PANITIKAN: Panimulang Pagtatalakay

● Noon, bago pa man maging disiplina ang panitikan, ito ay umiiral na bilang isang
natatanging kabuuan o body of works.

● Ang dating behikulo lamang ng ekspresyon ay manipestasyon ng pagkamalikhain, ito

ay naging isang karunungang kailangan ng tao at kanilang sibilisasyon.

● Ngayon, ang pag-aaral ng panitikan ay isang pangangailangang pang-edukasyon sa

halos lahat ng antas ng pag-aaral.

● Pinapagbuti nito ang kasanayang kognitibo at pagpapatibay ng sariling kabansaan.

ARROGANTE (1983)
Talaan ng buhay ang panitikan sapagkat dito nasisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang
kulay ng kanyang buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang
kinabibilangan at pinapangarap.

WEBSTER (1947)
Ang panitikan ay katipunan ng mga akdang nasusulat na makilala sa pamamagitan ng
malikhaing pagpapahayag, aestetikong anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang - maliw.

SALAZAR et al. (1995:2)

Ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan.
Hal. . Nagsilbing inspirasyon upang maghimagsik laban sa mga Kastila ang mga akda ni
Jose Rizal

Ano ang tunay na panitikan?

Ang tunay na panitikan ay pagpapahayag ng kaisipan, damdamin, karanasan, at panaginip
ng sangkatauhan na nasusulat sa masining o malikhaing paraan, sa pamamagitan ng isang
aestetikong anyo at kinapapalooban ng pandaigdigang kaisipan at dahil nasusulat ang
panitikan, natitiyak ang kawalang-maliw nito .

BATAY SA PARAAN NG PAGSASALIN

PASALIN -DILA
Ito ay isinalin sa ibang henerasyon sa pamamagitan ng bibig ng tao.

Hal. epiko, awiting-bayan, alamat, kasabihan, salawikain at bugtong.

PASULAT
Ito ay nagsimula mula nang matutunan ng mga tao ang sistema ng pagsusulat. Lalo itong
yumaman nang maimbento ang imprenta dahil sa paglilimbag.
BATAY SA ANYO

TULYUAN/PROSA
Ito’y nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap at sa patalatang paraan.

PATULA
Ito ay nasusulat sa taludturan at saknungan. Ang mga taludtod ay maaring may sukat at
tugmaan o kaya’y malayang taludturan na nangangahulugang walang sukat at tugma

MGA AKDANG TULUYAN O PROSA

NOBELA
Isang mahabang salaysayin ng mga kawing-kawing na pangyayari na naganap sa
mahabang saklaw ng panahon, kinasasangkutan ng maraming tauhan at nahahati sa mga
kabanata.

● NOBELA NG PANGYAYARI Luksang Tagumpay ni Teofilo Sauco

● NOBELA NG TAUHAN Nena at Neneng ni Valeriano H. Peña
● NOBELA NG ROMANSA Salawahang Pag-ibig ni Lope K. Santos
● NOBELA NG PAGBABAGO Noli me Tangere ni Dr. Jose P. Rizal
● NOBELA NG KASAYSAYAN Paghihimagsik ng Masa ni Teodoro Agoncillo

MAIKLING KWENTO
Isang salaysay ng isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at
may isang kakintalan o impresyon.

● PANGKATAUHAN Kuwento ni Mabuti ni Genoveva Edroza-Matute

● MAKABANGHAY Buhay na Bato ni B.L Rosales
● PANGKAPALIGIRAN Yumayapos ang Takipsilim ni Genoveva Edroza-Matute
● PANGKATUTUBONG-KULAY Suyuan sa Tubigan ni Macario Pineda
● PANGKAISIPAN Ang Pag-uwi ni Genoveva Edroza-Matute
● SIKOLOHIKAL Dugo at Utak ni Cornelio Reyes

DULA
MARIA CARPENA as “Miranda Mora”
In the original zarzuela (1904)

Isinusulat upang itanghal sa entablado o tanghalan. Karaniwang nahahati ang isang dula sa
tatlo o higit pang yugto bagama’t marami rin ang mga dulang iisahing-yugto.

