10

Edukasyon sa Pagpapakatao
Ikalawang Markahan - Modyul 4 (Week 4)

Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at

mga Salik na Nakaaapekto sa
Pananagutan ng Tao sa Kahihinatnan
ng Kilos o Pasiya
Edukasyon sa Pagpapakatao– Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikalawang Markahan – Modyul 2: Ang Mapanagutang Makataong Kilos

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman,
kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda
ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa
modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi
inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang
anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga
orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag

sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Debisyon ng Lungsod ng Lapu-Lapu

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Loven Grace A. Romarate
Editor’s Name: Czarina Ritzko J. Sagarino Earl Adrian C. Cejas
Reviewer’s Name: Teresita A. Bandolon Marigold J. Cardente
Illustrator’s Name:
Layout Artist Maria Teresa D. Amion Marieta R. Ferrer
Plagiarism Detector Software: PlagiarismDetector.com
Grammar Software: CitationMachine.com
Management Team:
Schools Division Superintendent : Wilfreda D. Bongalos, PhD, CESO V
Assistant Schools Division Superintendent : Marcelita S. Dignos, Ed.D, CESE
Curriculum Implementation Division Chief : Oliver M. Tuburan, Ed.D.
EPSVR- Araling Panlipunan : Marigold J. Cardente
EPSVR - LRMDS : Teresita A. Bandolon
ADM Coordinator : Jennifer S. Mirasol Marigold J. Cardente

Inilimbag sa Pilipinas ng
Kagawaran ng Edukasyon-Region VII
Division of Lapu-Lapu City
Address: B.M. Dimataga St., Poblacion, Lapu-Lapu City Tel #: (032) 410-4525
Email: oliver.tuburan@deped.gov.
Website: http://depedlapulapu.net.ph
 10
Edukasyon sa Pagpapakatao
Ikalawang Markahan - Modyul 4 (Week 4)

Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at mga

Salik na Nakaaapekto sa Pananagutan ng Tao
sa Kahihinatnan ng Kilos o Pasiya

Ang modyul na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga

edukador mula sa mga pampublikong paaralan. Hinikayat namin ang mga
guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang
puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa
deped.lapulapu@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignatura ng Edukasyon sa Pagpapakatao 10 ng Alternative Delivery

Mode (ADM) Modyul para sa araling Modyul 4: Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at mga Salik na
Nakaaapekto sa Pananagutan ng Tao sa Kahihinatnan ng Kilos o Pasiya

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador mula sa pambuliko
at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng
mag-aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang
pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at malayang

pagkatuto na mga Gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang
mag-aaral upang makamit ang mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong ito sa
pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Malugod na pagbati sa pag-abot mo sa modyul na ito! Tara! At ating aalamin ang
Paghubog ng Konsensiya Batay sa Likas na Batas Moral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral kung paano
gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan
silang pamahalaan ang kanilang sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin
at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10 ng Alternative Delivery Mode (ADM)

Modyul ukol sa Modyul 4: Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at mga Salik na Nakaaapekto sa
Pananagutan ng Tao sa Kahihinatnan ng Kilos o Pasiya

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka
sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga
makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong matutuhan sa modyul.

Alamin

Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang kaalaman mo sa aralin

Subukin
ng modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang sagot (100%), maaari
mong laktawan ang bahaging ito ng modyul.

i
 Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang matulungan kang maiugnay
ang kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa maraming paraan
tulad ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o isang
sitwasyon.

Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa aralin. Layunin nitong

Suriin
matulungan kang maunawaan ang bagong konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa mapatnubay at malayang pagsasanay

upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga kasanayan sa paksa.
Maaari mong iwasto ang mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang ng pangungusap

o talata upang maproseso kung anong natutuhan mo mula sa aralin.

Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo upang maisalin ang

Isagawa
bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang antas ng pagkatuto sa

pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyo ng panibagong Gawain upang
Gawain pagyamanin ang iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang aralin.

