TEMAT:

Najważniejsze wydarzenia epoki

nowożytnej w Europie w XV i XVI wieku.

Spis treści:

1. Wyprawa Krzysztofa Kolumba.

2. Ogłoszenie tez przez Marcina Lutra

3. Hołd pruski

4. Wielkie dzieło Mikołaja Kopernika

5. Sobór trydencki

6. Unia lubelska

7. Pierwsza wolna elekcja

 1. Wyprawa Krzysztofa Kolumba.

Europejczycy pragnęli dotrzeć do Indii. Dochodziły do nich opowieści o wielkich bogactwach tego
kraju. Jednak droga lądowa była długa i niebezpieczna. Dlatego też zaczęto szukać innej drogi. Było
wtedy wiadomo, że można dopłynąć do Indii opływając Afrykę od południa. Wielu żeglarzy
próbowało tego dokonać, ale im się nie udawało. Krzysztof Kolumb uznał, że można dotrzeć do Indii
płynąc na zachód. Uważał on, że Ziemia jest mniejsza niż w rzeczywistości. Przypuszczał, że żeglując
na zachód wystarczy opłynąć jedną trzecią obwodu kuli ziemskiej. Aby zrealizować swoje plany,
Kolumb potrzebował wsparcia. Jednak doradcy króla Portugalii odrzucili jego plan. Krzysztof Kolumb
przeniósł się do Hiszpanii, gdzie po pewnym czasie znalazł sprzymierzeńców na tamtejszym dworze
królewskim. Hiszpańska królowa – Izabela – zezwoliła Kolumbowi na zorganizowanie wyprawy.
Wyruszył on pod banderą korony hiszpańskiej 3 sierpnia 1492 roku trzema okrętami. Były to
karawele: Santa Maria, Nina i Pinta. W pierwszej wyprawie Kolumba wzięło udział 87 marynarzy.
Podczas ponad dwumiesięcznej żeglugi załoga traciła cierpliwość i groźba buntu zawisła nad statkami.
Ostatecznie rankiem 12 października dostrzeżono ląd. Była to wyspa, którą Kolumb nazwał San
Salvador. Po kolejnych dwóch tygodniach odkrywcy dopłynęli do Kuby, a następnie na Haiti, którą
nazwali Hispaniola. Po powrocie do Hiszpanii Kolumb przedstawił parze królewskiej wizję bogactwa i
prosił o wsparcie na kolejne wyprawy. Kiedy pokazał złote ozdoby, bez trudu uzyskał finansowanie na
następne podróże. W kolejnych wyprawach odkrywał nowe wyspy, takie jak Dominikę, Gwadelupę,
czy Portoryko. Z każdej wyprawy przywoził do Europy cenne surowce. Jednak każda kolejna podróż
była trudniejsza. Kłopoty sprawiali nie tylko towarzysze podróży, ale także rdzenni mieszkańcy
odwiedzanych miejsc, którzy często byli traktowani jak niewolnicy i służba. Po ostatniej, ciężkiej
wyprawie, pełnej chorób i przeciwności, Kolumb powrócił do Hiszpanii. Ostatecznie jego wyprawy nie
przyniosły mu większych korzyści. Odkrycia Kolumba przyczyniły się do rozwoju gospodarczego
państw ówczesnej Europy. Z nowego świata sprowadzano nowe gatunki roślin i zwierząt.
Krzysztof Kolumb do końca swojego życia był przekonany, że odkrył wybrzeże Azji w pobliżu Indii.
Dlatego też ludność nazwał Indianami, a odkryte lądy Indiami Zachodnimi.
 2. Ogłoszenie tez przez Marcina Lutra