● KOMEDYA Ang Piso ni Anita ni Julian Cruz Balmaceda

● TRAHEDYA Lakambini ni Patricio Mariano
● MELODRAMA Minda Mora ni Severino Reyes

DULAANG UP ‘teatro Porvenir’

ALAMAT
Mga salaysaying nauukol sa pinagmulan ng mga bagay-bagay. Karaniwang hubad sa
katotohanan ang mga kuwentong ito dahil ito’y likhang-isip lamang ng ating mga ninuno sa
pagtatangka nilang ipaliwanag ang pinanggalingan ng mga bagay sa paligid at kawalan ng
mga kaisipang mapaghahanguan ng mga tumpak na paliwanag.

PABULA
Mga salaysaying kinasasangkutan ng mga hayop, halaman at maging ng mga bagay na
walang buhay na kumikilos at nagsasalita tila tunay na mga tao. Hubad sa katotohanan at
may layuning pumukaw sa isipan ng mga bata sa mga aral na makakahubog sa pag-uugali.
Halimbawa nito Ang Pagong at ang Matsing.

PARABULA
Mga kuwentong hinango sa Banal na Kasulatan. Tulad ng pabula, may layunin din itong
mag-iwan ng aral na kapaki-pakinabang sa buhay. Isa sa pinakapopular na halimbawa nito
ay ang Parabula ng Alibughang Anak.

ANKEKDOTA
Maikling salaysaying may layuning umaliw o magbigay aral sa mga mambabasa. Maari ring
ito’y kasangkutan ng mga hayop o ng mga bata. Halimbawa nito ay Ang Gamu-gamo at ang
Munting Ilawan

SANAYSAY
Isang pagpapahayag ng kuru-kuro o opinyon ng isang may akda hinggil sa isang suliranin o
paksa.

● PORMAL NA SANAYSAY - Paksa nito’y hindi karaniwan at nangangailangan ng

matiyagang pag-aaral o pananaliksik.

● IMPORMAL NA SANAYSAY - Paksa ay karaniwan lamang at hindi na kailangan ng

pag-aaral o pananaliksik. Kaaraniwang hugot sa sariling karanasan lamang ng isang
may akda o pagpapahayag lamang ng pansariling obserbasyon o pananaw.

Halimbawa nito ay mga editoryal na inilathala sa mga pahayagan.

TALAMBUHAY
Kasaysayan ng buhay ng isang tao.

● PANSARILI
Ang may -akda ay sumulat ng sariling talambuhay.

● PAIBA
Isinulat ng may -akda tungkol sa ibang tao.

BALITA
Paglalahad ng mga pang -araw - araw na pangyayari sa lipunan , pamahalaan , sa mga
lalawigan , sa ibayong dagat , maging sa industriya, kalakalanm agham , edukasyon ,
palakasan at pinilakang -tabing .
TALUMPATI
Isang pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig . Ang talumpati ay nauuri
batay sa iba’t -ibang layunin . Ito ay maaring may layuning humikayat , magbigay -
impormasyon , magpaliwanag , mangatwiran , maglahad ng opinyon o paniniwala o
lumibang.

MGA AKDANG PATULA

TULANG PASALAYSAY
Kwento ng mga pangyayari at nasusulat nang patula, may sukat, at tugma.

● EPIKO
Nagsasalaysay hinggil sa kabayanihan, katapangan, at pakikipagsapalaran ng isang
pangunahing tauhan sa gitna ng mga pangyayaring hindi kapani-paniwala.
Halimbawa nito ay Biag ni Lam-ang ng mga Iloco at Indarapatra at Sulayman ng mga
Muslim.

● AWIT AT KORIDO
Patulang salaysay na paawit kung basahin. Kinapapalooban ng romansa,
pakikipagsapalaran at mga supernatural na kaganapan. Ang awit ay may taludtod na
lalabindalawahing pantig tulad ng Florante at Laura ni Francisco Balagtas. Ang korido
ay may wawaluhing pantig ang bawat taludtod tulad ng Ibong Adarna ni Jose dela
Cruz.

TULANG PADAMDAMIN O LIRIKO

Mga tulang tumatalakay sa marubdob na damdamin na maaring ng may-akda o di kaya’y ng

ibang tao.

AWITING-BAYAN
Maiikling tulang binibigkas nang may himig. Karaniwan itong ipinasa sa pamamagitan ng
bibig ng tao. Halimbawa nito ay Bahay Kubo.

SONETO
May labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan na karaniwang naghahatid ng
aral. Halimbawa nito ang Soneto ng Buhay ni Fernando Monleon.

