Professional Documents
Culture Documents
Ekonomi-23 7 20141 Basm-SON-RGinDemo
Ekonomi-23 7 20141 Basm-SON-RGinDemo
net/publication/291516391
Ekonomi / Economics
CITATIONS READS
0 5,114
1 author:
İsmet Daşdemir
Bartin University
148 PUBLICATIONS 442 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Erzurum, Trabzon ve Artvin Orman Bölge Müdürlüklerine Bağlı Orman Fidanlık Şefliklerinde 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Uygulamalarının Etkileri View
project
All content following this page was uploaded by İsmet Daşdemir on 29 April 2019.
EKONOMİ
Prof. Dr. İsmet DAŞDEMİR
Copyright 2014, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 20779
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni
olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Daşdemir, İsmet.
Ekonomi / İsmet Daşdemir
1.Basım, XII+238 s., 160x235 mm
Kaynakça var, dizin yok.
ISBN 978-605-133-863-7
1. Ekonomi 2. Kıtlık 3. Tercih 4. İhtiyaç 5. Fayda 6. Mal ve hizmet 7. Ekonomik sistemler 8. Tüketici dengesi ve
fayda analizi 10. Talep 11. Esneklik 12. Üretici dengesi ve maliyet analizi 13. Arz 14. Fiyat teorisi ve piyasalar
15. Üretim faktörleri 16. Milli gelir 17. Para 18. Enflasyon 19. İstihdam ve işsizlik 20. Ekonomik büyüme ve kalkınma.
iii
Ekonometri derslerini verdi. Çok sayıda Lisans ve Lisansüstü
(yüksek lisans ve doktora) düzeyde tez yönetti. Ayrıca TÜBİTAK,
Bakanlıklar ve Üniversiteler tarafından desteklenen 15 adet bilimsel
araştırma projesinde proje lideri-yürütücü, araştırıcı veya danışman
olarak görev aldı ve halen bazı görevleri devam etmektedir.
Ekonomi, ekonometri, orman kaynakları ekonomisi, orman
işletmeciliği ve yönetimi, çok ölçütlü karar verme metotları,
planlama, pazarlama ve proje değerlendirme konularında çalışan
yazarın 17’si kitap olmak üzere, ulusal ve uluslararası düzeyde
yayınlanmış 60’dan fazla eseri vardır. Yabancı dili İngilizce olup, evli
ve iki çocuk babasıdır.
E-mail: isdasdemir@hotmail.com
iv
ÖNSÖZ
Ekonomi bilimi ihtiyaçlarla bunları karşılayacak kaynaklar
arasındaki dengesizlikten doğmuştur. İnsan davranışlarının iktisadi
yönünü inceleyerek, kıt kaynaklarla ihtiyaçlar arasında dengeyi
bulmaya ve böylece toplumsal refahı artırmaya yönelik kuralları
ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu amaçla yapılan üretim, tüketim,
değişim ve bölüşüm faaliyetleri ekonomik faaliyetler kapsamında ele
alınmaktadır. Bu anlamda hemen her türlü faaliyetin iktisadi yönü
bulunmaktadır.
Ülke ekonomileri sektör faaliyetlerinin bileşkesi olup, bu
sektörlerden birisi de ormancılıktır. Ormancılık toprak, emek ve
kapitali yoğun olarak kullanan, ülke ekonomileri için vazgeçilmez bir
sektördür. Ormancılık, orman kaynaklarından topluma sürekli ve
optimal olarak mal ve hizmet sunmak amacıyla yapılan biyolojik,
teknik, ekonomik, yönetsel, sosyal ve kültürel çalışmalardan oluşan
çok yönlü bir etkinliktir. Bu anlamda ormancılık faaliyetlerinin
iktisadi yönünün anlaşılması, sağlıklı kararlar verilmesi ve orman
kaynaklarının toplum refahı doğrultusunda etkili bir şekilde
yönetilmesi için, geniş anlamda ekonomi bilmeye gerek vardır. Bu
ihtiyaçtan hareketle ekonomi, orman fakültelerinde temel bir ders
olarak okutulmaktadır.
Bu kapsamda 16 yıldır orman fakültesinde ekonomi
derslerinde anlattığım bilgileri (genel ekonomi, mikroekonomi,
makroekonomi) içerecek şekilde hazırlanan bu kitap, orman fakültesi
öğrencilerinin ekonomi alanındaki bilgi eksikliğini gidermenin
yanında, aynı zamanda diğer fakülte ve yüksek okul öğrencilerinin
de ekonomi alanındaki bilgi ihtiyacını önemli ölçüde karşılayacaktır.
