BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME

DERS NOTLARI
Öğr. Gör. Eşref Boğar (ebogar@pau.edu.tr)
Pamukkale Üniversitesi
Teknoloji Fakültesi
Biyomedikal Mühendisliği
1
BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME
DERS NOTLARI

HAFTA 1

2
 Fizik

BİYOMEDİKAL/TIBBİ GÖRÜNTÜLEME
Görüntü Biyoloji
İşleme
• Biyomedikal Görüntüleme Sistemleri
• Biyomedikal Görüntüleme Cihazları
• Biyomedikal Görüntü İşleme

Matematik Tıp

3
 Fizik

BİYOMEDİKAL/TIBBİ GÖRÜNTÜLEME
Görüntü Biyoloji
İşleme
• Biyomedikal Görüntüleme Sistemleri
• Biyomedikal Görüntüleme Cihazları
• Biyomedikal Görüntü İşleme

Matematik Tıp

4
5
 Yıllar Boyunca Biyomedikal Görüntüleme
• 20. yüzyıldan önce birinin içinde ne olduğunu bilmek veya görmek istiyorsak,
insanların içini açmaya (parçalamaya) ihtiyacımız vardı.
• Genellikle herhangi bir anestezi, maske veya eldiven olmadan yapılırdı.

6
• Kasım 1985 yılında Wilhelm Rontgen Katot ışın tüpleri (Crooke’s tube) üzerinde
çalışmalar yaparken röntgen cihazını rastlantıyla keşfetti. Ne keşfettiğini, kimsenin
yapmadığını bilmiyordu, ama bu sihirli ışınlar elleri dahil birçok şeyi görebiliyordu.
• 1901 yılında Fizik Nobeli kazanmıştır.

Wilhelm Rontgen
7
• X ne demek?

8
• Kim milyoner olmak ister sorusu:

• Wilhelm Röntgen’in X ışınlarını kullanarak çektiği ilk görüntü hangisidir?

9
10
• Bu keşiften sonra herkes çıldırdı!!!

11
• Radyasyon maruziyetinden dolayı birçok insanın hastalandığı birkaç on yıl sonra,
röntgenin ne olduğu, röntgen dozunun nasıl sınırlandırılacağını ve faydalı tıbbi
görüntülerin nasıl güvenli bir şekilde çekileceği öğrenildi.

12
• Bu ilk görüntüleme yöntemine projeksiyon röntgeni veya projeksiyon
radyografisi denir. Tıp için büyük bir patlamaydı ve ilk defa bir insanın
bedenini açmadan (kesilebildi !).

13
• Ancak, hala bir sorun vardı! Projeksiyon röntgeni, içinden geçen x-
ışınlarının bir yansıması veya gölgesini üretti. Tüm derinlik bilgileri
kayboldu! Yararlı, ancak çokta kullanışlı değildi!

14
• Hounsfield ve Cormack gerçekten büyük bir fikirle 1960’lara giriş yaptı!

15
• Tek bir projeksiyon röntgeni yerine, farklı açılardan birçoğunu alırsam ne olur?

16
• Tabii bu işe yaradı! Şimdi bilgisayarlı tomografi (BT) olarak adlandırılıyor
ve sayısız hayat kurtardı. Ayrıca Hounsfield ve Cormack 1979 Nobel Tıp
Ödülü'nü kazandı.

17
• 2011 yılında 500.000'den fazla BT tarayıcısının 200 milyondan fazla tarama
ürettiği tahmin edilmektedir.

18
• BT'nin başarısı bilgisayar tabanlı tıbbi görüntüleme sistemlerinde (veya
tomografik sistemlerde) bir devrim başlattı.

19
• Temel modern tıbbi görüntüleme, tıptan ziyade tıbbi aletler, sinyaller ve görüntü
işleme ile ilgilidir!

20
 Bu dersi neden seviyorum?
İki sebep:
1. Tıbbi görüntüleme, bugüne kadar öğrendiğiniz birçok konuyu yararlı ve zarif bir
şekilde bir araya getirir. Konu, fizik, enstrümantasyon, sinyaller ve sistemler,
bilgisayar bilimi, matematik, fizyoloji, biyoloji ve tıbbı bir asil amaç için
birleştiriyor.
2. Büyülü bir şey var!

21
 Bu dersin kazanımları nelerdir?

• Biyomedikal görüntüleme cihazları hakkında genel bilgileri öğrenebilme

• MATLAB yazılımını kavrayabilme

• Biyomedikal görüntüleri MATLAB programı ile işleyebilme

• Tıbbi görüntülerin arşivlenmesi ve iletilmesini kavrayabilme

22
BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME
DERS NOTLARI

HAFTA 2

23
Anatomik Düzlemler (Kesitler)

24
Tıp teknolojisinde ve Tıp terminolojisinde iki terimin açıklanması önemli ve
gereklidir. Bu terimler Teşhis (Tanı) ve Tedavi’dir. Bu terimler birbirine
oldukça çok karıştırılmaktadır.
• Teşhis (Tanı) = Hekimin çeşitli cihazlar yardımıyla ya da cihazlar olmadan
hastanın şikâyetinin nedenini belirlemesidir.
• Tedavi = Hekimin teşhis evresinden sonra hastanın belirlenen şikayetini
giderme işidir.
• Görüntüleme = Hastanın, şikayetli vücut bölgesinin çeşitli yollarla teşhis
amaçlı incelenmesidir. Bir tür teşhis (tanı) yöntemidir.

25
Biyomedikal Görüntülemenin Geleceği

YAPAY ZEKA’dır.

