Republic of the Philippines

DAVAO ORIENTAL STATE UNIVERSITY

Martinez Drive, Dahican, 8200 City of Mati, Davao Oriental
Institute of Education and Teacher Training

FLE 1- Malikhaing Pagsulat

Pagbasa at Pagsulat ng Tula

HANDOUT

Kahulugan ng Tula

Mga Sangkap o Elemeto ng Tula

Ang Kumbensyonal na Tula

Ang Malayang Taludturan

Tips sa Pagsulat ng Tula

Members: Bilad, Mickie M.

Cabungcag, Mailyn M.

Cadungog, Irene

Caral, Chezelle D.

Dolor, Ruthesa May L.

Donato, Johayda C.

Ipinasa kay:

Bb. Bainon Kenna Calig-onan

 PAGBASA AT PAGSULAT NG TULA

PANIMULA

Ang tula ay isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng tao. Sa

pamamagitan ng salita naipapahayag ng makata ang kanyang nararamdaman.
Ang pagsulat o pagkatha ng tula ay ginagawa alang-alang sa sining na siyang
konsiderasyon ng makata.

Sinabi naman ni Fernando Monleon mula kay Lord Macaulay na “ang tula ay
paggagad- ito’y lubhang kahawig ng sining ng pagguhit, paglililok at pagtatanghal-
ang kasaklawan ng patula ay higit na malawak kaysa alinmang ibang gagad na
mga sining, pagsama-samahin man ang mga iyon.”

Ang tula ay nadaramang mga kaisipan at hindi dapat na pang-aliw lamang. Ito ay
dapat na gumigising ng mga natutulog na damdamin at kamalayang. Kailangang
pinapagalaw ng tula ang guniguni ng mambabasa hanggang sa makabuo ng
mahusay na pagpapakahulugan.

I. Kahulugan ng Tula

Ano nga ba ang tula?

-Ayon sa ilang makata ang tula ay “Isang kaisipang naglalarawan ng

kagandahan, ng kariktan, ng kadakilaan- ang tatlong bagay na magkakatipun-tipon
sa isang kaisipan upang mag-angkin ng karapatang matawag na tula.”

-Julian Cruz Balmaceda-

-“Ang Tula ay kamalayang nagpapasigasig.”

-Alejandro G. Abadilla-

- “ Ang tula ay isang kagandahan, dula, katas, larawan, at kabuuan ng tanang

kariktang nakikita sa silong ng alin mang langit.”

- Inigi Ed. Regalado-

Halimbawa:

SA HULING SILAHIS
Sulat ni Avon Adarna

Inaabangan ko doon sa Kanluran

Ang huling silahis ng katag-arawan
Iginuguhit ko ang iyong pangalan
Sa pinong buhangin ng dalampasigan.

Aking dinarama sa hanging habagat

Mga alaala ng halik mo’t yakap
Sa bahaw na simoy ng pagkakasangkap
Ay nagdaang samyo ng iyong paglingap.

Ginugunam-gunam, sinasaklit-anyo
Ang iyong larawan at mga pagsuyo
Ang lungkot ng diwa’t dibdib pati puso
Sa kutim na ulap nakikisiphayo!

Sa pag-aagawan ng araw at buwan

At pagkapanalo nitong kadiliman
Ay nakikibaka ang kapighatian
Sa pangungulila sa iyong pagpanaw.

Ang iyong pag-iral, hindi na babalik

Kahit na ako’y lubos na tumangis
Pag-ibig na lamang na igting na nais
Ang makakapiling sa huling silahis.
 II. Mga Sangkap o Elemeto ng Tula

Paano mo maihahalintulad ang sangkap ng tula sa sangkap na pangluto?

Sukat

• Ito ang bilang ng pantig sa bawat talutod.

• Karaniwang bilang ng pantig sa isang tula ay labindalawa, labing-anim, at
labingwalo.

Halimbawa:
or / ga / nong / sa / lo / ob / ng / i / sang / sim / ba / han
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Halimbawa ng may lalabingdalawahing pantig:

Batong tuntungan mo // sa pagkadakila

Batang tuntungan ka // sa pamayapa

Talagang ganito // sa lapad ng lupa

ay bali-baliktad // lamang ang kawawa.

J.C de Jesus. Ang bato

Halimbawa ng may lalabingwaluhing pantig:

Minsa’y nakita ko / ang isang bulaklak / sa aking logwerta

Sa siwang ulap / ay mata ng Berhing / malamlam tumingin

Ang aking ginawa / puso’y idinungaw / sa pinto ng dibdib

Saka ang bituin / ay kinaulayaw / sa suyo ng halik

At nang itinanong ko / sa kanya ang aking / mga panaginip

Ay sinagot akong / ang panaginip ko’y / Pag-ibig! Pagibig!

