01-405

.-.:.

•
MA:\İS , ,
 ISSN 1301 - 4056

MANiSA DERGiSi
Aralık 2000 • Say ı 20

Sahibi ~ iÇiNDEKi LER

MANiSA'YI- MESIR'i TANITMA VE TURiZM

DERNEGi ADlNA Manisa Yüksek Tahsil
Öğrenci Vurdu Vakfı
Yavuz ÖZGÜN Nusret KÖKLÜ ....................................... 3

Sorumlu Yazı i ş l eri Müdürü Emel Dergisi

ismet KURUTAÇ Mevlüt ÇELEBi .................... ............... 13

Geçmiştn Günümüze
Genel Yayın Koordinatörü Ahmetlı
Canan ÇAGLAYAN AKYÜZ Nejdet BiLGi ........................................ 19

Manisa ve Yöresinde
Yörük ve Türkmenler
Yazışm Adresi Ferhat BERBER..................................... 39
i. Gökçen Bulvarı. Ulupark ıçi- MANISA
Tel: O (236) 231 13 37
Faks: O (236) 234 72 34 Damla Damla
Web: w.manıseircuo/
Deyişlr
Nusret KÖKLÜ ....................................... 54
Baskı

ALMILA T anıtm Baskı Hızmetlr

Manisa H akınd
120111 Sokak 14/5 Konuşmalr
Yenişhr- IZMIR
Hüseyin AKGÜL ..................................... 57
Tel: O (232) 449 66 77
Faks: O (232) 469 96 21
 Geçmiştn Günümüze Ahmetli

Nejdet BiLGi•

Gir.ş 1. Osmanlı Dönemi

Türkler'den önceki dönemleriyle Osma nlı arşiv vesikal rı n dan
ilgili olarak Ahmetli'de bir yer l eşim yeri derlenen bilgilere göre, Ahmetli ,
o l duğna d air bilgi bulnmaktdır. Saruhan sancğ ı dahilinde yaş n,
Ancak coğrafi ola rak Sart'a yak ın ol· Ahmedli yörükleri (Türkmen) tarfı nd a
ma sı sebebiyle Sart'a hakim olan güç- k u r ulm uş bir köy olmaıdr2. ilçenin bu
lerin Ahmetli ve çevresine de hakim ad ı da, kurucusu durumundaki
old ukla rı tahmin edilebilir. i 3i 3 y ıln da cemaatten almış olması muhtemeldir3.
Manis'y ı fetheden Türk Beyi Saruhan i 530 y ılnda, Aydın Sancğı' ın Sart
Bey'in Manisa'dan önce çevresine ha· Ka :ıas ı' n a b ağlı Ahmedlü köyünde 13
kim oldugu dikkate alındğ ında Ahmetli hane 2 mücerred vergi nüfusu
ve çevresinin 13i0 civarınd Türk ha· bu l unmaktdır 4
.
kimiyeline g ir d i ği kabu l edilebilir. An- ibrahim Gökçen, XVIII. üy z y ıl a ait
cak Türklerin eline geçtiğnd bugünkü şer sicillerinde köyün ad ın
' iy e geçti-
Ahmetli merkezinde bir ye r leşm oldu- ğ i ni tespit etm i ş , fakat o tarihlerde
ğu n a dair, şimd l ik tespit edilm i ş bir hangi kazaya bağlı old uğn n belirle-
kayıt yoktur. Bu bak ı mdan buradaki ilk yemiştrS.
ye r leşimn, Türkler ta rafınd n oluşt­
ruld uğ kabul edilmekle beraber, bu- gi, kaynak aç ısn d an şüp heyl karşıln ­
nun tarihi hakınd bilgi bulunmamak- ma lı dır .
ta dır . 2 Cevdet Türkay, Ba şba kanli Arşi vi Belge-
lerine Göre Osmanli impartolugıdk
Oymak. Asiret ve Cemaatler, Istanbul
1979, s. 184.
• Yard. Doç. Dr.. Celal Bayar Üniversitesi 3 Marıis'95, s. 39'da yer alan Ahmetli'nin
Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. ismi ha k ında ki bilgiler, ilgili kaynaklarda
ı Manisa Valiligi. Coğrafi , Ekonomik, Sos- yer a lmad ığ ı gibi. dayanaktan yoksun, tu·
yal, Kültürel ve Tarihi Yönleriyle Mani- !arsız ifadelerdir: "i!çe'rı ilk ismi Karaca-
sa '9 5. izmir 1995, s. 39'da yer alan, "1313 bey iken sonradan Rusya bölgesinden ge-
y1/mda Saruhnoğlm Manisa i/ini Bi- len Çerkezlerin buraya yerlştims so-
zansl!lardan atmasma müteakip Karaca- nucu Bey;:wt ad1111 almiŞtf . 1870 y1/mda
bey komutasmda bir kuvvet te Alımei'y resmen nahiye olan Şehit Ahmet/i adJYia
gönderilm iş ve ilçenin güneyindeki kayıtlr geçen ilçenin ad1 29 Ekim 1923
Güldede mezarliğ mevkiinde dağ yamaç- yilmda Cumhuriyetin ilalll ile birlikte Ah-
Ianna yerlştim. Güvenlik amac1y/a met/i olarak değiştrlm."
yerlştin bu kuvvetlerin düşman tehli· 4 166 Numara/! Muhasebe-i Vilayet-i Anado-
kesinin onadan kalkmasi sonucu çevre- lu Delteri (93711530), Ankara 1995, s.
den gelenlerle beraber ilçenin Kurlş 466.
malıiesn bulndğ yere yerlşmsi s ibrahim Gökçen, Tari/ıle Saruhan Köyleri,
sonucu köy halini alm1şt~r . • şek li ndek i bil· istanbul 1950, s. 33.

19
 Ahmeıli , XIX. yüzıln ortal ı na 1845 tarihli temettüat sayım so-
dogru, Tanzimat'tan önce 1829-30 ıl­y nuçları.göe , Ahmedlü köyü Saruhan
ların ait kayılir göre, Urganlı" ve sancğı Ilıca kazsın bağlıdr .
Ahmedli nam-ı diğer Ilıca TlUkatsı"( Temettüat defterine göre 41 'i Müslim.
şeklind Karosmnğulı ' nı 38 43'ü Gayr - ı müslim olmak üzere toplam
mukatsı içinde en büyüklerinden 84 haneden o l uşan köyün, hane sayı­
birisi idi6 sında hareketle toplam nüfusu
Saruhan sancgı ait 1835 (84x3.6) 302'dir9.
tarihli nüfus yoklama defterlerine göre. Rumi 1300 (miladi 1884) tarıhl
Ahmedlü köyü Manisa kazsı Belen Aydın Salnamesi'nde Turgutlu'dan
nahiyesı bağlıd ı r. Koyun 95'i Müslim, Ahmedli ve Urganlı köylerine birer
45'1 gayr-ı müslim toplam 140 erkek posta şubesin açıldğ
nüfusu bulnmaktdır. Ayrıca bu belirtilmektedir. Aynı salnarnede
tarihte koy sınrla dahilinde Derici Turgutlu'ya bağlı Ilıca ve Dağmr
aşiretn mensup 22 erkek nufus daha nahiyeleri gozükmetdır ki
kaydeilmştr ? , muhtemelen Ahmedli, Ilıca nahiyesine
Saruhan sancg ı na aıt 1842 ta- bağlı idi 10.
rihli nüfus yoklama defterine göre salnamelerinden
Aydın Rumi
Ahmedli köyü Ilı ca kazsın bağ l ı olup, 1304 (miladi 1888) t arıh l lsinde.
77'si Müslim 52'si Gayr-ı müslim 129 Ahmedli köyünde Salı günleri pazar
erkek nüfusa sahlplir. Aynı deliere gö- kur u lduğ u belirtilmektedir''·
re köyde 42'si Müslümanlara 29'u Aydın sa lnamelerinin en ayrınt lı
Gayr-ı müslimlere ait toplam 7 1 hane ve hacimiisi ola n, Rumi 1307 (milad i
bulunmakta idia. Bu durumda köyde 1891) tarihlisinde, köy yine Ilıca nahi-
erkek nü fus kadar kadın nüfus da ya- yesın bağlı olmakla beraber, birçok
şadığ kabul edilirse, yaklşı toplam köy isminde olduğ gibi yanlış olarak
nüfusunun 2-58 civarınd olduğ söyle- Ahmedler şeklind yazılmştr. Aynı
nebilir. Aynı zamanda , 1835 yılna göre salnarnede köyün 102 emakini ve top-
Müslüman erkek nüfus 18 kisi eksilir- lam 417 nüfusu olduğ belirtilmektedir.
ken gayr-ı müslim erkek nüfus 7 kiş Ancak nahiye merkezi değilr 1 2.

artış göstermiş . Dolayıs toplam

erkek nüfustan 11 kişı eksilmıştr. Daha
Hicri 1315 (miladi 1897/8) tarihli
önce köyün adın kaydedilen Derici
Aydın Salnamesi'nde Turgutlu'ya bağlı
aşiretnd , 1842 yılna ait kayıtlrd
söz edilmrnktı 9 Başbknlı Osmanl Arşivı , Ma l ıye Neza-
reii Temettüal Deflerleri, nr. 2066. s . 2·19
1842 tarihlı nüfus bılg il endkı yaklşı
toplam nüfusu hane sayın bOidügu-
6 Yuzo Nagata, Tanhta Ayanlar müzde, köyün ortalama hane nulusu 3.6
Karosmn!)uflı Uzarmda 81r Inceleme. çıkmatdr . Bu bakımdn 1645 nüfusu
Ankara 1997. s. 84-85. hesap l anırke aynı sayı ku l anı lm ı ştır
7 Nejdet Bilgi, "Tanzıml Öncesi ve Son- ı o Aydm Vilayeti SalnameSI Arabi 1301 Rum1
rasınd Saruhan Sanc~ı ' nda Nülus", 1300, Defa 6. s. 146.
Prof. Dr. lsmaı Aka Arma{lam. lmır 1999, 11. Salname-i Vi!ayet-ı Aydm 1304, Defa 6, s.
s. 263. 366
a Başbknlı Osmanlı Arşiv , Maliye Nem- ı2 L Cavid Aydm Vilayetine Mahsus Salna-
re/i Geride Defter/en. nr. 655. me Sene-i Mali 1307, C. 2. s. 479,561-62.