26
 Tıpta Kullanılmakta olan tıbbi görüntüleme sistemleri?

OCT (Optics Coherenz Tomography): CT (Computed Tomography): Bilgisayarlı tomografi (BT)

Optik Kohorenz Tomografi

MRG & MR : Manyetik Rezonans Görüntüleme

SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography):

USG (Ultrasonografi): Ultrason Tek Foton Emisyon Tomografisi

PET (Positron Emission Tomography): Pozitron Emisyon Tomografisi 27

BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME
DERS NOTLARI

HAFTA 3

28
 Tıpta Kullanılmakta olan tıbbi görüntüleme sistemleri?

OCT (Optics Coherenz Tomography): CT (Computed Tomography): Bilgisayarlı tomografi (BT)

Optik Kohorenz Tomografi

MRG & MR : Manyetik Rezonans Görüntüleme

SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography):

USG (Ultrasonografi): Ultrason Tek Foton Emisyon Tomografisi

PET (Positron Emission Tomography): Pozitron Emisyon Tomografisi 29

 Tıbbi Görüntüleme Yöntemlerinin Ana Prensipleri
Görüntüleme yöntemlerindeki üç ana prensip:
1- Transmisyon (geçme): Röntgen ve bilgisayarlı tomografi
2- Emisyon (yayma): Radyonüklid görüntüleme
3- Refleksiyon (yansıma): Ultrasonografi

30
 Transmisyon (geçme)

Bu prensibe dayanan görüntüleme yöntemlerinde kullanılan enerjinin,

organizmayı geçerek karşı taraftaki alıcıya ulaşması gerekir. Burada enerji
kaynağı ve alıcı farklıdır. Röntgen ve bilgisayarlı tomografi yöntemlerinde
bu prensip geçerlidir.

31
 Emisyon (yayılma)

• Bu görüntülemede, enerji kaynağı vücuttadır. Görüntüyü oluşturmak için

vücuttan salınan enerjinin alınması ve işlenmesi gerekir.
• Vücutta sinyal veren enerjiyi oluşturabilmek için ya radyonükleid
görüntülemede olduğu gibi birtakım radyonükleid maddelerin değişik
yollarla doku ve organlara ulaştırılması gerekmektedir ya da Manyetik
rezonans görüntülemede (MRG) olduğu gibi radyo-frekansla dokuların
uyarılması gerekir.

32
 Refleksiyon (yansıma)

Bu prensipte; enerji kaynağı ve alıcı aynı taraftadır. Üretilen enerji

organizmaya gönderildikten sonra, yansıyan enerji toplanarak görüntü
oluşturulur. Ultrasonografi, bu prensibe göre çalışır.

33
34
Tıbbi Görüntüleme Sistemlerinin Özellikleri

35
Radyoloji Bölümü Nükleer Tıp Bölümü Göz Hastalıkları Bölümü
• X-ray grubu • Gamma Kamera • OCT
• BT • PET
• MRG • SPECT
• USG

36
X-IŞINI GÖRÜNTÜLEME
Attenüasyon:
Attenüasyon, X-ışını demetinin maddeden (doku) geçerken absorpsiyon
veya sapma sonucu şiddetinin azalması demektir.

37
X-IŞINI GÖRÜNTÜLEME

X-Ray

• Yüksek enerjili bir fotonlardan oluşan bir ışın insan vücudundan geçerken
subatomik parçacıklarla çarpıştığı zaman fotonlardan bir kısmı zayıflar
veya bloke olur. Hava, X-ışınını hemen hemen hiç etkilemezken, metal
tamamına yakınını bloke eder. (Bu durumda yoğunluk ve ayrıca kalınlık
dikkate alınmalıdır.)

38
X-IŞINI GÖRÜNTÜLEME
Beer-Lambert kanunu:
Bir ortamdan geçen ışık miktarı, ışığın ortam içinde kat ettiği yol ve ortam
konsantrasyonu ile logaritmik olarak ters orantılı, emilen ışık miktarı ise
doğru orantılıdır.

39
• Radyografi, bir organın röntgen ışınlarıyla film üzerine görüntüsünün
alınmasıdır.
• Radyoskopi (Fluoroskopi), organın arka tarafına film yerine bir dedektör konup
organdan geçen ışınım toplanarak bir monitöre aktarılmasına denir.
• Radyoskopinin radyografiden farkı, görüntünün canlı olarak (Real-time)
izlenebilen dinamik bir inceleme şekli olmasıdır.
• Mamografi, memedeki yapısal değişiklikleri gösteren bir inceleme yöntemidir.
• Anjiyografi, diğer adıyla arteriyografi, kan damarlarının ve vücuttaki organların
içini, yani lümenini görselleştirmek için kullanılan, atardamar, damar ve kalp
odacıklarına özel ilgi gösterilen tıbbi bir görüntüleme tekniğidir.
Lütfen okuyunuz: https://turkradyolojiseminerleri.org/content/files/sayilar/14/buyuk/1-22.pdf

40
Radyografi görüntüsü

41
Radyoskopi görüntüsü

42
Mamografi görüntüsü

43
Anjiyografi görüntüsü

44
 ÖZET: X-Ray
İlk görüntüleme yaklaşımı (Wilhelm Röntgen, 1985 yılında bulundu.)
Avantajları:
• Tek görüntüyle en çok veri taşıyan yöntem,
• Uzaysal çözünürlüğü yüksek
• İncelemelerin kısa olması,
• Çocuklarda genel anestezi gerektirmemesi,
• Basit olması, noninvaziv ve ucuz olması
• BT ile karşılaştırıldığında düşük radyasyon içermesi
Dezavantajları:
• Düşük kontrast çözünürlüğü
• 3 boyutlu bilgi vermemesi
• Kemikler, önemli tanı verilerini örtebilmesi
45
 ÖZET: X-Ray
Genellikle, göğüs (akciğerdeki sorunları) ve kemik kırıklarını, çatlaklarını
vb. kontrol etmede kullanılır.

46
BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME
DERS NOTLARI

HAFTA 6

47
 Bilgisayarlı Tomografi Cihazı (BT)

Computed/Computerized Tomography (CT)

1975 yılında Siretom BT tarayıcısının Günümüz BT tarayıcısının oluşturduğu

oluşturduğu 128x128’lik beyin görüntüsü 512X512’lik beyin görüntüsü
48
 Bilgisayarlı Tomografi Cihazı

• Bilgisayarlı tomografi (computerized/computed tomography) kelime anlamıyla; eski yunanca

kelimeler olan TOMO (kesit) ve GRAPHY (görüntü) ‘den oluşmuştur. Anlamı bilgisayarlı
kesit görüntüsü oluşturmadır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) 1972 yılında Hounsfield ve Ambrose adında iki bilim adamı
tarafından tüm bilim dünyasına tanıtıldı.