Kitabın hazırlanması sırasında ekonomi alanında yazılmış ve
kaynaklar listesinde verilen yayınların yanı sıra, Prof. Dr. A. Uçkun
GERAY’ın (1998) “Ekonomi” adlı eserinden büyük ölçüde
yararlanılmıştır. Türkiye’de “Ekonomi” adıyla bir dersin orman
fakültelerinde okutulmasında emeği geçen ve bu konuda kitaplar
yazan değerli hocalarım sayın Prof. Dr. İlhan GÜLEN, merhum Prof.
Dr. Hayri BAYRAKTAROĞLU ile merhum Prof. Dr. A. Uçkun
GERAY’ı saygı ile anıyorum ve şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca,
yayınlarından yararlandığım yayın sahiplerine teşekkür ediyorum.
Hazırlanan ders kitabının öğrencilerimize, genç
araştırmacılara ve ülkemize yararlı olmasını dilerim.
Bartın, 2014
v
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ ............................................................................................ v
İÇİNDEKİLER .............................................................................. vi
GENEL EKONOMİ
1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı ............................................. 1
1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih ................................................. 1
1.2. Ekonominin Tanımı .............................................................. 3
1.3. Ekonomi Biliminde Yöntem ................................................. 4
1.4. Ekonominin Diğer Bilimlerle İlişkisi ................................... 6
1.5. Ekonomi Biliminin Tarihsel Gelişimi .................................. 8
2. Ekonominin Temel Sorunları ve Ekonomik Sistemler .......... 15
2.1. Ekonominin Temel Sorunları ............................................... 16
2.2. Ekonomik Sistemler ............................................................. 16
2.2.1. Kapitalist Ekonomik Sistem ........................................ 16
2.2.2. Sosyalist Ekonomik Sistem ......................................... 17
2.2.3. Karma Ekonomik Sistem ............................................. 18
3. Ekonomik Faaliyetleri Etkileyen Faktörler ........................... 21
3.1. Doğal Faktörler ..................................................................... 21
3.2. Demografik Faktörler ........................................................... 22
3.2.1. Türkiye’nin Demografik Özellikleri ........................... 26
3.2.2. Nüfus Teorileri ............................................................ 29
3.3. Hukuki ve Sosyal Faktörler .................................................. 31
3.4. Teknolojik Faktörler ............................................................. 34
4. Ekonominin Temel Kavramları ve Bölümleri........................ 35
4.1. İhtiyaç ve Özellikleri ............................................................ 35
4.2. Mal ve Hizmet Kavramları ................................................... 36
4.3. Malların Sınıflandırılması ..................................................... 36
4.4. Fayda, Değer ve Fiyat ........................................................... 38
4.5. Üretim ................................................................................... 39
4.6. Üretim Faktörleri ................................................................... 40
4.7. Ekonominin Ana Bölümleri .................................................. 44
4.7.1. Mikroekonomi ............................................................. 44
4.7.2. Makroekonomi ............................................................ 45
4.7.3. Mikroekonomi - Makroekonomi İlişkisi ..................... 45
vi
MİKROEKONOMİ
5. Tüketici Teorisi: Tüketici Dengesi ve Fayda Analizi ............. 47
5.1. Tüketici Kavramı ve Dengesi ............................................... 47
5.2. Kardinal Yaklaşımla Tüketici Dengesi ................................ 48
5.2.1. Tek Malın Tüketimi ve Marjinal Fayda Kuramı .......... 48
5.2.2. İki veya Daha Çok Malın Tüketimi ve Tüketici
Dengesi ......................................................................... 49
5.3. Ordinal (Kayıtsızlık Eğrileri) Yaklaşımla Tüketici Dengesi 52
5.3.1. Kayıtsızlık Eğrileri ve Özellikleri ................................ 52
5.3.2. Bütçe Doğrusu ve Özellikleri ....................................... 54
5.3.3. Tüketici Dengesi .......................................................... 56
5.4. Tüketici Dengesinin Değişmesi ........................................... 58
5.4.1. Gelirin Değişmesi ve Gelir-Tüketim Eğrisi ................ 58
5.4.2. Fiyatların Değişmesi ve Fiyat-Tüketim Eğrisi ............ 59