Na przełomie XV i XVI wieku pogłębiał się kryzys wewnętrzny kościoła katolickiego. Postępujące
zeświecczenie duchowieństwa, żądza bogactwa i niemoralny tryb życia pozostawały w oczywistej
sprzeczności z naukami kościoła. Pobożni ludzie zaczęli się zastanawiać, czy powszechne w tamtym
czasie sprzedawanie odpustów, jest dobre. Pobudziło to ogólne dążenie do reformy instytucji
Kościoła katolickiego. Jedną z form tych dążeń było powstanie reformacji, zapoczątkowane przez
niemieckiego mnicha Marcina Lutra. Mnich oburzony sprzedawaniem odpustów w jego rodzinnym
mieście Wittenberdze ogłosił w 1517 roku swoje 95 tez, które miały rozpocząć dyskusję o
chrześcijaństwie. Luter twierdził, że do zbawienia wiecznego słuszną drogą jest łaska boża i głęboka
wiara. Uważał, że papież nie ma żadnej władzy oferowania miejsca w niebie w zamian za
sprzedawane za ciężkie pieniądze odpusty. Marcin Luter uważał Pismo Święte za najważniejszy
autorytet w sprawach wiary, jednocześnie przekreślając wagę orzeczeń papieskich, czy uchwał
soborowych. Postulował, że każdy ma prawo poznania słowa bożego w swoim ojczystym języku. Do
komentowania Biblii dopuszczał wszystkich wiernych, a ich zbawienie uzależniał przede wszystkim od
ich wiary. Twierdził, że właśnie z głębokiej wiary mogą powstawać dobre uczynki. Głosił też likwidację
zakonów i odebranie majątków ziemskich posiadanych przez Kościół. Poglądy Marcina Lutra szybko
zyskiwały popularność i rozgłos, znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa,
jak i książąt niemieckich. Każda z tych grup społecznych widziała w reformacji określone szanse.
Książęta niemieccy dostrzegali możliwość wzmocnienia swej władzy i uniezależnienia się od
zwierzchnictwa papieża. Rycerstwo było zainteresowane przejęciem dóbr i bogactw kościelnych. Z
kolei mieszczanie i chłopi, oburzeni wysokimi daninami na rzecz duchowieństwa, liczyli na poprawę
swej sytuacji materialnej. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych
poglądów, w 1521 roku papież ekskomunikował go, na co Luter odpowiedział spaleniem bulli
papieskiej. W krajach objętych Reformacją nastąpiło religijne przebudzenie, renesans myśli
teologicznej, a także niespotykany dotąd rozwój piśmiennictwa w językach ojczystych, rozwój kultury
i sztuki oraz sfer życia społecznego. Ogromny był tu wkład samego Marcina Lutra, który przetłumaczył
Pismo Święte na język niemiecki bezpośrednio z języków oryginałów.
 3. Hołd pruski

8 kwietnia 1525 r. został podpisany w Krakowie traktat pokojowy, który zakończył ostatnią wojnę
polsko-krzyżacką. Państwo zakonne w Prusach zostało przekształcone w świeckie księstwo. Prusy
Książęce pozostały lennem króla polskiego i przeszły w dziedziczne władanie ostatniego wielkiego
mistrza i odtąd pierwszego świeckiego księcia Albrechta Hohenzollerna. Jednak zanim do tego doszło,
wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego uchylał się od złożenia przysięgi lennej polskiemu królowi i
lekkomyślnie wszczął wojnę z Polską. Dążył do rewizji postanowień drugiego pokoju toruńskiego z
1466 roku. Liczył też na wsparcie ze strony cesarza i Rzeszy. Po półtorarocznych zmaganiach
zbrojnych, w 1521 roku zawarł czteroletni rozejm. Zmusiły go do tego stany pruskie, niechętne
wojnie i grożące wymówieniem posłuszeństwa. Wielki mistrz rozumiał, że państwo zakonne i sam
zakon rycerski nie ma już przyszłości. Gdy przebywał w Rzeszy spotkał się z Marcinem Lutrem, który
przekonał go, by przekształcił swoje państwo zakonne w księstwo świeckie. Jak się okazało, również
król Zygmunt Stary był przychylny takiemu rozwiązaniu, ponieważ nie był zdolny do zadania
decydującego ciosu w państwo krzyżackie, a po dwóch latach walk odpuścił możliwość ostatecznej
likwidacji zakonu. Po obu stronach górowała chęć rozstrzygnięcia konfliktu i zaprzestania walk, które
mocno nadwyrężały budżety zarówno Polski, jak i Zakonu Krzyżackiego.
Ceremonia złożenia hołdu pruskiego przez księcia Albrechta Hohenzollerna odbyła się na krakowskim
rynku, gdzie na podeście obitym suknem wystawiono tron. W uroczystości uczestniczyła również
rodzina króla Zygmunta Starego, czyli jego żona Bona Sforza oraz dzieci. Najpierw przybyli posłowie
księcia Albrechta, padli na kolana i prosili o okazanie mu łaski i nadanie Prus w dziedziczne lenno.
Następnie na rynku pojawił się sam książę Albrecht, który uklęknął przed królem Zygmuntem i
podziękował za nadanie. Król, na znak zawartego przymierza, przekazał Hohenzollernowi białą
chorągiew z czarnym orłem. Potem książę został pasowany na rycerza i złożył przysięgę wierności. Na
koniec uczestnicy uroczystości wzięli udział w mszy w katedrze na Wawelu. Uroczystości zakończyła
uczta wydana na zamku wawelskim.
 4. Wielkie dzieło Mikołaja Kopernika