• BT’nin temeli Röntgen cihazlarında kullandığımız X-Ray TUBE (X-Işını Tüpü) teknolojisine
benzer bir yapıya dayanır. Bilgisayarlı Tomografi Cihazı anlaşılacağı üzere kesit görüntülerini
MR cihazının aksine manyetik dalgalar yerine; X-ışınları kullanarak yapar.
• Bu özelliğiyle BT cihazı kurulumunun yanı sıra özel yalıtıma da ihtiyaç duyar.
49
• Bilgisayarlı tomografi X-ışını (röntgen) kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin
kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir.
• BT, X-ışını cihazlarının en gelişmişidir.
• BT, X-ışınlarının doku tarafından tutulması fizik ilkesine dayanan kesitsel bir
görüntüleme yöntemidir.
• X-ışınlarının doku tarafından tutulması, dokuyu oluşturan maddelerin atom
numaralarına bağlıdır. (Kurşun?)
• Atomların elektron bulutlarıyla etkileşen X ışınları, enerji düzeylerine bağlı olarak yok
olur, sapar ya da bir değişikliğe uğramadan yoluna devam eder. Bu etkileşim sonucu,
başlangıçta gönderilen X-ışını demetindeki zayıflama, görüntülemeyi sağlar.
• BT cihazının etkili olduğu dokuları ve vücut bölgelerini incelediğimizde daha çok yapısı
ve çalışma prensibi itibariyle kemikli dokuların incelenmesinde, yumuşak
dokularınkine oranla daha başarılıdır.
50
• İnceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi cihazının masasında hareket etmeksizin
yatırılır. İstenilen görüntüyü elde etmek için ihtiyaç duyulan kesitlere uygun gelecek
şekilde masa manuel ya da uzaktan kumanda ile cihazın ''gantry'‘ adı verilen açıklığına
sokulur.
• Bir bilgisayara bağlı olan bu Cihaz; X-ışını tüpünü masa uygun kesit pozisyonuna geldiği
anda aktifleştirerek gantry’de bulunan dedektörleriyle hastadan geçen ve görüntü
bilgilerini taşıyan X-ışını demetlerini absorbe eder.
• Dedektörden gelen veriler bir Analog Dijital Çevirici kullanılarak sayısal verilere
dönüştürülür ve bu görüntü bilgileri BT cihazının görüntü bilgisayarlarında işlenerek BT
görüntüleri oluşturulur.

51
Diğer bir ifadeyle, BT donanımı basitçe hasta
masasının içinde hareket ettiği bir açıklığın
çevresinde karşılıklı olarak konumlandırılmış bir X
ışını tüpü ve bu tüpten kaynaklanıp hastayı geçerek
kendisine ulaşan X ışınlarını saptayan dedektör
sisteminden oluşur (Resim 1). BT sisteminin,
içerisine tüp ve dedektörlerin yerleştirildiği, ortasında
bir açıklık bulunan parçası "gantry" olarak
adlandırılır. Çekim boyunca X ışını tüpü hasta
çevresinde sürekli bir dönüş hareketi gerçekleştirir.
Dedektörler bedenden geçerken zayıflayan X
ışınlarının yoğunluğunu ölçer. Dedektörden
kaynaklanan sinyal bir bilgisayar sistemince işlenerek
çeşitli matematiksel işlemler sonucu kesitsel
görüntüye dönüştürülür.

52
• Sonuçta dokuların birbiri ardı sıra kesitsel görüntüleri
oluşturulmuş olur.
• Oluşturulan görüntüler bilgisayar ekranından izlenebilir ya da
bu görüntüler filme aktarılabileceği gibi gerektiğinde tekrar
bilgisayar ekranına getirmek üzere optik diskte de
depolanabilir.
• Özet olarak Bilgisayarlı Tomografi Cihazı X-Işınları yardımı
ile vücuttan yatay kesitler alarak çalışan bir tanı ve teşhis
cihazıdır.

53
Genel Kavramlar:
Kolimasyon; X ışını demetinin görüntülenecek beden alanına gönderilmeden önce kesit kalınlığını belirlemek
üzere aksiyel düzlemde sınırlandırılması anlamına gelir. BT incelemelerinde kesit kalınlığı, incelemenin amacına
göre değişmekle birlikte 1 mm'nin altına indirilebilir. Seçilen kesit kalınlığı görüntü çözünürlüğünü etkileyen bir
değişkendir (Resim 2).

BT görüntüsü; boyutu 256 x 256, 512 x 512, 1024 x 1024 gibi değişen sayıda görüntü elemanlarından oluşan bir
matristen ibarettir. Bu görüntü elemanlarına piksel denir. İncelenen kesitte her piksel bir hacmi temsil eder. Bu
hacim, voksel olarak adlandırılır.

Atenüasyon; X ışınının dokudan geçerken zayıflamasını tanımlar. Zayıflama, dedektörler tarafından algılanır,
hesaplanır ve her piksel için bir atenüasyon değeri atanır. Bu değer görüntüye dönüştürülürken her rakama karşılık
bir gri ton atanır.
54
 BT Görüntü Oluşumu
BT görüntüsü bir kesit görüntüsüdür. Kesit görüntü oluşturabilmek için yapılan işlemler sırasıyla şöyle özetlenebilir.
• İlk koşul X-ışını tüpünün, kesit düzlemi çevresinde 360 derece dönerek dar bir X-ışını demeti göndermesidir. X-ışınları vücuda
gönderilirken ölçülür, vücudu geçtikten sonra ölçülür, aradaki fark hesaplanarak dedektörlerin karşısına gelen dokunun X-
ışınını ne oranda tuttuğu bulunur ve görüntü bu çok sayıdaki ölçümlerden karmaşık bilgisayar işlemleriyle oluşturulur.
• Bütün dijital görüntülerde olduğu gibi BT’de de görüntü küçük resim elementlerinden (piksellerden) oluşur. Buna görüntü
matrisi denir. Piksel sayısı görüntünün iki kenarındaki piksel sayısının çarpımı şeklinde gösterilir ve günümüzdeki aygıtlarda bu
sayı genellikle 512x512’ dir.
• BT’de görüntüler aslında iki boyutlu değildir; bizim tarafımızdan belirlenen bir kalınlıkları vardır. BT’de ölçüm yapılan
birimler piksel değil, tabanını pikselin, yüksekliğini kesit kalınlığının yaptığı dikdörtgen prizmalardır. Bu prizmalara volüme
(hacim) elementi anlamına gelen voksel adı verilir. Örneğin kesit kalınlığını 5 mm olarak seçmişsek, görüntü matrisi 512x512
olan bir BT aygıtında , 25 cm’lik bir alanın (D) görüntüsünde piksel boyutu yaklaşık 0.5x0.5 mm2 , voksel hacmi ise 0.5x0.5x5
mm3 olacaktır. Kesit kalınlıkları 0.5 mm’ye düşürülen modern aygıtlarda vokseller küp şeklinde olabilir.