5.4.3. Fiyat Değişiminin Etkileri ........................................... 60
6. Talep Analizi ............................................................................. 63
6.1. Talep Kavramı ve Talebi Etkileyen Faktörler ...................... 63
6.2. Bireysel ve Piyasa Talep Eğrisi ............................................ 64
6.3. Talep Kanunu ve Talep Kayması ......................................... 65
6.4. Talep Esnekliği ..................................................................... 66
6.4.1. Talebin Fiyat Esnekliği ............................................... 66
6.4.1.1. Tanımı ve Hesaplanışı ..................................... 66
6.4.1.2. Fiyat Esnekliğinin Yorumu ............................. 68
6.4.1.3. Fiyat Esnekliğinin Mallarla İlişkisi ................. 70
6.4.1.4. Fiyat Esnekliğinin Toplam Harcama ve Gelir
Üzerine Etkisi .................................................. 71
6.4.2. Talebin Gelir Esnekliği ............................................... 73
6.4.3. Çapraz Esneklik .......................................................... 74
6.5. Esnekliğin Önemi ve King Kanunu ...................................... 75
7. Üretici Teorisi: Üretici Dengesi ve Maliyet Analizi ................ 76
7.1. Üretici Kavramı ve Üretim Fonksiyonu ................................ 77
7.2. Üretimde Dönemler .............................................................. 78
7.2.1. Kısa Dönem ve Azalan Verim Yasası ........................ 78
7.2.2. Uzun Dönem ve Ölçeğe Göre Getiri ........................... 81
7.3. Üretim Teknolojisinin Belirlenmesi ..................................... 82
7.3.1. Marjinal Verim Yaklaşımıyla Optimal Faktör
Bileşimi ........................................................................ 82
7.3.2. Eş Ürün Eğrileri Yaklaşımıyla Optimal Faktör
Bileşimi ........................................................................ 84
7.3.2.1. Eş Ürün Eğrileri ve Özellikleri ........................ 84
vii
7.3.2.2. Eş Maliyet Doğrusu ve Özellikleri .................. 87
7.3.2.3. Üretici Dengesi ............................................... 89
7.3.2.4. Üretici Dengesinin Değişmesi ve Büyüme ...... 90
7.4. Üretim Ölçeğinin Belirlenmesi ............................................. 91
7.4.1. Üretim Maliyetleri ....................................................... 91
7.4.2. Kısa Dönem Maliyetler ................................................ 92
7.4.3. Uzun Dönem Maliyetler .............................................. 94
7.4.4. İşletme Gelirleri .......................................................... 96
7.4.5. Optimal İşletme Büyüklüğü ........................................ 98
8. Arz Analizi ................................................................................ 101
8.1. Arz Kavramı ve Arzı Etkileyen Faktörler ........................... 101
8.2. Bireysel ve Piyasa Arz Eğrisi .............................................. 102
8.3. Arz Kanunu ve Arz Kayması................................................ 103
8.4. Arz Esnekliği ....................................................................... 104
8.5. Arz Esnekliğini Etkileyen Faktörler .................................... 107
8.6. Arz Esnekliğinin Önemi ...................................................... 108
9. Fiyat Teorisi: Piyasa Dengesi ve Fiyatın Oluşumu ............... 109
9.1. Piyasa Kavramı ve Çeşitleri ................................................. 109
9.2. Tam Rekabet Piyasasında Fiyatın Oluşumu ve Denge ........ 110
9.2.1. Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri ......................... 110
9.2.2. Tam Rekabet Piyasasında Fiyatın Oluşumu ............... 110
9.2.3. Tam Rekabet Piyasasında Firma Gelirleri .................. 112
9.2.4. Tam Rekabette Kısa Dönem Firma Dengesi .............. 113
9.2.5. Tam Rekabette Kısa Dönem Sektör Dengesi ............. 115
9.2.6. Uzun Dönem Firma ve Sektör Dengesi ...................... 115
9.2.7. Tam Rekabet Piyasasının Sonuçları ........................... 116
9.3. Monopolde Fiyat Oluşumu ve Denge ................................... 117
9.3.1. Monopol Piyasasının Özellikleri ................................ 117
9.3.2. Monopol Çeşitleri ....................................................... 117
9.3.3. Monopolde Firma Gelirleri ........................................ 118
9.3.4. Monopolde Kısa Dönem Denge ................................. 120
9.3.5. Monopolde Uzun Dönem Denge ................................ 121
9.3.6. Monopolde Fiyat Farklılaştırılması ............................ 122
