ETHICS SSP4

ANG KARTILYA NG KATIPUNAN – tinitingala ang katipunan na isa sa mga lumaban

sa mga espanyol
 Kartilya - Hand book or code of conduct na ginagamit ng mga bagong
katipunero kung paano dapat sila aasta sa loob ng katipunan o bilang isang
katipunero. May mga utos at asal na dapat sinusunod ng mga katipunero, naka
align sila sa goals and objectives
 Ginagamit ito ng mga katipunero para maalalayan kung anong klaseng
ugali ba yung ii-exhibit nila sa loob ng katipunan

Ang Katipunan
 KKK – Kataastaasan Kagalang-galang na Katipunan nang manga Anak
nang Bayan
 Itinatag nina Andres Bonifacio, Valentin Diaz, Teodoro Plata, Ladislao
Diwa, Deodato Arellano, atbp. sa isang bahay sa Kalye Azcarraga, Tondo
Maynila noong Hulyo 7, 1892.
 Layunin:
 Pulitikal: mahihiwalay ang Pilipinas sa Espanya
 Moral: tanggalin ang kahinaan sa pagkatao at ang pagiging
bulag na alagad ng relihiyon
 Sibiko: protektahan ang mga mahihirap at ang mga inaapi
 Paano nabuo ? the day after Dr. Jose Rizal was deported to Dapitan (nadakip)
 Propaganda o reform na pinaglalaban ni Dr. Jose Rizal dati ay yung maging
probinsya tayo ng Espanya (Spain)
 Hindi pantay na trato sa mga Pilipino. Makahawak ng pwesto o posisyon sa
Spanish contest para mapigilan yung mga hindi magandang trato sa Pilipino.
Legislative Council of Spain
 Kasarinlan o kalayaan para sa Pilipinas
 3 namamahalang grupo
1. Kataastaasang Sanggunian
2. Sangguniang Bayan
3. Sangguniang Balangay
 Sangguniang Hukuman – DOJ ng Katipunan
 Paraan sa recruitment – Pyramid Scheme (yung isang member need
makapag recruit ng isa pang makakasali na member, pero napansin ni
bonifacio na hindi bukal sa puso ng karamihan at wala silang lakas na
loob na lumaban)
 Hininto ni Bonifacio
 Bagong patakaran: The more the merrier
 Kalayaan : printing processor ng katipunan for dyaryo binibigay
nila sa mga tao para ma spread nila yung news sa mga gusto
pang sumali sa kanila.
 ETHICS SSP4

ANDRES BONIFACIO
 Ipinanganak sa Tondo, Maynila noong Nob. 30, 1863
 Natuto siyang magbasa at magsulat sa paaralan ni Guillermo Osmena ng Cebu,
ngunit huminto siya nang mamatay ang kanyang mga magulang upang
masuportahan niya ang kanyang kapatid.
 Nagtrabaho siya sa Fleming and Company, ngunit dahil mababa ang sweldo niya
doon ay lumipat siya sa Fresell and Company.
 Naimpluwensiyahan siya ng mga binasa niyang libro:
- Noli me Tangere at El Filibusterismo ni Jose Rizal
- The ruins of Palmyra
- Les Miserables ni Victor Hugo
- The Wandering Jew ni Eugene Sue
- Ang mga buhay ng mga Pangulo ng Estados Unidos
- Internasyonal na Batas
- Kodigong Sipi at Pamparusa
- Mga libro ukol sa rebolusyon sa Pransya
Lovelife ng ferson
 Naakit sya sa isang Monica, at sila’y nagging mag-asawa. Ngunit hindi ito
nagtagal dahil namatay si Monica dulot ng ketong.
 Noong 1892, ikinasal niya si Gregoria de Jesus (Lakangbini) sa simbahan sa
Binondo. Bukod ditto, nagpakasal din sila batay sa mga ritwal ng Katipunan.
 Siya ang isa sa mga nagtatag ng Katipunan, at naging Supremo nito noong 1895
 Dahil doon siya ang tinuturingang “Ama ng Rebolusyon”
 Pinatay siya kasama ng kanyang kapatid na si Procopio, ni Hen. Lazaro
Makapagal sa Bundok Taal noong Mayo 10, 1897
- Tinangka niyang patayin si Emilio Aguinaldo pero dahil matalik silang
magkaibigan hindi siya nito pinatawan ng kamatayan bagkus ipinatapon
siya nito sa Bundok Taal, walang death penalty.
- Binasahan ng lihim na nakasulat na kailangan silang itumba o patayin.
- Malapit na ilog siya pinatay. 1948 nalaman na inutos ni Emilio at binigyan
niya ng pahintulot si Lazaro na dakpin at patayin si Andres sa sulsol na rin
ng mga kasamahan niya sa gobyerno.

