LEGJISLACIONI SHENDETESORE

1.Parimet e kujdesit shëndetësor?

Kujdesi shëndetësor zbatohet duke u udhëhequr nga parimet vijuese:

a) Barazia

b) Cilësia

c) Ndershmëria dhe përgjegjësia

d) Gjithëpërfshirja dhe jo diskriminimi

e) Financimi i qëndrueshëm

f) Financimi kosto-efektiv

g) Bashkëfinancimi.

2.Të drejtat dhe detyrimet qytetare

Cdo qytetar:

➢ Ka të drejte te siguroje informata te cilat mundesojn ngritjen e aftesive per preparimin dhe
permiresimin e shendetit,

➢ Ka te drejte perdorimin e gjuhes se tij ose te gjuhes se shenjave,

➢ Ka te drejte ne sigurimin e ruajtjes se fshehtesis profesionale nga ana e punetorit shendetesor,

➢ Eshte I detyruar te ofroj ndihme Brenda mundesive te tij,dhe te njoftoj ofruesin kompetent te
sherbimeve shendetesore ne rast se zbulon nje gjendje te emergjences ose ne rast se ka dijeni per kete,

➢ Eshte I detyruar te mbeshtes sistemin financiar te kujdesit shendetesor prane institucionit

perkates,ne pajtim me Ligjin.
3.Kujdesi i detyrueshëm shëndetësor

Kujdesi shëndetsor nga neni 23 i ketij ligji (ligji shëndetësis) sigurohet falas në institucionet publike
shëndetsore për grupet e posaqshme të popullatës si vijon:

a) Fëmijet dhe të rinjët deri në moshën 15 vjeqare.

b) Nxënësit dhe studentët deri në fund të shkollimit të rregullt.

Qytetarët mbi moshën 65 vjeqare

c) Qytetarët ,anetarët e ngusht të familjeve të dëshmoreve,Invalideve të Luftës dhe invalidëve të

tjerë,anëtaret e ngushtë të familjeve të tyre si dhe shfrytezuesit e skemave te ndihmës sociale dhe
anetarët e ngusht të familjes së tyre.

d) Personat me aftesi te kufizuar ??(I detyrushem)

5.Standardet e kujdesit shëndetësor

Në zbatimin e kujdesit shëndetsor institucionet shëndetsore, punetorët shëndetsor,përsonat juridik dhe

qytetarët, brenda te drejtave dhe detyrimeve të tyre duhet te ndërmarrin masat e nevojshme për
sigurimin e standardeve cilësore dhe sasiore të kujdesit shëndetësor.

Standardet cilesore te kujdesit shëndetësor janë:

a) Përparimi i mënyres se shëndosh të jetesës

b) Përmirsimi i shëndetit në përgjithësi

c) Përparimi i shëndetit të fëmijëve,të rinjëve dhe të moshuarve

d) Përparimi i shendetit Riprodhues

e) Perparimi i shendetit mendor

Standardet sasiore te kujdesit shendetesor jane:

a) Rritja mesatare e jetegjatesis

b) Zvoglimi I vdekshmeris se foshnjave dhe nenave

c) Zvoglimi I shkalles se traumave

d) Zvoglimi I semundeshmeris se pergjithshme dhe asaj specifike

6.Kujdesi Parësor Shëndetësor

Kujdesi parësot shendetesor eshte shtylla kryesore e sisitemit shendetësor, Komunat jane pergjegjëse
për sigurimin e kujdesit parësor shendetësor si dhe ndjekjen e gjendjes shendetsore te qytetareve ne
teritorin e tyre.

Komunat ne ofrimin e kujdesit paresor shendetesor,zbatojn me perparësi masat parandaluese te

Kujdesit shendetsor.Kujdesi primar zbatohet permes sherbimeve te Mjekesis Familjare.

Kujdesi primar shendetesor perfshin:

• Përparimin,parandalimin mjekimin shërimin dhe rehabilitimin që kanë të bëjnë me

sëmundjet,çrregullimet dhe me lendimet

• Edukimin shendetesor ,imunizimin dhe vaksinimin

• Percaktimin e diagnoses fillestare dhe kujdesin elementarë shendetësor perfshir edhe nderhyrjet e
vogla kirurgjike

• Promovimin e kujdesit oral dhe kujdesin themelor stomatologjik

• Kujdesin për shendetin mendor të bazuar ne bashkesi

• Rehabilitimine bazuar në bashkesi

• Sigurimin e ujit dhe ushqimit cilësor

7.Kujdesi Dytësor Shëndetësor

Kujdesi dytësor (sekondar) përfshinë:

-Kujdesin shëndetësor jashtë spitalor,diagnostiko,terapeutik dhe rehabilitees

-Kujdesin shëndetësot spitalor gjatë 24 orëve diagnostiko,terapeutik dhe rehabilitees

-Edukimin shëndetësor të pacientëve

-Përkrahjen profesionale për nivelin e kujdesit primarë shëndetësor

Organizimi dhe funksionimi dhe veprimtaria e sherbimeve të kujdesit sekondar shëndetësor jashtë
spitalor dhe spitalor përcaktohet me akte të veqanta nën-ligjore të nxjerra nga Ministria e Shendetësisë.

