1.

Pieśń o Hildebrandzie, Hildebrandslied,

jeden z najstarszych zabytków poezji niemieckiej;
jedyna zachowana starogermańska pieśń bohaterska, której fragment (68 wersów
aliteracyjnych) zapisano w IX w. na okładkach kodeksu z Fuldy, mieszając język staro-
wysoko-niem. ze starosaskim; jej tłem hist. jest konflikt Teodoryka Wielkiego z wodzem
Odoakrem, tematem zaś — tragiczna walka powracającego z wygnania Hildebranda z synem
Hadubrandem, podyktowana poczuciem honoru i żelazną zasadą wierności wobec władcy.
Autor Hildebrandslied tworzy:
 wewnętrzne napięcie
 Konflikt między ojcem a synem jest w centrum (wyraźnie widać, że
antagonizm(przeciwstawność dwóch elementów) stary-młody)
 tragiczny konflikt między: więzy krwi i etos wojownika / obie mają taką samą
wartość
W Hildebrandslied rozpoznajemy pierwsze
pierwsze oznaki:
 początku dezorientacji emocjonalnej i krytyki społecznej.

2. Pieśń o Nibelungach jako epos narodowy Niemców

Koniec XII i początek XIII wieku jest okresem, kiedy powstają eposy, czyli całościowe
dzieła. Informacje, historie i treści nie tylko są już przekazywane w formie ustnej, ale też
powstają dzieła całościowe, jako eposy.
„Pieśń o Nibelungach” to średniowieczny germański epos bohaterski, napisany w języku
średniowysokoniemieckim (Mittelhochdeutsch) ok. 1200 roku przez nieznanego autora.
Literatura średniowysokoniemiecka (Mittelhochdeutsch) XI- XIII wiek
Epos narodowy, epopeja narodowa- to rozbudowany utwór literacki, najczęściej
wierszowany, ukazujący dzieje legendarnych bądź historycznych bohaterów, na tle
przełomowych wydarzeń dla danej społeczności narodowej.
Epos bohaterski jest anonimowy. Nie znamy autora, MOGŁO to być dzieło kolektywne.
Żadna grupa by nie stworzyła takiego dzieła jak Nibelungi (tak uważa Biskup). To zapewne
był jeden człowiek, który był poza świadomością ówczesną, który zebrał te wszystkie
legendy, jako pieśni (te historie ustne). A na przełomie XII i XIII wieku pojawił się człowiek,
który to wszystko spisał, jako jedno dzieło.
Znaczenie tytułu:
Pod nazwą Nibelungowie rozumie się w tekście ród karłów, których skarb zagarnął Zygfryd,
a później także Burgundów , gdyż stali się posiadaczami tego złota.
Etymologię słowa Nibelungowie wiąże się ze słowem der Nebel (staromien. Nebul)
oznaczającego "mgłę". Zatem Nibelungowie to "mieszkańcy krainy mgieł", co należył ączyć
z Niflheimem - czyli nazwą krainy zmarłych w mitologii skandynawskiej.

Podłoże historyczne:
Historycznym podłożem eposu jest wędrówka ludów z IV i V wieku, podbój Burgundii w 436
r. przez Hunów oraz rywalizacja o władzę dwóch frankijskich królowych z
dynastii Merowingów : Brunhildy i Fredegundy.

Pieśń o Nibelungach pochodzi z przełomu XII i XIII w. i dzieli się na dwie części:

Śmierć Zygfryda (19 przygód) i Zemsta Krymhildy (20 przygód).
"Pieśń" ukazuje świat pełen gwałtownych namiętności i krwawych wydarzeń, związanych
głównie z walką o władzę. Motywy chrześcijańskie przeplatają się w niej z pogańskimi.

Rodowód:
Nibelungowie władali krainą o tej samej nazwie, Nibelungią. Głową rodu Nibelungów był
Nibelung Starszy. Miał on dwóch synów, Schillbunca oraz Nibelunga Młodszego. Mianem
Nibelungów określani byli także Burgundowie jako przyszli posiadacze Skarbu Nibelungów.
Charakterystyka:
Nibelungowie byli właścicielami skarbu, zwanego Skarbem Nibelungów. Skarb ów ukryty
był w jaskinii nad brzegami Renu a strzegł go dla Nibelungów karzeł Albrich.
Historia:
Po śmierci Nibelunga Starszego dwaj jego synowie wydobywali ukryty w jaskini rodowy
skarb, zwany Skarbem Nibelungów. Doszło do sprzeczek przy jego podziale. Poproszony
początkowo o pomoc, przejeżdżający tamtędy Zygfryd, był w efekcie zmuszony zabić obu
braci, którzy zbrojnie wystąpili przeciwko niemu.
Zygfryd przybył na dwór Burgundów. Tam król Gunther obiecał mu rękę swojej
siostry, Krymhildy w zamian za zdobycie dla niego, króla Burgundii, Brunhildy. W tym
celu Zygfryd musiał, podając za króla, spełnić postawiony przez islandzką księżniczkę
warunek – pokonać niezwyciężoną dotąd w atletycznych zawodach. Udało mu się to dzięki
podstępowi z użyciem peleryny niewidki. W zamian za odniesiony sukces Zygfryd otrzymał
rękę siostry, czyli Krymhildy. Brunhilda podejrzewała jednak podstęp.