Piksel (a x b) ve voksel (a x b x d), D: görüntü alanının çapı

55
• Dedektörlerin ölçtüğü ve dijitalize ettiği değerler, bilgisayarlar aracılığıyla her vokselin X-ışınlarını tutma
değerlerine dönüştürülür. Bu işlem suyun X-ışınını tutma değerini 0 kabul eden, bir ucu –1000 diğer ucu +3,095
(1000 üstü metaller) olan bir cetvele göre yapılır. Bu cetvele, yöntemi geliştirenlerden biri olan İngiliz fizikçisi
Hounsfield’den dolayı Hounsfield cetveli ve bu cetveldeki sayılara da BT ünitesi veya Hounsfield ünitesi (HÜ) adı
verilir.

Sistemin bilgisayarları bu cetvele göre tüm voksellere bir sayı verir. Bu

sayı, yoğunluğu sudan yüksek olan dokularda artı, düşük olanlarda ise
eksi değerlerdedir .

Sistemin yapacağı son işlem Hounsfield cetveline göre sayısal değerler

almış vokselleri, aldıkları sayılara uyan siyah, beyaz ve aradaki gri
tonlarla boyamaktır. Bunun için artı ucu beyaz, eksi ucu siyah olan gri
bir cetvel kullanılır (gri skala).

Hounsfield ölçeği

56
Orijinal/ham Görüntü

57
Referans şekil: Noise reduction and functional maps image quality improvement in dynamic CT perfusion using a new k-means clustering guided bilateral filter (KMGB)
 BT Kullanım Alanları

• Göğüs kafesi ve batın içi görüntülemelerde kullanım alanı çok geniştir. Özellikle bu bölgelerde var olan kitlelerin
sınırlarını ve çevreye yayılmalarını açıkça ortaya koyar.
• Kafa içi incelemelerde BT ilk başvurulan yöntemdir. En sık kullanıldığı alan ise kafa içi kanamaların acil olarak
görüntülenmesini gerektiren durumlardır. BT anjiografi ile damar içi darlıklar gösterilebilir.
• Orta kulak içi kemikçiklerin ve yumuşak dokuların incelenmesi ile kafadaki içi hava dolu boşluklar olan sinüslerin
incelenmesinde ilk tercih edilen görüntüleme yöntemidir.
• Omurgada hem kemiklerin hem de disk gibi yumuşak dokuların incelenmesini sağladığı için ortopedide, özellikle bel
fıtıklarında önemli yeri vardır.
• Bir organdaki kitlenin sınırlarını ve büyüklüğünü gösterebileceği gibi, farklı fazlarda yapılan incelemelerde, dokunun
yapısı hakkındaki önemli ipuçlarını başka bir girişim gerektirmeden verebilir.
• Kanserlerin teşhis ve evrelemesinde önemli yere sahiptir

58
 ÖZET: BT

Bilgisayarlı tomografi X-ışını (röntgen) kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel

görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir.
Avantajları:
• 3 boyutlu (kesitsel) bilgi vermesi,
• Yüksek çözünürlüğü,
• Çok iyi anatomik bilgi vermesi,
• MRI / PET ile karşılaştırıldığında hızlı tarama.
Dezavantajları:
• İyonizan radyasyon,
• Yumuşak dokular iyi ayırt edilemez.
59
BMM 315 BİYOMEDİKAL GÖRÜNTÜLEME
DERS NOTLARI

HAFTA 7

60
 Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

Magnetic Resonance İmaging (MRI)

First Magnetic Resonance images of the brain,

acquired in Spain on December 14, 1983. Spin- Günümüz MRG beyin görüntüsü
Echo T1. Centre Diagnòstic Pedralbes. Barcelona.
(Source: [Gili 2007]) 61
 Manyetik Rezonans Görüntüleme Tarihi

‘Manyetik rezonans görüntülemenin tarihi, Nükleer Manyetik Rezonans

(NMR)'yi keşfeden ve temel fiziğini tanımlayan birçok araştırmacıyı içerir,
ancak 1971'de Paul C. Lauterbur tarafından icat edildiği kabul edilir (Lauterbur,
1973). MRG’nin geçmişi 1924 yılında hidrojen atomunun manyetik özellik
göstermesi keşfine kadar dayanır (Pauli, 1924). Sonrasında Isidor Rabi,
maddelerin manyetik özelliklerine ilişkin veriler sağlayabilen ilk temel NMR
cihazını geliştirdi (Rabi, 1937). Ancak, iki büyük sınırlamadan muzdaripti. İlk
olarak, cihazın sadece gaz halindeki materyalleri analiz edebilmesi ve ikincisi,
sadece bu materyallerin dolaylı ölçümlerini sağlayabilmesi. Bu sınırlamalar
Bloch ve Purcell tarafından 1946’da ortaya konulan çalışmalarla aşıldı (Bloch
1946; Purcell 1946; Purcell ve ark., 1946). Richard Ernst tarafından 1975 yılında
Fourier Transform tekniği tanımlandı (Kumar ve ark., 1975). Bütün bu
çalışmalar sonucunda, tüm vücut MR görüntüsü 1977 yılında Raymond
Damadian tarafından elde edildi (Damadian, 1977). Sonrasında multiplanar
görüntüleme, kontrast madde kullanımı, hızlı görüntülüme sekansları ve
fonksiyonel MR gibi gelişmeler artan ilgiyle ve teknolojik gelişmelerin de
yardımıyla MR tekniğinin gelişmesini sağladı’.
Türkiye’de ilk defa 1989 yılında İzmir’de Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp
Fakültesi kullanılmaya başlanmıştır.