9.3.7. Monopol ve Tam Rekabet Piyasalarının
Karşılaştırılması ......................................................... 123
9.3.8. Monopole Yönelik Eleştiriler ..................................... 124
9.4. Monopollü Rekabette Fiyat Oluşumu ve Denge .................. 125
9.4.1. Monopollü Rekabet Piyasasının Özellikleri ............... 125
9.4.2. Monopollü Rekabette Kısa Dönem Denge ................. 126
9.4.3. Monopollü Rekabette Uzun Dönem Denge ................ 127
9.4.4. Monopollü Rekabet ve Tam Rekabet Piyasalarının
viii
Karşılaştırılması........................................................... 128
10. Üretim Faktörleri Fiyat Analizi ........................................... 131
10.1. Faktör Piyasası ................................................................. 131
10.2. Faktör Talebi .................................................................... 131
10.2.1. Faktör Talebinin Özellikleri ................................. 132
10.2.2. Faktör İstihdam Kararının Oluşturulması ............. 134
10.3. Faktör Arzı ....................................................................... 134
10.4. Üretim Faktörleri ve Fiyatları .......................................... 135
10.4.1. Toprak ve Rant ..................................................... 135
10.4.1.1. Rantın Ortaya Çıkış Nedenleri ............... 135
10.4.1.2. Diferansiyel ve Mutlak Rant .................. 136
10.4.2. Emek ve Ücret ...................................................... 137
10.4.2.1. Emek Arzı ve Talebi .............................. 138
10.4.2.2. Piyasalara Göre Ücret ............................ 140
10.4.3. Kapital ve Faiz ...................................................... 141
10.4.3.1. Kapital Talebi ve Cari Faiz Oranı ........... 141
10.4.3.2. Kapital Arzı ve Denge Faiz Oranı .......... 142
10.4.4. Girişim ve Kâr ...................................................... 143
10.4.4.1. Kârın Özellikleri .................................... 143
10.4.4.2. Kârın Nedenleri (Kâr Teorileri) .............. 144
MAKROEKONOMİ
11. Milli Gelir Analizi .................................................................. 147
11.1. Milli Gelir ve İlgili Kavramlar .......................................... 147
11.1.1. Gayri Safi Milli Hasıla ............................................. 147
11.1.2. Safi Milli Hasıla ....................................................... 148
11.1.3. Milli Gelir ................................................................. 149
11.1.4. Kişisel Gelir ve Harcanabilir Kişisel Gelir ............... 149
11.1.5. Kişi Başına Milli Gelir ............................................. 151
11.1.6. Nominal ve Reel Milli Gelir ..................................... 151
11.2. Milli Gelirin Hesaplanması .............................................. 152
11.2.1. Ekonomide Kesimler Arasındaki Akımlar ............... 152
11.2.2. Üretim Yöntemi ........................................................ 154
11.2.3. Harcama Yöntemi ..................................................... 155
11.2.4. Gelir Yöntemi ........................................................... 156
11.3. Milli Gelirin Öğeleri .......................................................... 156
11.3.1. Tüketim ve Tüketim Fonksiyonu ............................. 157
11.3.2. Tasarruf ve Tasarruf Fonksiyonu ............................. 160
11.3.3. Yatırım ve Yatırım Fonksiyonu ............................... 162
11.4. Denge Milli Gelir Düzeyinin Belirlenmesi ....................... 164
11.4.1. Devlet Faaliyeti Olmayan Kapalı Ekonomide Denge
ix
Milli Gelir Düzeyi ...................................................... 164
11.4.1.1. Çarpan ve Denge Milli Gelir Düzeyi ........... 166
11.4.1.2. Hızlandıran ................................................... 169
11.4.2. Devlet Faaliyeti Olan Kapalı Ekonomide Denge Milli
Gelir Düzeyi ............................................................... 170
11.4.2.1. Devlet Harcamaları ve Milli Gelire Etkisi .... 170
11.4.2.2. Vergiler ve Milli Gelire Etkisi ..................... 173
11.4.3. Devlet Faaliyeti Olan Dışa Açık Ekonomide Denge
Milli Gelir Düzeyi ...................................................... 175
11.5. Milli Gelirin Dağılımı ........................................................ 177
12. Para ......................................................................................... 181
12.1. Paranın Tanımı ve Gelişimi ............................................... 181
12.2. Paranın İşlevleri ve Özellikleri ........................................... 182
