BS –də vahidlərin əsas vahidlərlə ifadəsi

kq⋅m
N= Vektorial kəmiyyətlər
N ( nyuton ) san 2
2 1) Yerdəyişmə
kq⋅m 2) Sürət
C= 3) Təcil
C ( coul ) san2 4) Qüvvə
5) Cismin çəkisi
kq
Pa= 6) İmpuls
Pa ( paskal ) m⋅san 2 7) Qüvvə impulsu
8) İmpuls momenti
2
kq⋅m 9) İntevsivlik
Vt= 10) İnduksiya vektoru
Vt ( vatt ) san 3 Beynəlxalq sistemdə (BS) əsas ölçü
2
kq⋅m vahidləri.
V=
V ( volt ) A⋅san 3 1)
2)
1m (metr) - Uzunluq vahidi
1 kq (kiloqram) – Kütlə vahidi
Kl ( kulon ) Kl=A⋅san 3)
4)
1 san (saniyə) – Zaman vahidi
1 K (Kelvin) – Temperatur
2 4
A ⋅san vahidi
F= 5) 1 A (Amper) – Cərəyan şiddəti

F ( farad ) kq⋅m2 vahidi

6) 1 mol (mol) - Maddə miqdarı
2 vahidi
kq⋅m
Om= 2 7) 1 Kd (Kandela) – İşıq şiddəti

Om ( Om ) A ⋅san 3 vahidi

kq Adsız kəmiyyətlər
Tl=
Tl ( tesla ) A⋅san2 1) Sürtünmə əmsalı
2 2) F.İ.Ə (Faydalı iş əmsalı)
kq⋅m 3) Nisbi uzanma
Vb= 4) Nisbi rütubət
Vb ( veber ) A⋅san 2 5) Dielektrik nüfuzluğu
2 6) Maqnit nüfuzluğu
kq⋅m
Hn= 2 7) Transformasiya əmsalı
Hn ( henri ) A ⋅san 2 8) Neytronların artma əmsalı
−1 9) Spektrin tərtibi
Hs ( hers ) Hs=san 10) Linzanın böyütməsi
11) Sındırma əmsalı ( optik sıxlığı)
−1
Dptr ( dioptriya ) dptr=m 12) Valentlik
13) Əlavə yüklənmə
2
C m Kamal Müəllim. mob: 070-736-61-65
Qr= = 2 050-874-80-65
Qr ( qrey )
kq san
Əsas cihazlar və Qurğular

1) Akselerometr - təcili ölçən cihaz

2) Ampermetr - cərəyan şiddətini ölçən cihaz. İşləmə prinsipi cərəyanlı çərçivəyə maqnit
sahəsinin göstərdiyi yönəldici təsirə əsaslanır. Dövrəyə ardıcıl qoşulur.
3) Areometr - mayelərin sıxlığını təyin edən cihaz. İşləmə prinsipi Arximed qanununa
əsaslanır.
4) Barometr ( civəli barometr ) - atmosfer təzyiqini ölçən cihaz. İş prinsipi Paskal qanununa
əsaslanır.
5) Barometr - aneroid - atmosfer təzyiqini ölçən cihaz. İş prinsipi atmosfer təzyiqi ilə metal
qutunun sıxılmasına əsaslanır.
6) Dinamometr - qüvvəni ölçən cihaz. Yaylı dinamometrlərin iş prinsipi Huk qanununa
əsaslanır.
7) Dilatometr - qazların istidən genişlənməsini müşahidə etmək üçündür.
8) Elektrometr - potensiallar fərqini təyin edən cihaz. İş prinsipi elektromaqnit qarşılıqlı
təsirinə əsaslanır.
9) Elektroskop - cisimlərin yüklənməsini aşkar edən cihaz. İş prinsipi Kulon qarşılıqlı
təsirinə əsaslanır.
10) Hiqrometr ( tük ) - nisbi rütubəti ölçən cihaz. Rütubətin təsiri ilə tükün uzunluğunun
dəyişməsinə əsaslanır.
11) Hiqrometr ( metal ) - şeh nöqtəsinə görə rütubəti ölçən cihaz. İş prinsipi doymamış
buxarın soyuyaraq doymuş buxara keçməsi hadisəsinə əsaslanır.
12) Kalorimetr - cisimlərin istilik tutumunu, cismin verdiyi və aldığı istilik miqdarını,
maddələrin xüsusi istilik tutumunu təyin edirlər. İş prinsipi istilik proseslərində enerjinin
saxlanma qanununa əsaslanır.
13) Kondensator – Elektrik yüklərini toplamaq üçündür. İş prinsipi dielektrik mühitlə
ayrılmış naqillərin elektrik yüklərini saxlaması hadisəsinə əsaslanır.
14) Lazer ( Optik kvant generatoru ) - lazer şüalarını almaq üçün işlədilir. İş prinsipi məcburi
şüalanma hadisəsinə əsaslanır.
15) Manometr - qazların ( metal manometr ) və mayelərin ( mayeli manometr ) təzyiqini
ölçür. İş prinsipi Paskal qanununa əsaslanır.
16) Menzurka , ölçü slindri - maye və bərk cisimlərin həcmini ölçür. İş prinsipi Arximed
qanununa əsaslanır.
17) Ommetr - müqaviməti ölçən cihaz
18) Ossiloqraf – elektromaqnit rəqslərini müşahidə etmək üçün işlədilir.
19) Psixrometr – havanın rütubətini ölçür. İş prinsipi quru və nəm ( yaş ) termometrlərin
göstərişləri fərqinə əsaslanır.
20) Reostat – dövrədə cərəyan şiddətini tənzimləyən cihaz. İşləmə prinsipi naqilin
müqavimətinin onun uzunluğundan asılı olmasına və Om qanununa əsaslanır.
21) Spidometr – sürət ölçən cihaz. İş prinsipi maqnit qarşılıqlı təsirinə əsaslanır.
22) Termometr – temperaturu ölçən cihaz. İş prinsipi mayelərin sıxlığının temperaturdan asılı
olaraq dəyişməsinə əsaslanır.
23) Transformator – dəyişən cərəyanın gərginliyini artırıb azaldan elementdir. İş prinsipi
elektromaqnit induksiya hadisəsinə əsaslanır.
24) Voltametr – elektrokimyəvi ekvivalenti təyin edən cihaz
25) Voltmetr – gərginlik ölçən cihaz. İşləmə prinsipi cərəyanlı çərçivəyə maqnit sahəsinin
göstərdiyi yönəldici təsirə əsaslanır. Dövrəyə paralel qoşulur.

Kamal Müəllim. mob: 070-736-61-65

050-874-80-65