‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬

‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫طرح و اقتصاد مهندسي‬
‫‪Plant Design & Economics‬‬

‫مدرس‪ :‬دكتر اميرحسين نوارچيان‬

‫استاد گروه مهندسي شيمي‬

‫دانشگاه اصفهان‬

‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫عناوين درسي‬
‫مقدمه و كليات‬
‫طراحي مقدماتي فرآيند‬
‫تخمين هزينه ها‬
‫سرمايه گذاري و بهره‬
‫استهالك‬
‫تحليل سودآوري‬
‫طراحي بهينه‬
‫استفاده از نرم افزار‬
‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬
 ‫منابع‬
 M.S. Peters & K.D. Timmerhaus, ”Plant Design & Economics for
Chemical Engineers”, 5th ed., Mc-Graw Hill Inc., 2003.

 R. Turton, R.C. Bailie, W.B. Whiting,J.A. Shaeiwitz, “Analysis, Synthesis

and Design of Chemical Process”, Prentice Hall, 5th ed., 2018.

J.I. Kroschwitz (Editor), “Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical

Technology” John Wiley and Sons, 2004.

 W.D. Seider, J.D. Seader and D.R. Lewin, “Product and Process Design
Principles, 2nd ed., John Wiley and Sons, 2004.

 E.E. Ludwig, “Applied Process Design for Chemical and Petrochemical

Plants” , Gulf Publishing, 1997.
1400-1401 -‫ دانشگاه اصفهان‬-‫دکتر امیرحسین نوارچیان‬
 ‫توزيع نمرات‬

‫‪%20‬‬ ‫ميان ترم‬

‫‪%30‬‬ ‫پايان ترم‬
‫‪%30‬‬ ‫فعاليتهاي كالسي‬
‫‪%20‬‬ ‫پروژه‬

‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫فصل اول‬

‫مقدمه و كليات‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫مراحل ايجاد يك كارخانه‬

‫‪ -1‬وجود ايده اصلي )‪ (Inception or Concept‬كه ميتواند يكي از موارد زير باشد‪:‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬يك كاالي رقابتي با توجه به تقاضاي بازار مصرف؛‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪‬يك ماده شيميايي حدواسط براي يك كارخانه در حال كار؛‬

‫‪B‬‬ ‫’‪B‬‬ ‫‪‬يك ماده شيميايي اصالح شده براي مصرفي خاص؛‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪ -2‬بررسي مقدماتي طرح و ارزيابي از لحاظ اقتصادي و بازار فروش‬

‫)‪(Preliminary Design & Evaluation of Market‬‬

‫‪ ‬مطالعه مقدماتي بر انواع فرآيندهاي ممكن و انتخاب نوع فرآيند؛‬
‫‪ ‬انتخاب محل كارخانه‬
‫‪ ‬بررسي بازار فروش؛‬

‫‪ ‬ارزيابي ميزان تقريبي سرمايهگذاري؛‬

‫‪ ‬تعيين ميزان تقريبي بازدهي‪.‬‬

‫اطالعات اين مرحله‪ ،‬به مديريت امكان ميدهد كه در مورد سرمايهگذاري تصميم قاطع بگيرد‪.‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪ -3‬توسعه دادههاي الزم براي طراحي نهائي‬

‫)‪(Development of Data‬‬

‫اين اطالعات از طرق زير قابل حصول است‪:‬‬

‫‪‬منابع علمي موجود؛‬

‫‪ ‬آزمايشهاي انجام شده در مقياس آزمايشگاهي؛‬

‫)‪(Laboratory-Scale or Bench-Scale Experiment‬‬

‫‪‬آزمايشهاي انجام شده در واحد نيمه صنعتي )‪.(Pilot Plant‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪ -4‬ارزيابي اقتصادي نهائي‬
‫)‪(Final Economic Evaluation‬‬