12.3. Para Çeşitleri ...................................................................... 183
12.3.1. Mal Para ................................................................... 183
12.3.2. Madeni Para .............................................................. 183
12.3.3. Temsili Para .............................................................. 184
12.3.4. Kağıt Para ................................................................. 184
12.3.5. Ufaklık (Bozuk) Para ................................................ 184
12.3.6. Kaydi Para ................................................................ 185
12.4. Para Arzı ............................................................................ 186
12.4.1. Para Arzının Kontrolü ve Para Politikası Araçları ... 188
12.4.2. Merkez Bankasının Görevleri ................................... 189
12.5. Para Talebi ......................................................................... 189
12.6. Para Piyasasında Denge (Denge Faiz Oranı) ..................... 192
12.7. Paranın Değeri ile İlgili Teoriler ........................................ 193
12.7.1. Klasiklerin Miktar Teorisi ........................................ 193
12.7.1.1. İşlem Açısından Miktar Teorisi .................... 194
12.7.1.2. Para Tutumu Açısından Miktar Teorisi ........ 195
12.7.2. Keynesin Para Teorisi .............................................. 195
12.7.3. Monetaristlerin Miktar Teorisi ................................. 196
12.8. Devalüasyon ve Revalüasyon ............................................ 197
13. Enflasyon ................................................................................ 199
13.1. Enflasyonun Tanımı .......................................................... 199
13.2. Enflasyon Türleri ............................................................... 199
13.2.1. Talep Enflasyonu ...................................................... 199
13.2.2. Arz Enflasyonu ......................................................... 201
13.3. Enflasyonun Nedenleri ...................................................... 202
13.4. Enflasyonun Sonuçları ....................................................... 203
13.5. Enflasyonla Mücadale Araçları ......................................... 204
13.5. Deflasyon ........................................................................... 206
x
13.6. Stagflasyon ........................................................................ 206
14. İstihdam ve İşsizlik ................................................................ 207
14.1. İstihdam ve İlgili Kavramlar .............................................. 207
14.2. İstihdam ve Nüfusla İlişkisi ............................................... 208
14.3. İşsizlik ve Türleri ............................................................... 209
14.4. İşsizlik ile Enflasyon Arasındaki İlişki .............................. 210
14.5. İstihdam Teorileri .............................................................. 211
14.6. İstihdam ve Milli Gelirle İlişkisi ....................................... 213
14.7. İsithdam Düzeyi (Emek Piyasasında Denge) .................... 214
14.7.1. Klasiklerin Tam İstihdam Dengesi ........................... 215
14.7.2. Keynesin Eksik İstihdam Dengesi ............................ 216
15. Ekonomik Büyüme ve Kalkınma .......................................... 219
15.1. Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Kavramları ................... 219
15.2. Ekonomik Büyümeyi ve Kalkınmayı Etkileyen Faktörler 220
15.3. Az Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri ve Kalkınma ................. 221
15.4. Ekonomik Büyümenin ve Kalkınmanın Ölçülmesi ........... 223
15.5. Ekonomik Büyüme Teorileri ............................................. 225
15.6. Harrod-Domar Modeli ve Dengeli Ekonomik Büyüme .... 226
15.7. Türkiye’de Ekonomik Kalkınmanın Planlanması ............. 229
xi
KAYNAKLAR
ALKİN, E. 1974. İktisat. İÜ, İktisat Fakültesi Yayını, 436 s., İstanbul.
233
CASE, K. E., FAIR, R. C. ve Oster, S. M. 2011. Principles of
Economics (Tenth Edition). ISBN 13: 978-013-255291-2,
Pearson Education, 816 p., USA.
HAN, E. 2006. İktisada Giriş (6. Baskı). Nobel Yayın No: 1007, 307
s., Ankara.
ÖNEY, E. 1987. İktisadi Planlama (5. Baskı). Savaş Yayınları, 308 s.,
Ankara.
236
SAVAŞ, F. V. 1979. İktisadi Analiz. İTİA Yayın No: 307/534,
Sermet Matbaası, İstanbul.
237
TÜRKAY, O. 1986. Mikroiktisat Teorisi (Cilt I). AÜ, Siyasal Bilgiler
Fakültesi Yayın No: 551, 250 s., Ankara.
238
View publication stats