1943 roku była centralną instytucją dyplomacji
publicznej. Obecnie funkcje tej instytucji przejęła Under Secretary of State for Public Affairs and
Public Diplomacy.

Na postrzeganie Amerykanów negatywnie wpłynęło zaangażowanie w konflikty w różnych

częściach świata, wojna z terroryzmem w Afganistanie i Iraku, łamanie praw człowieka w
Guantanamo i Abu Ghraib oraz odejście od izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego. Główne
zarzuty wobec Amerykanów to stosowanie podwójnych standardów, przekonanie o swojej potędze i
nieomylności oraz arogancja wobec innych.

Negatywne skutki niesie ze sobą także niski budżet na dyplomację publiczną. Waszyngton powinien
zabiegać o znajdowanie sobie przyjaciół, a nie tylko sojuszników.

Pozostałe cechy amerykańskiego soft power:

a) publikuje więcej książek niż jakikolwiek inny kraj

b) sprzedaje dwa razy więcej płyt niż druga w rankingu Japonia

c) ma ponad 13 razy więcej serwerów stron internetowych niż Japonia

d) zajmuje pierwsze miejsce pod względem liczby laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii,
fizyki i ekonomii

e) plasuje się na drugim miejscu za Francją jeśli chodzi o literackie Nagrody Nobla

f) publikuje ponad cztery razy więcej artykułów naukowcyh i popularnych niż druga Japonia

g) ich sportowcy wygrywają zazwyczaj klasyfikację medalową na IO

h) przyjmują najwięcej imigrantów na świecie

PYTANIA

1. Wyjaśniej swoimi słowami jak rozumiesz pojęcie soft power.

2. Wyjaśnij czym jest kultura amerykańska i jak rozumiesz to pojęcie.

3. Wyjaśnij znaczenie języka angielskiego w amerykańskim soft power.

4. Wymień 5 filmów amerykańskich, uważanych w Polsce za kultowe.
5. Wymień 5 osób związanych z amerykańską kulturą wysoką lub poularną, które są nośnikiem
amerykańskiego soft poweru (są znani na całym świecie). Postaraj się podać zróżnicowane
przykłady.
6. Co może stanowić soft power Polski? Jakie marki/usługi Polski mają status globalny. Odpowiedź
uzasadnij.