10

Edukasyon saPagpapakatao
Ikalawang Markahan - Modyul 2:
Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos
(Ikalawang Linggo)
 MODYUL 2: Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos

Alamin

Mga Layunin:
❖ Napatutunayang gamit ang katuwiran, sinasadya, (deliberate) at niloob
ng tao ang makataong kilos kaya pananagutan niya ang kawastuhan o
kamalian nito.
❖ Nakapagsusuri ng sariling kilos na dapat panagutan at nakagagawa
ng paraan upang maging mapanagutan sa pagkilos.
❖ Nasisiyahan sa piniling kilos na may malinaw na pagkilala sa
pananagutan.

Subukin

HANDA KA NA BA?
Tingnan natin...
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat aytem. Isulat ang letra nang
tamang sagot sa inihandang papel.

1. Paano malalaman ang tama at maling kilos?

A. Paglilinaw ng tao na alamin ang tunay na layunin ng aksyon bago
niya ito isasagawa.
B. Paggamit ng kalayaan ayon sa gustong kahinatnan ng aksyon.
C. Pagmuni-muni bago gumawa ng aksyon.
D. Pag-amin sa maling pagkilos.
2. Ang pagtulong sa kapuwa ay itinuturing na mabuting kilos. Alin sa
sumusunod ang nagpapakita ng mas mataas na pagpapahalaga? Ang
pagtulong sa kapuwa ay______________.
A. nakapagbibigay kasiyahan sa sarili
B. pagtugon sa tawag na maglingkod
C. daan upang tulungan ka rin nila
D. bunsod ng pakikisama

1
 3. Kapag mabuti ang kilos, ito ay…
A. nadaraig, hindi nadaraig
B. walang kusang-loob
C. katanggap-tanggap
D. layunin o dahilan
4. Bigat ng pananagutan sa kinakaharap na sitwasyon ng isang
makataong-kilos ay nakabatay sa bigat ng kagustuhan o pagkukusa
A. antecedent B. Degree C. takot D. telos
5. Makikita sa _________ ng isang makataong kilos kung ito ay masama o
mabuti.
A. di-kusang loob
B. makataong kilos
C. layunin o dahilan
D. masidhing damdamin
6. Act of man
A. kilos ng tao
B. kusang-loob
C. hindi nadaraig
D. makataong kilos
7. Ito ay ang itinuturing na pinakamataas na ________ ang pagbabalik ng
lumikha sa tao, ang Diyos.
A. Aristoteles
B. degree
C. takot
D. telos
8. Ang kilos na may kaalaman at pagsang-ayon
A. Kilos-loob
B. Kusang-loob
C. Di Kusang-loob
D. Walang kusang-loob
9. Ang tao ay walang kaalaman kaya’t walang pagsang-ayon sa kilos.
A. Konsensiya
B. Kusang-loob
C. Di Kusang-loob
D. Walang kusang-loob
10. May paggamit ng kaalaman ngunit kulang ang pagsang-ayon.
A. Dignidad
B. Kusang-loob
C. Di kusang-loob
D. Walang kusang-loob

2
 Balikan

Sa pagkakataong ito, balikan mo ang mga kaisipan at konsepto na natanim

sa iyo sa Unang Linggo ng Modyul.

Panuto: Gamit ang Entry Pass, isulat ang iyong natutuhan sa nakaraang
aralin. Sundin ang pormat ng entry pass.

EEntry pass
Admit One

Entry Pass

Ang Aking natutunan sa

nakaraang Aralin

__________________________________

__________________________________

__________________________________

__________________________________

__________________________________.

3
 MODYUL 1: Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos

Tuklasin At Suriin

Alam ba ninyo na…

Kailangang maging maingat ang tao sa paggawa ng makataong kilos sapagkat
ang mga ito ay maaaring maging isyung moral o etikal. Ito ay dahil ang kilos
na ito ay ginagawa nang may pang-unawa at pagpipili dahil may kapanagutan
(accountability).

Tatlong uri ng Kilos ayon sa Kapanagutan (Accountability)

1. Kusang-loob – ang kilos na may kaalaman at pagsang-ayon. Ang
gumagawa ng kilos ay may lubos na pagkaunawa sa kalikasan at
kahihinatnan nito.

Halimbawa: Ang isang gurong nasa sekondarya na gumaganap ng kaniyang

tungkulin bilang guro. Gumagamit siya ng iba’t ibang istratehiya sa pagtuturo
para sa kaniyang klase.

2. Di kusang-loob – dito ay may paggamit ng kaalaman ngunit kulang ang

pagsang-ayon. Makikita ito sa kilos na hindi isinagawa bagaman may
kaalaman sa gawain na dapat isakatuparan.

Halimbawa: isang barangay official ay naglingkod bilang COMELEC member

chairman na tulungan ang isang kandidato sa pamamagitan ng “dagdag-
bawas.”