20
 Ilı ca na hiyes ı merkezi olan Ahmctli de bulunan emakini tahrib etmekde
h ak ında şu bilgiler verilıyo: 1 3 "ll1ca olan Ahmed/i çaymm bin iki yüz metre-
nahiyesinin merkeZI merkeZ·/ kazaya lik bir sed inşası ve dört yüz elli metre
dckt saat buud·l mesafede ve Kasaba tü/ünde bir de kanal küşadJ sureliyle
şimendüfr hatt1 üzerinde vak1 Ahmed/i tanzim ve tashih·i mecnasma ve ma-
karyesi olub yuz doksan dokuz zükür zarrat-1 vak1a ve müteva/iyenin ret' ve
ve yüz seksen bir inas k1 ceman üç yüz izalesine muvaffak olduğ liva mühen-
seksen Müsilm ve yüz elli biri zükür yüz dislğn olbabdaki raporunun leffiy/e
altm1ş sek1zi inas olmak üzere üç yüz Saruhan muta sa mf!Jğdan bildirilen
on dokuz Rum ki ceman alti yüz dok· nahiye-i mezküre müdiri Mustafa Mu-
san dokuz nüfus ve beş yüz on beş harrem Efendi'nin hidemat-1 vakJa-i
emakini camidir ahval-i sa1resi kaza umranperveranesini tahsinen makam-1
meyanmda gostenlm1sdlf." Aynı sal· vilayetden kendisine bir k1ta takdirna-
narnede Ilıca nahiyesine baglı köyler me tastir ve irsa/ edilmşr."
olarak şun l ar gösterılmiş: Ahmedli, 2. Milli Mücadele'de Ahmet! i
Tatroc ~ı, Karkın, Akköy, Canbzlı,
a. Ahmetli'nin ilk işgal
Musacl ı. Karaköy, Urganlı, Kurudere,
Akçap ınar. Gökkaya ve Alahıdr' 4 • Ahmetli Yuna lı lar tarfınd. 5
haziran 1919'da, Turgutlu'da bulunan
Nahiye ı le aynı adı t aşıyn çayın
kuwetlerle i şgal edilmştrıs. izmir ve
yağışl zaman larda taşrk tarım
M an i sa'n ın işgal sıralnd bölgede
arazilerine ve Ahmedli nahiye
bul unan ve Kuva - yı milliye çalışm la rı­
merkezine büyük zararlar vermesi,
nı da organize eden Yüzbaşı Ahmed ,
ı slahın gündeme getırmişl. Aydı n
Ma n i sa'y ı işg al eden Yunan Beşinc
v il ayetiıd n yapıln bir açı k lamy
Piyade Alayı'n müfrez kıtalry, bir
göre, dönemin nahiye müdürünün
taraftan Akhisar istikametinde
çablrıy, 1910 yıl baştrınd ıs l ah
Sa r uha n lı üzerinden ilerlerken, bir ta-
i şlemin tamlndığ
raftan da Kasaba - Urganlı • Ahmedli
anlşımktdr. Aç ı klamy göre,
istikametinde i l er l ediğn yazmktdır 1 •
1.200 metrelik sed ve 450 metrelik
Ahmed , "Önünü boş bulan Yunan sürü-
kanal açılmsy, Ahmedlı çayı
leri Kasaba 'y1 iş gal ettikden sonra ha-
zarsı hale getirlmş . Vilayetin 3
rekatml daha ziyade ilerleterek bir ta·
Subat 191 O tarihınd basınd yer alan
raftan Akhisar'! işg a l ederken diğer
konuyla ilgili açıklms şu şekildr 1 5:
taraftan aym zamanda Ahmedti'yi işgal
"Makam-1 vilayetden: Kasaba ka- altma alm1şrdf diyerek, Ahmetli'nin
zasma tabi Ahmed/i nahiyesi merkezi- de Akhisar gibi ilk defa 5 Haziran 1919
nin şark taratmdan careyan edip günü isgal ed ildğn belirtmektedir.
feyzan esnasmda gayet munbll ve Ancak Akhisar'da olduğ gibi, Ahmet-
mahsuldar on beş bin dönüm araziyi li'nin ilk işgal de uzun sürmeişt.
istila etmesiyle yirmi seneden beri Yüzbaşı Ahmed bu durumun gerekçe-
ziraati tatli ve ara Slfa merkez nahiye·
16 Manisa Valiğ. Manisa it YJI!gı 1967,
13 Aydın Vllayeti Satnamesi 1315 Sene-1 iımr 1968, s. ı 30.
H1criyesine Mahsus. Defa ı 8. s. 467. 17 Ahmed, Türk istiklal Harbi Başınd Milli
'
4
Aydın V1tayeı Satnamesi 1315 Sone-i Mücadele, Yayınlr : ismail Aka,
Hicnyesine Matısu, Defa ı 8, s. 470 7 ı . Vehbi Günay, Cahil Telci, izmir 1993, s.
1 ~ Ahenk, 2ı K Anu-ısi 1325, s. 2. 34.

21
sini şöyle ifade ediyor: ·Fakat bursın 25 Mayıs't Manis'ı e- işgal
da Akhisar'da olduğ gibi aynı tarihte dilmesın sonra. bölgede bulunan
ve ansız tahliye ederek çekilmşr­ Altmışsekiznc Alay 'ın birınc taburun-
dir. Akhisar bahsinde yazıldğ üzere daki fazla silahlar milisiere dağıtlmş
burada dahi Yunanliiar müteferrik kuv- ve oluştran müfrezeler Ahmetli isti-
vetterint toplu bulundurmak gayesim kametinde sürülerek, Sart'da karargah
takib etmişlrd." 1
8 Yani hem Akhisar'- kurmşladı21. Özellikle Bekir Samı
da hem de Ahmetli'de bulunan Yunan Bey bölgedeki Kuva-y ı Miliiye oluşm­
kuvvetleri, askeri bak ımdan ana birlik· l arın teşvik etmiş ve hatta bu doğrul­
lerden kopuk ve s avunmsız bulunu- tuda Harbiye Nezareti'nden onay al-
yorladı. maya bile çalışms da istenilen ce-
Aslında Yunalı l ar, Ödemiş't vabı almıştr2_

bulunan kuvvetlerine, Alaşehir 'den

gelecek Türk saldırn . kendilerini Dönemin Harbiye Nazır Şevkt
zor durumda bırakiecğ Turgut Pas'nı , 11 Hazırn'd. Es-
bahanesiyle. Ahmetli'yi işgal ıçn, me·de bulunan Bekir Sami Bey'e gön-
izmir'deki ingiliz temsilcisi nezdinde derıgi telgrafta, Ahmelli'nin derhal
girşmde bulnmşardı. Halbuki işga l edilmesi istenmkdır. Bu emır
Yunalır, Ahmetli'nin işgalye ligı üzerine Bekir Sami Bey, Yüzbaşı
gerekçeleri gerçı yansıtmordu. Rasim'i gönüllü toplams ı için Salihli'ye
Çünkü, Ödem i ş'e gitmek için Türklerin göndermişt. Amacı , Akhisar'dan gelen
faydalanabilecekleri d ağ yolu, yalnızc birlikler ve Salihli'den toplanacak gö-
Ahmetli'den geçen yoldan ibaret nüliülerle birlikte, Yunalırc boşalt ı­
değil. Salihli ve doğu kısmnda. lan Ahmetli'yi kontrol altın almktır23_
Ödemiş' uzanan çesitli dağ yoları Yüzbaşı Rasim, Salihli'de gönülili top-
vardı. Yunalır esas amçlrı, lama hususunda. başlngıçt umutlu
ülkenin içinde bulndğ siyasi ve olmakla beraber başrıl olamıştr.
askeri zaaftan faydalanarak işgal Harbiye Nezareti'nden gelen emirlerde
alnı mümkün olduğ kadar ise, Yunalır boşaltıkr yerlerin
genişltmk'9. ingiliz temsilcisinin ozellikle Ahmetli'nin işgal edilmesi is-
teklifi kabul etmemesine ragmen, tenmektedir. Bekir Sami Bey. Ahmet-
Yunalır s Haziran'da Ahmetli'yl işgal li'nin işgal için hazırlk çalışmr
etmişlrd. isgal, bir olup-bitti şeklind yapmakla beraber, bu çalışmr iste-
kabul ettiri lmek üzere ingılz nilen sonucu ve r meiştr. Sonuçta,
temsilcisine b ildr i lmişse de kabul Bekir Sami Bey'in 19 Haziran 1919'da
görmeişt. ingiliz temsilci işgaln verdiğ Kolordu emrinde, piyade tabu ru
Manisa ve Turgutlu dışna ile kolordu karghınd bulunan Yüz-
taşmsın ve Ahmetli'nin tahlıyesin başı Seyit Ali , Yüzbaşı Hasan Halim
Istemesi üzerine, Yunalır 7 Efendiler ile altı süvari, birlikte hareket
Haziran'da Ahmetli'yi boşaltmk edecekleri. piyade taburu ile hareket
zorunda kalmışrd20.
21 Ahmed. a.g.e.. s. 93.
18 Ahmed. a.g.e.. s. 93. 22 Harndi Güı1er, Kurtlş Savsınd Albay
ıs Türk isilk/al Harbill nci Cılt Batı Cephsı 1 Bekır Sami (Günsav) (Mayıs-Hzirn
ncı Kısm. Ankara 1994. s. 127. 1919}. Ankara 1994, s. 116·118.
20 TlH Balı Cephesı 11/1, s. 127. 23 Gürler. a.g.e., s. 104·105.

22
eden subaylar ve askerlerin; Yüz-
atlı çen27 Ahmetli'nin ikinci işgal tarihini, 22
başı Seyit Ali Efendi kumandsı , Haziran 1919 olarak veriyor ve işgal
20.6.1919 akşmı Salihli"de olacak şu şekild anltıyor:<s •Ahmedli'nin
olan, Tahir Bey ve maiyeti ile beraber cenubuna sürülen kuvvetlerimizden
mümkün olan süratle Ahmelli'yi işg al Yunan/1/ar kuş/andir. Bergama'da
ve Ahmetli'nı batısndki düşmanl yedikleri dayğın burada da tekrartm
temas edecekleri, düşmanı durumu arzu etmediklerinden canlmğ baş­
hakınd bilgiler verecekleri ve Tahir layan teşkila l bidayette y1kmak için
Bey'in 21 Haziran 1919 öğle vaktınde faaliyete girştle. Yüz elli silahlfY' te-
itibaren. Ahmetli Mıntka Komutanı ola- cavüz etmeyen kuvvetierimize karşı
rak göreve başlycğı belirtmış24. Miralay iskanda/is kumandasmda bir
Celal Bayar. Ahmelli'nin işgal ile piyade taburuy/a bir süvari bölüğnde
ilgili olarak, Ali Orhan Ilkurşn'da mürekkeb bir müfreze gece bask1myla
şunları nakledıyor 25; " Alaşehir 'den hücum ederek Ahmedli'yi tekrar zabt
gelmiş altm1ş müfrezeye daha blf
kişl etti. Ne yaz1k ki buradaki müfrezemizi
klSim yeni illihak eden gönüllüler/e yunan/1/ar çok gafil av/mlşrdf.
seksen kişye yukse/en bu kuvvet, Ahmed/i ikinci defa olan 22 Haziran
Ahmet/i ilçesine sevkedildi. Bunlar. 1335'de yunan zulmüne mwuz kaldi.
maalesef Yunan/Ilann bir alaymm Baskm neticesi Yunan!Jiar'm eline ge-
baskınm uğradiklmn k1smen çen ·dört zabitimiz ile onu mütecaviz
dağilfr ve k1smen de esir düştler nefer ve m ilislerimizin birkaç g ün s onra
(21 Haziran 1919). güya Divan-1 Ha rb karaflyla idam edil-
Esirlerarasmda tümen diğn haber aldık . Bu kanunsuz hare-