Yüksel, Z . (2019). Manyetik Rezonans Görüntüleme Fizik Temelleri ve Sistem Bileşenleri . Black Sea Journal of Engineering and Science , 2 (2) , 57-65 . 62
 MR Cihazı

• MR cihazı adından kolayca anlaşılacağı üzere manyetik titreşim anlamına gelir ve

görüntü oluşturma ilkesi manyetizmaya dayanır.
• Rezonans: fizikte bir malzemenin/atomun kendine has titreşim frekansı demektir.
• Cihaz manyetik alan altında atomların manyetik alan yönüne yönelmesi ve belirli bir
frekansta salınım yapmalarına dayanır.
• Üzerlerine Radyo Dalgaları uygulanan bu atomlar belirli bir frekansta bu radyo
dalgalarını geri yansıtacaklardır.
• Bu yansıyan dalgaları alan MR cihazı görüntülerini oluşturur.

63
MR ile BT karşılaştırma (Beyin görüntüsü)

64
 MR Hakkında

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), canlıların iç yapısını görüntüleme amacıyla daha çok tıpta
kullanılan bir yöntemdir.
• Dokudaki hidrojen atomlarının yoğunluklarına ve hareketlerine göre görüntü oluşturur.
• MR’da radyasyon kullanılmaz, onun yerine manyetik alanla vücuttaki hidrojen atomlarının
çekirdeklerindeki proton uyarılır.
• MR cihazında dünyanın manyetik alan gücünün yaklaşık 20 bin katı bir manyetik alan kullanılır.
• MR cihazları 0.2 Tesla ile 3 Tesla arasında manyetik alan gücüne sahip cihazlardan oluşmaktadır.
• MR görüntülemenin, canlı organizma üzerinde şu ana kadar kanıtlanmış herhangi bir zararı yoktur.
Çünkü MR; manyetik kuvvet ve radyo dalgaları yardımıyla vücut doku ve organlarını görüntüleyen bir
yöntemdir.

65
MR Hakkında

66
 MR Hakkında
• Neden H atomu? (%70)
• Neden süper iletken magnet kullanılır? (Direnç sıfır) (-269 C = +4 K : Soğutma işlemi için sıvı Helyum , Nitrojen)
• Neden Gradiyent Sargılar kullanılır?
 Sinyal lokalizasyonu yapabilmek amacı ile manyetik alanı her üç düzlemde de kontrollü olarak değiştiren sargılardır.
 Uzaysal olarak aksiyal , sagital ve koronal olmak üzere üç temel düzlem bulunduğundan gradiyent koiller de üç düzlem yönünde üç takımdan oluşmuşlardır.

• Radyofrekans (RF) Sargıları ne işe yarar?

 İncelenen dokulardaki hidrojen çekirdeklerini uyarmak için RF pulse gönderen ve dokulardan gelen sinyalleri saptayan koil adı verilen parçalardır.

• H atomunun 1 T manyetik alandaki frekansı? (42,6 MHz)

https://www.youtube.com/watch?v=SqCQgPI1lMM&t=2s 67
Frekans ve Faz kodlama

68
MR Görüntüsü Oluşturma

69
 MR Cihazının Kullanım Alanları

• MR yumuşak dokularda maksimum kontrastlama ve görüntüleme yeteneğine sahiptir. Bu sayede MR ile yumuşak
dokulardaki lezyon ve patolojik dokular kolayca incelenebilir.
• Yumuşak dokularda H+ iyonu sadece H2O ile bulunmamaktadır, H+ iyonu karbon ( C) odaklı moleküllerde de Oksijen
elementi ile beraber bulunmaktadır. Buna en uygun örnek ise insan dokusunda bulunan Proteinlerdir.
• MR cihazı genel anlamda, tümörlerin ve patolojik dokuların tespitinde kullanılır ve bu tür dokuların ortak özelliği olan
kontrolsüz büyüme ve yoğunlaşma eğilimleri nedeniyle diğer dokulardan kolayca kontrast farkları ayırt
edilebilmektedir.
• Kontrolsüz büyüyen ve ilerleyen patolojik doku birbirinin aynı hücre yapılarına sahip olur. Yine bunun yanı sıra diğer
normal dokuların aksine kan damarları yapısal olarak daha yoğun olur.
• MR kontrastlamada dokuların bu özelliği nedeniyle diğer dokulardan kolayca ayırt edilebilmektedir.

70
 MR Cihazının Kullanım Alanları

• Sonuç olarak Manyetik Rezonansta doku kontrast özelliği diğer görüntüleme cihazlarına oranla çok daha iyidir.
• Manyetik Rezonans Cihazı;
 Beyin lezyonlarının görüntülenmesi ve incelenmesinde.
 Akciğer, Bronş ve Soluk Borusu detaylı incelenmesinde.
 Böbrek, İdrar yolları ve mesane incelenmesinde.
 Eklem yerleri ve romatizmal bulgularda.
 Sporcu sakatlanmalarında.
 Testis ve vajina gibi ürogenital organların genel incelemesinde.
 Bağırsak ve batın incelemelerinde vb. yumuşak doku görüntüleme ve incelemesinde sıklıkla kullanılır.
 Örnek olarak Beyin Omurilik Zarının yırtılması sonucu oluşan komplikasyonlar ancak hastanın MR cihazına sokulması ile anlaşılabilmektedir.

71
 MR Cihazının Diğer Görüntüleme Yöntemlerin Nazaran Eksiklik ve
Üstünlükleri

Rezolüsyon (Resolution- Çözünürlük)

Sensitivite (Sensitivity- Duyarlılık)
Spesifisite (Specificity- Belirlilik)
• MR cihazının uzay rezolüsyonu Bilgisayarlı Tomografi cihazınınkinden çok farklı değildir. 64x64 düşük matris değeriyle başlayan MR bugünlerde
256x256 hatta 512x512 yüksek matris değerlerinde yüksek rezolüsyonlu görüntüler üretebilmektedir. Yani cihazın rezolüsyonu yüksektir.
• MR çalışma prensibi doğrultusunda yumuşak dokuları BT ye ve diğer nükleer görüntüleme cihazlarına oranla daha iyi görüntüleyebilmesi; cihazın
doku kontrastı özelliğinin diğer görüntüleme tekniklerinden belirgin olarak daha üstün olduğunu gösterir. Bu durum MR’ın sensitivitesinin daha
üstün olduğunu göstermektedir. Bu yüksek sesitivite sayesinde birçok patolojik doku ve lezyon saptanabilmektedir. Başlangıç aşamasındaki birçok
tümörün bu cihazla teşhisi sağlanmıştır.
• MR’ın sensitivite ve rezolüsyon bakımından üstünlükleri olmasına rağmen tekniğin spesifisitesinin düşük oluşu birçok dezavantajı yanında getirir.
Öncelikle bazı patolojik dokuların sinyal özellikleri birbirine benzemektedir. Bu dokuların kolaylıkla MR ile görüntülenebilmesine rağmen, tanı
konulması kolay değildir. MR Görüntülemede Yüksek Başarı Yakalarken, Tanı Koymada Aynı Yüksek Başarıyı Elde Edemez.