Susi sa Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga gawain sa modyul.
Pagwawasto
Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:
Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:
Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha o paglinang ng
modyul na ito.
1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang marka o sulat ang
anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at sa pagwawasto ng
mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang sagutin lahat ng
pagsasanay.

Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag mag-
aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin humingi ng tulong kay nanay o
tatay, o sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda
sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at

makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

ii
 Alamin
Isang maligayang pagtuntong sa Baitang 10!
Noong nasa Baitang 7 ka, napag-aralan mo ang tungkol sa mapanagutang paggamit
ng iyong isip at kilos loob. Ngayon, mas mapalalawak pa ang iyong kaalaman ukol sa mga
salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kilos at pasiya. Paano
malalaman na ang isang kilos at pasiya ay may pananagutan?
Ang modyul na ito ay makatutulong sa iyo kung papaano mo huhubugin ang iyong
pasya at kilos upang maging gabay sa pagbuo ng kabutihang panlahat.
Mahalagang malaman mo ang angkop na kilos at pasiya upang maisabuhay ang
kabutihan hindi lamang sa sarili kundi para sa lahat.
Handa ka na ba? Tara na at lakbayin ang daan patungo sa karunungan!

Nakapaloob sa modyul na ito ang araling Modyul 4:

Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at mga Salik na Nakaaapekto sa Pananagutan

ng Tao sa Kahihinatnan ng Kilos o Pasiya

Sa modyul na ito, ikaw ay inaasahan na:

1. Napatutunayan na nakaaapekto ang kamangmangan, masidhing damdamin, takot,
karahasan at ugali sa pananagutan ng tao sa kalalabasan ng kanyang mga pasya
at kilos dahil maaaring mawala ang pagkukusa sa kilos. (EsP10MK-IId-6.4)
2. Nakapagsusuri ng sarili batay sa mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao
sa kahihinatnan ng kilos at pasiya at nakagagawa ng mga hakbang upag mahubog
ang kanyang kakayahan sa pagpapasiya (EsP10MK-IIe-7.1)
3. Napahahalagahan ang mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa
kahihinatnan ng kilos at pasiya.

Subukin
Panuto: Basahin at unawain ang mga katanungan. Isiping mabuti ang sa tingin mo ang
pinakawastong sagot sa mga tanong.
1. Ito ay ang pagkakaroon ng panlabas na puwersa upang pilitin ang isang tao na gawin
ang isang bagay na labag sa kanyang kilos-loob at pagkukusa.
A. Di kusang-loob C. Takot
B. Karahasan D. Krimen

2. May napulot kang cellphone sa tricycle na sinasakyan mo. Ano ang dapat mong
gawin?
A. Itago ito at hintaying mayroong maghanap
B. Ibigay sa driver uoang siya na lamang ang maghahanap sa may ari nito
1
 C. Itago ito at angkinin na lamang na ikaw ang may-ari nito
D. Hanapin ang may-ari upang maisauli ang cellphone

3. Ang kamangmangan na may pagkakataong itama o magkaroon ng tamang kaalaman

kung gagawa ng paraan upang malaman at matuklasan ito.
A. Madaraig C. Lubos na kamangmangan
B. Di-madaraig D. Di-lubos na Kamangmangan

4. Ang gawi (habit) ay ang gawain na pauli-ulit na isinasagawa at nagiging bahagi na ng

Sistema ng buhay sa araw-araw. Ano ang epekto nito sa kapanagutan ng tao sa
kanyang kilos?
A. Nababawasan ang pananagutan ng isang tao ngunit hindi ito nawawala.
B. Hindi nababawasan ang pananagutan ng tao sa kaniyang kilos.
C. Nawawala ang pananagutan ng tao sa kaniyang kilos.
D. Nadagdagan ang pananagutan ng tao sa kaniyang kilos