8.Kujdesi Tretësor Shëndetësor

Kujdesi tretësor (terciar) shendetesor përfshin sherbimet specialistike qe ofrohen në institucionet

shendetësore të autorizuara nga ministria e shendetësisë ku zhvillohet procesi mësimor universitar
puna kerkimore shkencore dhe edukimi specialistik pasdiplomik

Organizimi dhe funksionalizimi i institucioneve të kujdsit terciar shendetsor percaktohet me akt

nenligjor te nxjerr nga Ministria e Shendetsisë dhe ministria e Arsimit shkences dhe teknologjisë

Shfrytzimi i sherbimeve të kujdesit terciar shendetsor të cilat nuk mund të sigurohen dhe rregullohen
Brenda sisitemit të shendetësis se Kosovës sigurohen dhe rregullohen nga me akt nënligjor nga
ministria e shëndetësisë.
9.Sigurimi Themelor Shëndetësor

Vëllimi i të drejtave nga Sigurimi themelor shëndetësor lidhur me kujdesin shëndetësor nga neni 22 i
këtij ligji, përcaktohet çdo vit me pako të programit të veçantë, të cilën e nxjerr Qeveria e Kosovës.

Niveli dhe vëllimi i kujdesit shëndetësor themelor, me të drejta dhe detyrime për të gjithë qytetarët, do
të sigurohet dhe garantohet në Fondin e Sigurimeve Shëndetësore (në tekstin e mëtejshëm Fondi).

10.Llojet e Institucioneve shëndetësore

1.Parësor-QKMF,QMF,AMF,Qendra e mjekësis Urgjente në Komunat me më teper se 150.000 banorë

dhe Barnatorja

2.Dytësor-Spitali,Qendra diagnostiko-terapeutike,Qendra e shendetit oral dhe kujdesit dental,qendra e

kujdesit mendor,Shtepia per integrim ne bashkesi dhe qendra speciale rehabilituese.

3.Tretësor-Kujdesi terciar shendetsor perfshin sherbimet specialistike që ofrohen në institucionet

shëndetësore të autorizuara nga Ministria e Shëndetësisë ku zhvillohet procesi mësimor universitar
puna kerkimore shkencore dhe edukimi specialistikpas diplomik.

11.Licencimi i punëtorëve shëndetësorë

Pas përfundimit të suksesshëm të provimit professional kuadri shëndetësor duhet të regjistrohet dhe të
licencohet pranë Këshillit të Përgjithshëm Profesional neni 100.

12.Kushtet dhe procedurat e licencmit

Punëtorët shëndetësorë janë të detyruar që çdo 5 (pesë) vjet t’i nënshtrohen procedurës së ri-licencimit
duke respektuar standardet dhe normat e përcaktuara nga Këshilli i Përgjithshëm Profesional, në pajtim
me aktin nën-ligjor të nxjerrë nga Ministria e Shëndetësisë.
13.Edukimi i vazhdueshëm professional

Punëtorët shëndetësor janë të detyruar që të aftësohen në mënyrë të vazhdueshme në pikpamjen

profesionale me qëllim të ruajtjes dhe ngritjes së cilësisë së kujdesit shëndetësor.

Institucionet shëndetësore,në të gjitha nivelet dhe të gjitha format e finalizimit,janë të detyruar që të

mundësojnëaftësimin e vazhdueshëm profesional të punëtorëve shëndetësor.

14.Kujdesi shëndetësor gjatë gjendjes së jashtëzakonshme

Gjatë gjendjes së jashtëzakonshme, sigurimi i kujdesit shëndetësor zbatohet në pajtim me aktin nën-
ligjor të nxjerrë nga Qeveria e Kosovës..Në aktivitetet e kujdesit shëndetësor në rastin e gjendjes së
jashtëzakonshme përfshihen:

a) Zbatimi i dispozitave ligjore që janë në fuqi;

b) Transformimi i sistemit të sigurimit të kujdesit shëndetësor në masën e nevojshme;

c) Koordinimi i aktiviteteve të Ministrisë së Shëndetësisë me sektorin e shëndetësisë së Trupave

Mbrojtëse të Kosovës;

d) Zbatimi i ndryshimeve në sistemin e udhëzimit dhe të udhëheqjes me qëllim të eliminimit të gjendjes

së jashtëzakonshme;

e) Sigurimi i shërbimit të kujdesit shëndetësor për qytetarët;

f) Veprimi i institucioneve të përkohshme shëndetësore dhe

g) Aktivizimi i kapaciteteve plotësuese dhe i rezervave

15.Kodi Etik Infermierior

Kodi i Etikës për Infermierët përcakton qartë përgjegjësitë e infermierëve për fillimin dhe mbështetjen e
masave për të plotësuar nevojat shëndetësore dhe sociale të publikut, në mënyrë të veçantë ato të
pambrojtur. ??