72
 MR Cihazının Diğer Görüntüleme Yöntemlerin Nazaran Eksiklik ve
Üstünlükleri

• MR ile diğer yöntemlerin aksine hastanın herhangi bir şekilde pozisyonu değiştirilmeden kesit planı değiştirilebilmektedir. Buna multiplanar
görüntüleme denir. Yöntemin bu özelliği, görüntünün elde edilme tekniğinin diğer inceleme yöntemlerine göre farklı olmasından kaynaklanır.
• Diğer inceleme yöntemlerinde (özellikle BT gibi) hastanın pozisyonunu değiştirmek zorunda olduğumuzdan dolayı inceleme sagittal (z ekseni yönü)
veya oblik (y ekseni yönü) gibi planlarda yapılamazken bu yöntemle (MRG) hastanın pozisyonu hiç değiştirilmeden her planda kolaylıkla kesit
alınabilmektedir.
• Bu özellik lezyonun üç boyutlu lokalizasyonu açısından değerli bilgiler verir ve hastanın inceleme sırasındaki rahatsızlığını önler.
• Bu yöntemde iyonizan radyasyon kullanılmaz ve bir takım üst limitlere uyulduğunda, bugüne kadar hiçbir biyolojik zararlı etkisi bulunamamıştır.
Bu özelliği nedeniyle, yöntem normal deneklerde, çocukluk yaş grubunda ve aynı hastada defalarca tekrarlanabilme avantajına sahiptir.
• Yöntemin kendine özgü bir takım artefaktları olmakla beraber, diğer görüntüleme yöntemlerinde bulunan (BT’deki kemik / hava artefaktı gibi) bazı
artefaktlar bu yöntemde görülmez.
• Bu nedenle diğer teknikler ile iyi görüntülenemeyen pek çok anatomik bölge ve yapının değerlendirilmesi mümkündür. Örneğin iç beyindeki
posterior fossa bölgesinin görüntülenmesi imkanı bu cihazla olmuştur.
• Bunun yanı sıra MR beyindeki yapısal bozuklukları gösterebilme imkanı nedeniyle nörolojik hastalıklarının (şizofreni gibi) tanısı yapılabilmektedir.

73
 MR Cihazının Diğer Görüntüleme Yöntemlerin Nazaran Eksiklik ve
Üstünlükleri

• MR ile damar içi yapıların görüntüleri alınabilmekte (MR anjiyografisi) ve kontrast madde kullanılmadan anjiyo yapılabilmektedir. MR’ın bu
özelliği yakın gelecekte konvansiyonel anjiyografinin yerini alacaktır.
• Ancak MR görüntüleme tekniği BT ve Ultrasonografi tekniğine oranla çok daha pahalı bir yöntemdir.
• Her yöntemin birbirine göre avantaj ve dezavantajları olduğu için tahmin edilen patolojik bulguya uygun tetkiklerin yapılması ekonomik açıdan
daha uygundur.

74
 ÖZET: MRG

Avantajları:
• 3 boyutlu (kesitsel) bilgi vermesi,
• Yüksek çözünürlüğü ve duyarlılık,
• Yumuşak dokuları çok iyi görüntüleyebilme
• İyonizan radyasyon içermez.
Dezavantajları:
• Pahalı,
• Yavaş tarama (ortalama 45 dk.),
• Yüksek manyetik alana sahip olduğu için metal implant içeren hastalar taranmaz (Bir
otomobili havaya kaldırabilir).

75
Tıbbi Görüntülerin Arşivlenmesi ve İletilmesi

76
 Dijital Röntgen (DR) İş Akışı

ÇEKİM HASTA TANIMLAMA

ODASI İSTASYONU

Picture Archiving & Communication System

77
PACS
 MEDİKAL IT
IT (Information Technology (Bilgi Teknolojisi veya Enformasyon Teknolojisi)),
herhangi bir bilgisayar, depolama aracı, ağ ve diğer fiziksel aygıtların
kullanılmasıyla dijital verilerin yapılandırılması, işlenmesi, oluşturulması,
korunması ve değiştirilmesini kapsayan alandır.

78
 “MEDİKAL IT” Ne ile İlgileniyor?

• PACS (Picture Archiving and Communication System)

• RIS (Radiology Information System)
• HIS (Hospital Information System)
• LIS (Laboratory Information System)
• WEB Görüntü Dağıtımı
• Teleradyoloji
• Medikal Monitör
79
Özellikle son yıllarda hemen hemen tüm hastaneler,
• Sağlık giderlerini daha etkin kontrol edebilmek,
• Artan taleplere cevap verebilmek,
• Hastaya ayrılan zamanı kısaltmak,
• Diagnostik verilere ihtiyaç duyulduğunda ve hızlı bir şekilde ulaşabilmek,
• Teknolojik gelişmelere paralel olarak HIS, RIS, LIS, PACS alanındaki
gelişmelere ayak uydurabilmek için farklı çözümlere başvurmaktadır. PACS
Sistemi de bunlardan biridir.

80
 PACS
Picture Archiving & Communication System

PACS (Picture Archiving and Communication System) nedir?

• Medikal teknolojilerinin gelişimi, bilgisayar teknolojilerinin gelişimi ile paralellik gösteriyor.
Tanıda kullanılan görüntüleme yöntemlerinin değişmesiyle birlikte, elde edilen görüntü ve
raporların taşınması ve saklanmasında da bazı kolaylıklar oluşmaya başladı.
• Bu konudaki en son gelişme ise, kısaca PACS olarak adlandırılan (Picture Archiving and
Communication System) görüntü arşivleme ve iletişim sistemidir. PACS, radyolojik
görüntülerin dijital olarak elde edilmesi, arşivlenmesi ve iletilmesi sistemi olarak
tanımlanabilir. Sistem, dijital olarak elde edilen görüntülerin saklanmasını sağladığı gibi, bu
görüntülerin bilgisayar ağları aracılığı ile sağlık merkezinin içinde yer alan herhangi bir
bilgisayara veya başka merkezlere ulaştırılmasına da olanak tanır.