C. H. Panganiban, Hantungan ng Palad

 Tandaan

Sesura

• Ang bahagyang pagtigil sa pagbabasa ng bawat taludtud.

• Lalabingdalawahin- ang sesura ay bumabaksak sa ika-6 na pantig
• Lalabing-animin- ang sesura ay nasa ika-4 o ika-8 pantig
• Lalabingwaluhing pantig- ang sesura ay nasa bawat 6 na pantig ng taludtod.

Tugma

• Ito ay pagkakatulad ng tunog ng huling salita sa bawat taludtod.

2 uri ng Tugmaang Pantig

Tugmang ganap

• Ang huling pantig ng dulong salita ng bawat taludtod ay magkakasintunog

ang huling salita sa bawat taludtod, at magkakatulad pa ang bigkas o uri ng
diin (stress) o uri ng tuldik.

Halimbawa:

Wala na, ang gabi ay lambong sa luksa

Panakip sa aking namumutlang mukha,
Kahoy na nabuwal sa pagkakahiga,
Ni ibon, ni tao’yhin di natuwa.
“Punongkahoy” Jose Corazon de Jesus

Tugmang karaniwan

• Ang huling pantig ng dulong salita ng bawat taludtod ay magkakatulad ng

tunog ngunit magkakaiba sa diin sa dulo ng taludtod.

Halimbawa:

Kung siya mong ibig na ako’y magdusa

Langit na mataas aking mababata
Ako’y minsan-minsang mapag-alaala
Isagi mo lang sa puso ni Laura

“Florante at Laura” ni Francisco Balagtas

Makabuluhang Diwa

• Ito ay pagkakaroon ng malalim na kaisipan o makabuluhang diwa.

Halimbawa ng Tanaga:

Sising Alipin Iskwater

Sinusuntok ko ang langit Balon ng kadiliman

Nagalit ang Bathala tangi nilang luklukan
Aking kinaing pilit isdang nagpipiglasan
Ang sarili kong dila, nang makahinga lamang
- A. Tiburcio - O. Pagsanhan. Kulay B

Talinghaga

• Ito ay mga pahayag na di-tuwiran o may tinatagong kahulugan ng tula. Mas

gumaganda ang tula kapag ginagamitan ng Tayutay at mga idyomatikong
uri ng salita.

Halimbawa:

Tumigil man ang oras sa pagtikatik

Sa puso ko’y lagi kang nakatitik
Maagnas man ang bundok na natirik
Sa Puso ko’y baon ka ng pagtangkilik

Indayog o Aliw-iw / Rhythm

• Ito ay magbibigay ng tono upang maging maganda ang pagbigkas ng tula.

• Pagtaas at pagbaba ng pagbigkas ng mga patinig ng isang salita sa isang
taludtod.

Kariktan

• Ito ay kagandahan at larawan ng kabuuan ng kariktang nakikita ng matalas

na pananaw ng makata.

Halimbawa:

Bakit kaya rito sa mundong ibabaw

Marami sa tao'y sa salapi silaw?
Kaya kung isa kang kapus-kapalaran
Wala kang pag-asang umakyat sa lipunan.
(Panambitan ni Myrna Prado salin ni Ma.Lilia Realubit)
Tunog

• Nagiging kasangkapan din ng makata upang makapaghatid ng isang

madamdamin, sensuwal, at matalinong karanasan.

Halimbawa:

Iyang kamay na sulak at magpabulas sa bulto

Iyang kamay na kumatam at kuminis sa anggulo

Iyang kamay na naglapat, nagpako at nagmartilyo

Larawang-diwa

• “Imagery” tumutukoy sa mga salitang kapag binbanggit sa tula ay nag-iiwan

ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa.

Halimbawa:

May paambon-ambon, may tika—tikatik

Na sisanasayan ng kulog at lintik;
May unos at bagyong nakatitigatig
Sa lalong payapa’t matimping dibdib

Simbolo

• Nag-iiwan ng kahulugan sa isipan ng mambabasa.

Halimbawa:

Puno- buhay

Ilaw- pag-asa

Tinik-hirap

Bathala- Panginoon

III. Ang Kumbensyonal na Tula

▪ Ay nangangahulugang nakaugalian, tradisyonal, o matagal nang ginagawa

batay sa tanggap na mga tuntunin o pamantayan.
▪ Itinuturing na ang pagkakasunod- sunod ng mga pariralang patula.
 “ ang tula ay hindi salungat sa agham.”

