3.

Praktika

METALEN BERO ESPEZIFIKOA

ZEHAZTEA
Dulong eta Petit-en legea

Unai Arriazu, Nahia Burusco eta Luken Esain

FISIKAREN HASTAPENA
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

AURKIBIDEA

I. SARRERA...........................................................................................................................3

II. MATERIALAK.....................................................................................................................3

III. PROZEDURA....................................................................................................................3

III.I. Oinarria: Bero espezifikoa:.........................................................................................3

III.II. Frogapena..................................................................................................................4

IV. LORTUTAKO DATUAK.....................................................................................................6

IV.I. Kalorimetroaaren ur-baliokidea kalkulatzea nahasteen metodoa erabiliz:................6

IV.II. Hiru metal laginen bero espezifikoa kalkulatzea:......................................................6

IV.III. Doulong eta Petit-en legea:......................................................................................7

V. EMAITZA ETA ONDORIOAK.............................................................................................9

-2-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

I. SARRERA

Egindako Hirugarren praktika honetan lortu nahi den helburua, Kalorimetro baten ur-
baliokidea eta Metal lagin batzuen (Aluminio Al , Burdina Fe eta Latoia Cu+ Zn )
bero espezifikoa kalkulatzea da. Honekin, Doulong eta Petit-en legea betetzen dela
frogatu ahal izateko.

II. MATERIALAK

Esperimentua eta frogapena arrera erameteko urrengo materialak erabili ditugu:

➢ Ur-berogailua: Honek, ura irakite tenperaturan dauka bere barnean, hortan, uraren
temperatura 100 ºC ingurukoa (kontuan hartu behar da presio atmosferikoaren
eragina) da. Temperatura, pantaila digital bat dauka eta urak duen temperatura
zehatza agertzen da, baina, ± 0,1 ºC-ko errore sitematikoa dauka. Gailu honen
bidez, metal laginak berotuko ditugu.
➢ Kalorimetroa: Ontzi zilindrikoa bat eta honen fiuntzioa beroa ez ateratzea eta
sartzea da. Hala ere, kontuan hartu behar dugu ez dela ideala eta bero kantitatate
bat galduko duela. ± 500ml-ko bolumena du.
➢ Hauspekin ontzia: Beharrezkoa den ur kantitatea biltzeko.
➢ Termometro: Uraren tenperatura zehatza kalkulatzeko eta frogaren zehar izandako
temperatura aldaketak adierazteko. Hala ere, kontuan hartu behar dugu ± 0,1 ºK -
ko errore sistematikoa duela.
➢ Balantza edo Baskula Zehatza: Lagien eta uraren masa zehatza kalkulatzako.
Honek, ± 0,01 g-ko errore sistematikoa izane du.

III. PROZEDURA

III.I. Oinarria: Bero espezifikoa:

Hasteko, jakin behar dugu bero-ahalmena gorputzaren eta bere osagaien ezaugarri
araberakoa dela. Ondoriz bero-halamena horrela adierazi dezakegu.
C
c= ( j · K −1 · Kg)
m

-3-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

Bero espezifiko hau neroa xurgatzeko baldintzen menpekoa da, hau da, bolumena eta
presioaren menpekoa. Hau horrela izanik, C v bolumena konstanteko bero espezifikoa

izango da eta C p presio konstanteko bero espezifikoa. Solidoen kasuan, bi hauen balioa
berdinak direla esan daiteke, izan ere, solidoen bolumena aldaketa oso txikiak dira.
Gainera, Doulon eta Petit-ren legeak dio solido guztien mol bakoitzeko, C v ren .balio
berdian dela: C v = 24,94 j · mol−1 · K −1

III.II. Frogapena
Frogapena aurrera eramateko, lehenik kalorimetroan dagoen ur lantitate baten masa
kontuan hartu egin dugu ( M 1 ) eta honek zuen tenperatuara Kelvin gardutan (T 1) .
Prozesu berdina aplikatuko dugu laginetan, M 2 eta T 2 izanda kasu honetan. Dembora
tarte batean bi masetan gertatzen den bero-tranferntziaren ondorioz, bi temperaturak
orekatu egingo dira eta oreka-tenperatura batera iritsiko dira (T E ) . Azkenik, urarren
bero espezifikoa C 1 = 4,187 j · g−1 · k−1 dela jakinda eta laginaren bero espezifikoa
(C 2 ) kontuan hartuz

C 1 M 1 (T E −T 1) + C 2 M 2 (T E −T 2 )=0

(1)

Besteak beste C 2 bero espezifikoa lortzeko urrengoa egingo dugu:

M 1 (T E −T 1 )
C 2 = −C 1
M 2 (T E −T 2 )

(2)

Behar dugun kalkulua lortzeko beraz, urrengo prozesua jarraitu behar dugu . Lehenik ur
masa bat ( M 1 ) kalorimetroan sartuko dugu eta bere temperatura neurtuko dugu (T 1)
. Erabiliko dugun metal laginaren masa neurtukuko dugu ( M 2 ) eta irakite temperaturan
dagoen ur ontzi batean sartuko dugu, tenperatura jakin bat lortuz (T 2) . Bukatzeko,
Metal lagina kalorimetroan sartuko dugu segituan eta termometroaren laguntzarekin
oreka-temperatura zehaztuko dugu (T E ) .