Do końca XV wieku wyobrażenie miejsca Ziemi we Wszechświecie opierało się na geocentrycznym

systemie budowy świata, stworzonym przez starożytnego astronoma Ptolemeusza. Według niego
Ziemia znajdowała się w środku świata, a planety i Słońce poruszały się wokół niej. Uważano również,
że wszystko co znajduje się za Księżycem, czyli planety i gwiazdy są czymś doskonałym i
niezmiennym, kierowanym przez anioły. Teorię tę jako jedyną popierał Kościół, zaś wszystkie inne
uważał za szokujące i bezbożne. Przez setki lat system Ptolemeusza wydawał się niepodważalny.
Jednakże w XVI w. odkrywcze podróże dostarczały dowodów na to, że świat jest inny niż ten, który
opisywał Ptolemeusz. Wraz z zachwianiem się autorytetu Kościoła, układ Ptolemeusza zaczął upadać.
Zmianę widzenia Ziemi we Wszechświecie przyniosło dzieło naszego wielkiego astronoma Mikołaja
Kopernika “O obrotach”, wydane już po jego śmierci pod tytułem “O obrotach sfer niebieskich”.
Mikołaj Kopernik urodził się w 1473 roku w Toruniu. Jako syn zamożnych rodziców otrzymywał
wzorowe wykształcenie. Studiował między innymi grekę, matematykę, filozofię, astronomię, prawo,
fizykę i języki obce. W 1547 roku został mianowany kanonikiem. Pełniąc funkcję kanonika katedry we
Fromborku miał doskonałe warunki by poświęcić się badaniom naukowym. Tam też prowadził
własne obserwacje astronomiczne, ze specjalnej wieży, którą zbudował do obserwacji gwiazd. Odkrył
i udowodnił, że Słońce stanowi nieruchome centrum, wokół którego krążą planety po kołowych
orbitach, obracając się jednocześnie wokół własnych osi. Jedną z tych planet jest Ziemia, wykonująca
rocznie jeden pełny obrót wokół Słońca, kręcąc się także wokół własnej osi. Kopernik uważał też, że
Księżyc nie jest planetą, lecz satelitą obracającym się dookoła Ziemi. Teoria ta jest inaczej nazywana
teorią heliocentryczną, od łacińskiej nazwy Helios, czyli Słońce. Mikołaj Kopernik ukończył swoje
wielkie dzieło w 1530 roku. Nie śpieszył się jednak z jego wydaniem, obawiając się reakcji Kościoła.
Ukazało się ono dopiero trzynaście lat później, w roku jego śmierci. Chociaż w swoim dziele Kopernik
błędnie założył, że planety muszą poruszać się po idealnie okrągłych torach, to zaproponowana przez
niego kolejność planet jest właściwa. Ponieważ Kopernik zerwał z astronomią Ptolemeusza, mówimy
o nim "wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię".
 5. Sobór trydencki

Narastająca potrzeba reform w kościele znalazła swoje odzwierciedlenie w Soborze Trydenckim.

W odpowiedzi na sukcesy Reformacji papież Paweł III zwołał do Trydentu we Włoszech dostojników
Kościoła na uroczyste zgromadzenie. Wezwani zostali wszyscy biskupi i duchowni rządzący w
diecezjach. Tak ogromne zgromadzenie osób bardzo dobrze wykształconych miało na celu
ustanowienie lub uregulowanie konkretnych praw czy obowiązków. Był to czas gdzie omawiano
sprawy publiczne dotyczące ogółu, a także czas modlitw i zażegnywania sporów. Poszczególne sesje
obrad soboru odbywały się od 1545 do 1563 roku. W ciągu tych 18 lat na tronie piotrowym Pawła III
kolejno zmieniali: Juliusz III i Pius IV. Jako najważniejsze cele soboru trydenckiego określono
wytępienie herezji, czyli nauk reformacyjnych Lutra i Kalwina, a także naprawę obyczajów i dyscypliny
w Kościele katolickim oraz wprowadzenie w Kościele pokoju. Władze kościelne potępiały więc
protestantów, ale potwierdzały istnienie kryzysu w Kościele. W dokumentach soborowych zawarto
liczne anatemy, czyli klątwy, nakładane przez papieży na reformatorów. Wyraźnie sformułowano
obecność Chrystusa w Eucharystii oraz ofiarny charakter mszy, a także potwierdzono znaczenie
wszystkich siedmiu sakramentów. Uznano Biblię i tradycję za równorzędne źródła wiary i potępiono
indywidualną interpretację Pisma Świętego. Postanowienia soboru trydenckiego w zakresie
dyscypliny kościelnej obejmowały też zakaz łączenia urzędów kościelnych przez jednego
duchownego, a także zakaz mianowania na te urzędy krewnych. Ponadto wprowadzono księgi
metrykalne, czyli spis chrztów, małżeństw i zgonów. Ustalono jednolitą liturgię w całym Kościele
katolickim. Kolejnym postanowieniem soboru był obowiązek rezydencji, czyli przebywania biskupów
w swoich diecezjach i proboszczów w swoich parafiach. W celu zahamowania rozprzestrzeniania się
nauk reformacyjnych wprowadzono indeks ksiąg zakazanych, czyli spis dzieł, których nie wolno było
czytać katolikom, ani ich rozpowszechniać. W wyniku ustaleń soborowych nakazano zakładanie
seminariów duchownych w celu kształcenia księży. Zmiany w Kościele katolickim w XVI wieku w
następstwie soboru nazywane są reformą trydencką. W ramach tej reformy powstały między innymi,
obowiązujące w całym Kościele katolickim katechizm trydencki , czyli obowiązujący podręcznik zasad
wiary, mszał – zbiór tekstów liturgicznych – oraz brewiarz, czyli zbiór obowiązkowych codziennych
modlitw dla duchownych. Sobór wyznaczył na długie lata nowy kierunek rozwoju Kościoła
Katolickiego.
 6. Unia lubelska