5. Alin sa mga ito ang hindi maituturing na gawi?

A. Paglilinis ng ilong C. Pagsusugal
B. Pagpasok nang maaga D. Maalimpungatan sa gabi

6. Ang tao ay inaasahan na dapat palagiang gumagawa ng mabuting kilos. Anuman

ang mabuti ay dapat isinasakatuparan niya. Ang mabuting gawa ba ay dapat gawin sa
lahat ng pagkakataon?
A. Oo, dahil ito ang dapat para sa kabutihan ng lahat
B. Oo, dahil ang hindi nito pagsakatuparan ay isang maling gawain
C. Hindi, dahil walang obligasyon ang tao na gawin ito
D. Hindi, dahil ang mabuting kilos ay kailangan lamang gawin kung ang hindi

7. Ang sumsunod ay mga salik na nakaaapekto sa makatong kilos, maliban sa:

A. Kamangmangan C. Kusang-loob
B. Takot D. Karahasan

8. Alin sa mga ito ang kilos na dahil sa takot?

A. Ang pagnanakaw ng kotse
B. Ang pagsisinungaling sa tunay na sakit
C. Ang pag-iingat ng isang doctor sa pag-oopera
D. Ang pag-ilag ni Manny Pacquiao sa suntok

9. Alin sa sumusunod ang hindi tumutukoy sa makataong kilos at obligasyon?

A. Ang sirkumstansiya ay nakakabawas o nakadaragdag sa kabutihan o kasamaan ng
isang kilos.
B. Wala tayong pananagutan sa ating isinasagawang kilos.
C. Mas lalong mabigat ang pananagutan ng ating isinasagawang kilos.
D. Lahat ng ating isinasagawang kilos ay mabuti.

10. Ang mga sumusunod ky halimbawa ng masidhing damdamin maliban sa.

A. Pag-ibig C. Galit
B. Desperasyon D. Takot

2
 Modyul Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at mga
Salik na Nakaaapekto sa Pananagutan ng Tao sa
4 Kahihinatnan ng Kilos o Pasiya

Bawat tao ay may kakayahan na kumilos at bumuo ng pasiya. Marahil isa ka sa mga
kabataan na nahihirapan lalong lao na kung pinag-uusapan ang kabutihan ng nasabing
kilos at pasiya.

Minsan napapaisip ka kung ano ba ang ibig sabihin nito? Upang lubos na
maunawaan ang paksa, ay ating aalamin kung ano-ano ang mga salik na nakaaapekto sa
pananagutan ng tao at paraan kung papaano nakagagawa ng mga hakbang upang
mahubog ang kakayahan sa pagpapasiya.

Handa ka na ba? Tara na at lakbayin ang daan patungo sa karunungan!

Sa modyul na ito, ikaw ay inaasahan na:

1. Napatutunayan na nakaaapekto ang kamangmangan, masidhing damdamin, takot,

karahasan at ugali sa pananagutan ng tao sa kalalabasan ng kanyang mga pasya at kilos
dahil maaaring mawala ang pagkukusa sa kilos. (EsP10MK-IId-6.4)

2. Nakapagsusuri ng sarili batay sa mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa

kahihinatnan ng kilos at pasiya at nakagagawa ng mga hakbang upag mahubog ang
kanyang kakayahan sa pagpapasiya (EsP10MK-IIe-7.1)

3. Napahahalagahan ang mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa

kahihinatnan ng kilos at pasiya.

Balikan
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na mga katunungan tungkol sa naunang modyul.
Isulat sa isang hiwalay na papel ang iyong naisip na sagot.
Batay sa naunang modyul, nalaman mo at naipaliwanag sa iyo ang mga salik na
nakaapekto sa pananagutan ng tao.

