SDO- CALOOCAN

CAMARIN HIGH SCHOOL

Edukasyon sa Pagpapakatao 9
IKAAPAT NA MARKAHAN

PANGALAN: _________________________________________ PANGKAT: ________________

ARALIN 13: WEEK 1 & 2

MGA PERSONAL NA SALIK: BATAYAN NG PAGHAHANDA SA
SENIOR HIGH SCHOOL

KASANAYANG PAMPAGKATUTO AT KODA

1. Nakikilala ang mga pagbabago sa kanyang talento, kakayahan at hilig (mula Baitang 7) at
naiuugnay ang mga ito sa pipiliing kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at palakasan o
negosyo (EsP9PK-IVa-13.1)
2. Napagninilayan ang mga mahahalagang hakbang na ginawa upang mapaunlad ang kanyang
talento at kakayahan ayon sa kanyang hilig, mithiin, lokal at global na demand (EsP9PK-IVa-13.2)
3. Napatutunayan na ang pagiging tugma ng mga personal na salik sa mga pangangailangan
(requirements) sa napiling kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at isports o negosyo ay
daan upang magkaroon ng makabuluhang hanapbuhay o negosyo at matiyak ang pagiging
produktibo at pakikibahagi sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa (EsP9PK-IVb-13.3)
4. Natutukoy ang kaniyang mga paghahandang gagawin upang makamit ang piniling kursong
akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at palakasan o negosyo(hal., pagkuha ng impormasyon at
pag-unawa sa mga tracks sa Senior High School) (EsP9PK-IVb-13.4)

PANIMULA (SUSING KONSEPTO)

MGA SALIK SA PAGPILI NG TAMANG KURSO

1. TALINO O TALENTO

Ang talino o talento ay tumutukoy sa dunong o talas ng pag-iisip ng tao. Ito ay isang pambihirang
biyaya at likas na kakayahan na kailangang tuklasin. Ito ay mahusay na gamiting batayan sa pagpili ng
tamang track o kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay sa iyong pagtatapos
ng Junior High School (Baitang 10).

Balikan natin ang mga talino o talentong ito mula sa teorya na binuo ni Dr. Howard Gardner (1983):

1. Visual-Spatial. Ang taong may ganitong talino ay mabilis matututo sa pamamagitan ng paningin at
pag-aayos ng mga ideya. Ang larangan na angkop sa talinong ito ay sining, arkitektura at iba pa.

2. Verbal-Linguistic. Ang taong nabibilang dito ay may talino sa pagbigkas, pagsulat, pagmemorya ng
mga salita at petsa. Ang larangan na nababagay sa talinong ito ay abogasya, pamamahayag,
politika at pagtuturo.

3. Logical-Mathematical. Ito ang talinong may kaugnayan sa pangangatuwiran, abstraksyon, lohika,

paglutas ng suliranin (problem solving) at mga numero. Ang larangan na kaugnay nito ay ang
pagiging scientist, inhinyero at doctor.

4. Bodily-Kinesthetic. Ang taong may ganitong talino ay mahusay sa mga pisikal na aktibidad. Magaling
ang kaniyang pagkontrol sa paggalaw ng katawan at may kakayahan upang mahawakan ang mga
bagay nang may kasanayan. Ang larangang may kaugnayan dito ay ang pagsasayaw, isports,
konstruksyon at pagsusundalo.

5. Musical-Rhythmic. Ang taong may ganitong talino ay natututo sa pamamagitan ng pag-uulit, ritmo,
mga tunog, melodiya at musika. Ang halimbawa nito ay musician, kompositor o disk jockey.

6. Intrapersonal. Ang taong may ganitong talino ay may pag-unawa sa kanyang sariling damdamin,
motibasyon at layunin. Mataas ang kaniyang kamalayan sa sariling kalakasan at kahinaan. Ang
larangang kaugnay nito ay pagiging isang researcher, manunulat ng mga nobela o negosyante.

7. Interpersonal. Ito ay tumutukoy sa talino sa pakikipag-ugnayan sa kapwa o interaksiyon. Kadalasan

siya ay nababagay sa larangan ng politika, kalakalan, pamamahala, pagtuturo at social work.

1
8. Naturalist. Ito ang talino sa pag-uuri, pagpapangkat at pagmanipula ng mga elemento ng kapaligiran,
bagay, hayop o halaman. Sa ganitong uri ng katalinuhan, nakikilala ang pagkakaiba sa pagitan ng
mga species, grupo ng mga tao o mga bagay at naiintindihan kung paano nauugnay ang bawat isa.
Kadalasan ang taong mayroong ganitong talino ay nagiging environmentalist, magsasaka, botanist,
chef.