16.Edukimi Themelor Profesional për profesionistët shëndetësor

Punëtorët shëndetësorë janë të detyruar që të aftësohen në mënyrë të vazhdueshme në pikëpamjen
profesionale qëllim të ruajtjes dhe ngritjes së cilësisë së kujdesit shëndetësor.

Institucionet shëndetësore, në të gjitha nivelet dhe të gjitha format e financimit,janë të detyruara që të

mundësojnë aftësimin e vazhdueshëm profesional të punëtorëve të tyre shëndetësorë.

17.Provimi i licencës (provimi professional)

Provimin e Licences e organizon Bordi për Licencim dhe Regjistrim të punëtorëve shëndetësor,pranë
Ministrisë.Provimin e Licences e zbaton Komisioni për provimin e licences.

Komisionin e perbejn 3 anetarë,të emruar nga Ministria e Shëndetësisë,me propozim të Bordit.

Duhet të emrohen 4 komisione për kategoritë profesionale si vijon:

• Doktoret e stomatologjisë

• Doktorët e Mjekësisë

• Magjister të Farmacisë dhe

• Infermier ,Fizioterapeut dhe mami të diplomuara

• Provimi i licences duhet të përfshijë lëmij si vijon:

• Legjislacioni shëndetësor

• Shëndetësia publike
• Mjekësia urgjente

Shëndetësi Publike

1. Çka është shendeti publik?

• Shendeti public eshte nje koncept social dhe politik qe synon ne permisimin e shendetit, zgjatjen e
jetes dhe permisimin e cilesise se jetes midis gjith popullesise perms promocionit, parandalimi I
semundjeve dhe formave te tjera te nderhyrjeve shendetsore.

2. Definicioni i shendetit sipas OBSH?

,,Shëndeti është mirëqenia e plotë fizike, mendore dhe sociale dhe jo vetëm mungesë e sëmundjes apo
paaftësisë fizike të organizmit”.

3. Shëndeti dhe faktorët përcaktues të tij?

Qe organizmi i njeriut te jete ne harmoni te plote dhe i shendosh duhet qe tre faktoret percaktues te tije
te jene ne barazpeshe:
Faktori biologjik (mikroorganizmat, ushqimi ne aspektin cilesor dhe sasior, mosha, gjinia, trashigimia,
gjendja e fuqive mbrojese)

Faktori kimik (acidet, avujt,lengjet)

Faktoret fizik (temperaturat e larta dhe te uleta, rrezatimet radioaktive, ambienti , kushtet sociale,
ekonomike etj.)

4. Indikatoret e shendetit?

Indikatioret e shendetit jane te shumet si te ardhurat dhe statusi social, arsimimi, punesimi dhe kushtet
e punes, akcesi tek sherbimet e pershtatshme shendetsore, mjedisi fizik e jo vetem sjelljet e
shendetshme.

5. Çka nënkupton promovimi i shëndetit sipas OBSH?

Eshte veprim I perbashket I te gjith sektoreve te shoqerise. Nenkupton nje seri te masave per parparimin
e shendetit ekzistues te populates, sigurimin apo krijimin e kushteve te jetes (banesen, ushqimin, ujin,
ajerin) te punes dhe rekracionit ne menyre qe te mundesohet jo vetem ruajtja e shendetit ekzistues por
edhe qe ky shendet te perparoj.

6. Roli i infermierisë në aktivitet parandaluese te sëmundjeve te ndryshme?

Roli I infermieres ne aktivitetet parandaluese te semundjeve eshte shume I madh dhe I nje lloji te
veqant sepse ato mund te kryejn edukimin e pacienteve lidhur me imunizimin, rendesin e vaksinimit ,
rrezikun, informimin per te nderruar stilin e jetes ne menye te parandalimit te semundjeve, krijimin e
nje ambienti te sigurt , ushqimit cilesor dhe dietal, higjienen, pushimin dhe largimin mga faktoret e
rrezikut si : duhani , alkooli, droga, ushqimi dhe ajri I ndotur dhe semundjet si Hiv dhe ato seksualisht
transmitive etj.

7. Cilat jan sëmundjet me të shpeshta në fëmijëri?

Semundjet e femijeve jan te shumta por ato qe vlen te theksohen jane: hepati B, tuberkulozi, paraliza e
femiljeve, difteria, kolla e bardhe, rubeolla, gjithashtu edhe astma , Qrregullime ne zhvillimin nervor ,
defektet ne lindje, semundjet qe fitohen nepermjet ujit, ushqimit, ajrit si diarea, variqella, polio, parotiti.

Difteria eshte semundje qe shkakton inflamacion te grykes dhe te laringut nga bacilli I loeflerit.
Rubeola eshte semundje ngjitese qe e shkakton virusi I rubeolles.

Fruthi eshte semundje ngjitese e mprehte qe shkaktohet nga nje virus specific (nga virusi I fruthit qe
bene pjese ne grupin e paramiksoviruseve).

Parotiti eshte semundje ngjitese qe karakterizohet me temperature te larte, enjtja e gjendrave te

peshtymes te cilat jan te vendosura para dhe pas veshit por mund te shkaktojne inflamacion te
testikujve pas pubertetit.