1. Anu-ano ang mga salik na ito?

2. Ito ba ay nakaaapekto sa pananagutan mo?
3. Naranasan mo ba ang mga salik na ito na naging hadlang sa pagbuo ng
makataong kilos?
4. Paano mo mapatutunayan na ito ay nakahahadlang sa pagbuo ng
makataong kilos?
5. Ano ang tamang hakbang upang mahubog ang iyong kakayahan sa
pagbuo ng pasiya? Tara! At alamin natin sa susunod na modyul
3
 Tuklasin
Gawain sa Pagkatuto Blg.1: CROSSWORD PUZZLE
Panuto: Sagutin ang mga katanungan sa tabi ng crossword puzzle. Basahin at unawaing
mabuti ang bawat aytem at isulat ang sagot sa loob ng puzzle.

Pahalang:
2. Gawain na pauli-ulit
3. Panlabas na puwersa
4. Ito ay dikta ng bodily
appetites
5. Pagbabanta sa buhay.

Pababa:
1. Kawalan o kasalatan
ng kaalaman.

Gawain sa Pagkatuto Blg 2: PAGBUO NG MAKATAONG KILOS

Panuto: Malamang ay alam mo na ang mga salik na nakaaapekto sa pagbuo ng makataong
kilos. Ngayon, ay gagawa ka ng sariling mong kilos o pasiya na ginagamitan ng
pananagutan tungo sa makataong kilos. Ilagay ang sagot sa loob ng kahon.

Sitwasyon 1 Mapanagutang Pagtugon

Si Alex ay bagong dating sa silid-aralan. Nakita
niya ang mga kaklase na naglilinis habang wala
ang guro, ngunit binalewala niya ang mga ito at
kumuha ng cellphone at naglaro ng mobile legend.
Sitwasyon 2 Mapanagutang Pagtugon
Nakita ni George ang pambu-bully ng kaklaseng si
John na nagtapon ng basura sa bag ni Martin.
Binantaan siya nito na kapag isusumbong niya sa
guro ay sasaktan siya sa labas ng paaralan.

4
 Sitwasyon 3 Mapanagutang Pagtugon
Nasanay si Jess na palaging tinatapon ang
basurang papel sa sahig dahil sa katamaran nito
noong elementary hanggang nasanay siyang
gawin ito sa pagtuntong ng high school.

Pamprosesong mga tanong:

1. Ano ang reaksiyon mo sa mga sitwasyon?
2. Masasabi mo bang nakaaapekto ang kamangmangan, karahasan at gawi sa
pagbuo ng makataong kilos? Ipaliwanag.
3. Paano mo gagawin ang mga tamang hakbang para makabuo ng panagutang
paspapasiya sa buhay? Ipaliwanag.

Suriin
Gawain sa Pagkatuto Blg 3: KILOS KO, ALAMIN AT SURIIN
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay. Gawin ang Data Analysis Chart upang
maproseso ang pagkakaunawa sa paksa ng araling ito.

SALIK NA NAKAAPEKTO SA MAKATAONG KILOS

Loven Grace A. Romarate

Ang lahat ng tao ay may pananagutan sa gagawing kilos. Kailangan na pag-isipan

ng mabuti ang gagawing pasiya. Sa nakaraang modyul naipaliwanag ang limang (5) salik
na maaring makaapekto sa mapanagutang pasiya. Nasa iyo kung ano ang pagtugon mo
at kung makahahadlang ba ang mga ito sa pagbuo mo ng makataong kilos.

Una ay ang Kamangmangan, masasabi na ito ay kasalatan o kawalan ng

kaalaman na dapat taglay ng tao. May dalawang (2) uri, ito ay ang nadaraig at di-
nadarig. Kung hahayaan mong masira ng salik na ito ang iyong desisyon, maaaring
magbubunga ng hindi maganda sa iyong buhay. Halimbawa, ang pagkuha ng maliit na
grado dahil sa hindi pag-aaral ng leksiyon bago ang pasulit.
Pangalawa, ang Masidhing Damdamin, Ito ay dikta ng bodily appetites, pagkiling
sa isang bagay o kilos (tendency) o damdamin. Isang malaking hamon ang salik na ito
dahil minsan ito ay hindi napangangasiwaan ng tama katulad ng Pag-ibig, minsan dahil
sa damdaming ito nakagagawa ang tao ng masamang desisyon gaya ng
pagsisinungaling sa magulang para lang makipag-date sa kasintahan.