-4-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

Hala ere, hasi baino lehen, kontuan hartu behar dugu kalorimetroak ez direla idealak eta
beroa xurgatu eta emango duela bi masei; ondorioz formula, ez da zehatza izango. Honi
soluzio bat emateko erabilitako formula aldatu beharko dugu (2), kalorimetroaren ur-
baloiokidea kontuan hartuz ( M c ) . Kalorimetroaren eragina ur masaren eragina
baliokidetzat kontuan hartuz gero, aurreko ekuazioko ur masari ( M 1 ) kalorimetroaren
masa gehituko diogu besterik ez, ( M 1 + M c ) eta ondornego adierazpena lortuko dugu:

( M 1 +M c )·(T E −T 1)
C 2 = −C 1
M 2 ·(T E −T 2 )

(3)

Kalorimetroaren ur-baliokidea lortzeko ( M c ) , nahasteen metodoa erabiliko dugu:

temperatura ezberdinak dituzten uren nahastea eginen dugu, eta C 1 = C 2 = C ura
izanen denez, M c kalkulatzeko adierazpena lortzen dugu:

( M 1 + M c ) ·(T E −T 1 )
M c = − M2 − M1
M 2 ·(T E −T 2)

(4)

Masa hau lortzeko, kalorimetroan ur-masa bat giroko temperaturan sartuko ( M 1 ) eta
bere temperatura neurtuko dugu (T 1) . Ondoren, ur kantitate bat hauspeakin ontzian
sartuko dugu eta bere masa neurtuko dugu ( M 2 ) eta berotuko dugu temperatura jakin
batean termometroaren laguntzarekin. Gure kasuan T 2 = 50ºC → 323,15 ºK izango da.
Tenperatura hori hartzerakoan kalorimetroan sartu eta denbora tarte itxaron ondoren
(bitartean nahastea lagungarria izan daiteke) oreka-tenperatura lortuko dugu (T E )
termometroaren laguntzarekin. Datu hauez baliatua, M c kalkulatu daiteke erraz
formulan ordezkatuz.
M c kalkulatuta eta Metal lagin bakoitzaren bero-espeziofikoa lortu ondoren, Metalen
bero espezifiko molarra kalkultuko dugu. Honek, Doulong eta Petit-en legearen arabera,
sustantzia solido guztietan berdiana da: C v = 24,94 j ·mol−1 · K −1 . Konstante hau
lortzeko, lagin bakoitzaren bero espezifikoa (C 2 ) , metal edo aleazio horrek duen masa
molarra ( ρ ) biderkatuz lortzen da. Hau da:

Cv = C2· ρ

(5)

-5-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

IV. LORTUTAKO DATUAK

IV.I. Kalorimetroaaren ur-baliokidea kalkulatzea nahasteen metodoa erabiliz:

Prozeduran azaldutako prozedura kontuan hartuta, urrengo datu taula aterako dugu
eta 3 errepikapen egingo ditugu.

M1(g) T1(ºK) M2 (g) T2 (ºK) TE (ºK) MC (g)

1. KALKULUA 244,74 297,05 172,74 323,15 310,20 20
2. KALKULUA 237,78 296,15 138,94 323,15 307,95 33
3. KALKULUA 235,79 296,25 176,50 323,15 307,95 15

Esperimentua 3 aldiz errepatu dugunez, M c -rako 3 balio lortu ditugu, beraz, 3

emaitzen arteko batazbestekoa egin beharko dugu, gure kasuan Δ M c = 23 g
izango da. Errorea kalkulatzeko, desbiderapen estandarraren bitartez egingo dugu:
Lortutako errorea error = ± 9 g -koa izngo da. Beraz, M c :

M c = (23 ± 9) g

IV.II. Hiru metal laginen bero espezifikoa kalkulatzea:

Frogapen honetarako, Aluminio, latoi eta burdineko laginak erabiliko ditugu.
Prozeduran azaldutako pausoak jarraituko ditugu pausoak jarrituko ditugu. Hau
jakinda urrengo datu taula atera dugu:

M1(g) T1(ºK) M2(g) T2 (ºK) TE (ºK) C1 (j·g-1·K-1) C2 ( j · g-1 · K-1 )

Aluminioa Al 177,00 295,65 180,42 368,5 307,95 0,94

Burdina Fe 215,56 295,9 179,62 368,9 301,20 4,187 0,43
Latoia Cu+ Zn 177,00 295,7 179,59 368,6 301,10 0,37