Polimietiti eshte semundje ngjitese e mpreht virale qe prek palcen e kurrizit dhe trurin I cili perhapet me
kontakt te drejtperdrejt nga personi nepermjet sperkatijes se kollitjes me ane te qumshtit ose edhe
insekteve.

Tetanusi eshte semundje ngjitese e mprehte qe jap tkurje te muskujve dhe shkaktohet nga bacilli I
nikolayer-it

Tifoja eshte semundje ngjitese qe shkaktohet nga bacilli I EBERTH-it (grupi I salmonelozave) qe perhapet
me ane te ushqimit te infektuar, ujit, mizave etj..

8. Faktorët kryesor të rrezikut ndaj shëndetit të të rinjeve në Kosovë?

Përdorimi i drograve, abuzimi me alkolin, duhanpirja, siguria rrugore dhe kequshqyerja.

9. Si mund të bëhet parandalimi i sëmundjeve?

Parandalimi I semundjes eshte proces aktiv qe ka per qellim te zvogloj, te pekufizoj prirjen per
paraqitjen e semundjeve te ndryshme ne organizem si dhe te identifikoje me kohe prezencen e
simtomave te semundjes te kufizoje semundjen ne etapen fillestare te saj, te minimizoj pasojat negative
te perkufizoj komplikimet ireverzibile te semundjes.

Parandalimi I semundjeve behet duke rritur njohurit e populates lidhur me semundjet e ndryshme ,
edukimin shendetsor ,ndrrimin e sistemit te jeteses , largimin e aktiviteteve negative, promovimin e
ushqyeshmerise se shendoshe.

10. Parandalimin Parësor, dytësor dhe tretësor?

Parandalimi paresor konsiston ne ndermarrjen e masava parandaluese para momentit te ‘’instalimit te

semundjes’’ me ane te edukimit dhe promovimit shendetsor.
Parandalimi dytsor konsiston ne diagnostifikimin dhe trajtimin e hershem te semundjes, duke vlersuar
objektivisht gjendjen e pacientit , te caktoj prioritete dhe te zbatoj nderhyrjet infermierore ne
perputhshmeri me nevojat e pacientit.

Parandalimi tretsor synon trajtimin sa me te plote te kuadrit klinik te semundjes ne menyre qe te

shmangen komplikacionet , kronicizimi , paaftesua afatgjate apo vdekja e te semurit.

11. Si mund të bëhet promovimi shëndetsor në shkolla?

Promovimi shendetsor ne shkolle perkufizohet si: programe qe shpien drejt permisimit, perparimit dhe
ruajtjes se shendetit, por dhe indentikifimi dhe trajtimi me kohe I semundjeve, permes ngritjes se
kultures shendetsore si dhe permisimin e kushteve shendetsore neper shkolla si (cilesia e ujit, kushtet
higjenike sanitare) sigurimi I nje ambienti te sigurt neper shkolla.

Ruajtja dhe permisimi I shendetit te femijeve permes ngritjes se cultures shendetsore si dhe permisimi I
kushteve shendetsore neper shkolla (cilesia e ujit, kushtet higjenike dhe sanitare, sigurimi I nje ambienti
te sigurt neper shkolla) eshte prioritet I programit shkolla promovuese e shendetit.

12. Çka është shkolla shëndet promovuese sipas definicionit të OBSH?

Shkolla eshte model I bazuar ne shendet qe ka per qellim ngritjen dhe permisimin e shendetit nepermes
njohurive te reja dhe formave tjera promovuese si ligjerata, broshura, debate, hulumtime etj si dhe
arsimimin ne baze te konventave nderkombetare dhe komtare.

13. Pse shkolla është mjedis kyç për promovim të shëndetit?

Shkolla eshte mjet kyq per promovimin te shendetit Sepse gjate periudhes se shkollimit fillor nxenesit
jan pikerisht ne Kohen e nxenjes dhe zberthimit te njohurive , shprehive dhe diturive te reja duke e
perforcuar me teper kuptimin per ruajtjen, permisimin dhe rendesin e shendetit nga ana e edukatoreve
shendetsor.

14. Emëro temat të cilat duhet të shtjellohen në kuadër te promovimit shëndetësor në shkolla?

Temat te cilat vlene te shtjellohen Jane: higjena dentale, duhani, alkooli, droga, mbrojtja nga semundjet
seksualisht transmitive, aborti, HIV-I , prostitucioni , dhuna.

15. Faktorët e riskut te sëmundjet; kronike jo ngjitëse?

Semundjet kronike jo-ngjitese jane: semundjet kardiovaskulare, malinje, diabeti, qrregullimet
neuropsikiatrike, traumat , astma bronkiale etj.

Semundjet kronike ngjitese jane: Tuberkulozi, HIV-I, hepatitis etj.