-Samuel Taylor Coleridge

“malikhaing pagpapahayag ng tao.”

-Theodore Watts-Dunton

“tinatanggal ng tula ang pamilyar sa mundo.”

-Percy Shelley

“walang tula kung walang talinghaga.”

-Edith Tiempo

1. Diyona
▪ binubuo ang diyona ng tatlong taludod lamang na tigpipitong pantig.
▪ may dalawampu’t isang pantig sa kabuoan, ang tula ay monorima
isaang tugmaan: a-a-a.
▪ sinasabing ang diyona ay awit sa kasal.
▪ maaari ding lagyan ng pagbabago ang tugmaan, na gawinitong
a-b-b, a-b-a.

Halimbawa 1

Makalapnos ang araw.

Bigla’y buhos ang ulan.

“Kasal ba ng bakulaw?

-Zandro P. Galizia

Halimbawa 2:

“Gusto ko ang pinakbet.”

“Basta, gusto ko’y bistek!”

Kusina’y nagpagibik.

-Vittorio B. Ventura
 2. Tanaga

▪ Binubuo ito ng apat na taludtod na tigpipitong pantig, kaya’t sa

kabuoa’y may 28 pantig.
▪ Bagama’t manorima (a-a-a-a) ang mga unang tanaga, sa
kasalukuyang panahon ay mayroon nang gumagawa ng tugmang
a-b-a-b, a-b-a-a, a-b-b-a.

Mga halimbawa:

Sa loob, walang kupas:

Mga plastik na rosas

Nakaupo sa labas:

Mga konkretong tagak.

-Rio Alma

IKAW LANG

Dasal ko sa Bathala

Sana’y makapiling ka

Sa luha ko at dusa

Ikaw ang aking sigla.

PIPI

Puso ko’y sumisigaw

May bulong na mababaw,

Hindi naman lumitaw

Tinig ko’t alingawngaw!

Halimbawa ng Tugmang a-b-a-b

Kay ganda niyong tukál

na sapupo ng batis,

Na pangarap kong hagkan.

Kahit nilang sa putik.

3.Soneto

▪ Ito’y tulang liriko na binubuo ng labing-apat (14) na taludturan na hinggil

sa damdamin at kaisipan.
▪ Ang soneto ay hindi basta tula lamang na binubuo na labing-apat na
taludturan.
▪ Ito’y kailangangmay malinaw na kabatiran sa kalikasan ng kabuuan.
XII
Ang pag-ibig ay gerilyang sakdal-pusok
Kapag bawal, may granadang ititibok;
Malinlang man sa pangakong marurupok,
Bumabangong mas magiting makilahok.

Naglalamay ang pag-ibig kung madilim

At nagbitin ang patalim ng panimdim,
Sa patnubay ng mithiling mataimtim
Susuungin ang baril ma’t pusang itim.

Dumarating nang tahimik ang pag-ibig

Sa lupaing ang paglaya’y nilulupig,
Samantalang mabalasik ang ligalig.
Binibigkis ang magkabyak-pananalig

Ang pag-ibig ay gerilyang mangangahas

Makibaka hangga’t Mutya’y di pa ligtas.

-Rio Alma
4.Haiku

▪ Isang anyo ng tulang Hapones ang haiku na binubuo lamang ng

tatlong taludtod na ang una at ikatlong taludtod ay may tig
lilimang pantig at ang ikalawang taludtod ay pitong pantig.
▪ Tradisyonal na paksain sa haiku ang kalikasan at pagpapahiwatig
ng panahon: taglamig, tagsibol, tag-araw, taglagas.

Halimbawa:

Matandang lawa

May palakang lumundag.

Tunog ng tubig.

-Basho (Salin)

ILIGTAS

Ililigtas ko,

Mabihag man ng mundo,

Aking katoto.

5. Dalit
▪ Ay popular at katutubòng tula na may apat na taludtod bawat
saknong at may súkat na wawaluhin. Ito ay anyo ng awiting-
bayan.
▪ Noong panahon ng Español, ang dalít ay awit pansimbahan at sa
pagluluksa.
Halimbawa:

Ang sugat ay kung tinanggap,

Di daramdamin ang antak,

Ang aayaw, at di mayag

Galos lamang magnanaknak.

