FILIPINO 10

UNANG MARKAHAN

Pangalan: Petsa:
Baitang at Seksiyon: Iskor:

GAWAING PAMPAGKATUTO
Pag-uugnay ng kahulugan ng salita batay sa kayarian nito

PANIMULA (SUSING KONSEPTO)

Napansin mo ba na sa pagbabasa ng mitholohiya at ang iba pang uri ng panitikan ay
madalas kang nakakikita ng malalalim at matatalinghagang pananalita? Maaring nahihilo ka
at mahihirapang isipin kung ano ang kahulugan ng mga ito. Huwag kang mag-alala.
Sadyang likas at bahagi na ng anumang uri ng panitikan ang pagkakaroon nito ng mga
mahihirap na salita. Ito ang isa sa nagbibigay-kulay, lalim at nagpapataas ng antas at bisa ng
anumang babasahin. Dahil dito, kailangang isaalang-alang mo kung paano nabuo ang salita at
kayarian nito.
Narito ang apat na kayarian ng salita:
 Payak - kung ito’y salitang-ugat lamang at walang panlapi.
o Halimbawa: anim, dilim, presyo, langis, tubig
 Maylapi - binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi
o Halimbawa: kasabay, tumugon, sabihin, pag-usapan,
pagsumikapan
 Inuulit - nagkakaroon ng reduplikasyon o pag-uulit sa salitang-ugat,
maaring ganap o di-ganap na pag-uulit.
o Halimbawa: sabi-sabi, sama-sama, tatakbo, aalis-alis
 Tambalan - kung pinagsama ang dalawang salita
o Halimbawa: Bahay-kalakal, balik-bayan, kapitbahay,
bahaghari

KASANAYANG PAMPAGKATUTO AT KODA

Naiuugnay ang kahulugan ng salita batay sa kayarian nito (FIOPT-Ia-b-61)

PANUTO
Basahin at unawain ang sumusunod na akda. Pagkatapos, sagutin ang kasunod
nitong mga gawain nang katapatan.

ANG KAHON NI PANDORA

Nang nalalang na ang lalaki, nagpasiya si Jupiter na lumalang ng babae upang
ipadala sa daigdig. Tinawag niya ang mga diyos at diyosa upang siya’y tulungan at sila’y
sumang-ayon.
Binigyan ni Venus ng kagandahan ang babae. Samantala, binigyan naman ito ni
Apollo ng hilig sa musika. Si Minerva nama’y nagbigay ng dunong at kakayahan sa paghabi
at para maiba sa karamihan, binigyan naman ni Merkuryo ang babae ng kaunting
pagkausyoso.
Nang ang babae ay matapos, anong ganda! Ipinagmalaki ng mga diyos ang kanilang
nilikha kaya pinangalanan nila itong Pandora, na ang kahuluga’y “alaala ng mga diyos”.
 Pinaglooban siya ni Jupiter ng munting kahong maganda ang pagkakakilok, at may
kasamang gintong susi bilang alaala. Ipinagbilin ni Jupiter kay Pandora na huwag itong ihiwalay
sa kaniyang piling, at huwag na huwag itong bubuksan. Pagkatapos, pinapunta niya si Pandora sa
daigdig upang maging asawa ni Epimetheus.
Naging mabuting maybahay si Pandora. Masarap siyang magluto, laging abala sa paglilinis
ng bahay, mahusay maghabi at higit sa lahat, tumatalima sa bawat naisin ng kaniyang asawa.
Hindi kailanman nawaglit sa kaniyang isip ang kahong yari sa garing na kaniyang dala.
Dahil sa ipinagkaloob na pagkausyoso, dumating ang panahong hindi na niya mapaglabanan ang
tuksong malaman kung ano ang laman nito. Kinuha niya ang gintong susi na nakabitin na may
tatlong sedang sinulid at kapagkuwa’y binuksan ang kahon. Unti – unti niyang iniangat ang takip
nito upang masilip ang laman.
Kaawa-awang Pandora! Ilang saglit lamang at ang silid ay napuno ng maliliit at
nagliliparang kulisap. Lumilipad na umuugong, at palibot–libot sa dingding hanggang makalabas
ng bintana. Ano ang kaniyang nagawa? Kaagad niyang isinara ang takip subalit huli na sapagkat
nasa labas na ng kahon ang mga impakto sa daigdig - kasalauhan, katakawan, kalupitan, sakit, at
iba pa. Mula noo’y naglipana na ang mga kulisap na pinagmulan ng kapahamakan, salot at
lumbay. Isang malaking kamalian ang pagkapagpalaya sa kanila.
Mabuti na lamang at kaagad na naisara ni Panadora ang takip ng kahon. Kung hindi nito
agad nasarhan, pati sana ang pag-asa ay nakalipad ding kasama ng signos na may pakpak. Kung
nakawala ang pag-asa, lalong magiging kahambal-hambal ang kalagayan sa daigdig. Sa kabutihang
palad, naiwan ito. Ano kaya ang magagawa natin kung nakawala ito?

Gawain 1
Basahin ang mga sumusnod sa pangungusap. Isulat sa talahanayan sa ibaba ang
salitang-ugat ng mga salitang may salungguhit. Pagkatapos, tukuyin ang kahulugan ng mga
ito.
1. Nang malalang na ang lalaki, nagpasiya si Jupiter na lumalang ng babae upang
ipadala sa daigdig.
2. Ipinagbilin ni Jupiter kay Pandora na huwag itong ihiwalay sa kaniyang piling, at
huwag na huwag itong bubuksan.
3. Masarap siyang magluto, laging abala sa paglilinis ng bahay, mahusay maghabi at
higit sa lahat, tumatalima sa bawat naisin ng kaniyang asawa.
4. Hindi kailanman nawaglit sa kaniyang isip ang kahong yari sa garing na kaniyang
dala.
5. Dahil sa ipinagkaloob na pagkausyoso, dumating ang panahong hindi na niya
mapaglabanan ang tuksong malaman kung ano ang laman nito.
6. Ilang saglit lamang at ang silid ay napuno ng maliliit at nagliliparang kulisap.
7. Lumilipad na umuugong, at palibot–libot sa dingding hanggang makalabas ng
bintana.
8. Mula noo’y naglipana na ang mga kulisap na pinagmulan ng kapahamakan, salot at
lumbay.
9. Isang malaking kamalian ang pagkapagpalaya sa kanila.
10. Kung nakawala ang pag-asa, lalong magiging kahambal-hambal ang kalagayan
sadaigdig. Sa kabutihang palad, naiwan ito.
SALITA SALITANG-UGAT KAHULUGAN
1.
2.
3.
HALIMBAWA
Gawain 2
Suriin ang kayarian ng ilang mga salitang ginamit sa akdang binasa. Tukuyin kung ito ay payak,
maylapi, inuulit, o tambalan. Pagkatapos, ibigay ang kahulugan ng mga ito batay sa kayarian.

Mga Salita Kayarian Kahulugan

1. salot
2. paghabi
3. tukso
4. kahambal-hambal
5. dunong
6. pagkakalilok
7. pagkausyoso
8. lumbay
9. kalupitan
10. palibot-libot

PANGWAKAS/REPKSIYON
Mula sa mga isinagawang gawain, mahalagang maging mapanuri, at maging matiyaga sa
pagkilatis ng mga salitang gingamit sa isang akda. Ito ay nakatutulong upang mapadali ang pag-
unawa sa anumang uri ng akdang pampanitikang binabasa.