Faktoret e rrezikut ne shumicen e semundjeve kronike jo-ngjitese jane: obiziteti, duhani, stresi, ushqimi,
pasiviteti fizik, ekspozimi ndaj rrezeve radioactive, stili I jetes, hiperglikemia , mosha, gjinia (psh te
semundjet e kancerit te gjirit eshte predispozita familjare, paraqitja e ciklit para moshes 12vjeqare)
levizjet prej vendeve ku eshte numeri I madh me te semur ne vendet ku numeri I te semureve eshte me I
vogel etj.

16. Detektimi i hershëm i sëmundjeve jo ngjitëse?

Detektimi I hershem I semundjeve kronike jo-ngjitese ka rendesi te madhe ne parandalimin me kohe te

pasojave, permiresimin dhe rehabilitimin e tyre e pacienteve.

Detektimi behet permes vrojtimit (zbulimit) simptomave te cilat nuk kan qene evidente ne shendetin e
pacientit, si ndryshimi anormal I vlerave te analizat te gjakut dhe te urines, urinimi I shpejt, etja, tharja e
gojes, ndrishimin e ngjyres se lekures dhe formimin e ndonje gjendrre, lajmerimin e hipotensionit,
ndryshimet ne ekg, pasqyra klinike, trashigemia etj.

17. Karakteristikat e sistemit shëndësor në Kosovë?

Qellimi I sistemit shendetsor te Kosoves eshte qe ti realizoj keto pika te strategjise:

Fillimi i shendeteshem i jetes

Permisimi i shendetit te te rinjeve

Permiresimi i shendetit mendor

Zhvillimi i potencialit njerzor ne sektorin e shendetesis.

Zvoglimi I semundjeve ngjitese dhe jo-ngjitese

Zhvillimi I programeve parandaluese dhe zvoglimi I pabarazive ne statusin shendetsor

Reformat institucionale dhe permisimi I praktikave menagjuese ne sistemin shendetsor.

18. Koncepti i kujdesit parësorë shëndetësor?

Koncepti paresor shendetsor ka per qellim edukimin shendetsor , imunizimin, permisimin e shendetit,
dhe parandalimin e semundjeve, mbrojtjen shendetsore te shtatzanave dhe femijeve, mbrojtjen
stomatologjike, ndihmen e pare , permisimin e ujit te pijshem dhe ushqimit , dhe lajmerimin me kohe te
semundjeve ngjitese.

19. Qështjet Etike dhe profesionale në infermieri?

Qeshtjet etike dhe profesionale ne infermieri jane: trajtimi I njejt I pacienteve pa dallim race, gjinie,
moshe , kombesie apo religjioni, pergjegjesia, konfidencialiteti, dinjiteti e ndergjegjia.

20. Etika në shëndetësinë publike?

Etika ne shendetesine publike perfshine : Mbajtja e fsheht e te dhenave lidhur me ndonje semundje psh:
HIV/ AIDS apo per ndonje epidemi.

21. Relacioni infermier-pacient-klient?

Relacioni infermier-pacient/klient krijohet ne kuader te sjelljes profesionale qe eshte I natyres

terapeutike, fokusohet ne nevojat e pacientit, pergjegjesia per te krijuar kufijet ne kujdesin professional
, ky relacion zgjat per kohe qe pacienti ka nevoj per ofrimin e kujdesit shendetsor por ndonjer ndodh me
vite te personat me demtime ireverzibile.

22. Aspekti etik i masave preventive dhe studimet epidemiologjike.

Epidemiologji” është studimi i përhapjes dhe i shkaqeve të problemeve shëndetësore në një popullatë të
caktuar.

22. Imunizimi dhe kalendari i vaksinimit?

Imunizimi me BCG, behet 1 here ne jete (ne lindje)

Imunizimi per hepatit B, behet ne lindje, dy muaj dhe kater muaj.

Imunizimi kunder poliomielitit behet: 2 muaj, 3 muaj, 4 muaj, 12-18 muaj, 6-7vjet, 12-13 vjet.

Imunizimi me DTP behet 2,3,4 muaj dhe rivaksinimi 12-18muaj, vetem me DT 6-7 vjet dhe 12-13 vjet m
ndersa vetem me TT (tetanis toksikoid) ne moshen 18vjeqare

Serumet – jane antigjene te cilat prodhohen nga gjaku I te semurit me tetanus ose nga helmi I gjarperit.

23. Kontracepsioni?

Kontracepcioni eshte metod e cila pengon mbetjen shtatzene te grave duke penguar shtatzait e pa
deshiruara.

Ekzistjne metoda te ndryshme te contraceptive: Pilula, ne form ineksionesh, preservative etj.

(prezervativet gjithashtu ndihmojne ne parandalimin e HIV-it, HBS-it, e semundjeve te tjera seksualisht
transmitive)

24. Deratizimi?

Eshte process gjate te cilit behet eliminimi I te gjithe brejtesve e ne veqanti minjeve qe demtojne dhe
ndotin (infektojn) ambientin ku punojme dhe jetojm.

25. Dezinfektimi?

Është proces i zvogëlimit të numrit të mikroorganizmave patogjenë,por jo edhe i sporeve te

baktereve,nga objektet e ndryshme apo lëkura,deri në atë shkallë që nuk e dëmton shëndetin.