Galíng nang magandang ginto,

Walang tumbagang kahalo,

Makaitlo mang ibubo

Di gumitang nang pagpalò.

Isda akong gagasapsap,

Gagataliptip kalapad,

Kaya nakikipagpusag,

Ang kalaguyo’y apahap.

Aba aya Kasampaga

Ng ponay na naulila

Kung umambo’y pagsiyap na,

Walang magkupkop na Ina.

Ang palar na nasakuna,

Ipinagtatanong ko nga,

Kung sino’ng kahalimbawa,

 Nása kati nagiginâ.

Huwag kang maglingong likod:

Dito sa bayang marupok

Parang palaso, at tunod

Sa lupa rin mahuhulog.

Lunday kong aanod-anod

Pinihaw ng balaklaot,

Kayâ lámang napanolot,

Nang humihip yaring timog.

IV. Ang Malayang Taludturan

Hindi lingid sa ating kaalaman na ang tula ay syang binubuo ng mga saknong
na kung saan ito ay binubuo rin ng mga taludtod. Ang kalipunan ng mga taludtod sa
isang tula ay tinatawag na taludturan o saknong. Ito ay nagsisilbing isa sa mga
katangian na dapat ay isaalang-alang sa paggawa ng isang tula.

Ang anyo ng tula ay tumutukoy sa kung paano ba isinulat ang tula kung kaya’t
isa sa mga anyo ng pagsulat nito ay ang may malayang taludturan. Ano nga ba ang
tulang may malayang taludturan?

Ang malayang taludturan ay isang anyo ng tula na walang sinusunod na sukat

at tugma o sa madaling salita, ito’y walang sinusunod na anyo sa pag-sulat nito.
Samakatuwid, ito ay karaniwang naaayon sa nais ng manunulat. Isa sa mga
halimbawa nito ay ang mga tulang isinulat ni Alejandro Abadilla na nasa anyong
malayang taludturan.
 Sa pag-sulat ng tulang may malayang taludturan ay niluluwagan ang
paggamit ng mga patakarang sumusunod;

• Walang tiyak na sukat;

• hindi kahingian ang tugmaan;

• maaaring magkakaiba ng haba ang mga taludtod at saknong; at

• may kalayaan ang makatang lumikha ng anumang naising anyo.

Tandaan na ang pagsulat ng malayang taludturan ay hindi

nangangahulugang paglimot sa mga tradisyonal na tula.

Bukod pa rito, sa pagbuo ng isang tulang may Malayang Taludturan ay

karapat-dapat lamang na ito’y naaayon sa mga sumusunod;

1. Taludtod at saknong

2. Estraktura o Balangkas

3. Nilalaman

Ayon sa taludtod at saknong

- Ang tulang may malayang taludturan ay maaari ring magtaglay ng isa

o higit pang mga saknong bagaman walang sinusunod na mahigpit na
sukat ang mga taludtod nito.

Ayon sa estraktura at balangkas

- Ayon kay Añonuevo, pinahahalagahan sa malayang taludturan ang

mga tunog ng dulong salita ng bawat taludtod; pinipili ng makata ang
mga salitang maiindayog ang tunog.
Ayon sa nilalaman

- Ang balangkas ay natural na sumisibol mula sa paksa at sa mga paraang

ginamit ng makata na ang anyong ito ay nagsisilbing gabay sa retorika
ng tula. Nagtataglay rin ng isang malayang taludturan ng lirisismo.
Nakapagpapatindi ng damdamin ang lirisismong nakakil ing sa indayog
ng tunog ng bawat salita sa taludtod.

Halimbawa:

Pagtatapos
ni: Avon Adarna

Narating ko ang isang ilog,

Nagkiwal at ilang
Na tila hindi pa nalalanguyan
Ng kahit na sinong nilalang.

Huminto ako ng sandali

Na ibig lunurin ang sarili
Sa katahimikan
At pagmumuni-muni…

Lumuklok ako
Sa isang malaking bato
Na nag-usli sa gilid
Ng ilog na daigdig.

Pawisan ang noo

At makirot ang katawan
Sa nilakbay na mundo
Ng dilim at kapalaran.

Dumukwang ako
Sa ilog ng buhay.
 Ngunit sandali lamang
Ako’y natigilan…
May biglang sumigaw!

Tatawirin ko na sana
Ang lapad ng ilog,
Inawat ng tinig
Na buo’t malamig.

Hanggang diyan na lamang

Ang iyong paglalakbay,
Narating mo na ang rurok
Ng iyong pag-iral
Narito ang tuldok
Sa mga talata
At pangungusap
Na sinikap
At iyong pinalaganap.