-6-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

Errorea kalkulatzeko, errore erlatiboaren propagazioa erabiliko dugu. Honek dio

magnitude bat beste batzuen biderketa eta zatiketa denean, bere errore erlatiboa
beste magnitudeen errore erlatiboaen biderketa dela. Beraz: error (C 2 ) = Δ C 2

error (C 2 ) error ( M 1 + M c ) error (T E − T 1 ) error (T E −T 2 ) error (M 2 )

≈ + + +
C2 M 1 + Mc |T E − T 1| |T E − T 2| M2

(6)

Kalkuluak erazteko, kontuan hartu behar dugu M 1 eta M 2 oso errore txikia
dutela error ( M 1 ) = error (M 2 ) ≃ 0,01 g , ondoriz ez dutenez eregin handia
deskartatu ditzekegu. T 1 eta T 2 kasuan berdina gertatzen da. Ondorioz:

error (C 2 ) =
( error( M c )
| M 1 + Mc |
+
2 error (T )
|T E − T1|
+
2 error (T )
|T E − T 2|
·C 2
)
(7)

Formula praktikan jarrita, hau lortzen da:

C2 ( j · g-1 · K-1 ) Δ C2 ( j · g-1 · K-1 )

Aluminioa Al 0,94 0,14

Burdina Fe 0,43 0,04
Latoia Cu+ Zn 0,37 0,04

IV.III. Doulong eta Petit-en legea:

Frogapena bukatzeko, Doulong eta Petit en legea egiaztatzeko lehenik eta behin
C 2 mol bakoitzeko kalkulatu behar dugu (C v ) . Horretarako, lehen aipatutako
formula erabili behar dugu (5). Lagin bakoitzaren masa molarra ( ρ ) lortu behar
dugu, (Taula periodikoan agertzen da normalean). Hala ere, Letoiaren kasua
desberdina da. Letoia kupre eta zinkaren arteko arteko aleazioa da. Gure kasuan,
Kuprea = 63,55g eta Zink = 65,38g osatzen duen aleazioa da. Ondorioz, Latoiare
ρ hauen arteko batazbestekoa izango da. Hau dena jakinda, urrengo ondoriora
iristen gara:

-7-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

Masa Molarra (g/mol) C2 ( j · g-1 · K-1 ) Cv ( j · mol-1 · K-1 )

Aluminioa Al 26,982 0,94 25,42

Burdina Fe 55,845 0,43 24,28
Latoia Cu+ Zn 64,478 0,37 24,00

C v errorea kalkulatzeko error (C v ) = ρ · error (C 2 ) formularen bidez lortuko

dugu : error (C v ) = Δ C v

C2 ( j · g-1 · K-1 ) Δ C2 ( j · g-1 · K-1 ) Cv ( j · mol-1 · K-1 ) Δcv ( j · mol-1 · K-1 )

Aluminioa Al 0,94 0,14 25,42 3,78

Burdina Fe 0,43 0,04 24,28 2,23
Latoia Cu+ Zn 0,37 0,04 24,00 2,58

-8-
METALEN BERO ESPEZIFIKOA Doulon eta Petit-ren Legea
ZEHAZTEA

V. EMAITZA ETA ONDORIOAK

Lagin bakoitzan lortutako emaitzak eta dakoiken errorea kontuan hartuz, urrengo
ondoriorak lortuko ditugu:

j j
C v ( Al ) = (25,42 ± 3,78) C v (Fe ) = (24,28 ± 2,23)
mol · K mol · K

j
C v (Cu + Zn) = (24,00 ± 2,58)
mol · K

Jakinda Doulong eta Petit-en legea-ren arabera C v = 24,94 j · mol−1 · K −1 izan behar
dela jakinda, esan dezakegu nahiko erantzun hurbilak lortu ditugula. Horrebestez, Doulong
eta Petit-en legeko konstantea frogatuta geratzen da. Erroreari dagokienez, erorea
legearen konstantearen barnean dagoenez esan dezakegu lortutako erantzuak zuzenak
direla

Hainbat errore sistematiko agertu dira frogapenaren zehar. Erabilitako instrumentaren

errorea izan da bereziki adierazgarriena. Adibidez, Termometroa ± 0,1 ºK -ko errore
instrumentala dauka eta balantzaren kasuan ± 0,01 g-koa da. Horrenbestez, ateratako
erantzunak ez dira oso zehatzak.

Beste aldetik, Zorizko errorea gutxitzeko M c kakulatzerakoan esperimentua 3 aldiz

errepikatu eta lortutako emaitzen batazbestekoa eginez zorizko errore hori gutxitu egin
dugu. Aldiz, lagin bakoitzaren bero espezifikoa kalkulatzerakoan (C 2 ) bakarrik kalkulu
bat egin dugu eta ondorioz zorizko errorea handitzeko posibilitateak agertuko litzateke.

-9-