Principet themelore te etikes jane:

Rrespektimi I autonomis

Principi I liris se shprehjes

Principi I barazise

Principi I bamiresise

Principi I besuesherise
Principi I vertetesise

Principi I drejtesise

Dekubitusi

Dekubitusi – eshte plage e cila manifestohet me qrregullim patologjik te organizmit

Zakonisht paraqitet te te semuret me dekompenzim te zemres, te pacientet me diabet, te pacientet e

palevizshem dhe shfaqet per shkak te qrregullimit local dhe qrregullimit te gjakut.

Vendet ku me se shumti paraqitet decubitus jan: shputat e kembes , gjunjet, brinjet, boshti kurrizore,
berryllat, unazat e bushtit te kurrizit, por mund te paraqitet edhe ne vende tjera.

Ne paraqitjen e dekubitusit ndikojne faktoret e jashtem dhe te brendshem.

Ne faktoret e jashtem, bejne pjese : shtrati, pozita e te semurit , qarqafi I rrudhur , rrobat, higjena
personale dhe kohezgjatja e qendrimit ne shtrat.

Ne faktoret e brendshem ndikojn llojet e semundjeve , te cilat shkaktojne qrregullim ne qarkullimin e

gjakut si dhe infeksione ne tru , melqi , veshka dhe zvoglim te imunitetit , humbje te lengjeve trupore,
proteinave , vitaminave etj.

Faza kur pacientet zhvillojne dekubit eshte e rend dhe me defekte te renda ne lekure.

Dekubitusi kalon neper kater faza dhe eshte shume me rendesi nga ana e prfesionisteve shendtsore qe
te nderhyhet qe ne fillim te shfaqjes pra ne fazen e pare, ne menyre qe te parandalohet thellimi dhe
zgjerimi I plages.
Infermieria Klinike dhe Urgjenca

1. Cila eshte rendesia e Komunikimit me pacient, klient dhe familiar?

• Komunikimi eshte baza e suksesit ne kujdesin infermieror. Pacientet/klientet mund te kene nje varg
nevojash per komunikim. Ata kane nevoja per keshillim, siguri ose nevoja shoqerore, prandaj pika e pare
eshte njohja se kur nje pacient/ klient ka nevoj per informacion, kontakt shoqeror apo komunikim ten je
lloji te veqant. Me ane te komunikimit infermierja arrin te krijoj mardhenje ku jep perkrahje, siguri dhe
arrin te krijoj nje vleresim te pergjithshem te pacientit duke perfshire dhe te dhenat nga antaret e
familjes per ; jeten e tij personale , shoqerore , te dhenat shendetsore nga e kaluara dhe ato te tashme ,
per predispozitat gjenetike , stilin e jetes , punes , alergjit eventuale etij. Qe komunikimi te jete I
sukseseshem qasja e inferieres/it duhet te jete positive.

• Degjimi I pacientit I jep besim per tu shprehur, te flas dhe shpreh ndjenjat. Shprehjet e fytyres, gjestet,
kontakti me sy, kontakti fizik, sjellja, ecja dhe shume komunikime tjera joverbale kane shume rendesi.

• Ne komunikimin verbal duhet te kemi kujdes qe mos te lodhim pacientin me pyetje. Mos beni
premtime qe nuk mund ti realizoni. Degjoni pacientin me vemendje , vendosni veten ne vend te tij,
respekto pacientin pavaresisht simtomave te semundjes se tij, respekto pacientin me nevoja te veqanta
( I verber, I shurdher, flet gjuhe te huaj) ofro ambient te rehatshem, ndriqim, temperature, ambient
relaksues, shmanugni termave mjeksore, beni pyetje ne kohe te caktuar, jepni kohe pacientit per tu
pergjigjur , shmangiuni pytjeve te drejtperdrejta qe kan tendence te jene friksuese, te cilat kerkojne
vetem nje pergjigje poo se jo.
• Shprehjet e fytyres, gjestet, kontakti me sy, kontakti fizik, sjellja, ecja dhe shume komunikime tjera
joverbale kane shume rendesi

2. Cilet jan hapat e Procesit infermieror?

• Vlersimi fillestar i nevojave te pacientit

o Eshte hapi i pare ne procesin e kujdesit infermieror dhe eshte hapi kyq qe ndikon gjate ter rrjedhes se
procesit te kujdesit, e qe konstaton ne grumbullimin e te dhenave dhe marrjen e informatave nga
pacienti dhe familjaret me qellim te identifikimit te nevojave imediate te pacientit duke u bazuar ne
problemet aktuale dhe potenciale. Vlersimi fillestar konstaton ne grumbullimin e dy llojve te te dhenave:
te dhenat subjektive dhe objektive

o Te dhenat subjektive realizohen nga vet pacienti e te femijet dhe te pacientet e veqant edhe nga
antaret e ngusht te familjes ku perfshihen te dhenat personale,te dhenat historike te gjendjes
shendetsore si dhe te dhenat shendetsore aktuale.

o Te dhenat objektive jane te dhenat e matshme te cilat infermierja i realizon gjat inspektikimit,
palpimit, auskultimit, matjeve te tjera dhe procedurave si: pesha, gjatesia, temperatura, pulsi,TA,
ngjyren e lekures, gjendjen fizike dhe psiqike etj.

