ΑΓΝΩΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ισοκράτης Φίλιππος 149–152 Άγνωστο Κείμενο

Εισαγωγή

Αφού ανέπτυξε την πλούσια επιχειρηματολογία του, για να πείσει τον Μακεδόνα
βασιλιά Φίλιππο να αναλάβει την πανελλήνια εκστρατεία εναντίον των Περσών, ο
Ισοκράτης φτάνει στο τέλος αυτού του επιστολικού του συγγράμματος.

Αδίδακτο Κείμενο

[149] Ταῦτ’ οὖν ἐξετάσας ἅπαντα καὶ διελθὼν πρὸς αὑτόν, ἢν μέν τι τῶν εἰρημένων ᾖ
μαλακώτερον ἢ καταδεέστερον τὴν ἡλικίαν τὴν ἐμήν, αἰτιῶ τὴν ἡλικίαν τὴν ἐμήν, ᾗ
δικαίως ἂν ἅπαντες συγγνώμην ἔχοιεν· ἢν δ’ ὅμοια τοῖς πρότερον διαδεδομένοις,
νομίζειν αὐτὰ χρὴ μὴ τὸ γῆρας τοὐμὸν εὑρεῖν ἀλλὰ τὸ δαιμόνιον ὑποβαλεῖν, οὐκ ἐμοῦ
φροντίζον, ἀλλὰ τῆς Ἑλλάδος κηδόμενον, καὶ βουλόμενον ταύτην τε τῶν κακῶν
ἀπαλλάξαι τῶν παρόντων καὶ σοὶ πολὺ μείζω περιθεῖναι δόξαν τῆς νῦν ὑπαρχούσης.
[150] οἶμαι δέ σ’ οὐκ ἀγνοεῖν ὃν τρόπον οἱ θεοὶ τὰ τῶν ἀνθρώπων διοικοῦσιν. οὐ γὰρ
αὐτόχειρες οὔτε τῶν ἀγαθῶν οὔτε τῶν κακῶν γίγνονται τῶν συμβαινόντων αὐτοῖς,
ἀλλ’ ἑκάστοις τοιαύτην ἔννοιαν ἐμποιοῦσιν, [151] ὥστε δι’ ἀλλήλων ἡμῖν ἑκάτερα
παραγίγνεσθαι τούτων. οἷον ἴσως καὶ νῦν τοὺς μὲν λόγους ἡμῖν ἀπένειμαν, ἐπὶ δὲ τὰς
πράξεις σὲ τάττουσι, νομίζοντες τούτων μὲν σὲ κάλλιστ’ ἂν ἐπιστατῆσαι, τὸν δὲ
λόγον τὸν ἐμὸν ἥκιστ’ ἂν ὀχληρὸν γενέσθαι τοῖς ἀκούουσιν. ἡγοῦμαι δὲ καὶ τὰ
πεπραγμένα πρότερον οὐκ ἄν ποτέ σοι γενέσθαι τηλικαῦτα τὸ μέγεθος, εἰ μή τις θεῶν
αὐτὰ συγκατώρθωσεν, [152] οὐχ ἵνα τοῖς βαρβάροις μόνον τοῖς ἐπὶ τῆς Εὐρώπης
κατοικοῦσι πολεμῶν διατελῇς, ἀλλ’ ὅπως ἂν ἐν τούτοις γυμνασθεὶς καὶ λαβὼν
ἐμπειρίαν καὶ γνωσθεὶς οἷος εἶ τούτων ἐπιθυμήσῃς ὧν ἐγὼ τυγχάνω συμβεβουλευκώς.
αἰσχρὸν οὖν ἐστι καλῶς τῆς τύχης ἡγουμένης ἀπολειφθῆναι καὶ μὴ παρασχεῖν σαυτὸν
εἰς ὃ βούλεταί σε προαγαγεῖν.

Παρατηρήσεις

1) Να μεταφρασθεί το απόσπασμα: «Ταῦτ’ οὖν ἐξετάσας… τῆς νῦν ὑπαρχούσης»

Μονάδες 10

2) Πώς ο Ισοκράτης χρησιμοποιεί το θείο για να πείσει τον Φίλιππο να αναλάβει την
αρχηγία της εκστρατείας εναντίον των Περσών;

Μονάδες 10

3) α) «τῶν κακῶν ἀπαλλάξαι τῶν παρόντων καὶ σοὶ πολὺ μείζω περιθεῖναι δόξαν
τῆς νῦν ὑπαρχούσης»: να μετατρέψετε τις μετοχές και τα απαρέμφατα του
αποσπάσματος σε β΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή (4 μονάδες)
β) Να επιλέξετε τρεις αντωνυμίες θηλυκού γένους και να γράψετε τη γενική
πληθυντικού. (3 μονάδες)
γ) Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις:
αἰτιῶ: β΄ ενικό οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή
καταδεέστερον: κλητική ενικού αρσενικού γένους στο θετικό βαθμό
γνωσθεὶς: δοτική πληθυντικού (3 μονάδες)

