Professional Documents
Culture Documents
Aşının Tarihçesi Mahmut Tokaç SD - 61
Aşının Tarihçesi Mahmut Tokaç SD - 61
Aşının tarihçesi
Dr. Mahmut Tokaç 1963 yılında Ordu, Ünye’de doğdu. 1979’da Ünye Lisesinden, 1985’te İstanbul
Üniversitesi (İ.Ü.) Cerrahpaşa Tıp Fakültesinden mezun oldu. 2000 yılında İ.Ü. Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji ve Tıp Tarihi Bölümü’nde doktorasını tamamladı. 2002-2003
tarihleri arasında İstanbul 112 Ambulans Komuta Merkezi Başhekimliği, 2003-2009’da
Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğünde Genel Müdür Yardımcılığı
ve Genel Müdürlüğü ile 2009-2013 arasında İstanbul Başakşehir Devlet Hastanesi
Başhekimliği görevlerinde bulundu. Dr. Tokaç halen İstanbul Medipol Üniversitesi
Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Ana Bilim Dalı’nda ve Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp
Uygulama Araştırma Merkezinde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
B
inlerce yıllık insanlık tari- ve eczacısı Caspar Neumann’ın yaptığı günkü alışkanlıkların aksine oğlunu da
hinde topluca ölümlere Almanca tercümesi ise 1745’te Berlin’de alarak kocasıyla birlikte İstanbul’a gel-
yol açan pek çok salgın yayınlanmıştır.) Ancak özellikle kilisenin di. İyi bir gözlemci olan Lady Montague
hastalık yaşanmıştır. Aşılar karşı çıkması dolayısıyla bu geleneksel İstanbul’da ve diğer Osmanlı beldelerin-
sayesinde bu hastalıkların aşı uygulaması yaygınlaşamamıştı. de gördüklerini İngiltere’deki arkadaşı
bir kısmı ya tamamen yok Lady Chiswell’e gönderdiği mektuplarla
edilmiş ya da önemli ölçüde azaltılabil- Lady Mary Wortley Montague aktardı. 1717 yılında yazdığı ve ancak
miştir. Geçmişte çok fazla ölümlere ya da (1689-1762) 1762 yılında ölmesinden sonra 1784
sakatlıklara sebep olmuşken tarihte ilk yılında basılan mektuplarında Osman-
kez aşısı bulunan ve bu aşılar sayesinde 1689’da varlıklı bir ailenin çocuğu ola- lıdaki aşılama hadisesini şu satırlarla
bugün artık tamamen yeryüzünden silinen rak dünyaya gelen Mary güzel bir kızdı. anlatmaktadır:
ilk hastalık çiçek hastalığı olmuştur. Orta Ailesinin muhteşem kütüphanesinde
Asya Türklerinde, Çin’de ve Hindistan’da kendisini yetiştirmişti ve yazar olmaya “Sarah Chiswell’e
birkaç bin yıl önce, çiçek hastalığını hafif niyetliydi. Ailesinin tüm karşı çıkmalarına Edirne 1 Nisan 1717
atlatmış olan hastaların ciltlerindeki iltihaplı rağmen bir politikacı olan Edward Wort-
kabarcıklardan alınan irinler kullanılarak ley Montague ile 1712 yılında evlendi. Bizde pek çok yaygın ve zalimane olan
ilkel anlamda da olsa aşılama yapıldığı 1713 yılında ortaya çıkan çiçek salgı- çiçek hastalığını burada keşfettikleri bir
rivayet edilmektedir. (Bu uygulamalar nında kardeşi öldü. Kendisi de 1715 aşı ile önlüyorlar. Birçok kocakarının
esnasında nadiren de olsa istenmeyen yılında bu hastalığa yakalandı ve an- sanatları sırf bu aşılamayı yapmak. Aşı-
sonuçların ortaya çıkması da mümkündü.) cak yüzünde hastalığın izleri ile hayatta lanma için en uygun zaman sıcakların
Bu geleneğin Orta Asya Türkleri aracılığıy- kalabildi. Kocası 1716’da İngiltere’nin sonu, sonbaharın başlangıcı. O zaman
la Kafkasya’ya ve oradan da Anadolu’ya İstanbul büyükelçisi olarak atandı. O aile reisleri ailelerinde çiçek hastalığına
geçmiş olduğu ve bu geleneği devam
ettiren bazı kocakarıların, sonbaharda
çiçek geçiren hastaların iltihaplarını sağ-
lam kişilerin derisinde bir çizik oluşturup
buraya sürmek suretiyle çiçek hastalığını
hafif geçirmelerini sağladıkları bilinmek-