karghınd milli kuvvetierimize kellerini Yunan/1/ann "Anadolu Sefe·

katilan aft1 subay da vardi. Bu esirler ri"nde tezahürle ilandan çekinmedik/e-
Kasaba'da 28 kiş olarak 1dam edildi. • • rine şahid oluyoruz. Türk ordusuna
mensub bir zabitin ancak zabitlik şer­
Bayar, bu bırliken işret da l dık­
fiyle mütenasib olarak esir muamelesi
için Yunan baskın
l arı uğradıkln
görmesi /az1m gelcğin pekala bilen
ve halrın bedelini ölümle ödedikle-
Yunanfllar böylece vahşiyne cebr ve
rini belirtmektedir26.
şidet ibrazwla güya teşkilamZn da-
b. Ahmetli'nin ikinci Kez işgal ğiacın z anetmişlrd. Halbuki
Yüzbaşı Ahmed. d iğer kaynaklar- bundan sonra fedakar zabitan ve milis-
da 23/24 Haziran gecesi olarak ge- ler daha ziyade çoğalmy başldi.
Kuwelfenen müfrezeler 25 Haziran
24 Gürler, a.g.e.. s 134-135: llhan Teklı­ 1335'de Ahmedli'yi tekrar işgal etmiş ­
Selım ilkın. Ege 'dek1 SIVil Olfemsten Kurtu- lerse de bilahare yine çekilmşrd. •
luş Savşı ila Geçerken Uşak Heyt-ı
Merl<ez'Yesi ve lbrahtm (Tahtakl/1ç} Bey, Yunan kuvvetleri 23/24 HaZiran
Ankara 1989. s. 132-133. Bekir Sami 1919 gecesi, yerli Rumlarla takviyeli
Bey'e aıt belgelenn sadeltırk verilcli- olarak Ahmetli'ye s aldırmş ve yeni-
ği kıtap bu emrin tarıh 20 Hazırn tek-
lindedir. bkz. Muhıtn Ünal, Mlfalay Bektr den işgal etmiş l erdi. Milli müfrezeler
Sami Gunsav'm Kurtlş Savşt Ant/an, burada altı kayıp vererek Ahmetli'nin
istanbul1994, s. 131-132.
2o Celal Bayar, Ben de Yazdtm Mtflt Mücade- n Zeki Sarıhn , Kurtlş Savşi Günlğ. ı,
le'ye Girş, VIII, istanbul1972. s. 2499. Ankara 1986, s. 302,331.
26 Bayar, a.g.e.. VIII. s. 2500. 28 Ahmed, a.g.e.. s. 93-94.

23
güneyine çekilmştr. 68. Alayın 1. Pi- sırtla gösterdim, maksdı şu yolda
yade Taburu da, Salihli yönünde geri izah ettim:
çekilmek zorunda kalmıştr. Yüzbaşı 'Görüyorsunuz ki Ahmet/i ova i-
Ahmed'in belirtıg gibi, çarpışml çinde bir kasabad1r. Düşman henüz
s ı ras ında esir düşen Yüzbaş ı Seyit Ali, etrafınd falıkimt vücuda getireme-
Yüzbaşı Hasan Fehmi beyler ve kama- miştr. Biz şimd. karnlı basmak üze-
cı ustaı Kamil Efendi ile 8 er Yunalı­ re iken şu görülen sırtla işgal edece-
lar tarfınd Turgutlu'da idam edilmş­ ğiz . Bu hereketimizi gören düşman ,
lerdir29, gerisinde büyük kuvvetler bulunmayan
Yunalır ettigi Ahmetli, işgal bu kadar küçük bir kuvvetin bu derece-
milis kuvvetleri tarfınd düzenlenen de sokulmak cesaretinde bulnması
bir baskınl 25 Haziran'da yeniden ele akıl erdiramiyecek ve arkmızd büyük
geçirilecektir30. Bu olayı, milisler kuvvetler bulundugu hükmünü
arsınd bulunan ilkurşn , Bayar'a şu verecektir. Bizim bu yoldaki
şekild anltmışr:3 davrnışom da, yapılck bir çevirme
"Ertesi günü biz oniki arkdş hareketinin baslngıc telakki ederek
Ahmet/i istikamedine doğru yola çıkmş geceleyin çekilmek lüzumunu
idik. Salihli'yi bir saat mesafedeki Cafer hissedecektir. Çekilmeyip de müdafaa
köyü karşısm vardığmz zaman, veya taarruz cihetine gitse bile sırtlam
Tahir Bey'den şu emri aldım .: gerisine hakim dağlr bulndğa
ricatirniz de zor olmaycktır.' dedim.
'Orhan Bey. ben arkdşl bu
köydeyim. Sen Selim Bey'i de
beraberine atarak dağıln kuvvetleri de Dediklerim tatbik edildi. Netice
topladıkn sonra Alımeti'y bir gece de, kanaalim vechile tecelli etti.
baskıni ile geri almaya çalış ... Düşman bütün kuvvetleri ile ricat etmiş
Muvaffak otacğmızdn eminim. ' Ben ve koca Ahmet/i şehri bizim elli kişl
harekete devam ettim. Etrafa kuwete b"ak1lmış oluyordu. Ancak
perakende bir halde dağılmş Ahmet/i Rumları kuvvetimizin 50-60
kuvvetleri top/aya top/aya i/erledim. kişden ibaret olduğn gidip
Daha sonra Hami! Şevkt ince, Salih Yunanillar'a haber vermiş
Vecdi ve Üsteğmn Abdullah Beyler de olduklanndan düşman. aym kuvvetle
kendi arzutıyle gelerek bize katildi. bir gece baskın yaparak Alımeti'y
Mevcut kuvvetimiz elli kiş oldu. Güneş yeniden işgal etti. Küçük kuvvetterimiz
batarken Ahmet/i kasbın önlerine de müdatsı yapa yapa bir tek
varmış bulunuyorduk. yarall ve esir b"akmadan ricat etti."
Orada arkdşlımz top/ad1k. 61. Fırka Kumandı Kaz ım im-
Küçük bir halka vücuda geldi. Elimle zasıyl, 1 Temmuz 1919'da 14. Kolor-
işaret etmek suretiyle Ahmet/i istasyo- du Kumandlıg' gönderilen rapo-
nunun bir kilometre kadar güneyindeki run 1. maddesinde, Yunalır ' ın Rum-
larla karış olarak, 23/24 Haziran ge-
cesi Ahmedli'ye bask ın düzenledikleri
29 TiH Batı Cephesi 1111. s. 128; Teoman ve oradaki K uva -y ı milliye'nin
Ergül, Kurtlş Savşınd Manisa {1919-
Ahmed li'nin güneyindeki sırtia çekii-
1922). ızmir 1991 . s. 75.
30 TiH Batı Cephesi 1111, s. 128. dlgi belirtilmektedir. Aynı maddede
31 Bayar, a.g.e.. VIII, s. 118. sekiz neterin esir düştg, altı şehit ve

24
ikı yarlın bulndğ ve Yunalır' Komısynu' raporuna göre. ililaf
dan da bır subay ve on nelerin öldürül- Devletleri temsilcisinin emri ve haberi
düğ de yer almktdır. Raporun ikinci olmadan işgal edilen Manisa'dan son-
maddesinde Kuva-yı M ıliye'n 25 Ha- ra, Yunalır tarf ında n askeri gerek-
ziran 1919'da Ahmetli'yi tekrar ele ge- çelerle işga 1 edilmştr36 . 1920 yıl baş­
çirdikleri. 4. maddesinde de lar ında Ahmetli'de Turgutlu, Manisa ve
Yunalır' Ahmetli'de esir aldıkr Saruhnlı'd olduğ gibi Yunalır'
subay ve erieri Turgutlu'da Dıvan - ı yerli Rumlar'dan oluştrdkaı
Harb karıyl idam ettikleri belirtilmek- Onüçüncü Tümenleri bulunuyordu37.
tedir32. Bu tarihten sonra Salihli'de faa- Yunan işgal döneminde her yer-
liyetlerine devam eden ve sayılr de olduğ gibi Ahmetli'de de :zulüm ve
üçyüz kadar olan Milli kuvvetler, 11-12 katliam yapılmştr. işgal döneminde
Temmuz günleri Sart çevresinde topla· ''Ahmetli'den Muhacir Ahmet. Kestelli'
narak Ahmetli'deki Yunan kuvvetlerine den Sığrtmaç Ahmet, Tolu Mehmet,
saldıry geçmişlrd. 20 ölı.i ve bir mik- T atrocğı'nd Nasuhoğl Mustafa,
tar yarlı veren bu kuvvetler. çekilmek Oibekderesi'nden Çakıroğlu Ömer ve
zorunda kalmışrd. Türk kaynakla- Süleyman, Karaköy'den Seyitoğlu Mol-
rında. bu muharebenin Yunan saldır la Mustafa adlı kişler evlerinden ve
üzerın basldığ kaydeılmtir3. işlernı başınd alınrk kurşna
Ahmetıi'n birkaç kez el degiş ­ dizilm işerd r. Tatrocğı'nd Hasan
tirmesi, Harbiye Nezareti'nce mutlaka Kahyoğlu Ali Aga, tütün tarlsınd
işga l edilmesinin istenmesi, Milli kuv- ça lı şmakt iken Kasap Yanko ve
vetlerin birkaç kez düzenliğ taarruz- isteiyo adlı Rumlar ve yanlrıdki bir
lar. askeri açıdn onemit bir mevkii Yunan süvarisi tarfınd Ahmetli'ye
oldugunu göstermektedir. Nıtekim Ala- götürülmak istenmş, bir miktar parsı
şehir Kongresi sırand. Ahmetli cep- alındkt sonra, iki gün sonra SO sarı
hesindeki kuvvetlerimizin zayıflğ ile lira vermek şartıyl bıraklmşt.38"
Yunalır buraya onemli miktarda 1921 yıl başlrınd Yunan birliklerinin
kuvvet yığd ve tehditkar saldır ı lard komutanı arlınd a Ahmetli'nin de
bulndğ gündeme gelmiştr34. Yine bulndğ köy ve kasb ların Müslü-
Haziran 1920'de başlyn Yunan genel man idarecilerini çag ıra rak "Müslüman
taarruzu öncesinde. Alaşehir yönünde ha lk ın Yunalırd memnun olduğ­
ilerleyecek Yunan birlikleri Ahmetıi ve nu bildiren bir belgeyi" imzalrı
çevresinde saldıry hazırlnmş ­ istemışr. Yunan komutanı tehditleriy-
lardı35. le bır kısm Müslüman halk istemeye-
rek bu belgeyi imzalamak zorunda
c. işgal Döneminde Ahmetli kalmıştr. Buna rağmen bölge halkı,
özellikle koylüler çok acı çektiler. Yük
Ahmetıi, Amiral Bristol başknlı -
hayvnl ar ım , büyük ve küçbaş hay-
ğ ı ndak i Miletrası inceleme
vanlrı Yuna lı arın elinden kurtara-
32 Ahmed. a.g.e., s. 94-95.
33 Erguı. a.g.e.. s. 85-86: Sarıhn. a.g.e .. ı. 36 Ahmed. a.g.e.• s. 103.
s.363. 37 Ahmed, a.g.e.• s. 109.
34 Ergül. a.g.e.. s. 147. 38 Mustafa Turan. Yunan Mezalımi (/zmir-
:ıs Teklı - ilkin. a.g.e.. s. 309-310: Ergül, Aydm-Manıs - Deniz/-19·23). Ankara
a g.e.. s. 171. 1999. s. 189.