Od 1385 roku Korona Polska oraz Wielkie Księstwo Litewskie były połączone unią personalną, czyli
miały wspólnego władcę. W dalszej historii unia ta była okresowo zacieśniana i rozluźniana, a w XVI
wieku zaowocowała idea ponownego i trwałego zarazem uregulowania spraw polsko-litewskich.
Wynikało to ze zmian, jakie zaszły w sytuacji wewnętrznej obydwu państw, a także z sytuacji
międzynarodowej. Wielkie Księstwo Litewskie prowadziło wiele wojen z Księstwem Moskiewskim, ale
nie było w stanie samodzielnie przeciwstawić się wrogowi ze wschodu. Możnowładcy polscy obawiali
się, że po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta, a więc wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, unia w
ogóle się rozpadnie. Natomiast litewska szlachta, czyli bojarzy chcieli uzyskać takie przywileje, jakie
posiadała Polska szlachta. Ludność obu krajów rozumiała w tamtym czasie potrzebę silnego sojuszu.
Jedyną grupą przeciwną ściślejszej unii była magnateria litewska, obawiająca się utraty wpływów.
Król pokonał jej opór włączając część Litwy - Kijów, Podlasie i Wołyń - do Polski. Pod koniec
panowania Zygmunta Augusta, a więc po prawie 200 latach, Polska i Litwa ostatecznie zawarły w
Lublinie w 1569 roku unię realną. W wyniku unii lubelskiej powstało jedno z największych państw
ówczesnego świata, nazwane później Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Odtąd oba państwa posiadały
wspólny sejm, senat, władcę i monetę. Litwa natomiast zachowała oddzielną armię, urzędy i skarb.
Nowe państwo obejmowało teren około 800 tysięcy kilometrów kwadratowych, na którym mieszkało
około 7 milionów ludzi. Tę wielonarodowościową społeczność tworzyli Polacy, Litwini, Rusini, Żydzi,
Ormianie, Tatarzy i Niemcy. Stolicą nowej Rzeczypospolitej był Kraków, a jej terytorium dzieliło się na
trzy prowincje. Pierwszą stanowiła Wielkopolska z Mazowszem i Prusami Królewskimi. Druga
obejmowała Małopolskę z Rusią Czerwoną, Podolem i Wołyniem oraz Ukrainą, czyli obszarami nad
Dnieprem. Trzecią prowincją było Wielkie Księstwo Litewskie. Prowincje Małopolska i Wielkopolska
były zwane wspólnie Koroną. Do Rzeczypospolitej należały też, jako trzecia część poza Koroną i Litwą,
Inflanty. Ponadto lennem Rzeczypospolitej było Księstwo Pruskie, czyli Prusy Książęce, oraz Księstwo
Kurlandii i Semigalii. W wyniku unii wzrosła pozycja państwa na arenie międzynarodowej, a
zjednoczone państwo stało się obszarem wymiany kulturowej między Wschodem a Zachodem.
 1. Pierwsza wolna elekcja

Pierwsza wolna elekcja

https://www.e-historia.com.pl/63-podrecznik-do-nauki-historii/historia-nowozytna/457-2-6-
pierwsza-wolna-elekcja

https://historia-polski.klp.pl/a-6198.html

https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/2306599,Pierwsza-wolna-elekcja

https://pl.wikipedia.org/wiki/Elekcja_1573

https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,wydarzenia,212,wolna_elekcja.html

http://kamionek.warszawa.pl/196-2/1573-rok-pierwsza-elekcja-viritim-na-polach-wsi-kamien/