3. Walang kusang-loob – ang tao ay walang kaalaman kaya’t walang pagsang-

ayon sa kilos. Ang kilos na ito ay hindi pananagutan ng tao dahil hindi niya
alam kaya’t walang pagkukusa.

Halimbawa: May kakaibang ekspresyon si Dean sa kaniyang mukha. Madalas

ang pagkindat ng kaniyang kanang mata. Nakikita ang manerismong ito sa
kaniyang pagbabasa, pakikipagkuwentuhan sa kaibigan, at panonood ng
telebisyon.

4
 Layunin: Batayan ng Mabuti at Masamang Kilos
Ayon kay Aristoteles, ang kilos o gawa ay hindi agad nahuhusgahan kung
masama o mabuti.
➢ Ang pagiging mabuti at masama nito ay nakasalalay sa intensiyon kung
bakit ginawa ito.
➢ Ang lahat ng bagay ay likas na may layunin o dahilan. Kung ilalapat sa
mga sitwasyon, ang bawat kilos ng tao ay may layunin. Ang layuning
ito ay nakakabit sa kabutihang natatamo sa bawat kilos na ginagawa.
➢ Ang itinuturing na pinakamataas na telos- ang pagbabalik ng lumikha
sa tao, ang Diyos.

Makataong Kilos at Obligasyon

Ayon kay Santo Tomas, hindi lahat ng kilos ay obligado.

Ang isang gawa o kilos ay obligado lamang kung ang hindi pagtuloy sa
paggawa nito ay may masamang mangyayari. Dapat piliin ng tao ang mas
mataas na kabutihan- ang kabutihan ng sarili at ng iba, patungo sa
pinakamataas na layunin.

Kabawasan ng Pananagutan: Kakulangan sa Proseso ng Pagkilos

Ayon kay Aristoteles, may eksepsiyon sa kabawasan sa kalalabasan

ng isang kilos kung may kulang sa proseso ng pagkilos. May apat na elemento
sa prosesong ito:

1. Paglalayon Kung sa kabuuan ng paglalayon ay nakikita ng tao ang isang

masamang epekto ng kilos na sa kaniya ang kapanagutan ng kilos.

Halimbawa, kung ang hindi mo pagbigay ng tulong sa isang kaklase na

mahirap umunawa ng aralin ay nagbigay sa kaniya ng mababang marka,
maaaring isisi sa iyo ang pagbaba ng kaniyang marka.

2. Pag-iisip ng paraan na makarating sa layunin. Ang pamaraan ba ay

tugma sa pag-abot ng layunin at hindi lamang kasangkapan sa pag-abot ng
naisin? Dito ay ginagamit ang tamang kaisipan at katuwiran.

Halimbawa, ang pagbibigay ng regalo sa kaklase o kaya ay pagiging mabait

sa kaniya upang makapangopya sa panahon ng pagsusulit.

3. Pagpili ng pinakamalapit na paraan. Sa puntong ito, itatanong mo:

- Nagkaroon ba ng kalayaan sa mga opsiyon na pagpipilian o pinili lamang
ang mas nakabubuti sa iyo na walang pagsasaalang-alang sa maaaring
epekto nito?

5
- Iniwasan mo ba ang pagpipilian/opsiyon na mas humihingi ng masusing
pag-iisip?
- Ang lahat ba ay bumabalik lamang sa pansariling kabutihan na hindi
nagtataguyod ng kabutihan ng iba?

4. Pagsasakilos ng paraan. Dito ay ginagamit ang kilos-loob na lalong

nagpapalakas ng isang makataong kilos upang maging tunay na
mapanagutan. Ang pagkilos sa pamaraan ay ang paglapat ng pagkukusa na
tunay na magbibigay ng kapanagutan sa kumikilos.
Halimbawa, ang planong pagtulong sa isang komunidad. Ang paglikom at
paghanap ng sponsors at benefactors ang siyang unang naging punto ng
plano at kasunod ay ang mga beneficiaries. Lahat ay nabigyan ng kaukulang
pansin dahil lahat ng komite ay nagbahagi ng kanilang makakaya.

Suriin

Panuto: Ngayon suriin at kantahin ang awiting Pananagutan. Pwede itong

mapakinggan sa link https://www.youtube.com/watch?v=HiwSnNBU450

PANANAGUTAN

Walang sinuman ang nabubuhay, para sa sarili lamang

Walang sinuman ang namamatay, para sa sarili lamang

Chorus:
Tayong lahat ay may pananagutan sa isat isa
Tayong lahat ay tinipon ng Diyos
Na kapiling niya
Sa ating pag mamahalan at panglilingkod
Kay kanino man
Tayo ay magdadala ng balita na kaligtasan

Chorus
Sabay sabay mag aawitan
Ang mga bansa
Tayo tinuring na panginoon
Bilang mga anak

Chorus (2x)

6
Pamprosesong Tanong:

Panuto: Mula sa pagkanta ng awitin, sagutan ang sumusunod na tanong.