Kiedy z czasem, podczas kłótni z Krymhildą, Brunhilda dowiedziała się, że została oszukana
knuje zemstę. W jej wyniku Zygfryd został podstępnie zamordowany na
zlecenie Brunhildy przez brata Gunthera, Hagena. Ginie podczas picia wody ze źródła, od
strzały, która utkwiła między łopatkami, jednym czułym miejscem na ciele Zygfryda, o
którym dowiedział się Hagen od nieświadomej podstępu Krymhildy. W ten sposób Skarb
Nibelungów trafił w ręce Burgundów. Hagen utopił skarb w Renie.
Tymczasem Krymhilda wyszła ponownie za mąż, tym razem za króla Hunów, Etzela. Chcąc
się zemścić za śmierć  Zygfryda i dowiedzieć, gdzie znajduje się Skarb Nibelungów, zaprasza
na ucztę Burgundów. Doprowadza do krwawej waśni – walki między Hunami a Burgundami.

To w jej wyniku giną Burgundowie. Gunther i Hagen zostają wzięci do niewoli

przez Dytrycha. Krymhilda zabija ich obu, na daremnie próbując się dowiedzieć, gdzie
ukryto Skarb Nibelungów. Sama ginie również z rąk Hildebrandta, człowieka Dytrycha.

O czym opowiada pieśń o Nibelungach?

Jednym z głównych bohaterów jest Zygfryd, zdobywca skarbu rodu karłów zwanych
Nibelungami, niczym Achilles odporny na rany na całym ciele, z wyjątkiem jednego tylko
miejsca na plecach. Uzyskuje on rękę pięknej Krymhildy w zamian za sprowadzenie dla jej
brata równie pięknej Brunhildy. Nie jest to takie proste, bo aby oświadczyny zostały przyjęte,
zalotnik musi zmierzyć się ze swą wybranką. Ta zaś jest obdarzona niezwykłą, nadludzką
siłą, co sprawiło, iż wielum śmiłkom to się nie udało. Brat Krymhildy jednak zwycięża, bo
pomaga mu Zygfryd, niewidzialny dzięki czapce niewidce.
Po dziesięciu latach szczęśliwego pożycia z Krymhildą Zygfryd ginie z rąk zamachowca,
rycerza Hagena von Tronje, nasłanego przez Brunhildę. Od tego momentu celem życia
Krymhildy stała się zemsta na mordercach męża. Po trzynastu latach zostaje ona żoną Atylli,
wodza Hunów, którego zobowiązała do zemsty. Do finału tej specyficznej epopei dochodzi na
uczcie u Atylli, gdzie zaproszeni byli też zdrajca Hagen i mąż Brunhildy. W czasie krwawej
rzezi zginęli wszyscy z wyjątkiem gospodarza i jego lenników. Krymhilda zwyciężyła
wrogów, lecz sama została zgładzona za złamanie pokoju.
Nawiązania:
Pieśń o Nibelungach ukazuje silny i wojowniczy naród niemiecki, dlatego pod koniec XIX w.
i w czasie II wojny światowej, gdy Niemcy starali się zdobyć panowanie w Europie,
wielokrotnie się do niej odwoływano. Jak widać, nawet wielkie dzieła literatury mogą być
użyte przez propagandzistów do niecnych celów.
Nibelungowie ważne aspekty:
- istotny element wspomogi bądź lennictwa: ludzie wówczas postrzegali drugiego człowieka
poprzez stan
- brak głębi bohaterów= brak psychologizmu. Pojawiają się pewne wzorce, które się
powielają, nie wchodzi się w ich głąb
- postać kobiety jest mechanizmem, który generuje emocje i napędza mężczyzn do pewnych
czynności np. Krymhilda. Zauważmy w jaki sposób rola płci wpływa na czyny bohaterów.
Sama pieśń rozpoczyna się od postaci kobiety.
- ponadczasowa świadomość tradycji. Nibelungowie są cenni, ponieważ jest to kompendium
wszystkim motywów, które przez wieki były przekazywane ustnie
- całościowo zamknięta akcja
W Nibelungach jest całościowa zamknięta akcja. W Pierwszej księdze jest słynny sen
Krymhildy i ona ma sokoła, którego bardzo kocha i jest związana z nim. W tym śnie dochodzi
do brutalnego rozszarpania ptaka przez dwóch orłów. Matka Krymhildy tłumaczy jej, że jest
to sen proroczy i niestety jest zapowiedzią ogromnego bólu, który ją spotka, ponieważ
pokocha mężczyznę, który zostanie zabity, jak twój sokół przez dwa orły. Krymhilda jest
wzburzona tym snem i postanawia, że nigdy nie wyjdzie za mąż. Bo nikt nie chce przeżyć
takiego bólu i smutku jaki przeżyła we śnie. Jednak siła emocji i energia, która wypływa z
ludzi jest zbyt silna i Krymhilda zakochuje się w Zygfrydzie. Odnajdują siebie po wielu
miesiącach i mamy całościową zapięta akcje.
Postać Zygfryda:
Zygfryd jest bohaterem, dlatego epos bohaterski, w znaczeniu herosa. Bohater nie jest
zwykłym rycerzem, tylko ma cechy ponad ludzkie, fantastyczne. Nawiązanie do antyku.