tedir. Çiçek hastalığına karşı Türklerdeki
bu uygulamadan o zamana kadar haberi
olmayan Avrupa’da çok sayıda insan bu
hastalıktan ölmekte ya da kalıcı sakat-
lıklar olmaktaydı. Örneğin 18. yüzyılda
Avrupa’da yaklaşık 60 milyon insanın
çiçek hastalığından öldüğü kaydedil-
mektedir. Avrupalılar Lady Montague’nün
mektupları sayesinde Türklerdeki aşı uy-
gulamasından haberdar oldular. Aslında
Lady Montague’nün mektuplarından kısa
bir süre önce Latin asıllı Osmanlı hekimi
Emanuel Timonius’un Latince olarak
yazdığı ve çiçek aşısı uygulamalarını da
Lady Mary
anlattığı makalesi Londra’da Philosophical Wortley
Transaction dergisinde 1714’te yayım- Montague
lanmıştı. (Prusya kraliyet saray hekim Mektuplarının basılan nüshası
2022
KIŞ 61
S A Ğ L I K D Ü Ş Ü N C E S İ V E T I P K Ü L T Ü R Ü D E R G İ S İ
Kalbinizdeyiz
Deneyimli uzman akademik kadro, DR. MAHMUT TOKAÇ AŞININ TARİHÇESİ | PROF. DR. MUSTAFA ERTEK ‘CUMHURİYETİN SAĞLIK MİMARI’ REFİK SAYDAM VE MERKEZ HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ | DR. ÇAĞRI EMİN ŞAHİN
DR. TARKAN MUSTAFA YAMANOĞLU AŞININ YOLCULUĞU | PROF. DR. HANEFİ ÖZBEK AŞILARDA PREKLİNİK VE KLİNİK ÇALIŞMALAR | PROF. DR. HASAN MANDAL COVID-19 TÜRKİYE
hekimlerin üçüncü gözü olan yeni nesil akıllı teknolojiler PLATFORMU’NDA BİRLİKTE GELİŞTİRME VE BİRLİKTE BAŞARMA | PROF. DR. ERHAN AKDOĞAN COVID-19’DA ‘FİKİRDEN ÜRÜNE’ ETKİN GÜÇ: TÜSEB | PROF. DR. ATEŞ KARA TÜSEB AŞI ENSTİTÜSÜ:
KURULUŞ AMACI VE GELECEK STRATEJİLERİ | PROF. DR. AHMET GÜL AŞILAR VE İMMÜN YANIT | PROF. DR. AYKUT ÖZDARENDELİ İNAKTİF AŞI ÜRETİMİ VE İLGİLİ ARAŞTIRMA SÜREÇLERİ
DR. ALİ AHMED AZZAWRİ - DR.ÖĞR.ÜYE. EBRU MARZİOĞLU ÖZDEMİR - DOÇ.DR. NADİR KOÇAK UMUT VADEDEN TEDAVİLER İÇİN YENİ TASARIM: MRNA AŞILARI | PROF. DR. HAKAN AKBULUT
ADENOVİRAL VEKTÖR TABANLI COVID-19 AŞILARI | PROF. DR. HAKAN S. ORER DSÖ VE COVID-19 AŞILARI | PROF. DR. ASUMAN BOZKIR - SENA AYÇİÇEK AŞI ÜRETİM SÜREÇLERİNDE KALİTE
DENETİMİ | PROF. DR. İLHAN İLKILIÇ - DR. ESRA AKSOY - DR. ORHAN ÖNDER AŞI KARŞITLIĞI VE AŞI KARŞITLARINA UYGULANACAK YAPTIRIMLARIN ETİK BOYUTU | PROF. DR. FULYA İLÇİN
Erişkin Kardiyolojisi | Çocuk Kardiyolojisi | Erişkin Kalp Damar Cerrahisi | Çocuk Kalp Damar Cerrahisi GÖNENÇ - ÇAĞRI ŞÜKRÜ ULUSLU SAĞLIK HUKUKU VE ETİĞİ AÇISINDAN COVID-19 AŞILARI | DR. ÇAĞRI EMİN ŞAHİN - DR. SABANUR ÇAVDAR - DR. FATMA NUR DAYANIR ÇOK AŞININ EKONOMİSİ
DR. CEMAL KOÇAK AŞI POLİTİKALARI | DR. SALİH KENAN ŞAHİN AŞILARIN EKONOMİ POLİTİĞİ | PROF. DR. RECEP ÖZTÜRK ERİŞKİNLERDE AŞILAMA | PROF. DR. FAHRİ OVALI ÇOCUKLUK ÇAĞI
AŞILARI | DOÇ. DR. İLKER İNANÇ BALKAN - PROF. DR. RECEP ÖZTÜRK AŞI KARARSIZLIĞI VE AŞI REDDİ | DR. HASAN ZEYTİN ULUSAL BİR İLAÇ ŞİRKETİNİN PENCERESİNDEN AR-GE EKOSİSTEMİ
CEM ÖZTÜRK KÜRESEL BİR İLAÇ ŞİRKETİNİN PENCERESİNDEN AŞI AR-GE’Sİ | PROF. DR. OSMAN ERGANİŞ TÜRKİYE’DE HAYVAN AŞILARININ DURUMU VE GELECEĞİ
PROF. DR. SABAHATTİN AYDIN SAĞLIKTA DÖNÜŞÜMÜN NEOLİBERAL AYAK BAĞI | PROF. DR. SABAHATTİN AYDIN KÜRESELLEŞME KISKACINDA SAĞLIK POLİTİKALARIMIZ
PROF. DR. NEVZAT TARHAN DEĞİŞEN PARADİGMALAR VE “NÖROLİDERLİK” | PROF. DR. YETER DEMİR USLU TESİS YÖNETİMİ | PROF. DR. ÇAĞATAY GÜLER KUŞ YAĞMURU!
PROF. DR. MUSTAFA SAMASTI BİYOLOJİK SİLAHLAR VE BİYOTERÖRİZM | PROF. DR. M. İHSAN KARAMAN ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNU OLARAK SİGARA*
DR. ÖĞR. ÜYE. ESMA SÖYLEMEZ YEŞİLÇİMEN - DR. ÖĞR. ÜYE. NEDA TANER - PROF. DR. GÜLDEN ZEHRA OMURTAG NEDEN BİREYE ÖZGÜ TEDAVİ? | DR. ORHAN DOĞAN KARİKATÜR
6 1
771307 235030
ISSN 1307-2358
61