Hindi ka na makatatawid
Sa ilog na daigdig
Ni makababalik
Sa daang dalisdis!
 V. Tips sa Pagsulat ng Tula

1. Humanap ng Inspirasyon

- Ito ang pinaka importante sa lahat. Kung wala ito, hindi magiging kapanipaniwala
ang iyong mga sulat. At higit sa lahat, para mas maging maganda ang isinulat.

2. Magsimula sa Malayang Taludtud

- Maraming pormal na paraan ng pagsulat ng tula na gumagamit ng saknong sukat

at tugma. Sa iba pang salita, mas maganda pa rin na mag simula ka sa malayang
taludturan.

3. Siguraduhing alam mo ang sinusulat mo.

-Hindi magiging kapanipaniwala ang iyong tula kung hindi mo ito lubos na alam.
Kung ang sulat mo ay tungkol sa korupsyon sa goyerno dapat alam mo talaga kung
anong nangyayari tungkol sa korupsyon.

4. Magbasa ng tula ng iba

-.Hindi ka magiging mahusay na manunulat kung hindi ka natututo sa iba. Sapagka't

ito ang paraan para maging maayos ang iyong pagsulat ng tula.

5. Gumamit ng mga talinghaga kung kailan mo ang mga ito.

- Ito ang magbibigay daan upang maging maganda ang iyong tula. Ngunit pwede
naman ding hindi gumamit ng mga matalinghagang salita basta ito ay naiintindihan
ng husto ng mambabasa ng sa ganun ito ay maunawaan kung ano ang gustong
ipahiwatig.

6. Pag Master ng Wikang Liriko

- sa isang tula kailangan mong gawing maganda ang mga salita pati na rin sa
ritmo at tunog.

7. Maging Malinaw Tungkol sa Mensahe at sa Layuni ng Iyong Hinahanap

- dapat alam mo rin ang layunin at kubg ano ang nais mong maramdaman
ng mambabasa kapag binasa ang iyong tula.

8. Gumamit ng mga Talinghaga Kung Kailangan mo ang mga ito

- ang mga talinghaga ay ang katangian ng elemento ng tula.

9. Kontrolin Ang Lahat ng Aspeto ng Isang Tula

- magbigay ng higit na diin sa isang bahagi, o sabihin kung ano ang mga gusto
mo sa tula na para bang mayroon itong simula, gitna at wakas.

10. Mag-ingat sa mga bantas na marka

- kailangan mo ring gamitin ang mga ito, lalo na upang magbigay ng mga
paghinto sa pagitan ng mga talata at saknong.

11. Kapag natapos mo na, bigkasin ang Tula

- ito ang pinakamadaling paraan upang tingnan kung ang tula talaga ay may
buhay.
 SANGGUNIAN

https://teksbok.blogspot.com/2010/09/mga-elemento-ng-tula.html?m=1

http://arkongbatopanitikantula.blogspot.com/2017/02/ang-tula.html?m=1

https://www.studocu.com/ph/document/icct-colleges-foundation/bachelor-in-

secondary-education/kabanata-5-pagbasa-at-pagsulat-ng-tula/14986118

https://www.slideshare.net/andreatiangco9/malikhaing-pagsulat-tula

https://www.tagaloglang.com/halimbawa-ng-dalit/

https://proudpinoy.ph/haiku/halimbawa-ng-haiku-haiku-halimbawa-examples-ng-

haiku/

https://www.studocu.com/ph/document/divine-word-college-of-calapan/physical-

education/panitikang-filipino-kumbensiyonal-na-anyo-ng-tula-tradisyunal-at-

kontemporaryo-anyo/18879273

https://dakilapinoy.com/tag/malayang-

taludturan/?fbclid=IwAR3VIiThoD6v Ky5YYP6Mwhi6GIkPFZzmFjtUIGw4rhiwi1sil9g

Umv-MrHw#_edn18

https://philnews.ph/2020/02/20/paano-gumawa-ng-tula-paraan-ng-pagsulat-ng-

magandang-tula/

https://www.google.com/amp/s/www.actualidadliteratura.com/tl/kung-paano-

sumulat-ng-isang-tula/amp/%3fmsclkid=f7df287fbd6811ecae397f7b5ca38637

https://youtu.be/5pTCKfFN138

https://www.tagaloglang.com/halimbawa-ng-hyperbole/

https://www.scribd.com/doc/42740264/halimbawa-ng-mga-tayutay-sa-tula