25
m a dıl Bu !<onudaki ş i l<ayet
ar . l eni du· saldm/ar Slfasınd gerek Ahmetli'de
yurabilmek ma ksa dıy la izmr'de k ı gerekse Alımeti dolayrın vahşice
F ran sız ve italyan temsilciliklerine baş· cinayetler işlend. Ahmet/i s okalrı
vurdular39. Kami l Su konuyla ilgili kita · ceset/e doldu. Bunlar korkudan kaldır·
b ın da, Ahmetl i'deki Yunan zulümleri tıp gömülemedi. Ancak Salihli'den Ah·
h akınd şu bilgileri veriyor: • Ahmetli'- metli'ye gelip dönen ve yürekler acı s ı
de Recep adın biri hükumet önünde maceraya tamk olan F ran s ız devriye
dururken ve hiçbir suçu bulnmadıg çavuşn ise karışms ve isteğ üze -
halde zorla kıra götürülüp tüy/er urper- rine kaldır/p gömülebildiler. Ahmetli
tici işkenclr/ bldürmıist . Karıs düstükten sonra silaı aramak bahane-
biri memede olmak üzere iki çocuğyla siyle Manisa ve Kasaba 'da (Turgutlu)
meydanda kalmıştr. Olaydan bır hafta olduğ gibı pek çok kimse döğilüp
sonra da kadmın evine giren katiller hapse atıld. Sokaklara çıkan kadınlr
onu kursun/ayarak öldürmşe: sonra zorla peçlrı açtmlmak gibi adice sal-
da insamn ak/ma durgunluk verecek dmlarda bu/nld.4ı •
bir duygusuzlukla, kadınm Jıenüz kun-
daktaki çocugunun ağzın ansmı
memesini vererek çekip gitmşlerd .
ç. Ahmelli'nin Ku rtu l uş u
Ahmetli'de Veli adın Yine;
Bıl ı ndigı gibi, 1921 yıl A ğ u sto ve
bıri1n evinı basan yirmi bes otuz kadar
Eylül aylrınd meydana gelen
Yunan askeri ev sahibinin karısn sıra
Sakarya meydan muharebesinden
ile igrenç bir biçimde tecavüzde
son ra, Yuna n l ı lar laarruz inisiyatif ini
bul u nmuşlardı_4o"
kaybetti ler Taarruz inisiyatifini Türk
"Yunalır Ahmetli sınma gel- t arfı ele geçirmekle beraber. Türk
dikten sonra Salihli'de üstlenen bır kı ­
t arf ı bu avn t a j ın kısmi başrı l ar l a
s ım milli kuvvetlerin direnmeleri ve kaybetmemeye dikkat etti . Diplomasi
karşı saldmlany/a karşı/stl . Bu du-
me k an i zmal rı n ı sonuna kadar
rım onl a rı saşırtmkl beraber cina- kullanmak ve sonuç a lın am zs a iş g alci
yetlerini sürdürmelerine ve artlifma/a- Yu nan ordusuna kesin ve öldürücü
rı n a sebep oldu. Yerli Rumiann da ka- darbeyi vurarak , Anadolu'yu
tılmasy Ahmetli'ye karşı bir baskın Yuna n l ı lar'd n temizlemek
düzenlendi. A y rı ca Ahmetli dolayrın­ amç l anm ı ş t ır ki, bu süreç yak l aş ık bir
da çete hareketlerine de girşıld. Bu yı l sürmşt. Olağ n ü stü çaba ve
gizlilikle sürdürülen ha z ırl ı klar d an
39 Mevlül Çe l eb ı . " I şgal Dönemıd Manıs sonra, 26 Ağusto 1922 sab h ı
ve Turgutlu'dan !zmir italyan Temsılci li ği­ baş l at ıl an büyük taarruz. k ısa sü rede
ne Gönderilen ik ı Mekıup' . ManısD Dergi- 30 Ağus t os zaferi ile t aç l anmış ve
sı, Sayı 16 (Kasım 1998), s. 12: Basba· Yunan ordusu ve işbrl il< çi l e r i sürüler
k anlık Devlet Ars ı vlen Genel Mudürlügü,
Arsiv Belgelerine Göre Ba/kanl.1röa ve halinde çekilmeye başlm ı ştır.
Anadoluöa Yunan Me z alım. ll. Ankara 30 Agustos Ba ş kumandl ık
1996, s. 176-177. Meydan Muharebesi'nin kaznılms·
•lO K am ı l Su. Manisa ve Yöresmde Işgal Ac ı·
nı ardın Türk ordusu takip harel<a·
ları . Ankara 1982, s. 47 (Yunan Kuva · yı
l.~gaiyesı ve Yerli Rum Alıa Tarfınd tı baş l atm ı ş; köyleri, kasblrı ve se·
ika fdilen Ceraim ve Cinayilt. 1335. s
18'den) <~1 Su. a.g.e.. s. 47-48.

26
 hirleri Yunan ışgalinde kurtamıs. metli istasyonunda, topçu taburu ve
Ancak, Türk ordusunun olaganüstü seyyar hastahaneter Yarşlı ' da gece-
çablrı bile. kaçan Yunalır bırçok lediler. Aynı gün tümenlerden ayrıln
köyleri. kasblrı ve hatta şehırl er ve subaylar Ahmetli'ye gönderilmıs
harabeye çevirmsına engel olamıs- ve bunlardan Ordu emri gerği inzbaı
tır. · bırlig olustrmı-13. Yine 7 Eylül
Türk ordusunun başltıg takıp günü Allahdiyen-Gökköy Yoluyla yürü-
harektın , Ahmetlı ve çevrsındk yen 2. Kolordu birlikleri akşm saatle-
gelişmın su şekild izleybıoru . rinde ovaya indi ve Derbent'e kadar
Birinci Ordu komutanı (Nurettin ilerdı. Kolordunun diğer birlkeı saat
Paş), 1 Kolordu'dan 7 Eylul aksmı­ 18.00'de Ahmetli'nin batısn vardıl.

na kadar Marmara golu batı ucu- Yolda Yunalırd kalan çok sayıd
Tatrocgı -Ahmetlı Derekoy hatın araç gereç ve donatırl karsılt.
varmlın , Ordu karghın ı n. 7 Eylül Kolordu bağlı birlikleri ve karghı
ögleye kadar Salihli'de olacgın ve saat 19.00'da Ahmetli'ye vardıl. 2.
demiryolunu takıben Ahmetlı'y gıde­ Kolordu'nun dığer birlkeı de Ahmetli
cegini bildrmşt•:>. 6 Eylül gunü Yu- yakınlrd konaldır4. 1. Ordu
nalır' Bintepcler'deki direnış: Komutanı Nurettin Paş, 7 Eylül ögle-
Milne hat ı nda (Binteplr-Kayhşı ı­ den sonra Ahmetli'ye hareke t etti.
Sart) 7 Eylül'de ciddi bir savunma ya- "Ahrnetli'yi Yu n anlı r tamamen yak tık­
pac k la rı ihtimalini orlaya çıkarm ı şt ı r. la rı nda n ba rı nac k bir tek ev kalma-

1. Kolordu komutanı birliklerini daha m ı ş tı. Halk tan sa ğ katabilenler güney-

geceden muharebe meydan ı yak n l aş­ deki dağlr l<açm ı ş l a r dı"4S Batı Cep-
tırma k ve taarruz hazırlkn artımk hesi Komuta n ı ismet Paş i mzas ın ı
için 6-7 Eylül gecsı tertibat almış ve taşıyn, 7 Eylül 1922 tarihli cephe em-
bu çerçevede takip mı.Hrezsin Ahmetli rinde, düşman ı n 6-7 Eylül 1922 gecesi
dogrultusuna göndermiştı. Ancak, 7 bir fırkasyl (tümen) Bintepeler- Belen
Eylül sabhı Yunalır' Milne hatın­ üzerinden, diğer fırkasyl da Sartkale
dan çekildrı ögrenilince Kolordu - Ahmetli üzerinden batıy çekildğı

komutanı saat 8.00'de Tumenlrıi belirtilmektedir'6. Aynı günün gecesi

Marmara gölü batı kenarı- Tatrocgı­ saat 24.00'te 1. Ordu Komutanı' 8
Ahmetli hatın yanşmk üzere hare- Eylül ıçin verdigi emirde. Yunalır
ket ettirmistir. 6. Tumen Kali-Yrsı 6-7 Eylül gecsinı Ahmetli'de geçirdik-
yoluyla Ahmetli'ye vardı ve kasbnı terı. kasaba ve köyleri yakarak Turgut-
batısn emniyet birlkeın sürdü. Ko- lu ıstikamend çekildikleri belirtilmek-
tordunun bazı birlikleri demiryolu ve tedir47. Bu bilgilerden harekette. Ah-
Gediz çayı arsınd Turgullu'ya kadar metli'nin 6 Eylül gecesi Yunalır tara-
ilerleyebildiler. Kolordu karghı Ah- fında boşaltıdg ve bir bakım, işga-

•ı Askeri Tanh Belgeten Oerg1s1. Yıl 43, Sayı

43 TJH Takıp Harektı. s. 107.
98 (Haziran 1994), Ankara 1995, s. ?8:
44 TiH Takip Harekati.
T.~ Genelkurmay Harp Tarihi Basknlıg, s . 108.
Turk Islik/al Harbi ll ncı Cilt 8.111 Cephesi 6 4; TIH Takip Harektı, s. 109.
nc1 K1sım lll ncü Kitap Buyuk Taarruzda 46 ATBO. 43/98, s. 50; TiH Takip Harektı. s
Takip Harektı (31 AgıiSIO 18 Eylül 109.
1922). Ankara 1969, s. 106. 47
TiH Takıp Harektı. s. 114.