‫در اين مرحله بايستي پيشبيني هزينهها صورت پذيرد (تخمين هزينهها‪)Cost Estimation :‬‬
‫‪ ‬هزينههاي ثابت )‪(Fixed Costs‬؛‬
‫‪ ‬هزينههاي توليد )‪(Production Costs‬؛‬
‫مواد اوليه و قيمتهاي آنها )‪(Raw Materials‬؛‬
‫نيروي انساني )‪(Labor‬؛‬
‫نگهداري و تعميرات )‪(Maintenance‬؛‬
‫انرژي و تسهيالت جانبي )‪(Utilities & Facilities‬؛‬
‫هزينههاي باالسري )‪ :(Overhead‬امور اداري‪ ،‬تبليغات‪ ،‬توزيع محصول و ‪...‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪ -5‬طراحي مهندسي تفصيلي‬
‫)‪(Detailed Engineering Design‬‬
‫در اين مرحله طراحي كارخانه‪ ،‬نهائي و تكميل ميشود (با استفاده از انواع نرمافزارها)‬

‫جانمائي كارخانه )‪(Plant Layout‬‬

‫تعيين ويژگيها و طراحي دستگاهها‬

‫طراحي ‪ Utility‬ها‬

‫طراحي سازهاي )‪ (Structural Design‬ساختمانها‪ ،‬انبار‪ ،‬دفع پساب و ‪...‬‬

‫طراحي تفصيلي ابتدا با طراحي پايه )‪ (Basic Design‬شروع شده و سپس‬

‫بسط داده ميشود‪.‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪ -6‬خريد مواد و تجهيزات‬
‫)‪Procurement (Purchasing‬‬

‫‪ ‬از قبل بايد محل كارخانه طوري انتخاب شده باشد كه به مواد اوليهه دسترسهي آسهان‬
‫وجود داشته باشد (مثالً پتروشيميها در جنوب و ‪)...‬؛‬

‫‪ ‬فرمهاي تكميل شده مشخصات دستگاهها بايستي به سازندگان ارائه شود‪.‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫)‪Erection (Installation‬‬ ‫‪ -7‬نصب تجهيزات‬
‫‪ ‬استفاده از نيروهاي انساني ماهر و كم هزينه؛‬

‫‪ ‬استفاده از نيروهاي انساني محلي‬

‫‪Start Up & Trial Run‬‬ ‫‪ -8‬راهاندازي و توليد آزمايشي‬

‫‪Production‬‬ ‫‪ -9‬توليد‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫دو تخصص مهم مهندس شيمی‬

‫مهندس طراح‪-‬مهندس فرایند •‬

‫مهندسين شيمي ماهر در عمليات طراحي‬

‫)‪(Design Engineer‬‬
‫(يا اصالح و توسعه) كارخانه‬

‫)‪(Process Engineer‬‬ ‫مهندسين شيمي ماهر در عمليات بهرهبرداري‬

‫و توليد در كارخانه‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫عوامل مؤثر در سوددهي و سرمايهگذاريها‬

‫وظيفه اصلي مديران‬

‫هر شركت توليدي‬

‫به حداكثر رساندن سود دراز مدت )‪(Long-Term‬‬

‫براي صاحبان يا سهامداران )‪(Stock Holders‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫عوامل مؤثر در سوددهي و سرمايهگذاريها‬

‫بهره )‪(Interest‬‬

‫هزينههاي‬ ‫بيمه‬
‫توليد و ‪...‬‬ ‫)‪(Insurance‬‬
‫عوامل‬
‫مؤثر‬

‫استهالك‬
‫ماليات )‪(Tax‬‬
‫)‪(Depreciation‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫ارزش زماني پول و بهره‬

‫‪ ‬جبران نزول ارزش زماني پول‬ ‫‪‬پول و ساير سرمايههاي قابل تبديل به‬
‫وجه نقد‬

‫از طريق روابط بهره مركب‬ ‫داراي ارزش زماني‬

‫)‪(Compound Interest‬‬ ‫)‪(Time Value‬‬

‫نرخ بهره‬

‫گذشت زمان‬
‫پول ‪ +‬ارزش افزوده‬ ‫پول سرمايهگذاري شده در زمان ابتدا‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫بيمه‬
‫مثال‪ :‬بيمه در پروژه هاي تحقيقاتي‬
‫معاف از بيمه‬ ‫اطالع از قوانين‪:‬‬