Najsłynniejszą cechą Zygfryda jest to, że jest PRAKTYCZNIE nieśmiertelny. Jego skóra jest
odporna na ostrze szabli i mieczy, jak u Achillesa to była pięta, a u niego bark. Gdzie podczas
kąpieli w smoczej krwi spada listek na barki małego Zygfryda i to jedno miejsce jest czułe, a
on zabija podczas bitew setki. Czerpiąc profity z tej jego bohaterskości, z tego, że jest
herosem. Autor świadomie rozwija tę akcję, żebyśmy wiedzieli, jak w to jedno czułe miejsce
niedobry człowiek ugodzi Zygfryda oszczepem. Śmierć od tyłu jest śmiercią niehonorową.
Rycerz nie mógł sobie pozwolić zabić kogoś od tyłu oszczepem, bo to splamienie honoru.
Rycerz staje do walki z mieczem, jeśli wygrywa zbiera wszystkie laury lub zostaje zabity.
Natomiast Zygfryd ginie pijąc wodę nad źródłem, ponieważ dostaje oszczepem w bark.
Bohaterowie są po to, żeby ta akcja się dopełniła. Zygfryd zostaje zabity, ale akcja toczy się
dalej. Jego śmierć jest dopełnieniem 1 części. Główny bohater umiera, a akcja toczy się dalej.
Zakończenie historii jest znane od początku. Brak psychologizmu głównych bohaterów.
Widoczne są za to pewne wzorce np. herosa kojarzymy z tym, że jest przystojny, silny i
waleczny. Taki właśnie jest Zygfryd + jego cechy fantastyczne (nieśmiertelność, poza
barkiem). Posiada również atrybuty, jak pelerynę, dzięki której staje się
niewidzialny. Te cechy składają się na całość bohatera.
Powieść bohaterska interesuje nas z racji narodowych. Jest ona zalążkiem czegoś
takiego, jak narodowa tożsamość. Dlatego Pieśń o Nibelungach została odczytana na
nowo w 19 wieku.
3. Epos rycerski, podobnie jak te z antyku, najczęściej ma formę wierszowaną i ukazuje
dzieje życia legendarnych bohaterów, częściowo inspirowanych postaciami historycznymi
rycerzy, niekiedy zaś całkiem prawdziwie oddając ich dzieje. 
Podobnie jak w eposie bohaterskim tłem wydarzeń są chwile przełomowe dla danego
narodu. Eposy rycerskie powstawały nie tylko w średniowieczu, lecz wtedy właśnie były
najbardziej rozwiniętymi formami poezji dworskiej.
Epos rycerski - cechy charakterystyczne zbieżne z eposem bohaterskim
Cechy eposu rycerskiego w pewien sposób łączą go z dziełami homeryckimi tego gatunku.
Będą to zatem:
- epickość,
- podniosłość stylu
- rozlewność opisów,
- sceny batalistyczne i heroiczne,
- realizm szczegółu,
- wyidealizowane postacie bohaterów,
- wskazywanie wzorca idealnego rycerza.
Epos rycerski a bohaterski - różnice
W eposie bohaterskim w działania ludzi intensywnie wnikali bogowie, których interwencje
niejednokrotnie decydowały o życiu bohaterów, czyniąc ich starania daremnymi, nawet jeżeli
było to skrajnie niesprawiedliwe, jak np. w przypadku pojedynku Hektora z Achillesem. 
Epos rycerski ukazuje bohaterów działających samodzielnie, ale nie bez woli i obecności
Boga oraz aniołów. Postaci boskie w eposie rycerskim nie kreują jednak losów bohaterów,
oni sami wybierają dobro lub zło i w związki z tym zapraszają do swego życia Boga wraz z
Jego siłami.  Postaci nadprzyrodzone włączają się jedynie w scenach, gdzie sfery sakralne i
ziemskie szczególnie się przenikają, np. w chwili śmierci Rolanda aniołowie zstępują i biorą
duszę bohatera do nieba - są to szczególne postaci, Gabriel i Michał, patron rycerzy.
Epos bohaterski vs Epos rycerski
Powieść bohaterska
 Anonimowy autor
 Bohater
 Ukazanie przygód bohaterów
 Przekaz ustny
 Świadomość zbiorowa, generując tożsamość narodową:
Legendy o Nibelungach istniały wieki przed ich całościowym spisaniem
 Jednostka jest częścią wspólnoty
 Ponadczasowa świadomość tradycji
 Całościowa, zamknięta akcja powieści; wydarzenia są ze sobą powiązane; związek
przyczynowo- skutkowy prowadzący nieustannie do tragedii.
 Bohaterowie powieści podporządkowują się akcji całości, są tylko jej częścią a nie
główną osią
 Zamknięta forma akcji
 Zakończenie historii jest znane od początku
 Bohater jest nośnikiem kolektywnych cech wspólnoty
 Podporządkowuje się prawom (wspólnotowego) losu przeznaczenia
 Brak psychologizmu głównych bohaterów
 Czasy Wędrówki Ludów
Powieść dworska
 Autora znamy z imienia Ritter
 Rycerz
 Rozwój jednostki, droga do stania się rycerzem
 Przekaz pisemny
 Indywidualizm bohaterów dworskich
 Historie jednostek
 Akcja zdominowana zostaje przez przypadkowe perypetie głównych bohaterów
 Bohater powieści dworskiej jest nośnikiem akcji, która rozwija się wraz z jego
rozwojem:
istotna rola formacyjności bohatera
 Otwarta forma akcji; poszczególne epizody są niepowiązane ze sobą
 Rycerz w eposie rycerskim jest osoba poszukującą, formującą się
 Formacja i rozwój rycerza następuje w jego wnętrzu
 Jest jednostką, wokół której rozwijają się losy wspólnoty
 Głowni bohaterowie mają największy wpływ na przebieg akcji powieści; wątki
autobiograficzne
 Nawiązanie do teraźniejszości

4.Tristan- Gottfried von Straßburg

(streszczenie).