27
lin de 6-7 Eylül gecsı sona erdiğ söy- Paş, 7 Eylül günü geldiğ Ahmetli'den
lenebilir. 8 Eylül akşm ı na doğru ayrılmş>o.

s. Süvari Kolordusu'nun. Sinirli Takip harektınd görevli birlik-

köyünden 8 Eylül sabhı Batı Cephesi lerden, 4. Kolordu karghı ve bağlı
ve 1. Ordu Kumandlıki gönder- birlikleri de 9 Eylül'de Ahmetli'ye gel-
diğ raporda. 7 Eylül'de Bozdag'dan disı.
inen zeybeklerin Ahmetli'den Turgut- Ahmetli düşman ışgalnde 6/7
lu'ya çekilen Yunalır' ates baskın­ Eylül gecesi kurtuldu, ama yanmış
ları yaptıklr ve fazla kayıplr verdir- olarak. Yunalır sürüler halinde
dikleri de belirtmkdı48. Bu bilgi de, kaçarken. önlerine gelen köyleri ve
2. Kolordu'nun Ahmelli batısnd Yu- kasblrı yakıp yıkaren Ahmetli'yı de
nan araç-gereç ve donatım ıyla karşı ­
untmadılr. Takip harektınd görev
laştığ yolundaki bilgi ile ortı.işmekd alan komu1anlardan, 1. Kolordu
Komutanı izzeddin (Çalışr) Paş,
7 Eylül günü Ahmetll'dc bulunan. günlğu 7 Eylül 1922 tarihli
1. Ordu Komutanı Nuratın Paş'n ın kısmnda söyle diyor:52 "Sabahleyin
Saat 22.00'de Bat ı Cephesi Kuman- Ahmetliye geldik. Dvşman
danlığ' gönderiğ raporda, Turgutlu mvtemadiyen yakıor ve kaç'Yor.
ve Manis'ı Yunalır tarfınd Mezalimden başk bir şey yaptıği yok.
yakıldğ ve yangılr sürdğ, Ah- En mamur kasaba/anm1z1 ve
metli'den batıy çekilen düşman kuv- köylerimizi yakwor. Kasaba ve Manisa
vetlerinin takip edi l diğ, gün boyunca iki da yamyor. Bu hallerine çok
kez bir Yunan uçağın Ahmetli. ı)zfüyoru. Ahmet/i şimalnd çadlfll
Manumak ve Salihli üzerinde demıryolu ordugahta gece/edik."
hat ı boyunca dolaştığ ve uçağ maki- Erkan - ı Harbiye-i Umuıye Reisi
neli tüfek ateşi açıldğ belirtilmektedir. Fevzi Paş 'nı 7 Eylül 1922 günü ya-
Raporda Ahmetli ile ilgili olarak şu bil- yınladğ resmi tebliğd şu bilgiler yer
giler verilmektedir:•9 "Düşman Ahmet- almktdır53: • Sol cenahta Ahmetli'yi
li'yi de kamilen yakmiŞtlf. Ahmetli aha- işgal eden düşma garba tardey/edik.
lisinin ifadesine göre düşman Ahmet- Düşman gerek Salihli'yi gerekse Salih-
li'de 8 genç klZin 1wna tecavvzden ll'ye civar ola n bilcümle kurayı yakmış
sonra hepsini bir binaya dotdurarak ve bermutad ahali-i müstimeyi beşri­
vahş'Yne blf surette ihrak ve blf çok yelle misli görülmeiş bir şenat ve
kisiyi kloroform koklatarak baylfttlktan fecaatle kati ve ihrak eylmışti'
sonra midesine benzin akltarak yak-
mak gib1 tarih-i beşrin kaydetmedit/i
mezalim ve leeayii irtikab etmişlf."
so Nuretın Paş'nı Ahmetli'den gönderığ
yazı ve raporlar iç ın bkz. A TBD. 43/98. s.
56-59, 69-71.
Askeri yazışmlrdn anlşıdğ 5' TIH Takıp Harektı. s. 117.
kadrıyl, 1. Ordu Kumandı Nuretın 52 lzetın Çalışr. On Yılk Savşın Gunlü-
ğü Balkan. Birınc Dünya ve istıkla Savş·
ları. Haz. i. GorgOiü - i. Çalısr , Istanbul
4B TIH Takıp Harektı. s. 115. 1997, s. 393.
49 ATBO. 43/98, s. 58: TIH Takip Harekati, s. 53 istiklill Harbi ile ilgili Telgraf/ar, Ankara
118. 1994, S.170-171 .

28
 Yangıd sonra bölgeyi gezen Gökkaya köylerinde birer ilkokul bu-
gazetecilerden Falih Rıfk. Turgutlu'dan lu nma k ta dır s.
Salihli'ye giderken yakıln ve yıklan 1926 yıl beslarınd Ahmetli'ye
köyleri anltırke Ahmetlı'dn de söz giden, izmir'de yaınl Anadolu
ediyor54: ·işte Ahmetfl. yanan binalarm gazetesi seyyar muhabiri sunları
iskeletleri gostenyor ki oldukça güzel ya z ıyor~':
bir köydü. ihtiyar bir rençber d1yor ki:
"Bu sirin nahiye Yunan işgalnde
Muharebeden haberimiz yoktu. bir gün
akdem yedi yüz küsur hane iken bugün
bakt1k ki içendeki gavura h1ddet geldi.
yüze yakmt harap olmak üzere dört yüz
paramiZI, hayvammiZI alip g1ttiler. ko-
hanelik bir nahiye merkezidir.
yümüzü yaktlfar. hep1miz daga Çiktik.
Nahiye'nin büyükçe on dört karyesi
onun için can Z1yam yok.. •
vardlf.
3. Cumhuriyet' in ilk Yılarnd
Belediyesi: Nahiye'nin belediye
Ahmet li
meclisi pek muhterem simalardan
1925-26 Devlet Salnamesi'nde mürekkep ve her ne kadar hüsn-i niyet
Ahmetli'den şu şeki l de söz cdilmekte- sahibi iseler de bundan iki ay evveline
dir55: "Ahmed/i nahiyest izmir-Atyon gelinceye kadar başlnd kendilerini
hattt güzergahmda olup 1ktisadt bir irşad, tenvir ve rehberlik edecek kimse
mahiyeti haizdtr. Nahiye merkezinden bulamadtklanndan bir evin alt katmda
Akhisar, Salihli. Öd emiş, Tire yollan ve ve zemini toprak ve bir dükkana bile
izmir Salihli şose1 içinden geçmekte- benzemeyen bir yerin belediye dairesi
dir. Bu nahiyede senede iki büyük pa- ittihaz edilmş oldugunu teessürle
naytr kurulmakda ve Gencar namtyle gördüm. Bu sene yeni bir belediye
tevsim edilmekdedir. Bu nahtyede işbu binas1 mşas1 1çin bütçelerine yedi yüz
panaytr milli bir surelde devam ve elli lira koymus/ar.
ananat-1 milliyemizi tamamen orada
Umran ve Yollar: Ahmedli'de iki
temsil etmekdedir. Nahiyede belediye
ay evveline gelinceye kadar hayat ve
teskilati mevcuddur. Alt1yüz haney1
terakki namw/e hiçbir şey mevcud ol-
mOtecaviz olan işbu nahiye merkezt de
madıği gibi nahiyede Türk Ocağ 1, Hi·
Yunanliiar taratmdan ihrak edilmş ve
maye-i Etfal, Hilal-i Ahmer, Tayyare
muntazam bir haritaSI yaptlarak
Cemiyeri gibi memlekete ve efradma
imarata ehemmiyet veri/mşd. Guzel
hadim cemiyetler bile teşkül etmiş
bir hükümet kona{J1 ve bu sene ikmal
ve mem/ekete maddi ve manevi birçok
edilmek üzere bulunan bir kargir
hidemat1 sebk etmiş merhum Hamza
mekteb kurulmakdadlf." Yine 1925-26
Aga'nm fecia-i katlinden sonra Ahmet/i
salnamesine göre. Ahmedli nahiye
nahiyesi müdiriyerine tayin edilen genç
merkezinde, Urganlı, Karaköy ve
ve müteşbis Cevdet Bey'in nahiyeye
muvasalatmda bütün bu noksanlikfar
karştsmd kalm1ş 1se de gece/i. gün-

56 1925 - 1926 Türkiye Cumhuriyeti Devlet

54 Falih Rıfk Atay. "Salihli Harabelennde", Sa/namesi, s. 682. A ynı yerde belediye ta-
lzmir'den Bursa'ya, Istanbul (ty). 3. baskı. rafınd isletilen Urganlt ı l eası hakınd
s. 72. da brlgi verilmektedir.
ss 1925 - 1926 Türk'Ye Cumhnyotı Devlet 57 "Ahmedli Nahiyesi", Anadolu, 2 Mart 1926,
Satnamesi. Istanbul, 1926, s. 681 s. 2.

29
düzlü ne11ces1 bu cemiyet/en
çaltşmk sma hasr ve tahsis edcğmi taahhut
teşk1l edildikden sonra memleketin ederek memleketm mustakbel gençle-
umranma başlnmiŞf Blf iki ay gibi rmi lehine ve emval·i metruke binasm-
k1sa bir müddet zarfınd nahiye merbut dan kurtarmak hüsn-1 niyetml tbraz
bulundugu Kasaba kazasma ve aynt etm1sdir.
zamanda da butın kurasma telefonla Sufar. Ahmetli istasyonunda
rab/ edilmektedir Malzemeler gelmistir gayet lezı btr menba suyu mevcud
Hatlan da temdid edilmektedir Ak- olduğ halde bugüne kadar isttfade
şamdn sabaha tkmal edJ!ece{Jt edilmesi dllsünulemiyerek kuyu
muhakkakdlf sulaflyte geçintmş ve beledtye bu
Ahmet/i istasyonundan çtkar zava/11 halka b1r kilometro yakmmdaki
çtkmaz şimale dogru dokuz metro sudan ISlifade etdirmş iken bu sene
arzmda üç cadde ve memleketm mezkür suyun sehre kadar isalesi için
şarkınd garbma dogru da alttsar belediye bütçesme bm lira tahstsat vaz'
metre arzmda al/1 caddc açlimaktadtr edilmş oldugunu memnuniyetle
ki bu suretle memleket on sektz ada/1 gördüm.
asri bir kasaba haline ifrağ edılmiş MahsulaT: Ahmetli'de bu sene
olacktır. birçok hububatdan ma 'da kır bın okka
Karaköy-Ahmetti, Tatrocğ tutün. iki yüz bin okka da kuru uzum,
Ahmet/i, Oereköy- Ahmet/i. Gökkaya- yüz bm okkaya yakın pamuk
Ahmetli. Yeniköy- Gökkaya, Oerbend - yetişrfm ve bu kadar mahsul
Yeniköy, Akçapmar- Yeniköy. Derbend- yetişdrp istisgar edilerniyecek
Avşar kasaba yollafi da beş on güne derecede varidat ternin eden bir
kadar ikmal edilecekdir Bütün kurada nahiyenin mührnel b1rakfmıs olması
Köy Kanunu halka tefehhüm edtlerek mekteb ve muallim cihelindekt
kanunun tamı-i tatbikine mahrumiyeiden mada posla ve
bas/nmtşlır. işte bu ikı ay gibi kısa bir telgrafhaneden de mahrum blfaktlmast
müddet zarfınd Ahmedlt nahwesmdeki tecviz edilemez. Kasaba'nm umranct,
umran faaliyeti memleket narnma teceddüd kaymı Seraceddm Bey
şayn-t şukrandlf. her ne kadar yamk Kasaba 'nm umran
Ahmetli'de şayn-1 hürmet bir ih- ve inşast için gec/ı gündüz/u vaki-t
tiyar asker; topçu mlfayıgdn vücud edercasine çaltşmkd tse de
mütekaid Şevkt Bey nammdak1 muh- ise de az buçuk da kendismin bu
terem zat lsttklal mucahedesinm hi/a- kwmetli nahıyesi müzaheret ve bezl-i
mma kadar va/anma ktltct ile hizmet Jfsadatda bulunursa bu nahtyenin de
etmiş ve bugun tse katemt ile hizmet Kasaba 'nm serefiyfe mütenasib as n ve
etmege başlmtŞf. Ahmetli'nin harita guzel bir nahiye olacği şuphes1zdir