81
 PACS
Picture Archiving & Communication System

• Günümüzde tanı sistemleri fiziksel kayıtlar ve filmler kullanmaktadır. Bu sistemler ise

tanı süresini oldukça uzatmaktadır. Bu bilgilerin ve medikal kayıtların taşınması,
depolanması ve tasnifi hem oldukça zor hem de pahalıdır. Hastalara ait filmler
kaybolmakta veya yetkisiz kişiler tarafından incelenebilmektedir.
• Hastaneler saklama maliyetlerinin yüksekliği ve arşiv almakta kullanılan donanımların
standart dışı olması, bunları üreten firmaların yeni donanımlar geliştirdikçe eski
teknolojilere destek vermemeleri gibi nedenlerle ya radyoloji arşivleri oluşturamamakta
ya da sahip oldukları kısıtlı arşivler, eski teknolojilere destek verilmemesi yüzünden
kullanılamamaktadır. Arşivlerin oluşturulamaması ve olan arşivlere erişilememesi tıbbi
araştırmaların yapılmasını ve istatistiklerin oluşturulmasını engellemektedir.

82
 PACS
Picture Archiving & Communication System
• Klasik analog radyoloji görüntüleme cihazları yerlerini, hızla elektronik ve DICOM standardında çekim
yapan cihazlara bırakmaktadır. Üretici firmalar bu gelişmeyi görerek artık bu analog cihazların ve sarf
malzemelerinin üretimlerine son vermeye başlamış, bütün kaynaklarını DICOM standardında cihazların
geliştirilmesine ve üretilmesine vermişlerdir. Yakın zamanda analog cihazlar için gereken banyo üniteleri
ve yedek parçalar gibi ekipmanların temininde sıkıntılar çekilecektir. Bu gelişmeler hastaneler için PACS
sistemlerine geçişi bir tercihten, bir zorunluluğa dönüştürmektedir. PACS, bu geçişi yapmak isteyen ama
güvenilir ve uygun maliyetli bir çözümün bulunmaması yüzünden hastanelerin bu sorununa bir çözüm
getirmektedir.
DICOM nedir?
• PACS sisteminde görüntüler, DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) değişik
cihazlardan elde edilen medikal görüntülerin tüm dünyada kullanılan standart bilgi formatıdır.
• Bu bilgiler hastane içinde başka bilgisayarlara iletilebildiği gibi, ülke içindeki başka merkezlere ya da
yurtdışındaki merkezlere de aynı kalitede gönderilebiliyor.

83
 PACS
Picture Archiving & Communication System

• Film tabanlı radyolojik görüntü ve resimler, fiziksel olarak bir yerden diğerine taşınmak
zorunda olduğu için, birden fazla hekimin ayni hasta üzerinde konsültasyon yapmasını
zorlaştırmakta ve gereksiz zaman kayıplarına sebebiyet vermektedir. PACS, DICOM
standardındaki görüntüleri web ortamında sunarak Tele-Radyolojiye imkan
sağlamaktadır.
• Klasik film bazlı radyolojik sistemlerde, banyo süresinin uzunluğu yüzünden hastalara
tanı konması uzun zaman alabilmektedir. Bu zaman kaybına, hasta bazlı arşiv olmaması,
olsa bile buradan hasta filmlerine ulaşmanın zaman alması gibi faktörler eklendiğinde
hastaya hizmet verme süresi uzamakta ve eksik tanılar yapılabilmektedir. PACS
hastanelerde tanı sürelerini kısaltarak, etkin ve hızlı bir hizmet verilmesine katkıda
bulunmaktadır.

84
PACS Olmadan Geleneksel İş Akışı

Film Dağıtım-Teslim
Tedavi
Kayıt

Raporlama

Film Arşivi
Tanı

Radiografi Çekimi

Film Kategori 85

Film Banyo Okumaya Gönderme

 PACS’li İş Akışı

Kayıt Tedavi

PACS Dağıtıcı

86

Radiografi Çekimi Tanı

PACS SİSTEMDİR, CİHAZ DEĞİLDİR!!!

87
 PACS'in Hasta için Avantajları Nelerdir?

1. Hastalar hekim kontrolüne gittiklerinde yanlarında film taşımak zorunda kalmazlar. Görüntü transferi ile
hastane içindeki film kullanımı ortadan kalkmıştır.
2. Filmlerin evde saklanması sorunu yok, dolayısıyla daha önce kaydedilen görüntülerin kaybedilme riski de
yok.
3. Görüntüler, aynı kalitede ve üzerinde işlem yapabilir özellikte saklanmaktadır. Filmler zaman içinde
çevresel koşullar nedeniyle deforme olur. Oysa dijital görüntüler her zaman en kaliteli şekliyle
saklanabiliyor. Görüntüde kalite kaybı olmadığı için, hekim yıllar sonra bile doğru değerlendirme
yapılabiliyor.
4. Hastanın önceki görüntüleri ile daha sonra kaydedilen görüntüleri bilgisayar ortamında karşılaştırmalı
olarak incelenebiliyor. Özellikle kronik hastalıklarda ve kanser vakalarında önemli olan geçmiş kayıt ve
görüntüler birbiri ile karşılaştırılabilmektedir.
Böylece değerlendirmede daha başarılı sonuçlar elde ediliyor. Gerektiğinde görüntüler yurtdışındaki
merkezlere gönderilebiliyor. Eğer hasta isterse, dijital görüntülerini CD'ye kaydedilmiş olarak alabiliyor.
88
 PACS'in Hastane İçin Avantajları Nelerdir?