9. Existential. Ito ay talino sa pagkilala sa pagkakaugnay ng lahat sa daigdig. “Bakit ako nilikha?” “Ano
ang papel na gagampanan ko sa mundo?” “Saan ang lugar ko sa aking pamilya, sa paaralan, sa
lipunan?” Kadalasan ang taong mayroong ganitong talino ay masaya sa pagiging philosopher o
theorist.

2. KASANAYAN (SKILLS)
Ang mga kasanayan o skills ay tumutukoy sa mga bagay kung saan tayo mahusay o magaling. Ito
ay madalas na iniuugnay sa salitang abilidad, kakayahan (competency) o kahusayan (proficiency).

1. Kasanayan sa Pakikiharap sa mga Tao (People Skills) – magiliw makitungo sa kapwa, nanghihikayat sa
iba na kumilos at makilahok sa mga gawain, naglilingkod at nakikipagtulungan.
2. Kasanayan sa mga Datos (Data Skills) – epektibo sa paggamit at pag-iingat ng mga dokumento, datos,
bilang, naglilista o nag-aayos ng mga files at ino-organisa ito, lumilikha ng mga sistemang nauukol sa
mga trabahong inatang sa kanya, nagsusuri ng mga resulta at gumagawa ng presentasyon ukol dito.
3. Kasanayan sa mga Bagay-bagay (Things Skills) – nagpapaandar, nagpapanatili o nagbubuo ng mga
makina, inaayos ang mga kagamitan; nakauunawa at umaayos sa mga pisikal, kemikal at biyolohikong
mga functions.
4. Kasanayan sa mga Ideya at Solusyon (Idea Skills) – lumulutas ng mga mahihirap at teknikal na bagay
at nagpapahayag ng mga saloobin at damdamin sa malikhaing paraan.

3. HILIG
Ito ay tumutukoy sa mga paborito mong gawain na nagpapasaya sa iyo kaya halos hindi ka
nakararamdam ng pagod o pagkabagot.

Hinati ng Sikolohistang si John Holland sa anim ang mga Jobs/ Careers/ Work environments, ito
ay ang mga sumusunod: Realistic, Investigative, Artistic, Social, Enterprising at Conventional (RIASEC).

MGA INTERES DESKRIPSYON HALIMBAWA NG MGA TRABAHO

- ang taong nasa ganitong interes ay mas forester, engineer, technician, mechanic,
nasisiyahan sa pagbuo ng mga bagay gamit ang mga surveyor, dental technician, draftsman, electrician,
REALISTIC kasangkapan o mga makina kaysa makihalubilo sa repairman, , machinist, stone cutter, locksmith,
(Doers) mga tao at makipagpalitan ng opinion piano tuner, ship pilot, carpenter, tailor

- ang mga trabahong may mataas na interes dito ay
nakatuon sa mga gawaing pang-agham at matematika
INVESTIGATIVE at ang kanilang katangian ay mapanuri, malalim at
(Thinkers)
task-oriented
mathematician/statistician, economist, physician,
botanist, anthropologist, astronomer, veterinarian,
biologist, analyst, pharmacist, oceanographer,
geologist, meteorologist

- ang mga taong may mataas na interes dito ay
mailalarawan bilang malaya at malikhain, mataas ang
imahinasyon at may malawak na isipan, nais nila ang
ARTISTIC (Creators) mga gawaing may kaugnayan sa wika, sining, musika,
pag-arte, pagsulat at iba pa
journalist-reporter, art and dancing –teacher,
photographer, composer, musician, advertising
manager, entertainer, public relations person,
fashion model, writer, actor/actress, designer,
decorator, architect, artist,.

-ang mga nasa ganitong grupo ay palakaibigan,
madalas na mas interesado sila sa mga talakayan ng
mga problema o sitwasyon ng kapwa kung saan
SOCIAL mabibigyan sila ng pagkakataong magbigay ng
(Helpers)
impormasyon, magturo, magsalita, manggamot,
tumulong at mag-asikaso
social worker, health professionals (medicine,
nursing, etc.), food service manager, health and
welfare coordinator, historian, business agent,
therapist, political scientist, sociologist, teacher,
minister, librarian, foreign service officer

- likas sa mga taong nasa ganitong grupo ang pagiging banker, real state appraiser, contractor, lawyer,
mapanghikayat, mahusay mangumbinsi ng iba at nais judge, tv/radio announcer, government official,
ENTERPRISING nilang magtrabaho kasama ang kapwa, sila ay madalas insurance manager, salesperson, human resource
(Persuaders) na masigla, nangunguna at may pagkukusa recruiter

- ang mga taong may mataas na interes dito ay
matiyaga, mapanagutan at mahinahon, nais nila ang
CONVENTIONAL mga gawaing klerikal at masaya sila sa mga gawaing
(Organizers) tiyak, may sistemang sinusunod, maayos at detalyado
ang mga datos at organisado ang record.
accountant, timekeeper, machine operator, office
clerk, , reservations agent, bookkeeper, cashier,
secretary, library assistant, data processing
worker, mail clerk, proofreader at iba pa.