EMILIO JACINTO (90% ng laman ng kartilya ng katipunan siya ang may akda)
 Siya’y ipinanganak noong Disyembre 15, 1875 sa Tondo, Maynila
 Nag-aral siya sa Kolehiyo San Juan de Letran (kurso: Bachelor of Arts) at sa
Pamantasan ng Santo Tomas (UST) Abogasya
 Sumali siya sa katipunan; at sa edad na 18, siya ang naging pinakabatang
miyembro ng kapatiran
 ETHICS SSP4

 Sa Katipunan ay napitan siyang magsalita ng Tagalog sa halip ng Espanyol

Kawayan o Pidgin Spanish
 Siya ay naging matalik na kaibigan ni Bonifacio
 Josefa Dizon – ina ni Emilio. Isa siyang hilot (midwife)
 Marciano Jacinto – ama ni Emilio (Gregorion Sayge) bookkeeper (Pepanio Delos
Santos) merchant
 Nagging kuya at tagapayo niya si Bonifacio. Nagturingan sila bilang magkapatid.
 Itinuring siyang “Utak ng Katipunan”
 Siya ang nagging patnugot (editor and editor in chief) ng Kalayaan; ang opisyal
na pahayagan ng katipunan (dyaryo)
 naging bantay din siya ng library ng katipunan o bookkeeper. Binabantayan niya
ang mga libro ni Bonifcaio na naglalaman ng Taktiks o diskarte s
apakikipagdigma at French revolution books ditto siya natuto ng tamang
pakikipagdigma.
 After one year (19yrs. old) naging heneral na siya ang tawag sa kanya
Heneralismo sa Hilagang Hukbo sa ingles General of the North
 Siya ang may akda ng Kartilla, Liwanag at Dilim, Pahayag, Ang Kasalanan ni
Cain, Pagkatatag ng Pamahalaan sa Hukuman ng Silangan, Samahan ng Bayan
Pangangalakal impluwensiya ni Jose Rizal
 Namatay siya noong Abril 16, 1899 sa Mahayhay, Laguna dulot ng isang lagnat
(Malaria nakagat siya ng lamok dahil sa liblib na bundok ng Laguna sila nagtago)
 24 yrs old namatay

ANG KARTILYA
 Nilikha ni Emilio Jacinto
 Hango sa Cartilla, isang gabay para sa mga mag aaral sa elementarya
 Nagsilbing gabay para sa mga miyembro ng Katipunan
 Binubuo ng 13 aral

I. “Ang buhay na hindi ginugugol sa isang Malaki at banal na kadahilanan ay kahoy

(puno) na walang lilim, kundi (man) damong makamandag.”
 Kapag wala kang mabuting pangarap sa buhay, ikaw ay isang hadlang sa
kaunlaran ng lipunan.

II. “At gawang magaling na nagbubuhat sa paghahambog o papipita sa sarili

(paghahangad na makasarili), at hindi talagang nasang gumawa ng kagalingan,
ay di kabaitan.”
 Ang kabaitan ay nagmumula sa puso at mabuting kaasalan, hindi lamang
sa mga kilos ng tao
 ETHICS SSP4

III. “Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawang-gawa, ang pag-ibig sa kapwa at

ang isukat ang bawat kilos, gawa’t pangungusap sa talagang katuwiran.”
 Nasa ugali ng isang tao ang tunay na kabanalan

IV. “Maitim man o maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao’y magkakapantay;
mangyayaring ang isa’y hihigtan sa dunong, sa yaman, sa ganda; ngunit di
mahihigtan sa pagkatao.”
I am your brother, your best friend forever – Reynaldo Lapuz
 (aka) Pantay-pantay ang lahat ng tao sa mundo; samakatuwid, lahat ng
tao ay may karapatan.

V. “Ang may mataas na kalooban, inuuna ang (dangal o) puri kaysa pagpipita sa
sarili; ang may hamak na kalooban, inuuna ang pagpipita sa sarili sa puri.”
 Inuuna ng isang mabuting tao ang mabuting kaasalan kaysa sa sariling
hangarin.
In ethics Non-consequentialist

VI. “Sa taong may hiya, salita’y panunumpa.”

 Tinutupad ng isang mabuting tao ang mga pinapangako niya (meron
siyang integridad).

VII. “Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala’y mangyayaring
magbalik; ngunit panahong nagdaan nay di na muli pang magdadaan.”
 Mahalaga ang iyong panahon.

VIII. “Ipagtatanggol mo ang inaapi; kabakahin (labanin) ang umaapi.”

 Tulungan natin ang mga naaapi. Tulungan natin ang mga taong
nawawalan ng mga karapatan dulot ng pag-aapi.

IX. “Ang taong matalino’y ang may pag-iingat sa bawat sasabihin; matutong
ipaglihim ang dapat ipaglihim.”
 Hindi basta-bastang sinasabi ang mga sikreto ng iba.

X. “Sa daang matinik ng buhay, lalaki ang siyang patnugot ng asawa at mga anak;
kung ang umaakay ay tungo sa sama, patutunguhan ng inaakay ay kasamaan
din.”
 Ang tatay ng pamilya ang nagsisilbing gabay nito.

XI. “Ang babae ay huwag mong tingnang isang bagay na libangan lamang, kundi
isang katuwang at karamay (ng lalaki) sa mga kahirapan nitong buhay; gamitin
mo nang buong pagpipitagan ang kanyang (pisikal na) kahinaan, alalahanin ang
inang pinagbuhatan at nag-iwi sa iyong kasanggulan.”
 Respetuhin ang mga babae.
 ETHICS SSP4

XII. “Ang di mo ibig gawin sa asawa mo, anak at kapatid, ay huwag mong gagawin
sa asawa, anak at kapatid ng iba.”
 Respetuhin ang mga pamilya ng ibang tao (at syempre ang mismong tao).

XIII. “Ang kamahalan ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong at puti ng
mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Diyos, wala sa mataas na kalagayan sa
balat ng lupa; wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking gubat at walang
nababatid kundi sariling wika, yaong may magandang asal, may isang
pangungusap, may dangal at puri, yaong di nagpaaapi’t di nakikiapi; yaong
marunong magdam-dam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.”
 Ang isang mabuting tao sa sumusunod sa mga turo ng Kartilya.
 Kinakabisado at isinasapuso nila ito (katipunero)