W centrum znajduje się dwoistość
miłości: nie można mieć szczęścia bez
cierpienia. Gottfried dodaje religijne
echa do obrazu tej absolutnej miłości.
Cudzołożna miłość Tristana i Izoldy
domaga się prawa do indywidualnego
szczęścia i tym samym narusza normy
społeczne.
Kornwalia - południowy zachód dzisiejszej
Wielkiej Brytanii. Ze związku Blancheflor
(siostry króla Kornwalii, Marka) i rycerza
Riwalena rodzi się chłopiec, któremu
matka nadaje imię Tristan (co po łacinie
znaczy „smutny” – tristis). Oboje rodzice
umierają (ojciec ginie śmiercią bohatera w
walkach z najeźdźcą, matka umiera
wkrótce po porodzie). Wychowaniem
Tristana zajmuje się marszałek Rohałt
(Rual). Wierny Rual - najlepszy przyjaciel
jego ojca.
Wspomaga go giermek Gorwenal. Po
uwolnieniu z rąk piratów norweskich
Tristan dostaje się na dwór króla
Kornwalii. Szybko zdobywa życzliwość i
przychylność króla Marka. Dorasta u jego
boku, a między nimi nawiązuje się nić
przyjaźni i braterstwa.
Staje do walki z irlandzkim rycerzem
Morhołtem. Wygrywa, uwalniając tym
samym Kornwalię od groźnego wroga, ale
sam jest śmiertelnie ranny (ostrze miecza
Irlandczyka było zatrute). Tristan prosi
najbliższych, by ułożyli go w łodzi bez
wioseł i żagli i odepchnęli w głąb morza.
Po tygodniu łódź dobija do brzegów
Irlandii. Tam ledwie żywego odnajduje
Izolda o złotych włosach i uzdrawia go.
Przywraca życie zabójcy swego krewnego,
Morhołta. Tristan wraca do Kornwalii.
Król Marek chce uczynić go swoim
dziedzicem, czym wzbudza zawiść i
zazdrość dworu. Podpowiadają mu szybki
ożenek i spłodzenie spadkobiercy tronu.
Decyzja zapada – Marek poślubi
właścicielkę złotego włosa, przyniesionego
przez jaskółki. Tristan rozpoznaje włos i
proponuje sam odnaleźć dziewczynę.
Dociera do Irlandii. Tam zabija smoka,
ratując mieszkańców od zguby. W nagrodę
dostaje rękę królewny – Izoldy. Oznajmia
jednak, że przyjechał, by zdobyć
księżniczkę dla swojego króla. Matka daje
służącej wino „zatrute” eliksirem miłości,
by małżonkowie wypili je w noc poślubną.
Przez dziwny zbieg okoliczności to młodzi
wypijają wino jeszcze na statku. W ten
sposób bez pamięci zakochują się w sobie.
Ich uczucie jest szalone i pełne
namiętności. Będą z tym walczyć w imię
uczciwości i lojalności, ale póki co
postanawiają ukryć wszystko przed
królem.
Marek poślubia Izoldę. Ale eliksir działa
cały czas, więc kochankowie spotykają się
potajemnie, wzbudzając podejrzenie
niektórych dworzan, którzy donoszą
królowi. Na wiele prób los skaże całą
trójkę. Marek przyłapie młodych jeszcze
kilka razy, ale cudownym zrządzeniem za
każdym razem uda się im wybrnąć z
problemu zdrady. W końcu Izolda nalega,
by kochanek opuścił Kornwalię. Tak się
staje.
Tristan dużo podróżuje. Na próżno
oczekuje jakiegoś znaku od ukochanej.
Walczy w obronie Bretanii, czym zyskuje
przychylność króla. W uznaniu zasług
otrzymuje rękę jego córki, też o imieniu
Izolda, ale z przydomkiem: „o białych
dłoniach”. Żeni się, ale nie przestaje
tęsknić. Opowiada małżonce o rzekomej
przysiędze, w myśl której przez rok nie
będzie sypiał z własną żoną. Dopełnia
obietnicy.
Raniony zatrutą strzałą, w poczuciu
bliskości śmierci posyła po Izoldę „o
złotych włosach”. Umawia się, że kolor
żagli będzie zwiastunem dobrej i złej
wieści: biały – Izolda jest na statku; czarny
– nie. Statek dopływa do Bretanii z białym
żaglem. Zdradzona i oszukana „biała”
Izolda oszukuje konającego Tristana.
Mówi o czarnym żaglu. Rycerz umiera.
Przybywa utęskniona oblubienica i widząc
zwłoki kochanka, też umiera z żalu.
Król Marek sprowadza do Kornwalii oba
ciała. Dokonuje pochówku w kaplicy
zamkowej. Nocą wyrasta w grobowcu
krzak głogu od strony Tristana i zanurza
się w grobowcu Izoldy. Splata swymi
korzeniami oba groby. Ucinany co dzień
odrasta, by świadczyć o miłości
kochanków. Wzruszony władca zabrania
odtąd niszczenia tego widocznego znaku
uczucia silniejszego niż śmierć.