5
 Pangatlo, ang Takot ay masidhing silakbo ng damdamin. Ang takot ay ang
pagkabagabag ng isip ng tao na humaharap sa anomang uri ng pagbabanta sa
kaniyang buhay o mga mahal sa buhay. Minsan nahihirapan kang magdesisyon kung
ito ay may pagbabanta pero dapat mong isipin na ito ay hindi hadlang para makabuo
ka ng mapanagutang pasiya. Huwag mong gamitin dahilan ang takot para manahimik
na lamang at hindi sasabihin ang katotohanan. Halimbawa ay ang makita ang kaklase
na nagnanakaw ng pagkain sa canteen. Siya ay siga sa iyong silid kaya hindi mo kayang
isuplong ito.

Ikaapat ay ang Karahasan, Ito ay ang pagkakaroon ng panlabas na puwersa

upang pilitin ang isang tao na gawin ang isang bagay na labag sa kaniyang kilos-loob
at pagkukusa. Halimbawa ang pagpapakopya sa kaklaseng siga, alam mo na ito ay
masama ngunit dahil sa pananakit ay hahayaan na lamang itong kunin ang iyong mga
sagot. Ngunit pwede mo itong isumbong sa iyong guro para matapos ang kaniyang
masamang gawain.

At ang panghuli ay Gawi na mga gawain na paulit-ulit na isinasagawa at naging

bahagi na ng sistema ng buhay sa araw-araw. Kung hindi mo namamalayan, minsan
ito ay nakakabawas sa paggawa ng mapanagutang pasiya gaya ng “mamaya na habit”,
alam mo na ito ay masama ngunit dahil nakasanayan na, ito ay nagiging parte ng iyong
buhay. Isa ito sa sanhi na nababawasan ang paggawa ng mapanagutang kilos.

Kaya malaking hamon sa tao ang limang salik na ito para mapagtagumpayan at
makabuo ng mapanagutang pasiya. Kung makakaya mong pamahalaan ng maayos,
maaaring makabubuo ka ng kabutihan hindi lamang para sa sarili kundi para sa lahat o
itinuturing na makataong kilos.

DATA ANALYSIS CHART

PARTIKULAR EPEKTO NITO SA

NA SALIK MAKATAONG KILOS
PAHAYAG Lagyan ng tsek (/)
MABUTI MASAMA
1. Masasabi na ito ay kasalatan o kawalan ng
kaalaman na dapat taglay ng tao.
2. Dikta ng bodily appetites, pagkiling sa isang
bagay o kilos (tendency) o damdamin.
6
3. Masidhing silakbo ng damdamin. Ang takot ay
ang pagkabagabag ng isip ng tao na humaharap
sa anomang uri ng pagbabanta sa kaniyang
buhay o mga mahal sa buhay.
4. Pagkakaroon ng panlabas na puwersa upang
pilitin ang isang tao na gawin ang isang bagay
na labag sa kaniyang kilos-loob at pagkukusa.

5. Paulit-ulit na isinasagawa at naging bahagi na

ng sistema ng buhay sa araw-araw.
6. Halimbawa ay ang pagkuha ng maliit na grado
dahil sa hindi pag-aaral ng leksiyon bago ang
pasulit.
7. Ito ay hindi napangangasiwaan ng tama
katulad ng Pag-ibig, minsan dahil sa damdaming
ito nakagagawa ang tao ng masamang desisyon
gaya ng pagsisinungaling sa magulang para
lang makipag-date sa kasintahan.