• Venja e diagnozes infermierore

o Ne baze te te dhenave objektive te grumbulluara ne fazen e vlersimit infermierja harton diagnozen

infermierore duke filluar nga ato me prioritare e deri te plotsimi i nevojave te gjithembarshme per
pacientin.

• Hartimi i planit te kujdesit infermiror?

o Ne baze te diagnozave te vena hartohet edhe plani i kujdesit infermieror i cili perveqse duhet ti
permbush nevojat themelore ne baze te kritereve te percaktuara duhet te jete gjithperfshires duke i
permbushur edhe nevojat e gjithmbarshme fiziologjike si dhe emocionale e rehabilituese.

• Zbatimi i planit t kujdesit dhe

o Fillon menjer pas hartimit te planit dhe vazhdon panderprer deri sa zgjat trajtimi i pacientit. Plani i
kujdesit zbatohet duke fillur nga nevojat imedikale shendetore e deri te nevojat gjithmbarshme te
pacientit.

• Evaluimi i procesit te kujdesit

o Evaluimi i planit te kujdesit konstaton ne matjen reale nga i tere plani i kujdesit duke siguruar ne
permbushjen e tij hap pas hapi ne te kundren bene rishikimin e tere procesit dhe duke gjetur te dhenat
se ku ka ngecur procesi dhe cilat do te ishin planet per kujdesi efektiv.
3. Cilet jane Aktivitetet e jetës?

• Gjemdja shendetsore e pacientit ndikon shume ne produktivitetin e tij. Sesa eshte ne gjendje ai ti
kryej aktivitetet e jetes varet nga gjendja e tij fizike dhe psiqike shendetsore , andaj infermieret kujdesen
qe pacientet ti permbushin keto detyra ne mase te nevojshme dhe per aq sa lejoon gjendja shendetsore
e pacientit.

• Aktivitetet e jetes jan: Frymarrja, ushqyeshmeria, elmiminimi, levizshemeria, gjumi, veshja, higjena,
kujdesi ndaj rreziqeve ne ambient dhe ndaj te tjereve,komunikimi , besimi, puna, mesimi , rekracioni,
loja etj.

4. Pershkruaj Periudhen pre operative ?

• Periudha preoperatore: është periudha nga shtrimi i pacientit në repart ,deri te ndërhyrja kirurgjike.
Kjo periudhë varet nga gjendja e përgjithëshme e pacientit, karakteri dhe graviteti i sëmundjes,
sëmundja shoqeruese, mosha etj.

• Kujdesi preoperative infermieror eshte I nje lloji te veqante dhe shume I rendesishem ne pergaditjen
psiqike te pacientit. Infermieret duhet te jene te pergjegjshem dhe te jene ne gjendje ti kuptojne
shqetesimet e qdo pacienti para nderhyrjeve kirurgjikale ti ofrojne mbeshtetje siguri ti sqarojne per
procedure dhe per rendesin e nderyrjes per rrjedhen pas operacionit. Te jene ne gjendje qe ta
motivojne dhe kurajojne ta largojne ne mase friken dhe stresin.

• Pergaditja fizike behet ne kordinim me personelin mjeksore, ku pacienti informohet me diten para
operacionit ateher kur eshte e nevojshme pastrami nga eliminimet permes medikamenteve , klizmes.
Higjena ne pergjithesi te jete ne nivel, pastrami I fushes operatore deri te dorzimi ne salle.

• Kjo periudhë perfshinë:

• analizat laboratorike (gjaku ,urina,biokimike)

• egzaminimi radiologjik

• elektrokardiogrami

• hapja e kartelës përkatëse

• firmosja e pacientit në kartelë

• vendosja e vijes venoze

• këshilla për ushqyshmërinë

5. Pershkruaj Periudhen e operimit(intraoperatore)?

• Në këtë periudhë pacienti ndodhet në sallën operatore.

• Kujdesi infermieror tek periudha intraoperatore

• Lidhja e pacientit me aparatet përkatëse

• Vlersohet gjendja e përgjithëshme e pacientit dhe prania e kateterit apo drenave

• Rishikohet edhe një herë kartela e pacientit , a e ka firmosur, a është zbatuar premedikimi,

• Shikohet fusha operative, a është përgaditur lëkura

6. Pershkruaj periudhen post operative?

• Periudha postoperatore përfshinë kohën nga momenti që pacienti lëshon sallën operatorë deri tek
sherimi i plotë i pacientit.

• Ndarja e periudhave post-operatore

• Faza e pare: kjo eshte periudha e menjehershme post-operatore kjo eshte periudha e oreve te para
mbas operacionit, ku pacienti eshte I mbuluar nga efektet e anestezise.

• Faza e dyte ose faza post-operatore e vonshme eshte koha persherimin dhe parandalimin e
komplikacioneve. Kjo periudhe mund te zgjase disa dite jave apo muaj pas operacionit.