Interpretacja, ważne aspekty:
 Narodziny Tristana mają w sobie
coś mitycznego, sytuacja sieroty
jest typowa dla eposów
heroicznych i nie jest zaczerpnięta
z realnego życia, społeczeństwa
 Centralnym elementem koncepcji
miłości w Tristanie i Izoldzie jest
współistnienie szczęścia i
cierpienia: po fazach czystego
szczęścia następują fazy agonii. Dla
Tristana i Izoldy ta agonia zagraża
życiu.
 W absolutnej miłości Tristana i
Izoldy pobrzmiewają echa religijne:
poprzez uwiecznienie w poezji para
ma powstać ze śmierci
 Namiętna, cudzołożna miłość
Tristana i Izoldy domaga się prawa
do indywidualnego szczęścia
wbrew normom wspólnoty/
społeczności
 W przebiegu fabuły istotną rolę
odgrywa przypadek - przypadek,
który starannie kieruje do
połączenia kochanków. Różnica
między przypadkiem a
przeznaczeniem jest zresztą trudna
do dostrzeżenia
 Społeczeństwo dworskie jest
centralną sferą społeczną i
kulturową powieści. Królewski
dwór Marka początkowo jawi się
jako społeczeństwo idealne
zarówno dla Tristana, jak i już dla
jego ojca, ale potem niemal
wszyscy dworscy funkcjonariusze
są postaciami negatywnymi. Czy
Gottfried chce pokazać ludzką
skorumpowanie czy słabości
systemu: w każdym razie rzuca
krytyczne światło na życie na
dworze.
 Minnesang – szczerzej o tym w
temacie Minnesangu
6. „Parzival“- Wolfram von Eschenbach
(streszczenie).
Parsifal (niem. Parzival) – jest to epos
rycerski pisany wierszem, autorstwa
Wolframa von Eschenbach. Dzieło
powstało prawdopodobnie na początku
XIII wieku i jest przykładem niemieckiej
literatury dworskiej. Dzieło obejmuje
około 25 tysięcy wersów, a we
współczesnych wydaniach jest podzielone
na 16 ksiąg. Oryginał jest w języku
średnio-wysoko-niemieckim. Tło/feedback
o Parzivalu to księgi historii Gahmureta
(opisana tam ta negatywna rycerskość,
gdzie dzieci cierpią). Epos rycerski
wyraźnie sięga do wątków francuskich,
zarówno historia Parzivala, jak motyw
króla Artura. Zagłębić się kim był św.
Graal w Parzivalu(!).
W Parzivalu Wolframa von Eschenbach
przeplatają się ze sobą trzy wątki:
1. historia samego Parzivala: formacja i
przemiana osoby Parzivala z
niedoświadczonego chłopca na strażnika
Graala
2. Historia Króla Artura: mityczny król
Brytyjczyków
3. Legenda o św. Graalu: sięga czasów
biblijnych
Pierwsze dwie księgi eposu poświęcone sa
historii Gahmureta, który wyjeżdża do
Orientu w poszukiwaniu przygód.
Uwalniając księżną Belakane żeni się z
nią, jednak po krótkim czasie ją opuszcza.
Wybór swój uzasadnia tym, że Belakane
jest niewierną- uzasadniając swój wybór
motywami religijnymi Gahmuret łamie
zasady kodeksu rycerskiego. Matką
Parzivala jest Herzeloyde. Gahmuret ginie
już na początku eposu- skutek jego
porywczej natury.
III Księga: Po śmierci Gahmureta
Herzeloyda przenosi się do lasu, ucieka
przed cywilizacją, przed światem
rycerskim. Parzival dorasta w otoczeniu
natury. Czerpie nauki z opowiadań matki,
świat w jej narracji jest zrozumiały, diabeł
jest symbolem zła i ciemności. Bóg jest
jasny i dobry. Podczas pierwszego
spotkania rycerzy w lesie Parzival pada na
kolana myśląc, iż spotkał Boga. Od tego
momentu chce zostać rycerzem
Etos rycerski nakazywał:
 obronę słabszych,
 samoograniczanie,
 stałość,
 kształcenie/ kształtowanie,
 wierność,
 honor
Parzival łamie też jednak zasady kodeksu
rycerskiego:
- Czerwonego Rycerza Ithera zabija
niehonorowo (oszczepem)
- kradnie jego zbroję
Dopiero Gurnemanz naucza go kodeksu
rycerza.
Reakcje Herzeloyde:
-ubiera Parzivala w strój błazna, by do
niej powrócił
- przez wodę przechodzić ma tylko w
jasnych miejscach
- ma każdego spotkanego na drodze
pozdrawiać
- stosować się do rad starszych
- całować kobiety i zdobywac ich
pierścienie
Parzival stotuje się do tych wszystkich
Skazówek dosłownie.
Postać Parzivala:
Parzival jest najwspanialszym rycerzem
swoich czasów. Swoją urodą zjednuje
sobie wszystkich, jest odważny i
niepokonany w pojedynkach. Ale to nie
jest prawda od początku, Parzival musi
przejść przez rozwój: Z naiwnego
młodzieńca, który kilkakrotnie ponosi
winę, dojrzewa do roli szlachetnego
rycerza i odpowiedzialnego strażnika
Graala.
Streszczenie dzieła:
Pierwsze dwie księgi:
 Wątek Rodziców Parzivala:
Gahmuret jest synem króla z rodu
Anjou we Francji. Kiedy po śmierci
ojca jego starszy brat zostaje
nowym królem, Gahmuret szuka
przygód i chwały w odległych
krainach. Walczy jako najemnik w
służbie kalifa Bagdadu, w
królestwie ciemnoskórej królowej
Belacane.