Gayola, Sheryll T. et.al. Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikasiyam na Baitang Modyul para sa Mag-aaral Unang Edisyon 2015. Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon

2
4. PAGPAPAHALAGA
Ang pagpapahalaga (values) ay nagmula sa salitang Latin na valere na nangangahulugang
pagiging makabuluhan o may saysay. Ang itinuturing ng tao na makabuluhan para sa kaniya ang siyang
nagtutulak sa tao para magsikap, magpursigi at magpatuloy sa kabila ng iba’t-ibang problema o
pagsubok na humahadlang sa tao upang maabot niya ang kaniyang mga pangarap sa buhay.

5. MITHIIN
Ito ay tumutukoy sa iyong mga naisin at hangarin sa buhay. Ang mithiin ng tao ay hindi dapat
nasesentro sa pagkakaroon ng salapi, kasikatan, dunong, kagandahan at mga materiyal na bagay
lamang, kailangan ay isipin rin ang pagmamalasakit sa kapwa lalo na sa mga dukha, pag-iingat sa
kapaligiran, pagsuporta sa mga makabuluhang proyekto ng pamahalaan, pagkilala at pasasalamat sa
Diyos na siyang lumikha ng lahat. Kung ngayon pa lamang sa iyong murang edad ay batid mo na kung
ano ang iyong personal na misyon sa buhay, magkakaroon ka ng malinaw na direksiyon sa landas na
iyong tatahakin. Ito ang magsisilbi mong gabay at paalala sa iyo upang iwasan ang anumang magiging
sagabal sa iyong mga pangarap sa buhay gaya ng impluwensiya ng masamang barkada, bisyo,
maagang pag-aasawa, mga masasamang gawain, pagsuway sa mabubuting payo ng pamilya,
paglaban sa pamahalaan at paglimot sa Diyos.

GAWAIN 1.

Panuto: Punan ang tsart ng mga katangiang taglay mo at kung ano ang kurso at trabaho na angkop sa
iyo. Gawing gabay ang nakasulat na halimbawa.

Angkop na
Multiple Skill / Hilig Track at
Pagpapahalaga Mithiin Trabaho
Intelligence Kasanayan RIASEC Strand sa
SHS
Halimbawa: Kasanayan (Social) Pagtulong sa Maging Academic Doktor
sa mga Interesado sa kapwa mahusay na Track / STEM
Logical/ ideya at panggagamot Pagmamalasakit doktor na
Mathematical solusyon at pagtugon sa sa dukha handang
intelligence mga suliranin kumalinga
ng kapwa sa mga
mahihirap
Ikaw naman:

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ano ang iyong natuklasan tungkol sa iyong sarili matapos sagutan ang tsart? Masaya ka ba
sa kinalabasan nito? Bakit?
2. Mayroon bang gumugulo sa iyong isipan kaya nahihirapan kang magdesisyon o pumili ng
kurso? Kung mayroon, ano kaya ito? Ano sa palagay mo ang mabisang solusyon dito?
3. Hindi raw kasalanan ng tao na ipanganak siyang mahirap subalit kapag namatay siyang
mahirap ay kasalanan na raw niya ito. Sang-ayon ka ba dito? Kung hindi, ipaliwanag. Kung
oo, ano ang dapat mong gawin upang hindi mangyari sa buhay mo ang kasabihang ito?

Rubrik sa Pagwawasto: Bibigyan ka ng sumusunod na puntos:

Mga katangian ng sagot : 10 – taglay ang 3 pamantayan
✓ Kumpleto ang ibinigay na sagot. 6 – dalawang pamantayan lamang
✓ Magkakaugnay ang nilalaman 3 – isang pamantayan lamang
✓ Makabuluhan ang mensahe
Ang pinakamataas na puntos na maaring makuha ay 10.