Μονάδες 10

4) α) Ταῦτ’ οὖν ἐξετάσας ἅπαντα… ἅπαντες συγγνώμην ἔχοιεν: να εντοπίσετε τον

υποθετικό λόγο του αποσπάσματος, να βρεθεί το είδος και να τον μετατρέψετε ώστε
να δηλώνει το μη πραγματικό. (4 μονάδες)
β) ᾗ δικαίως ἂν ἅπαντες συγγνώμην ἔχοιεν: να δικαιολογήσετε την εκφορά της
πρότασης (3 μονάδες)
γ) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους: σὲ ,τοῖς ἀκούουσιν, τὸ μέγεθος (3
μονάδες)

Μονάδες 10
 ΑΓΝΩΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ισοκράτης Φίλιππος 149–152

Μετάφραση

Όλα αυτά λοιπόν αφού καλά τα μελετήσεις και τα συζητήσεις με τον εαυτό σου σε όλο τους
το βάθος, αν κάτι από όσα σου είπα σου φανεί κάπως άτονο και οπωσδήποτε κατώτερο από
τις προσδοκίες σου, να το αποδώσεις μόνο στην ηλικία μου, που όλοι θα την έβλεπαν
δικαιολογημένα με κάποια επιείκεια. Αν όμως σου φανούν όμοια με αυτά που πιο παλιά
υποστήριξα, είναι ανάγκη να πεισθείς πως δεν είναι τα γηρατειά μου που τα επινόησαν, αλλά
μου τα είχε υποβάλει κάποια δύναμη θεϊκή, που φυσικά δε νοιάζεται για μένα, αλλά για την
Ελλάδα και θέλει και αυτή να απαλλάξει από τα σημερινά δεινά της, αλλά και εσένα να σε
περιβάλλει με δόξα μεγαλύτερη από όση έχεις τώρα.

Ερώτηση Κατανόησης

Στο τέλος του επιστολικού του συγγράμματος και έχοντας ως πρόθεση να πείσει τον Φίλιππο
να αναλάβει την αρχηγεία της εκστρατείας εναντίον των Περσών επιστρατεύει το θείο.
Συγκεκριμένα, αναφέρει πως χωρίς το «δαιμόνιον» κρύβεται πίσω από τα επιχειρήματά του
διότι η θεϊκή δύναμη δεν διαμορφώνουν και δεν καθορίζουν άμεσα τις καταστάσεις αλλά
φτιάχνουν έτσι τις περιστάσεις ώστε οι πράξεις των ανθρώπων να είναι καθοριστικές (οὐ γὰρ
αὐτόχειρες… παραγίγνεσθαι τούτων). Έτσι, λοιπόν, ο Ισοκράτης επικαλείται τη θεϊκή
δύναμη ως αυτή που του έδωσε τα επιχειρήματα ώστε να πείσει τον Φίλιππο ο οποίος και
αυτός επιλέχτηκε από τους θεούς ως αυτός που θα αναλάβει την αρχηγία (οἷον ἴσως καὶ νῦν
τοὺς μὲν…σε τάττουσι). Μάλιστα, θεωρεί πως οι θεοί πάντα «συντρόφευαν» τις ενέργειες
του Φιλίππου ώστε να είναι έτοιμος να αναλάβει την αρχηγεία (ὅπως ἂν ἐν τούτοις
γυμνασθεὶς καὶ λαβὼν ἐμπειρίαν καὶ γνωσθεὶς οἷος εἶ τούτων ἐπιθυμήσῃς…). Επομένως,
ο Ισοκράτης παρουσιάζει στον Φίλιππο την ανάληψη της ευθύνης της εκστρατείας ως θεϊκή
επιθυμία την οποία πρέπει να υπηρετήσει.

Γραμματικές Παρατηρήσεις

α) ἀπηλλάχατε, παραγεγόνατε, περιτεθείκατε / περιτεθήκατε, ὑπήρχατε

β) ὧν, τούτων, τοιούτων
γ) ᾐτιῶ, καταδεές, τοῖς γνωσθεῖσι

Συντακτικές Παρατηρήσεις

α) Υπόθεση: ἢν μέν … τὴν ἐμήν Απόδοση: Ταῦτ’ οὖν ἐξετάσας… αἰτιῶ τὴν ἡλικίαν τὴν
ἐμήν: Πρόκειται για υποθετικό λόγο που δηλώνει το προσδοκώμενο.

Μη πραγματικό: εἰ… ἦν/ ἄν ᾐτιῶ

β) Η αναφορική πρόταση εκφέρεται με δυνητική ευκτική για να δηλώσει ο συγγραφέας μια

ενέργεια δυνατή στο παρόν και το μέλλον.
γ) σὲ: υποκείμενο στο απαρέμφατο ἂν ἐπιστατῆσαι (ετεροπροσωπία)
τοῖς ἀκούουσιν: επιθετική μετοχή ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο
ὀχληρὸν
τὸ μέγεθος: ετερόπτωτος προσδιορισμός, αιτιατική της αναφοράς στο τηλικαῦτα