Gahmuret proponuje Belacane
wyzwolenie stolicy, która jest
oblegana przez obce wojska.
W nagrodę oczekuje od niej pracy z
miłością. W rycerskim pojedynku
na lance pokonuje przeciwników -
szlachciców, którzy, aby pozostać
przy życiu, muszą dać mu słowo
honoru, że się mu podporządkują.
Belacane zostaje żoną Gahmureta i
w trosce o jego życie zabrania mu
udziału w turniejach rycerskich.
Ponieważ jednak Gahmuret nie
chce wyrzec się przygody,
potajemnie opuszcza żonę. Jego
podróż prowadzi przez Hiszpanię
do Walii. Tłumy rycerzy zebrały
się tam, aby zorganizować turniej.
Zwycięzca dostanie królową kraju,
Herzeloyde. Gahmuret spotyka
wielu krewnych i dowiaduje się, że
jego brat zginął w pojedynku.
Głęboko zasmucony, przez długi
czas nie bierze udziału we
wstępnych potyczkach. Kiedy w
końcu włącza się do walki,
pokonuje wszystkich
przeciwników. Ponieważ
Herzeloyde chce mieć Gahmureta
za męża, ogłasza go zwycięzcą
turnieju, który jeszcze się nie
zakończył.
Gahmuret wolałby przyjąć
propozycję małżeństwa z francuską
królową, ale nakaz sądowy
nakazuje mu małżeństwo z
Herzeloyde. Ożenił się z nią pod
warunkiem, że będzie mógł
kontynuować swoje przygody jako
rycerz. Nie trwa więc długo w
swoim nowym królestwie, a on sam
wyrusza ponownie do Bagdadu.
Tuż przed narodzinami syna
Herzeloyde dowiaduje się o śmierci
męża: Gahmuret zginął w bitwie w
służbie kalifa. W lesie, z dala od
świata dworskiego rycerstwa,
Herzeloyde wychowuje swojego
syna, aby oszczędzić mu losu ojca.
Kolejne księgi:
 Pierwsze przygody Parzivala
Kiedy młody Parzival spotyka w lesie
rycerzy w pełnej zbroi, jawią mu się oni
jako bogowie. Chce wiedzieć, kto może
uczynić człowieka rycerzem.
Odpowiadając, że król Artur może,
Parzival postanawia go odszukać.
Herzeloyde nie może zapobiec jego
odejściu. Jednak, aby utrudnić mu zadanie,
ubiera go w chłopskie ubranie i uczy
głupiego zachowania. Wkrótce po jego
wyjeździe umiera na złamane serce.
Parzival spotyka Sigune, która opłakuje
martwego rycerza w swoich ramionach.
Od niej, która okazuje się być jego
kuzynką, dowiaduje się po raz pierwszy
znaczenia swojego imienia: Parzival
znaczy "przez środek". Na dworze króla
Artura uważa się, że jest on szlachetnie
urodzony tylko z powodu swojej wielkiej
urody. Parzival natychmiast ma okazję do
zdobycia sławy: rycerz Ither, zwany
"czerwonym rycerzem" z powodu swojego
wyglądu i ubioru, lekko obraził Artura i
jego żonę Ginover. Parzival chce walczyć
o ich honor. Stawia czoła rycerzowi i
zabija go - niezupełnie jak na rycerza
przystało - krótką włócznią do rzucania.
Przywdziewając zbroję i broń zmarłego,
wraca do miasta. Tam damy opłakują
śmierć czerwonego rycerza.
Parzival odjeżdża i pod wieczór dociera do
zamku. Białowłosy pan zamku,
Gournemans, przebiera go za szlachcica i
przez kilka następnych tygodni szkoli na
rycerza. Parzival uczy się walki lancą i
włócznią, a także poprawnych dworskich
manier. Gournemans wpaja mu, by nie
zadawał głupich pytań. Po zakończeniu
szkolenia Parzival jedzie do Beaurepaire.
Miasto od dawna jest oblegane przez
wrogie armie. Ludność skutecznie odpiera
ataki, ale nie ma już prawie żadnych
zapasów żywności. Z tej trudnej sytuacji
Parzival dostarcza je przez pokonanie
rycerzy wroga. Statki z żywnością ratują
ludność przed śmiercią głodową, a Parzival
poślubia Conduir-amour. W sferze
erotycznej początkowo nie może z nią
wiele zrobić.
 Gral
Parzival zostaje z żoną przez około rok, po
czym wyrusza na nowe przygody. Po
całym dniu jazdy, wyczerpany dociera nad
jezioro i prosi parę wspaniale ubranych
rybaków o nocleg. Ich przywódca
wskazuje mu drogę do zamku i mówi, że
będzie szczęśliwy, aby zabawić go tam
później. Parzival odnajduje zamek i zostaje
serdecznie powitany. Na kolację prowadzi
się go do ogromnej sali, w której płoną
wielkie ognie. Parzival wyczuwa smutny
nastrój zebranego towarzystwa. Pan domu,
król Anfortas, jest niesiony, ponieważ nie
może chodzić i może poruszać się tylko z
bólu. Przy 100 stołach siedzi 400 rycerzy,
obsługiwanych przez tyleż samo
stronników. W ceremoniale dworskim
szlachetne damy wnoszą sztućce i naczynia
w kilku grupach, jedna za drugą. W
kulminacyjnym momencie dziewicza
królowa Repanse de Joie wnosi Graala do
sali i stawia go przed panem domu.