8. Halimbawa ay ang makita ang kaklase na

nagnanakaw ng pagkain sa canteen. Siya ay
siga sa iyong silid kaya hindi mo kayang
isuplong ito.
9. Halimbawa ang pagpapakopya sa kaklaseng
siga, alam mo na ito ay masama ngunit dahil sa
pananakit ay hahayaan na lamang itong kunin
ang iyong mga sagot.
10. Ito ay nakakabawas sa paggawa ng
mapanagutang pasiya gaya ng “mamaya na
habit”, alam mo na ito ay masama ngunit dahil
nakasanayan na, ito ay nagiging parte ng iyong
buhay.

PAMPROSESONG MGA TANONG:

1. Tungkol saan ang binasa mong sanaysay?

2. Ano ang iyong naramdaman matapos basahin ang kuwento?

3. Kung pagbabatayan ang mga impormasyon at pagsusuri sa Data Analysis Chart,

masasabi mo bang naintindihan mo na ang paksa ng araling ito?

4. Paano mo magagamit ang paksa ng araling ito tungkol sa makataong kilos upang
maipakita ang pagpapahalaga sa iyong mga mahal sa buhay tulad ng iyong mga kaklase,
kaibigan at pamilya?

5. Anong konklusiyon ang mabubuo mo tungkol sa paksa ng araling ito?

7
 Pagyamanin
Gawain sa Pagkatuto Blg 4: ALAALA MO, KARUNUNGAN KO
Panuto: Sumulat ng isang talata ng pagninilay tungkol sa natuklasan mo sa iyong sarili na
nakaaapekto sa iyong pananagutan. May nabago ba sa iyong pananaw tungkol dito? Paano
mo maisasagawa ang mga hakbang upang mahubog ang iyong kakayahan sa
pagpapasiya?
______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Gawain sa Pagkatuto Blg 5: IDEYA MO, I-GRAPHIC ORGANIZER KO
Panuto: Punan ng inaasahan at hinihinging impormasyon ang graphic organizer sa ibaba.

Ang pagiging mapanagutan

sa pagkilos
ay nakatutulong sa

Isaisip
Gawain sa Pagkatuto Blg.6: MAHALAGANG KONSEPTO, IBA ITO
Panuto: Tandaan ang konsepto ng Paghubog ng Konsensiya Batay sa Likas na Batas
Moral. Sana ay naging malinaw sa iyo ang tunay na mapangutang paggamit ng iyong
konsensiya tungo sa kabutihan.

8
TANDAAN:
1. Ang mga salik ay maaaring makaimpluwensiya sa tao sa pagbuo ng Makataong Kilos.
2. Nararapat na pangasiwaan ang mga salik na ito at gamitin sa tama o mabuti para
makamit ang Makataong Kilos.

Isagawa
Gawain sa Pagkatuto Blg.7: TUGON KO, PANANAGUTAN KO
Panuto: Subaybayan mo ang iyong sarili sa pagtugon sa mga sitwasyon sa araw-araw.
Ano kaya ang mapanagutang tugon mo para dito? Gamiting gabay ang halimbawa sa ibaba.

Sitwayon Salik Positibo Negatibo Tugon

Halimbawa:
Hindi nag-aral
sa pasulit kahit Dapat ay nag-aral bago
alam o nabasa ang pasulit para
Kamangmangan ∕
sa group chat makakuha ng mataas na
ang mensahe grado.
ng guro at
kaklase.

1.

2.

3.

PAMPROSESONG MGA TANONG:

1. Ano ang napapansin mo sa iyong mga isinulat na sagot?

2. Sang-ayon ka ba sa mga isinulat mong sagot sa gawaing ito? Ipaliwanag
3. Nakatutulong ba ang gawaing ito upang iyong maisabuhay ang iyong natutunan sa
paksa ng araling ito? Ipaliwanag
4. Bilang isang mag-aaral, paano mo mahihimok ang ibang tao na maisasabuhay ang
natutunan mo sa paksa ng araling ito?