ve kadastrosunu yapdikdan ma'da; 1926 yılnda mülkiye müfeıtişlg­

Urgan!J, Gökkaya karyelerinin de hari- ne tayin edilen, Turgutlu kaymı
talnı yapmagt taahhüt etmş ve son Seracaddin Bey'e. Eylül ayı başlrınd
bu iki karyeden ücret olarak alcği bir perşmb akşmı Ahmelı nahiye-
meblağt da Jstirdadda temeli atlmıs ve sinde mükellef bir ziyafet verilmş. Zi-
birbuçuk adam boyu yükseltimş ve yafette Turg ı ıu CHF muıedi
her nastlsa bugüne kadar na-tamam Naipzade Mustafa, ziraat fen memuru,
blfaktmış olan mektebin kemal-i inşa - nahiye belediye reisi mutemcd Hüse-

30
yın. nahıye müdirı Cevad. nahiye HF emellermin tatmini için sana degil. bü·
mutemedi Halı Hılm Bey hazır bulun- tun Türk 'ün varl1ğm kast eden failieri
muştr Yemekten sonra Seraceddin nefretler/e te/in eder ve bir an ewe/
Bey hem teşkür etmiş, hem memle- tecziyelerini taleb eyleriz efendim."
ket mesırnd bahsetmışr. 1927-28 Devlet salnamesine göre
1926 yılnda köylerinden Ahmetlı Ahmetlı belediyesinin yılk gelıri 5000
bir kısmn en ö nem lı meselesi köprü- liradıe.
dür. Ahmetli'nin kuzey tar fında bulu- 1927 nüfus sayımn dayanan
nan Gediz çay ı kışn taşınk la ve o mülki teşkila kitabın göre Ahmedl i
civarda bulunan Afimetli ve nahiyesinin nahiye merkezi ile birlikte
Golmarmara'ya tabi 40-50 pare köy 17 köyü bulnmaktdır. 1935 sayım
halkı muşkül durumda kalmtdır .
sonuçları verildğ tablodaki isimlcrin
Dolayıs bu çayın üzerine bır köprü dışna 1927 listesinde Temrek ve
yapılmsn. söz konusu köyler içın Musaclı (Muslcaı) adıyl ikı köy
oldugu kadar ıktisad ve ticari hayat daha bulnmaktdır62.
için de çok faydlı olacgı şeklınd bir
Ahmctli nahiyesi köylerın telefon
haber basınd yer almışt-> 9 . Aynı ta·
baglndı dair bir gazetede
rihli haberde. Ahmetlı istasyon tulum-
yaınl yalan haber. nahiyeye bağlı
bası çoktan bozuldugundan gidip gelen
Derici köyü muhtarı tarfınd Hızmet
yolcuarın sık ınt ıçinde oldukarı be lırt ı­
gazetesine gönderilen şu yazı ile hem
liyor ve kumpanyı na zar - ı dikkati
mevcut durum anltım ış , hem de
çekil iyor
tekzlp edilmistir63:
Bıindg gıb ı 1926 Hazirnı'd
·Çiftçi gazetesmin 23 Haziran
Mustafa Kemal P<ışa'yizmrde baş­
1927 tanh ve 26. say1 dördüncü
rısz bır suıkat girşm ortaya çıkmst.
sahtfesinde 'Ahmed/i Nah1yesi' nam1
Bu girşım yurt ç<ıpnda tapkilere yol
altmda cendede hakikatden çok uzak
açmış ve bu tepkilerden bır kısm da
blf tak1m havadisin neşr edilığ1m oku·
basın yansımştr. Ahmetti'den Bele-
dugumuz zaman bütün köylüfertmiZ
diye Reısi Hasan. Türk Ocağı adın
şasmp blfbmnin yüzüne bakm1stır. Na-
ısmail Hakı. Hila-ı Ahmer ve Himaye-ı
Sil otur da böyle dogru olmayan yazı·
Etfal şubesi başknı Hacı Kerim beyler
lar. havadisler biz köylülerden anlama·
de. i zmır gazetelerinden Hizmetin 24
dan yaz1ilyor. Kôylülerimize telefon
Hazırn 1926 tarihli sayınd yer alan
yap1fmş, hang1 telefon Kargm, Derici.
bır telgrafla. suikast girşmn şu ifade-
Cambaz/1, Mandlı'y m1? Biz telefo·
lerle k ınam ı ş l ard ır GO: "En ümitsiz karan·
nun daha (t)sim görmedik. ParaSifll
ilk günlenmizde b1zlerte nur-1 1man ve
benli{pmize hakim k1/an ve daima biz/o
rm reha·kar olan is(lklal ve hüriyet1nı- 61 Türk1ye Cumhuriyett Devlet SalnameSI
ze sahip. b1zi esarctten kurta"p huzur 7927 1928. Matbuı Mudürıye-
Umum yesı (yty) s. 981.
ve isttrahate b"lesuren ytice. sevgili
62 Son Teşkilat-I Mülkiyede Koylenmizm
mubeccel gozbeinı Gazi'ye hafiS Adlan. lstanbul1928. s. 981.
6J ·Bır Tekz.b" Hızmet, 5 Temmuz 1927. s.
58 Anadolu 5 Eylul 1926. 3. Yazın sonuna gazele tarfınd su
S' Anadolu. 5 Eylül 1926. not düşulmtiır- ·Manıs valisi Muhıerm
60 Mevıu Çelbı. Atarürk ve Manisa, Manıs Nusret Beyefendi'nin na7r·ı dikatın
1997, s. 52. vaz· eder· ı:

31
 verdik hem ne zaman; 341 senesm- şekr ve kurban bayrmlın ın ikınc
de... Iki defa telefon direklerint temm günleri Gencer kurlmatdı67.
için günlerce çoluk çocuk uğrast ık ve ı93 5 genel nüfus sayım sonuçla-
bulduk, nahiye merkezme getlfdık onlar rına göre, Turgutlu'ya bağlı bır nahiye
da gaib oldu. Bilmem biz koylülerin ne olan Ahmetli ıs köyden ibarettir. Nahi·
günahı var kı parsın verdiÇpmız halde ye merkezi sayım sonuçlarıd belir-
hala telefonumuz olacak ve bız de bir tilmemekle beraber, muhtemelen Ah-
şehlfi gibi kolayı işlermsz gorebile- metli köyüdür ve belediyesi bulunma-
ceğiz . Boyle yalan havadislerle biz koy- maktdır6. 1940 sayım sonuçları
luler/e adeta alay edsyor/ar. Artık bizim göre yine 15 köyden oluşan Ahmetli
olan muhterem cersde-s faridenizin bir nahiyesinin merkezi belirtmkdı
sütununda bu hakitın yaz1lmsın Ahmetli köyünde de belediye teşkilaı
rica eylerim efendim. bulnmaktdır . 1945 sayım sonuç-
Ahmed/i nahwesmin Derici larınd 17 köyden oluşan Ahmetli nahi-
karyesi muhtan Ali Osman." yes ı nı yine merkezi belinilmemckte ve
1930 yıl Manisa Meclıs- Umumi ayrıc belediye teşkila tı bulunmamak-
zabıtlrn göre Turgutlu kaym lı ğı tadır. 1950 sayım sonuçları göre
12 Ocak ı 930 tarihli bir yazı ile meclis- nahiyenin köy sa yıs 1B'dir ve merkzı
ten Ahmetli'nln nahiye olmasın iste- belirtmş. 1955 sayım
miştr. Meclis konuyu gorüştke n son- sonuç ları nda da 18 koyden o l uşan
ra teklifi kabul e t miş t irG~. Bu bilgi, nahiyenin merkezi olarak Ahmeuı köyü
1928-29 y ıl ar ın da Ahm etli nahiyesinin gösterilmektedir. 1960 sayım

kaldır ldıgn ı göstermektedir. Aynı y ıl ki sonuçla rı nda nahiyenin köy sayı ı ıs · e

vilayet meclisinde Ahmetlı'ni Bayezlt i nmiş ve merkezi de Ahmetli olarak

mahallesinin ad ı nı Cumhuriyet. gôsterilmistir. 1965 say ım sonuç l arın

H am ı d iy e mahallesinin adın da Kurtu- göre nah iye merkezi ile birlikte ı 5

luş olmasın karar verilmıst G!> . köyden oluşa n Ahmetli'de belediye
teşkilaı ve PTT şubesi bulnmaktdır .
931 yılna
ı ait bilgıe re göre Ah·
metli ve çevresinde daha çok hububat
ve tütüncülük yapılmktdr. Ayrıca 1967 il Yılğ'nda
Ahmetli Beldı·
hayvan ürünleri üretimı de önemli sevi- yesi hakınd su bilgiler yer almakta·
yededir. Nahiye merkezi ve köylerinde dır: • Turgutlu ilçesine bag/ı 5296 nüfus.
meyvecilik de yapılmktdr. Hatta 2210 hane ve 4 mahalleden ibaret bir
Ahmetli'de müzayede ile satı yapıln
bucak merkezidir. Muhtelif tarihlerde 1ki
meyve hanlrı bulnmaktdı~. Aynı defa kurlmş olan belediye teşkilaı
yıla aıt bılger göre Ahmetlı'd salı
üçüncü defa 1 Mart 1951'de kurlmş­
günleri pazar kurlmatdı. Ayrıca
tur. Belediye teşkilaı: 1 başkn, 1
başktip. 1 muhasip. 1 tahsildar. 2 za-
bıta memuru. 1 ebe, 1 fen kalfsı ve
64 T.C Mamsa Umum1 V•layet Mect•s~n 26 ücretli kadrodan meydana gelmiştr .
1930 Müzakeratma A11 Zab,tname. (yty). s
252.
65 1930 Müzakerallna A1t Zab•tname, s . 322, 67 T.C. Mamsa Vilayeti Hakınd ..., s. 359
335. 68 Türkiye Cumhnyetı aşbknlıB istaık
ss T.C. Manisa Vilayet• HakkmdaTabii Coğ­ Genel Oirektölüğ, Genel Nüfus Say•m•
raf•. Tarih•. idari. lktisadı. ic1maı Malumrı Kat'i ve Mufassal Neticeler 20 llkle$nn
Cami Mecmuadır, l zmır 1932, s. 348·49. 1935 Manisa Vi/ayati, istanbul 1938. s. :>ı.