1. PACS sisteminin özellikle yoğun olan hastaneler için en önemli getirisi, film maliyetlerinin
azaltılması. Filmlerin evde saklanması sorunu yok, dolayısıyla daha önce kaydedilen görüntülerin
kaybedilme riski de yok.
2. Arşivleme sisteminde kolaylık sağlıyor. Hastanelerde arşiv mekânlarını çok küçültmüş ve sorun
olmaktan çıkarmıştır. Milyonlarca görüntü, bir disk içinde teorik olarak sonsuza kadar hiçbir
deformasyona uğramadan saklanabiliyor. Ayrıca arşivleme sisteminin getirdiği bir avantajla, hastanın
o anki görüntüleri ile arşivde yer alan daha önceki görüntüleri birlikte değerlendirilebiliyor ve
karşılaştırmalı sonuçlar elde edilebiliyor.
3. Dijital görüntüler, bir network bağlantısı ile bütün departmanlar içinde eş zamanlı olarak
dağıtılabiliyor. Bu da değerlendirmenin hızlandırılmasını sağlıyor. Aynı şekilde, görüntü kalitesinin
artması nedeniyle radyologlar tarafından yapılan değerlendirme daha isabetli oluyor.
4. Film ve bu filmlerin banyosu için gerekli kimyasal solüsyonlar kullanılmadığı için çevre dostudur. 89
 RIS (Radiology Information System)
Radyoloji departmanları tarafından, hastaya ait her türlü bilginin paylaşılması, saklanması ve erişimini sağlayan dijital ortamdaki
veritabanıdır.
Başlıca işlevleri:
• Hasta kayıt ve zamanlama
• Hasta listesi yönetimi Modalite nedir?
• Modaliteler ile iş listesi entegrasyonu Dijital imaj (çoğu DICOM olmak üzere) çekimini
gerçekleştiren makinelerdir. Bu cihazlar, MR, BT, CR
• Radyoloji bölümü iş akışı yönetimi (Computed Radiography), US , DR (Digital Radiography),
• Sonuç girişi NM (Nuclear Medicine) vb. olarak farklı olabilirler.
• Raporlama ve baskısı
• Sonuç dağıtımı (fax, e-mail veya klinik raporlama)
• Hasta takip
• Teknik dosya oluşturma
• Modalite ve materyal yönetimi

90
 HIS (Hospital Information System)

HBYS (Hastane Bilgi Yönetim Sistemi) olarak bilinen ve hastaneye ait tüm yönetimsel,
finansal ve klinik bilgilerin ve iş akışlarının kağıtsız ortamda yönetildiği sistemdir.

91
 HL-7 (Health Level Seven - Sağlık Seviye 7 Standardı)

HL-7 standartları klinik, finansal ve yönetimsel enformasyonun hastane enformasyon

sistemi, klinik laboratuvar sistemleri, eczane sistemi, kurumsal sistemler gibi sağlık bakım
hizmetleri için geliştirilmiş bağımsız bilgisayar sistemleri arasında değişimine
odaklanmaktadır. HL7 protokolü PACS dünyasında HIS/RIS ile PACS arasındaki
komünikasyon için kullanılmaktadır.

92
 HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act) (Sağlık
Sigortası Hareketliliği ve Hesap Verebilirlik Yasası)

Sağlık kurumlarının elde ettiği kişisel sağlık bilgilerinin ve elektronik hasta kayıtlarının
gizliliğini, güvenliğini ve standartlarının korunması için elektronik işlemlerde belli
normlarda uyulmasını şart koşan bir yasadır.
Önemli olan noktalar; bilgi alan kişinin alması gereken doğru kısmı alması, tüm hasta ve
sağlık kurumlarının verilerinin gizliliği, tutulan verilerin izinsiz erişimlere karşı korunması,
…

93
 IHE (Integrating the Healthcare Enterprise) (Sağlık Kuruluşları
Entegrasyonu)

Farklı üreticilere ait ürünlerin entegre edilebilirliğini sağlayan standarttır.

94
 Teleradyoloji

Teleradyoloji, medikal imaj/görüntü değerlendirmesinin yer ve zamandan bağımsızlaşmasını ifade

etmektedir. Teleradyoloji ile imajlar elde edildikleri yerler dışında raporlanabilmektedir. Tele radyoloji
uygulamaları sıklıkla PACS ve RIS sistemlerinin bir uzantısı olarak yapılmaktadır.
Teleradyoloji hastaların radyolojik görüntülerinin yorumlama ve ikinci görüş amacıyla bir yerden diğer bir
başka yere internet yoluyla transferidir.
Ülkemizde radyoloji uzmanı bulunmayan ya da sayısı eksik olan sağlık kurumları bu hizmete
başvurmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde ise radyoloji yan dal uzmanının değerlendirmesi gerektiğinde teleradyolojiye
başvurulmaktadır.
Teleradyoloji ağı internet, telefon, WAN (Wide area network ), LAN (Local area network) gibi standart ağ
teknolojilerini kullanır. Teleradyoloji sayesinde görüntüler hastanenin başka bir bölümüne ya da dünyanın
bir ucuna gönderilebilir.

95
 Medikal Monitör
Standart Monitör Medikal Monitör

96
 Neden Medikal Monitör?

Medikal monitör ile standart monitörü karşılaştırmak, kağıda baskı ile filme
baskıyı karşılaştırmakla aynıdır.
• Filmsiz ortamda filmler hastane içerisinde her noktadan ulaşılabilir durumdadır.
Siyah Beyaz monitörlerde gri skala ton karakteristiği, aynı model monitör bile
olsa, farklılıklar gösterebilir. Bu sebeple, imajların uygun ve tutarlı bir biçimde
gösterilebilmesi için standartlara ihtiyaç vardır.
• Digital Imaging and Communications in Medicine (DICOM) Part 14, medikal
alanda kullanılan monitörlerin ton karakteristiğinin ayarlanabilmesi için standart
olarak kabul edilmiştir.

97
 Neden Medikal Monitör?
Standart Monitör Medikal Monitör

98
 Medikal Monitör Seçimi

Medikal uygulamalara en uygun monitörün seçilmesi önemlidir.

99
 ÖZET
HIS:
• Hastanenin merkezi yönetimsel ve finansal sistemidir HL7
• Merkezi hasta kayıt sistemidir HIS
• Hasta tanımlama burada yapılır
RIS
• Demografik bilgileri tutar
• RIS ile HL7 standardını kullanarak iletişim kurar. HL7
RIS:
• Modalite iş isteği
• Tetkiklerin planlanması PACS broker
• Raporlama
• Faturalama bilgisinin HIS’e gönderilmesi DICOM
Hasta tetkik bilgilerini saklar.
PACS:
• İmajların saklanması ve dağıtılması
• DICOM standardı üzerinden hastane içi ve dışı iletişimi sağlar.
PACS

100