9
 Tayahin
Panuto: Basahin at unawain ang mga katanungan. Isiping mabuti ang sa tingin mo ang
pinakawastong sagot sa mga tanong.
1. Ito ay ang pinakamahalagang elemento ng makataong kilos.
A. Isip B. Pananagutan C. Takot D. Gawi

2. Ang bawat kilos na niloob ng tao ay may kakabit na _______.

A. Isip B. Pananagutan C. Takot D. Gawi

3. Ito ay gawain na paulit-ulit na isinasagawa at nagiging bahagi na ng sistema ng

buhay araw-araw.
A. Isip B. Pananagutan C. Takot D. Gawi

4. Ito ay pagkabagabag ng isip ng tao na humaharap sa anumang uri ng pagbabanta.

A. Isip B. Pananagutan C. Takot D. Gawi

5. Ang mga sumusunod ky halimbawa ng masidhing damdamin maliban sa.

A. Pag-ibig B. Galit C. Desperasyon D. Takot

6. Tumutukoy sa kawalan o kasalatan ng kaalaman na dapat taglay ng tao.

A. Gawi B. Kamangmangan C. Pananagutan D. Kilos-loob

7. Kilos na isinasagawa ng tao nang may kaalaman, malaya at kusa.

A. Konsensiya B. Makataong kilos C.. Kilos ng tao D. Kilos-loob

8. Ito ay dikta ng bodily appetites, pagkiling sa isang bagay o kilos (tendency) o

damdamin.
A. Takot B. Kamangmangan C. Gawi D. Masidhing damdamin

9. Uri ng kamangmangaan na may pagkakataong itama o magkaroon ng tamang

kaalaman.
A. Nadaraig B. Hindi nadaraig C. Daig D. Wala sa nabanggit

10. Ang mga sumusunod ay mga salik na nakaiimpluwensiya sa pagbuo ng makataong

kilos maliban sa.
A. Takot B. Masidhing damdamin C. Gawi D. Lahat ng nabanggit

Karagdagang Gawain
Gawain sa Pagkatuto Blg.8: NAPAGTANTO KO
A. Panuto: Mabisa ang pagkatuto kung naisasabuhay ang natutuhan sa aralin sa pang
araw-araw na buhay. Subukin mong gawin ang gawaing nakasaad sa bahaging ito.

10
 Mga Salik na nais Paunlarin
1. Kamangmangan
2. __________________________________
__________________________________
3. __________________________________
___________________________________
B. Panuto: Isulat sa ibaba ang mga makabuluhang natutunan mo sa araling tinalakay
ng modyul.
EXIT VISA
Task: 3-2-1 chart
Marami ka na bang natutunan sa
modyul na ito? Tingnan at alamin
natin sa pamamagitan nitong 3-2-1
chart.
3 pinakamagandang natutunan ko
1. ____________________________
2. ____________________________
3. ____________________________
2 nakakuha ng aking atensyon
1. _____________________________
2. _____________________________
1 gusto ko pang matutunan at alamin
1. _____________________________
Susi sa Pagwawasto
Hakbang na gagawin
Hindi kailangan na magkamali para matuto
sa buhay. Kailangan na may sapat na
kaalaman para makabuo ng mapanagutang
pasiya. Ayon pa ky Kuya Kim, “Lamang ang
may alam”
2. ____________________________________
3. _____________________________________
YOUR REALIZATION
Task: Share it to us!
Congratulations! Malugod at ikina-
gagalak namin ang iyong matagumpay at
makabuluhan na pagsagot sa modyul na
ito.
Nagkaroon ka na ng sapat na kaalaman
tungkol sa paksa at aralin ng modyul na
ito at makatutulong ang iyong pag-unawa
sa magiging desisyon mo sa totoong
buhay.
Ibahagi ang iyong personal na mga ideya
sa mga sumusunod:
Natutunan ko na _______________
Napagtanto ko na _______________
Gagamitin ko ito sa _____________
11
Sanggunian:
Mga Aklat:

Agapay, R. (2001). Ethics and the Filipino: A Manual on Morals for students and educators. Mandaluyong
City, Philippines: National Book Store.
Articulo, A. & Florendo G. (2003).Values and Work Ethics. Bulacan: Trinitas Publishing, Inc.
Babor, E. (1999). Ethics: The Philosophical Discipline of Action. Manila, Philippines: Rex Book store.
Blackburn, S. (2005).Oxford Dictionary of Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
Carino, M. et al. (2008).A Pocketful of Virtues. Rizal: Glad Tidings Publishing, Inc.
Glenn, P. J. (1930). Ethics: A Class Manual in Moral Philosophy. London: B. HerderBook Co.
Law, S. (2007). Eyewitness Companions Philosophy. London: A Penguin Company.
Montemayor, F. (1994).Ethics: The Philosophy of Life. Mandaluyong City, Philippines: Rex Book Store.
Punsalan, T. et al. (2007).Kaganapan sa Maylalang IV. Quezon City: Rex Printing Company, Inc.
Reyes, R. (1989). Rev. Ed (2009). Ground and Norm of Morality: Ethics for College Students. Quezon City:
ADMU Press.
Sambajon Jr., M (2011). Ethics for Educators: A College Textbook for Teacher
Education and Educators in All Areas of Discipline.C & E Publishing, Inc. Dyornal
Kaisipan (Ang Opisyal na Dyornal ng Isabuhay, Saliksikin, Ibigin ang Pilosopiya o ISIP) Vol. 1 No. 1 ISSN-
2350-6601 pp. 18-27

Mula sa Internet

Babor, E. R. Ethics Updated Edition The Philosophical Discipline of Action. Retrieved 13 February 2014
from http://books.google.com.ph/oks?
id=qzETCc5fhkkC&pg=PA170&lpg=PA170&dq=modifiers+of+human+acts&source=bl&ots=Ayk6WY
9Frw&sig=PChgiQHUUrdD35QdZpwD4m3PBdI&hl=en&sa=X&ei=fCj7Up7jJSdiAewyYDIAg&ved=0
CGEQ6AEwCA#v=onep age&q= modifiers%20of%20human%20acts&f=false

Fernandez, KM. Modifiers of Human Acts. Retrieved 09 February 2014 from http://
www.slideshare.net/KlmnMoisesFernandez/modifiers-of-human-acts

Glenn. P. J. A Tour of the Summa.Retrieved 09 February 2014 from http://www.

catholictheology.info/summa-theologica/summa-part2A.php?q=438

Gilby OP, T. St. Thomas Aquinas Summa Theologiae Retrieved 13 February 2014
from http://books.google.com.ph/books?id=aHO__VcXhfYC&pg=PA5&lp
g=PA5&dq=voluntariness+of+human+acts&source=bl&ots=ad8kfvAHb
0&sig=i1U24oQbFifVmBEkld-dVjcyvU4&hl=en&sa=X&ei=MRb7UuTwA
e0iQfshoGQCQ&ved=0CEgQ6AEwBjgK#v=onepage&q=voluntariness%20of
%20human%20acts&f=false

Panuncialman, R. Modifiers of Human Acts. Retrieved 13 February 2014 from http://

researchpaper-juniors.blogspot.com/2012/06/modifiers-of-human-acts.html
Paulin OP, T.The Human Acts Report in Moral Theology. Retrieved 13 February 2014 from
http://prezi.com/5f6znb9qokst/the-human-acts/

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Division of Lapu-Lapu City

Department of Education
B.M. Dimataga St., Lapu-Lapu City
Tel #: (032) 410-4525
Email: oliver.tuburan@deped.gov.ph

12