Wszystkie potrawy i napoje serwowane
tego wieczoru są bezustannie
ofiarowywane przez Graala. Idąc za radą
Gournemansa, Parzival nie ma odwagi
zapytać o ten cud ani o chorobę pana
domu.
Następnego ranka, Parzival zastanawia się
na opuszczonym zamku, a trochę zły na
brak uwagi, on nadal na swojej drodze.
Ponownie spotyka swojego kuzyna Sigune,
który mówi mu, że zamek Mont Sauvage z
Graalem może być znaleziony tylko przez
tych, którzy nie szukają go świadomie. I
strofuje go: powinien był okazać litość i
zapytać króla Anfortasa o jego cierpienia.
 Przy Okrągłym Stole Króla
Artura
Król Artur udał się na poszukiwanie
Parzivala, ponieważ wysłał mu kilku
rycerzy pokonanych w bitwie, aby mu
służyli; za to chce podziękować
Parzivalowi. Nad rzeką Plimizol Artur i
jego orszak rozbili duży obóz. Niedaleko
niej ranna gęś zostawia na śniegu trzy
krople krwi. Wzór ten przypomina
Parzivalowi twarz jego żony i wyzwala w
nim głęboką tęsknotę za nią. Jakby w
transie, nie reaguje na prośby kilku rycerzy
o podanie swojego imienia. Wyzwany do
walki z powodu tego chamstwa, pokonuje
dwóch z nich, nie mogąc sobie tego
później przypomnieć. Dopiero trzeci,
Gawan, wybudza go z tego stanu i
prowadzi do obozu Artura.
Parzival zostaje przyjęty przez Artura do
wybranego przez niego okrągłego stołu,
przy którym zasiadają tylko rycerze o
równych prawach. Wtedy pojawia się
Cundrie, mniej okazały posłaniec Graala, i
wyśmiewa Artura za jego nowego gościa.
Uważa Parzivala za hańbę dla rycerstwa i
wytyka mu, że z bezduszności nie zadał
królowi Graala, Anfortasowi, pytania o
przyczynę swojego cierpienia. Cundrie
przeklina Parzivala - jego uroda jest nic nie
warta, chwała i zaszczyty go ominęły - a
ten wyrzeka się Boga: gdyby Pan był
wszechmocny, oszczędziłby mu tej hańby.
Zniechęcony, postanawia szukać Graala i
dopiero po sukcesie tego przedsięwzięcia
wrócić do żony w Beaurepaire.
 Tajemnica Grala
Niestety, Parzival wędruje po świecie w
poszukiwaniu Graala. Pewnego Wielkiego
Piątku spotyka mnicha Trevrizenta, brata
Anfortasa. Ogarnięty żalem z powodu
cierpienia tego ostatniego, Trevrizent
wycofał się do leśnej pustelni i odtąd
poświęca swoje życie Bogu. Wtajemnicza
on Parzivala w tajemnice Graala: Ten
kamień został kiedyś przyniesiony na
ziemię przez aniołów. Daje on nie tylko
pożywienie, ale i życie wieczne, bo kto go
zobaczy, nie umrze w ciągu najbliższych
siedmiu dni. Dlatego Anfortas pozostaje
przy życiu mimo nieznośnych męczarni,
mimo że zatruty grot włóczni przebił mu
jądra. Trevrizent poucza Parzivala o
swoich stosunkach pokrewieństwa:
Anfortas jest wujem Parzivala, bratem jego
matki Herzeloyde. Parzival dopiero teraz
dowiaduje się, że jego matka zmarła.
Graal, według Trevrizenta, przemawia do
swoich opiekunów poprzez pismo, które
się na nim pojawia. W ten sposób
zapowiedziano również przybycie
Parzivala na Mont Sauvage. Trevrizent
mówi też Parzivalowi, że Anfortas
zostałby uleczony, gdyby Parzival zadał
mu pytanie o przyczynę jego cierpienia.
Nie wolno jednak sugerować tego pytania
gościowi, w przeciwnym razie będzie to
nieskuteczne. Jak na razie przesłanie
Graala. Ponieważ Parzival nie zadał tego
pytania, zdaniem Trevrizenta stał się
winny - choć nieświadomie. Dalsze winy
zaciągnął przez śmierć matki, która umarła
z żalu do niego, a w końcu ciąży na nim
zabicie rycerza Ithera. Po wprowadzeniu w
podstawy wiary chrześcijańskiej Trevrizent
wybacza siostrzeńcowi jego winy.
 Parzival zostaje strażnikiem
Grala
Parzival spotyka rycerza, z którym toczy
zacięty pojedynek. W przerwie walki dwaj
równorzędni przeciwnicy opowiadają sobie
nawzajem o swoim pochodzeniu. W ten
sposób odkrywają, że obaj ich ojcowie są
Gahmuretami. Przeciwnikiem Parzivala
jest jego brat Fairefis, syn królowej
Maurów Belacane. Jego skóra jest czarno-
biała jak u sroki. Razem wyruszyli do
obozu Artura. Tam Cundrie przynosi
wiadomość, że Graal mianował Parzivala
królem. Wraz z Fairefisem jedzie do Mont
Sauvage. W końcu Parzival jest w stanie
zadać Anfortasowi pytanie o przyczynę
jego cierpienia, a Anfortas zostaje
uleczony. Przybywa żona Parzivala
Conduir-amour z synami bliźniakami
Gardaisem i Lohengrinem. Podczas
wielkiej uczty Fairefis - jako poganin - nie
może w pierwszej chwili dostrzec Graala.