32
 Bucakda havagazt ve otobüs teş­ lerde koy odası bulunurken. sadece
kilalt yoktur Içme suyu Kargın köyünde selektör binası vardı 70
elektromotopompta temm edilmektc 1967 yılnda Ahmetli bucak mer-
olup abone adcdt 454'dlir. Elektrik kezınd. Aıteylü, ve
K urtlş,
Ulucamı
Dcmtrköprli baraJindan temm edilmek- Zafer adı ile 4 mahalle bulunuyordu".
tedir Ytlltk ıüketm mtklart 330 bin
ktlovatsaat olup abone adedi B24'dlir.
1970 nüfus sayım ı sonu ç l arın
Beledtye butçest içindedir.
göre. Ahmeth bucak merkezinde
Beledtyenin taş tnıaz mallan 29 beldıyc ve PTT şubesi bulnmaktd ır.
dükkan 1 ev aynca mşa halmda 1965 'den fa r klı olarak köyler ars ın a
bulunan garatda 7 dükkan. 1 Dibekdere ad ıyla yen ı bir köy ilave
kahvehane. 1 /okantadan ibaret olup olmuştr. 1975 nüfus sayım
kiraya verilmektedtr. Beledtye bmast sonuçları göre 1970'e ılave olarak
kendt maltdtr Alahıdr ve Gökkaya köylerinde de PTI
Beledtye yol/armm uzunlugu subeı bulnmaktdır.
7230 km. olup 0.380 km. st asfalt. 1973 il ılğ·naY göre. Ahmetlı
6850 km. St de toprak ve adi kaldmnı beladıysi ı 8 1951 ta rihınde kurlmş­
yoldur. ltlatye teşkila. kan't/izasyon ve tur 1972 yılnda belediye meclisı 16
mezbahast yokrur." i.ıycdn o l uşmakt ve iki belediye en-
Beldiynı 1966 yılnda bir ır i ne cümen i.ıyes i bu l unmaktydı. 36 perso-
eşit olan gelır ve gideri, toplam 487097 neli bulunan belediyenin elektrik .su ve
Lirad ır. Aynı rakam 1967 y ılnda otobüs iş l e tmesi bulunmuyordu. Bu
1017843 l irad ır ';q. hızmetlr kendi bünyesinde yapmak-
1967 yılnda Ahmetlı bucagın ın. taydı Elektrik ve suyu bulu nuyordu.
bucak merkzı dahıl 15 köyü bulun- Kasabaya elektrik 3.3.1967 tar ı hınde
makta ıdi Bu köylerden dördünde Demırköpü santralinden getırilmş .
(Bahçecik. Ba k tırl. Cambzlı ve 12.860 metrelik yeraltı şebkli içme
Halilkahya) okul bulnmaktydı suyu tesılr 2.5.1962 tarihinde hızme­
Sadece. Ahmetlı ve Gökkaya'da okuma te girmışt. Kasbnı dört ana cad-
odası bulunuyordu. Her köyün camisi. desı ve baglnır beton ve asfalt-
altı koyun devletçe yaptırln içme su- lama .şı tamdır. Belediyeye aıt 36
yu, yine altı koyun köy standrlı dukkan ve et hali b u lu nmak t adır.
uygun yolu vardı ve bunlardan uç tane- 23.000 metrekarelik modern bir mczar-
si Devlet ve ı l kary ol arınd n yararla- lıg ı bulnmaktdır. Muhtelif semtlerin·
nabil i y o r la rdı. Her köyün telefonu ol- de a ltı parçadan o l uşan 29400 me tre-
makla beraber sadece Ahme tl ı kareli k park alnı bu l unmaktdır . Bele-
Karaköy ve Seydikoy k öy le rınde elekt- d ı yen i n 1951 yılnda 10305 lira olan
rik bulunuyordu. Gökkaya, Karaköy ve gelir ve gıder miktarı, 1972 yılnda
Kargın'd grup merkezi olarak koy e- 1689742 liraya yük se lmiştr 7 . Aynı
besi. sadece Ahmetıi'd köy saglık yılga gore. Ahmetli kasbınd
merkzı ve jandarma karakolu bulunu-
yordu Bahçecık dışnak bütün köy-
70 Mamsa 11 Ytllt{Jt 1967. s. 309.
" Mantsı 11 Yılitğ 1967. s. 38
72 Cumhurtyotin 50. Yılmda Manisa 1973 ll
69 Mamsa il Ytllt{JI 1967, ız mi r 1968. s. 270. Ytlğ. Ankara 1973, s. 376.

33
 Altıeyü, Barbaros, Güldede, Kurulu- Ahmetli Sucağı'n 1945 19,
tuş , Ulucami ve Zafer adlrıy 6 ma- 195oso, 19558 ve 196082 nüfus sayım
1

halle bulnmaktdır73. Aynı yılkta yılarndki köyler itıba r iyle nüfusu Tab-
Ahmetli beldiysın ımar palnı ve lo ll'de yer almktdır. Tablo'ya gore,
haritsın 6.4.1956'da yapıldğ, ımar bucak merkezi ile birlikte 17 köyü bu-
yönetmliğ 22.9. 1958 tarihli olduğ lunan Ahmetli'nin toplam nüfusu
ve içme suyuna 16.10 1968'de kavuş ­ 10.572'dir. 1950 yılnda köy sayı 18'e
tugu, fakat kanlızsyou henuz yükselen bucağın nüfusu 13.129'dur.
bulnmadığ belirtmkdı•. 1955 yılnda Seydiköy'ün bağlnmsı
Ahmetli için en onemli degisiklik. ile 19"a. üç binden fazla nüfusu bulu·
Turgutlu ilçesına bağlı bir bucak iken, nan Urganlı' ayrılms ile tekrar 18'e
1O Haziran 1987 tarihli ve 3392 sayıl inen köy sayıl 11.519 nüfusa sa·
kanunla ilçe oımasdr~. hiptir. 1960 yılnda köy sayı 15'e geri-
4. Ahmetli Nüfusu leyen bucağın nüfusu 12.243 olarak
tespı edilmştr.
nahiye ve kaza olarak
Ahmetl 'n ın
Ahmetli bucağ ın ın 196583,
nüfusu. ancak Cumhuriyet dönemi içın
197os•, 1975ss, 198oss, 198587 genel
ayrınt ıl olarak tespit cdi l ebi l mıştir.
Osmanlı dönemi için sadece Ahmelli nüfus say ı m i arın göre köyler itibariyle
toplam nüfusu Tablo lll'de yer almak -
köyü ile ilgili sağ lık bilgiler
bulnmaktdır .
t adır. Buna göre 1965 y ılnd a merkez
köyle bırli k te 15 köyden oluşa n buca-
Ahmelli nahiyesinin 193176 yıl
sonla rı ndaki hane ve nüfusu ile 193577 79 TCBiGM, 21 Ekim 1945 Genel Nüfus
ve i 94078 genel nüfus sayım ı sonuçla- Saytml il, ilçe. Bucak ve Mufıtarlk
rın a göre. köyler ıt ibary l e nüfusu Tablo itibarile Nüfus. Ankara 1948, s. 443.
l'de verilmşt. Buna göre. 1931 y ılnd a ao TCBiUM, 22 Ektm 1950 Umumi Nüfus
Saytmt Vtlayet, Kaza, Nahıye ve Köyler 1·
nahiye merkezi ile birlikte ı 8 köyden
ttbanyle Nültis. (yty), s. 288.
oluşan Ahmetli'nin toplam nüfusu 61 TCBiGM. 23 Ekım 1955 Genel Nufus
5.072'dir. 1935 genel nüfus sayımnd, Sayımt Vilayet, Kaza. Nahiye ve Köyler 1·
köy sayı üç eksilerek 15'e inen Ah- ribariyle Nüfus. Ankara 1961, s. 376.
melli'nin bu tarihteki toplam nüfusu 82 TCBDiE. 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sa-
7.666, 1940'da yine aynı köy sayıl yım if. ilçe. Bucak ve Koyler ltıbanye,
Ankara 1963. s. 408.
toplam nüfusu 8.405'dır
83 TCBOiE, Genel Nüfus Saytml /dan 86fü-
nüs [il, ilçe. Bucak ve Koy (Muhrarf•k) Nü·
fus/an] 24. 10. 1965, Ankara 1968, s. 461.
84 DiE. Genel Nüfus Saytmt idari Bolunüş il.
Ilçe. Bucak ve Köy (Muhtarftk) Nüfuslan
25. 10 1970. Ankara 1973, s. 420.
13 anısM !973 il Ytlllbt. s. 75. ~ BDiE. Genel Nüfus Saytml /dan Bölünüs
74 Manisa 1973 ll Ytllt(Jt s 217 il, ilçe. Bucak ve Koy (Muhtarftk} Nüfuslan
7~ Manisa'95. s. 39. 26. 10 1975, 45-Manisa, Ankara 19n. s
76 T.C. Manıs Vtlayett Hekkmda .... s. 404- 14-15.
405. 86 BDIE. Genel Nüfus Saytmt /dan Boliınuş
n Genel Nüfus Sayımt 1935 Manisa, s. 21. 12. 10 1980. 45-Manıs. Ankara 1981. s.
78 BiUM. Genel Nüfus Saytml 20 ilk Tesnn 9.
1940 Vtlayetler, Keza/ar, Nahiyeler ve 87 BDiE. Genel Nüfus Saytml idan Bölünıiş
Köyler lttbartle Nüfus ve Yüzey Ölçü. An- 20. 10 1985, 45-Manisa. Ankara 1986, s.
kara 1944, s. 472. 11.