Isulat ang sagot sa isang buong papel.

1. Ano ang ibig sabihin ng awitin? Ipaliwanag

2. Paano inilarawan ng awitin ang Pananagutan.

Isaisip

Ang lahat ng bagay ay likas

na may layunin o dahilan.
Ang layuning ito ay
nakakabit sa kabutihang
natatamo sa bawat kilos na
ginagawa. Ang kabutihang ito
ay nakikita ng isip na
nagbibigay ng pagkukusa sa
kilos-loob na abutin o gawin
tungo sa kanyang kaganapan
-ang kanyang sariling
kabutihan o mas mataas
pang kabutihan. Maging
tama man o mali ang ating
naging kilos bilang tao handa
nating harapin at itama ang
ating pagkakamali nang may
pananagutan.

7
Gawin ito:

Panuto: Sa isang buong bondpaper, gumuhit ng isang larawan na

nagpapakita nang pagkukusa ng makataong kilos (Voluntariness of Human
Act) ayon sa ibinigay na pagpapaliwanag sa itaas.

Isagawa

Gawin ito:
Panuto:
Gunitain ang mga pangyayari sa buhay mo kung saan may mga tao
kang nasaktan (maaaring dahil sa kapabayaan mo o dahil sa pansariling
kabutihan lang ang inisip mo). Isulat ang mga sitwasyong ito at ang
kapuwang nasaktan sa una at ikalawang kolum. Magtala sa ikatlong kolum
ng mga hakbang upang ayusin ang mga pagkakatong may nasirang tiwala,
samahan, o ugnayan sa pagitan mo at ng iyong magulang, kapatid, kaibigan,
kaklase, o kapitbahay.

Sitwasyon kung Saan Kapuwang Nasaktan Mga Hakbang Upang

may Nasaktan Akong (Halimbawa: Magulang Aking Ayusin ang
Kapuwa at iba pa) mga
Ugnayan

1.

2.

3.

4.

5.

8
 Tayahin (Post Test)

A. Pagtatapat-tapat (Matching Questions)

Panuto: Piliin sa Hanay B ang mga hinihingi sa Hanay A. Isulat ang letra ng
tamang sagot sa isang buong papel.

HANAY A HANAY B

1. Makikita sa ___ ng isang makataong kilos A. Degree of willfulness

kung ito ay masama o mabuti. o voluntariness
2. Ito ay kilos na isinagawa ng tao nang may B. Layunin
kaalaman, malaya, at kusa. C. Walang kusang loob
3. Siya ang may sabi, na may eksepsiyon D. Santo Tomas
sa kabawasan sa kalalabasan ng isang E. Makataong kilos
kilos kung may kulang sa proseso ng pagkilos. F. Aristoteles
4. Ang mga (___) ay nasa lalim ng kaalaman at
kalayaan na tinatamasa.
5. Dito ang tao ay walang kaalaman kaya't walang
pagsang-ayon sa kilos. Ang kilos na ito ay
hindi pananagutan ng tao dahil hindi niya alam
kaya't walang pagkukusa.

B. TAMA O MALI (True or False)

Panuto: Basahing mabuti ang mga pahayag. Isulat ang salitang TAMA kung
ang pangungusap ay nagsasaasd ng tamang kaisipan, MALI naman kung
ito ay nagsasaad ng maling kaisipan. Isulat ang mga sagot sa papel.

1. Ang kilos ng tao ay mga kilos na nagaganap sa tao ayon sa kanyang

kalikasang hindi ginagamitan ng isip at kilos-loob.
2. Ang kilos ng tao ay walang aspeto ng pagiging mabuti at masama kaya't
walang pananagutan ang tao kung maisagawa ito.
3. Ang makataong kilos ay isinasagawa ng may kaalaman, malaya at kusa.
4. Ang makataong kilos ay pinili mula sa tamang paghusga at konsensya.
5. Kailangang maging maingat ang tao sa kanyang kilos sapagkat ito ay
maaaring maging isyung moral at etikal.

9
 Susi sa Pagwawasto

BALIKAN:

❖ Maaring magkakaiba ang mga sagot.

SURIIN:

❖ Maaring magkakaiba ang mga sagot.

ISAISIP:

❖ Maaring magkakaiba ang mga sagot.

Mga Sanggunian:

Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 10 Modyul

Mula sa Internet:

https://www.scribd.com/document/438234058/EsP-DLL-10-Mod5-8-Rose-
1-docx

https://www.youtube.com/watch?v=HiwSnNBU450

https://quizlet.com/331315391/test

Mga Larawan:
https://clipartlook.com/look/7530-helping-others-clipart.html

10