Zakochuje się jednak w jej nosicielce
Repanse de Joie i przyjmuje chrzest, aby
móc się z nią ożenić. Graal zarządza
wtedy, że w przyszłości każdy członek
jego społeczności musi powstrzymać się
od pytania o jego pochodzenie.
Parzival daje Gardaisowi panowanie nad
swoim królestwem i mianuje Lohengrina,
by służył Graalowi. Fairefis podróżuje z
żoną do swojego królestwa w Indiach.
Lohengrina też będzie później ciągnęło w
odległe miejsca: Księżna Brabantu
przysięgła poślubić tylko mężczyznę
wyświęconego dla niej przez Boga, więc
Graal wysyła jej Lohengrina, który zostaje
przeniesiony do Antwerpii przez łabędzia.
Zgodnie z poleceniem Lohengrin stawia
księżnej warunek, że nigdy nie wolno jej
zapytać, kim on jest. Przez jakiś czas żyją
więc razem szczęśliwie, mają dzieci, a
Lohengrin zdobywa sławę. W końcu
jednak pyta go o jego pochodzenie, po
czym Lohengrin opuszcza żonę i wraca do
Graala.
Interpretacja:
 Proces dojrzewania tytułowego
bohatera od naiwnego młodzieńca
do najsilniejszego rycerza swoich
czasów. Ukoronowaniem jego
działań jest mianowanie go
strażnikiem Graala. Choć proces
jego rozwoju nie jest nakreślony w
sposób psychologicznie finezyjny,
to jednak można go odczytać w
toku fabuły. Droga Parzivala,
naznaczona odwróceniem się od
Boga i późniejszym powrotem do
niego, jest także chrześcijańską
opowieścią o wierze.
 Dwie różne koncepcje rycerstwa
stają naprzeciw siebie, nie
wchodząc jednak w konflikt. W
świecie króla Artura
przeznaczeniem rycerza jest walka
o chwałę, honor i miłość. Z kolei
Rycerze Graala bronią Graala we
wspólnocie kierującej się regułami
Zakonu. Te dwie różne zasady
uosabiają Gawan i Parzival.
 W świecie Parzivala współistnieją
pogańska magia i chrześcijańskie
cuda: Zamek Merveille i Mont
Sauvage. Akcja eposu toczy się w
czasach, gdy chrystianizacja
Europy nie była jeszcze
zakończona i nadal funkcjonowały
liczne mity - przypuszczalnie
celtyckiego pochodzenia.
 Kobieta odgrywa dużą rolę w
dworskim świecie średniowiecza.
Często to ona jest władczynią, a
rycerze służą jej w walce w nadziei
na miłosne nagrody. Co więcej, to
właśnie matczyny rodowód
Parzivala czyni go Królem Graala.
7.„Ackerman aus Böhmen” jako
przykład niemieckiego humanizmu
Pojęcie „humanitas”(ludzkość,
człowieczeństwo) wywodzi się od
Cycerona, który w obrębie idei
humanistycznych zajmował czołową
pozycje.
Przełom średniowiecza i humanizmu
znaczony jest w niemieckiej literaturze
nazwiskiem Johanna (Jana) z Tepl, autor
pierwszego literackiego świadectwa
humanizmu niemieckiego „Ackerman aus
Böhmen” powstałego po roku 1400.
Stategiengespräch – dialog człowieka ze
śmiercią,
„Ackerman aus Böhmen“jest pierwszym
niemieckim tekstem obrazującym wczesno
nowożytny model myślenia (myśleć
wolnościowo, zdefiniowanie siebie, wpływ
na własne życie) dziś uważamy się za ludzi
wolnych.
Johan z Tepl opłakuje w dziele zmarłą
przedwcześnie żonę – Małgorzatę i
podejmuje polemikę ze śmiercią.
Nowy humanistyczny wizerunek
człowieka:
-człowiek pragnie szczęścia już na ziemi,
nie dopiero w życiu wiecznym
-człowiek sprzeciwia się śmierci, która
gardzi wszystkim co ludzkie i przemijające
-utwór łączy po raz pierwszy w historii
literatury niemieckiej średniowiecznego
porządku świata z nowoczesnymi wizjami
człowieka, gdzie wzrasta wartość
indywidualnej godności człowieka
(bohater sprzeciwia się wobec śmierci)
-bunt
-pozytywne życzenie wicia gniazdka na
ziemi, a nie tylko wypatrywania śmierci
(życzenie godnego życia)
Johan z Tepl stwarza postać „poety
doctus” – poety uczonego
-wyrok Boga przyznaje człowiekowi honor
i godność
-jest to nowy glos dowartościowujący
człowieka „Ackrman aus Böhmenn”
-wpisuje się w literacka tradycje
polemicznej wymiany zdań
(Streitgespräch)
-nawiązuje do tradycyjnych dialogów
człowieka ze śmiercią
Co charakteryzowało dzieła
humanizmu?
-epistografia-sztuka tworzenia listów
-poetyka- nauka o istocie, inspiracji
poetyckiej, o gatunkach, a także o
rodzajach wiersza i metrum