‫ماليات‬

‫‪ -‬مهندس شيمي بايستي از اصول مالياتي مطلع باشد تا وضعيت‬

‫اقتصادي فرآيند را تحت كنترل بگيرد؛‬
‫‪ -‬سوددهي بايد بر اساس درآمد پس از ماليات تعيين شود‪.‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫)‪(Depreciation‬‬ ‫استهالك‬
‫با گذشت زمان از ارزش داراييهاي فيزيكي به داليل‪:‬‬
‫فرسودگي‪ ،‬تخريب‪ ،‬پيشرفتهاي تكنولوژيكي‪ ،‬تغييرات اقتصادي و ‪ ...‬كاسته ميشود‪.‬‬
‫اين كاهش ارزش‪ ،‬به عنوان يك هزينه در نظر گرفته ميشود‪ ،‬كه بايستي در مدت كهل‬
‫طول عمر مفيد محاسبه و سرشكن شود و هر سال به عنوان يك هزينه عملياتي در‬
‫نظر گرفته شود‪.‬‬
‫براي محاسبه استهالك بايد موارد زيرتخمين زده شود‪:‬‬
‫‪ .1‬طول عمر مفيد دارايی‬
‫‪ .2‬ارزش نهائی دارايی‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫طراحي بهينه )‪(Optimum Design‬‬

‫انتخاب بهترين فرآيند از نظر اقتصادي و عملياتي كه بهترين نتايج بدست آيد‪.‬‬

‫باالترين كيفيت‬ ‫كمترين هزينه‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫مثال ‪ :‬تعيين قطر لوله در پمپ كردن سيال از نقطهاي به نقطه ديگر‬

‫با كاهش قطر لوله‪ ،‬كم ميشود‪.‬‬ ‫هزينه لولهكشي )‪(Fixed Cost‬‬

‫به دليل افزايش اثر اصطكاك‪ ،‬بها‬ ‫هزينه پمپاژ )‪(Operating Cost‬‬
‫كاهش قطر لوله‪ ،‬افزايش مييابد‪.‬‬

‫در ‪ Dopt‬كمترين است‪.‬‬ ‫هزينه كل‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫نزديكترين قطر استاندارد موجود در بازار كه به ‪ Dopt‬نزديكتر است بايد انتخاب شود‪.‬‬

‫)‪Cost ($‬‬

‫‪Total Cost‬‬

‫‪Fixed Cost‬‬

‫‪Operating Cost‬‬

‫‪Dopt‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫مثال‪ :‬تعيين شرايط عملياتي بهينه جهت اكسيداسيون كاتاليستي ‪ SO2‬به ‪.SO3‬‬

‫‪1‬‬
‫‪SO2  O2  SO3‬‬
‫‪2‬‬

‫‪SO2‬‬
‫‪SO3‬‬
‫‪Convertor‬‬
‫‪O2‬‬

‫فرض‪ :‬تمام شرايط عملياتي مثل ميهزان ‪ ،Cat.‬شهدت جريهانههاي گهاز و نسهبت‬
‫جريانها ثابت باشد و تنها پارامتر قابل تغيير‪ ،‬دما باشد‪.‬‬

‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬ ‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬

 ‫‪Yield‬‬

‫)‪(B‬‬ ‫)‪(A‬‬

‫‪475‬‬
‫)‪T(° C‬‬
‫‪350‬‬ ‫‪Topt‬‬ ‫‪600‬‬

‫‪as T‬‬ ‫تعادل به سمت چپ پيش ميرود)‪(A‬‬

‫‪as T‬‬ ‫سرعت واكنش توليد ‪ SO3‬كاهش مييابد )‪(B‬‬

‫دکتر امیرحسین نوارچیان‪ -‬دانشگاه اصفهان‪1400-1401 -‬‬
‫‪Dr. A. H. Navarchian‬‬