ELEHIYA
Nagpapahayag ng panimdim dahil sa pagyao ng isang minamahal.
Halimbawa nito ay Awit sa Isang Bangkay ni Bienvenido A. Ramos

DALIT
Inaawit bulang pagpuri sa Diyos o sa Mahal na Birhen. May kaunting pilosopiya sa buhay.
Halimbawa nito Ang Dalit kay Maria.
PASTORAL
Tulang naglalarawan ng paraan ng pamumuhay sa kabukiran.
Halimbawa nito ang Bayani ng Bukid ni Al Q. Perez.

ODA
Tulang paghanga o pagpuri sa isang bagay. Halimbawa nito ang Ode to the Nightingale.

TULANG PADULA O DRAMATIKO

Isinasadula sa entablado o iba pang tanghalan. Ang La India Elegante y El Negrito Amante
ni Francisco Baltazar ay halimbawa nito. Kasama sa uri na ito ang mga senakulo,
panunuluyan, parsa, at saynete

TULANG PATNIGAN
Laro o paligsahang patula na karaniwang isinasagawa sa bakuran ng mga namatayan. Ilan
sa mga halimbawa nito ay ang karagatan, duplo, ensilada, juego de prenda, balagtasan.

ANG IMPLUWENSYA NG PANITIKAN

1. BIBLIYA - Naging pinakabatayan ng pananampalatayang Kristyano sa buong daigdig

2. KORAN - Mula sa Arabia — pinaka bibliya ng mga Muslim
3. ILLIAD AT ODDYSEY - Gawa ni Homer — kinatutuhan ng mga mitolohiya at alamat
sa Gresya
4. MAHABHRATA - Kasaysayan ng pananampalataya sa Indiya — pinakamahabang
epiko sa mundo
5. CANTERBURRY TALES - Gawa ni Chaucer — naglalarawan sa pananampalataya at
pag - uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
6. UNCLE TOM’S CABIN - Gawa ni Harriet Beeche Stowe — nagbukas sa mata ng
mga Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at naging simula ng paglaganap ng
demokrasya sa daigdig
7. DIVINA COMEDIA - Gawa ni Dante — nagpapahayag ng moralidad,
pananampalataya at pag - uugali ng mga Italyano
8. EL CID COMPEADOR - Naglalarawan sa katangiang panlapi ng mga Kastila at
kasaysayan ng Espanya
9. ISANG LIBO AT ISANG GABI - Nagmula sa Arabya at Persya — naglalarawan ng
pamahalaan, kabuhayan, at lipunan ng mga Arabo at Persyano.
10. AKLAT NG MGA ARAW - Gawa ni Confucius — naging batayan ng
pananampalataya ng mga Intsik.
11. AKLAT NG MGA PATAY - Naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at tumatalakay sa
mitolohiya at teolohiya ng Ehipto
12. AWIT NI ROLAND - Kinapapalooban ng Doce Pares at Roncesvalles ng Pransya.
Isinasalaysay dito ang gintong panahon ng Kristianismo sa Pransya
KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL NG SARILING
PANITIKAN

Una
Lubos na makikilala ang sarili bilang Pilipino at matatalos ang minanang yaman at talinong
taglay ng lahing pinagmulan

Pangalawa
Mabatid ang kadakilaan at karangalan ng mga sariling tradisyon at kultura, maging naging
impluwensya ng ibang bansa na naging kabihasnan sa kasalukuyan

Pangatlo
Higit mapapahalagahan ang kadakilaan ng kasaysayan, lalo na ang pagpapakasakit ng mga
ninuno upang makamit ang kalayaan na tinatamasa sa kasalukuyan.

Pang-apat
Mabatid ang pagkakatulad at pagkakaiba-iba ng katangian ng mga panitikan ng iba’t-ibang
rehiyon at matutunang ipagmalaki ang pagka-Pilipino

Panlima
Matukoy ang kalakasan at kahinaan ng lahi nang mapag-ibayo pa ang mabubuting katangian
bilang isang lipi at mapalakas ang kahinaan bilang bansa at maiwasto ang mga pagkakamali
bilang indibidwal at komunidad

Pang-anim
Mapangalagaan ang yamang pampanitikan na isa sa pinakamahalagang yamang panlipi

Pampito
Mahubog ang magiging anyo, hugis, nilalaman at katangian ng panitikan sa kasalukuyan na
magiging sanligan ng panitikan sa hinaharap.

Pangwalo
Malinang ang pagmamalasakit sa sariling kultura at maging ang malikhaing pag -iisip na mga
ilan sa mahahalagang pangangailangan upang umunlad ang bansa.