34
ğın toplam nüfusu 13.988'dir. 1970
sayımnd 16 köyden oluşan bucagın
nüfusu 16.355'e yükse l miştr 1975'de
aynı koy sayın koruyan bucağ ı n nu-
fusu 15.964'e gerilmşt. 1980'de de
köy sayı 16 olan bucağın nüfusu bi·
raz daha gerilayerek 15.930'a inmştr.
1985'de yıne 16 kôyCı bulunan buca!)ın
nüfusu biraz artarak 16.548 olarak
gerçklşmitı.

1987 yılnda ilçe halıne gelırin

Ahmetli'nin 199088, 199789 ve 2000
yılarndki nufus durumu Tablo IV'de
verilmektedir 1990 yılnda ilçe merkazı
dışna 15 koyü bulunan ı l çenı toplam
nüfusu 19.554 olarak tespı edı l miş1 ir
1997 nüfus tespitleri sırand 16 kôyi.ı
bu lunan ilçenin, de fakto nüfusu
1 8 .6 6'dır . 2000 y ıl nüfus say ım ı geçi·
ci sonu ç l arın göre, ilçenin toplam nü-
fusu 18.824 olarak tespit edi l m i ş tir .

S8 TCBOiE, 1990 Genel Nüfus Say1m1 Nüfu·

sun Sosyal ve Ekonomik Nttehklen, ilt 45
- Manisa. Ankara 1993.
89 TCBOiE. 1997 Genel Nvfus Tespit1 idan
86/unü ş 45 - Man1sa (30. 11. 1997), Anka·
ra 1999. s. 5.

35
Tablo 1: Ahmeıi 1931 1935 ve 1940 nufusu
Koyler 1931 1935 1940
~ odınK Trkeil 11o~ KMın ı:r<eil 1 Toı.m .ıdnK Erkek roı.:m
""T ~ ~ 429 434 a1e 894ı ı . nc .O!ı 99S 2.0!
2 4!J 95 96 lOS 132 241 13C 2:
3. 65 ı: 127 24E 2l IBi 381 202 4:
4 43 62 1H 10! 20E 102 95 1!
5:7 4 62 ~12 81 14S 9€ 100 1!
s:r 6 1.?E 1 1~ m 31 ı6< 182 w 344
7. Derıc 4 8~ 1 12~ 102 22E 13C 1OS 23E
168 -3: ~ 662 40J 401 809 45~ 40S 81
ol~ 64 1 16C 306 ı71 14E 3261 17 15<1 3:
ıa SE 174 4! 4S 95 ~ 3C
n -ı2! ~ 18i 20€ 31 m 19:: 2ıe 4ı
72 1021 15C 25: 1681 ı7: 3· 14: 17E 32:
-37 8< 74 TSe 46 5< 5: 5e 11
11C 20< 231 441 ·
11 ıo 1~ 222 - 22a-+--2-+s 4ı·7-+92,._t
s -- ~ 24E ı- -ı47<
Temrak 4 4: 891
31 64 6411 1288 856 98:: 1S39 102< . .06E 2.09:

r oplam ı.387 2.47 2:.soı 5.072 3 725 3.9411 7 66E 4.228 4.ın 8.4o:

Tablo ll: Ahmelı Bucagı rı ın 1945, ı 950, 1955 ve 1960 sayım <:iOnuçlıra göre. köyler ıtbaryle
nufusu·
Koyler 1945 1950 1955 190C
~!Eik'< TOilimil l r:;ıiM T i<3d.nl Erk.., 1101'1am 1Ka<1ın 1""'"" Toıam
1. ~ 1ı.m rı:l o7 2.28C 3.03411.92111.82: 3.74E I2.351 I2.32E 4.6BC
2: ;-; 14 m 3t ~ "'18! 22c ıo:
3 . Al~hıdr 23 2H 45< 33 34< l7: 37 375 74E
4 ~ 1 191 46~ ı3! ıs ı 29< 14C 164
~ -ıg; 39: ?e m 2ı n 22c 25€
6. c a81 ıs: ı891 ı 15: 2s: a<ı 11f
-, ı9s ~ 5ı4 33: ı ;.ı 49f 49C 9
ı: -ı25 26: 35E 13E 13• n~ 13: 1;c 2
SIE 492 1.01( 1.117 567 i61 1.12i 63i 5~ 1.1
""16€ -,4;: -3o'E ~ -ısi 16! 11 161 161 32;
21 22: 43: ı6 :>ı 11 ıs ; 20< 3861
ısc 11:: 3:>: 1' 24< 26ı .o. 31< 33: 64!
15( 27-i
~; ~
3ı' 58 28<
SE 81 ıs· m 14S ıs; 3ı · ı4
115: . -12 14• !7 16(
116. :;ıv 15( 151 30' 3 19 20E 39
117 '2 26( 48( 27 35: 33( 33( 40! 7~ 5
lı a. Jrınl 11.3 1135:: 2.65: 3
119. ·enlköVlElL ll ı0 1 2ı 14( 141 281
ıoam 15.30! 15.26:: 110.57: l ı3.2! ı "' ı"' RO<I11.5H 1 6.03~12! lı2.4"

36
Tablo lll: 1965. 1970. 1975. 1980. 1985 nüfus sayım sonuçları göre Ahmetli bucağın bağlı
köy!erın nüfusları
Köyün adı 1965 1970 1975 1980 1985
Kadın Frkel< Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Er~ek Toı> ıam Toplam Toplam

1.Ahmetli (B.M.) 2.676 2.620 5.296 4.1 00 4.080 8.180 3.717 3.787 7.504 7.721 8.224
2 .Aiah ı dır 426 424 850 525 532 1.057 598 612 1.210 1.329 1.301
3.6ahçecik 141 154 295 120 140 260 103 138 24 1 207 187
4 . Baktı r lı 195 227 422 159 187 346 155 176 331 302 348
S.Cambz l ı 135 153 288 141 139 280 146 157 303 313 307
6.Dereköy 583 601 1.184 188 174 362 199 193 392 423 452
?.Derici 140 163 303 164 180 344 160 184 344 328 312
8.0ibekdere . .
. 108 113 221 106 124 230 228 247
9.Gökkaya 662 693 1.355 75 1 767 1.518 775 791 1.566 1.623 1.658
1O.Halilkahya 169 170 339 87 103 190 26 35 61 57 50
11.Karaköy 237 263 500 263 266 529 367 365 732 516 434
1 2.Karg ın 406 422 828 561 576 1.137 471 446 917 929 1.052
13 . K esı ıi 338 365 703 207 218 425 230 256 486 451 505
14.Mandlı 163 169 332 156 156 312 183 190 373 329 359
15.Seydi 245 237 482 207 199 406 254 249 503 388 366
16.Tatrocğ ı 361 450 81 1 37 1 417 788 345 426 771 786 746
Toplam 6.877 7.11 1 13.988 8.108 8.247 16.3:::>5 7.835 8.129 15.964 15.930 16.548

Tab lo IV: 1990, 1997 ve 2000 sayım sonucları

Koyün ad ı 1990 1997 Nüfusu 2000 Nüfusu
Nülusu de ıac ıo de jure
Ahmetli 10.1 90 10.748 10.866 10.990
ı. Alah ı dır 1.430 1.479 1483
2. Bahçecik 209 188 201
3. Bakt ır lı 360 Tı rçı ut ! uva Baö l and ı
4. Cambz lı 356 363 366
5. Dereköy 476 464 456
6. Derici 341 220 223
7, Dibel<dere 233 240 236
8. Gökkaya 2.357 2.086 1.893
9. Halilkahya 35 39 40
10. Karaköy 449 397 392
11. Ka rg ı n 1.237 826 833
12. Kestelli 557 409 408
13. Mandlı 347 313 318
14. Seydiköy 236 208 207
15. Tatroc ö ı / Ataköv 741 518 529
16. Hac ı köse li . 168 162
Köyler to p lamı 9.444 7.918 7.747 7.834
Toplam 19.554 18.666 18613 18.824

37
 Ahmetli'nin köy, nahiye merkezi ilgili ulaşıb
i len ilk nüfus bilgisi 1931
ve ilçe merkezi olarak süren ge li ş i min i yılna aittir. 1931 yıl ınd a 863 nüfusu
nüfusundan da tak ibetmek mümkün- bulunan Ahmetli, düzenli say ıl abileck
dür. 1842 yılnda 104'ü Gayr - ı müslim bir nüfus gra fiğ göstererek 2000 y ı­
toplam yaklş ık nü fusu 258 olan kö - lında 10990' a ul aşmıt ı r. Bu haliyle,
yün , 1891'deki nüfusu 417'dir. 1897 Manisa ilinin 16 ilçe merkezi ars ın ­
yıl ın da ise 380'i Müslim, 319'u Gayr-ı daki nüfus sıralmnd , 13. sırad
müslim. toplam 699 nüfusu bulunan yer almakta d ır .
Ahmetli'nin Cumhuriyet dönemiyle

Tablo V· Ahmetli merkezmin nüfus cı eışm r· ı

Yıl Toplam nüfus Yıl Toplam nüfus Yıl Toplam nüfus

1842 258 1945 2.280 1975 7.504
1891 417 1950 3.034 1980 7.721
1897 699 1955 3.746 1985 8.224
1931 863 1960 4.680 1990 10.190
1935 1.770 1965 5.296 1997 10.748
1940 2.098 1970 8.180 2000 10.990

Sonuç merkezi a rasınd Bu a buln maktdır.

XIX. y ü zy ıl ın sonları kadar ön- bakımd n gel Nitekimi şemk t ed ir .

celeri Sart kazsın , ard ı nda Manisa nüfus ge li ş i m çizgisi de bunu göster-
kazs ına ve a r d ın dan Ilıca kazsın
mektedir. Çevredeki ge l işm merkez-
bağlı olan Ahmetli köyü , bu tarihlerde lerin o lu şt urd uğ çekim ve ilgi, Ahmet-
Tu rgutlu kazs ın a bağlı Ilıca nahiyesi- li'nin belli sı n ı rl arın dışna t aşmsın

nin merkezi durumuna gelmiştr .

engellemektedir. Fakat, ilçenin zirai
Cumhuriyetin ilanıd sonra nahiye - ve ekonomik potansiyeli ye te rli sevi-
nin adı merkez köy olan Ahmetli ola - yededir.
rak değ i ştir ilm ştir. 1987 y ı lında nahi- Ahmetli, bir köy yerlş i m in ilçe
ye /b ucağın ilçe haline gelmesiyle Ma- merkezi bir şeh ir haline gelmesinin
n isa'nı ilçeleri arsınd yer a l mıştr. örnekleri arsınd yer almk t adır . Yu-

izmir-Afyon demiryolu ve izmir- nan i şga li nde yanarak çıka n Ahmetli,

Ankara karayolu üzerinde bulunan Cumhuriyet'in ilk y ıl arındk i i mkans ı z­
Ahmetli, doğus n dak i Salihli ve ba tı ­ I ık i a r a r ağme n yen iden d ir ilt il m i ş ve
s ın dak i Turgutlu gibi iki büyük ilçe geliş im in i sü rd ürmşt.

38