3
 GAWAIN 2.

PANUTO: Basahin at unawain ang deskripsiyon sa HANAY A at itugma ito sa mga salitang nasa HANAY B.
HANAY A HANAY B

Malikhain at mahilig sa pagguhit Academic Track

Nais makapagtapos sa kolehiyo HUMSS

Strand para sa nais maging abogado Arts and Design Track

Pangarap magtayo ng panaderya Sports Track

Aktibo sa pampalakasan at sanay TVL Track

mag-referee

Pamprosesong Katanungan
1. Ano ang posibleng maging problema kapag ang kinuha mong kurso ay yung kurso na gustong-gusto
sana kuhain ng magulang mo o ng taong magpapa-aral sa iyo noong kabataan nila pero nabigo sila
kaya sa iyo na lang ipinapakuha?
2. Anong mga pag-aaksaya o pagsasayang ang mangyayari kapag nakisunod ka lang sa uso o gumaya
ka lang sa kurso ng barkada mo?
3. Ano ang kabutihang maidudulot sa iyo at sa iyong pamilya kapag ang iyong piniling kurso ay naaayon
sa iyong talino, hilig, kakayahan, pagpapahalaga at mithiin sa buhay?
4. Kapag tugma ang pansariling salik sa napiling kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at
isports o negosyo ay magiging makabuluhan ang paghahanapbuhay. Sang-ayon ka ba dito? Bakit?
5. Ang taong may makabuluhang hanapbuhay o negosyo ay produktibo at kapaki-pakinabang. Ano
ang dapat mong gawin upang ikaw ay maging produktibo rin at makabahagi sa pagpapaunlad ng
ekonomiya ng bansa?

GAWAIN 3.

PANUTO: Pag-aralan ang halimbawa na nakasulat sa graphic organizer na hugis tao. Isulat ang iyong
pangalan at ang angkop na kurso para sa iyo sa Senior High School. Ilagay din ang mga paghahandang
dapat mong gawin upang higit na maunawaan at tuluyang makamit ang minimithi mong kurso.

Pangalan

Kurso sa
.
SHS

Hal. ABM

___________

3. 4.

4
Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ano ang naging batayan sa pagpili ng kurso?

2. Ang buhay ay puno ng pag-asa subalit minsan ay may kabiguan din. Ano ang maaari mong
remedyo o plan B sakaling mabigo ka na abutin ang iyong pangarap? Ipaliwanag.
3. Paano ka magsisilbing inspirasyon sa mga kabataang tulad mo lalo na sa mga tamad mag-aral, puro
laro sa kompyuter, maagang nakikipagrelasyon, may bisyo at ang iba ay istambay upang mahikayat
mo rin sila na magsikap magtapos ng pag-aaral at magpursigi na makaahon sa hirap at maiangat ang
kalidad ng kanilang buhay? Ipaliwanag.

Rubrik sa Pagwawasto: Bibigyan ka ng sumusunod na puntos:

Mga katangian ng sagot : 10 – taglay ang 3 pamantayan
✓ Kumpleto ang ibinigay na sagot. 6 – dalawang pamantayan lamang
✓ Makabuluhan ang mensahe 3 – isang pamantayan lamang
✓ Maayos ang pagbuo ng pangungusap
Ang pinakamataas na puntos na maaring makuha sa gawaing ito ay 10.

PAGNINILAY

PANUTO: Iguhit sa papel at kulayan ang isang larawan na tumutukoy sa pangarap mong
trabaho (10 puntos). Sa likod ng papel, kopyahin ang nakasulat sa ibaba at punan ang patlang
upang mabuo ang saknong.

Ang pangarap kong trabaho sa hinaharap ay _________ dahil

______________________.
Upang matupad ko ito ako ay ________________ at ______________________. Upang hindi
mahadlangan ang aking pangarap ay iiwasan ko ang ________________ at
________________. Kapag natupad ko na ang aking mithiin sa buhay ako
ay________________ at _______________. Bilang pasasalamat sa Diyos at sa mga
mabubuting tao na matiyagang nag-aaruga sa akin, ipinapangako ko na ____________at
_____________. Patnubayan nawa ako ng Panginoon.

Rubrik sa Pagwawasto: Bibigyan ka ng sumusunod na puntos:

Mga katangian ng sagot : 10 – taglay ang 3 pamantayan
✓ Kumpleto ang ibinigay na sagot. 7 – dalawang pamantayan lamang
✓ Makabuluhan ang mensahe 4 – isang pamantayan lamang
✓ Mahusay ang mga salitang ginamit
Ang pinakamataas na puntos na maaring makuha sa gawaing ito kasama
ang pagguhit at pagkulay sa pangarap na trabaho ay 20.

SANGGUNIAN:

Aklat
Gayola, S.T et. al (2015) Edukasyon sa Pagpapakatao 9 Modyul para sa mag-aaral

Mula sa internet
Mga Ilustrasyon (Free Images), shutterstock

SDO, Self-Learning Module (SLM), 2020. Module 12, Quarter 4 -Week 1&2