• Per mbajtjen e gjendjes shendetsore te ekuilibruar , kujdesi postoperative eshte shume me rendesi.

• Te qdo pacient te operuar duhet te behet monitorimi I rregullt I shenjave vitale. Duhet te kontrollohet
dhe te shihet gjendja e plages, kontrollimi I gjakderdhjeve, kontrollimi I dhimbjes, gjendja e drenave,
kateterve, kontrollimi I eliminimeve, mobilizimi, gjetja e pozites se duhur (pas 24h posit e detyrueshme)
mirembajtja e higjenes, kujdesi per most e zhvilluar dekubit, dhenja e terapise me kohe si dhe
ushqyesue dhe nutrienteve te tjere poashtu edhe ushqimet e lejuara/

• Per te eliminuar komplikimet kujdesi postoperative I nivelit dhe cilesise se larte eshte vendimtar.

7. Pershkruaj Monitorimin e gjendjes se përgjithshme të pacientit pas operacionit?

• Per mbajtjen e gjendjes shendetsore te ekuilibruar , kujdesi postoperative eshte shume me rendesi.

• Te qdo pacient te operuar duhet te behet monitorimi I rregullt I shenjave vitale. Duhet te kontrollohet
dhe te shihet gjendja e plages, kontrollimi I gjakderdhjeve, kontrollimi I dhimbjes, gjendja e drenave,
kateterve, kontrollimi I eliminimeve, mobilizimi, gjetja e pozites se duhur (pas 24h posit e detyrueshme)
mirembajtja e higjenes, kujdesi per most e zhvilluar dekubit, dhenja e terapise me kohe si dhe
ushqyesue dhe nutrienteve te tjere poashtu edhe ushqimet e lejuara. Per te eliminuar komplikimet
kujdesi postoperative I nivelit dhe cilesise se larte eshte vendimtar.

• Duhet kontrolluar terapia intravenoze dhe duhet rregulluar shpejtsia e infuzionit dhe nese eshte e
nevojshme vazhdon oksigjenimi. Pacienti duhet te qendron ne nje ambient te qete, pa zhurma dhe me
teperatur pra ambient te pershtatshem. Vizitat duhet kufizohen.
8. Cila eshte pozita e duhur e vendosjes se pacientit pas operacionit?

• Pacienti kur mberrin ne repartin perkates kalohet ne shtratin e pergaditur me pare, ne pozitcion te
shtriere ne shpine deri ne zgjimin e plote. Pozicionime te veqanta mund te jene te nevojshme ne rastin e
anestezis apo intervenimeve specifike. Nese ka te vjella pacienti duhet kthyer ne krah, per ti evituar
aspirimin e permbajtjes gastrike ne rruget respiratore.

• Pacienti pas operacionit varesisht nga lloji I operacionit , problemit qe ka operuar , llojit te anestezionit
behet edhe vendosja e tij ne poziten e perkohshme behet edhe vendsoja e tij ne poziten e perkohshme
te detyrueshme sepse ne kete pozie lehtesojm frymarrjen dhe punen e zemres, zvoglojme dhimbjet ,
pengojm zhvillimin e dekubitit. Pas 24h pacienti mund te gjeje vete poziten qe I pershtatet e qe
zakonisht eshte ajo gjysem ulur dhe horizontale.

9. Cilat jane menyrat e administrimit të Medikamenteve?

• Tabela 1.-Menyrat e administrimit dhe format e medikamenteve

Mënyra e futjes së medikamentit në organizëm

Forma e medikamentit
ENTERALE

PERORALE

(përmes gojës) TABLETA, DRAZHE, KAPSULA, TRETJE

SUBLINGUALE

(nën gjuhë) LINGUALETA

REKTALE

(përmes zorrës së trashë) SUPOSTE, KLIZMA MJEKUESE

PARENTERALE

INTRAKUTANE

(në lëkurë) INJEKSIONE

SUPKUTANE

(nën lëkurë) INJEKSIONE

INTRAMUSKULARNE

(në muskul) INJEKSIONE

INTRAARTIKULARNE

(në nyje) INJEKSIONE

INTRAVENOZE

(nëvenë) INJEKSIONE,

TRETJE
LOKALE

PERKUTANE

(përmes lëkurës) YNDYRA, PASTA,KREMA, TRETJE

REKTALE

(përmes anusit) SUPOSTE, YNDYRA

VAGINALE

(përmes vaginës)VAGINALETA

ORALE

(në zgavrën e gojës) TRETJE, LINGUALETA

PERMES MUKOZES SE VESHIT,HUNDES APO SYRIT

PIKA, KREMA

• Para qdo apliki te barnave infermieret duhet te sigurohen per pese parimet qe vlene per administrimin
e barnave;

• Pacient I duhur

• Bari I duhur

• Doza e duhur

• Rruga e duhur

• Koha e duhur

• Per barnat enterale duhet patur kujdes per barin e duhur , dozen e duhur dhe kohen e duhur
• Ndersa te barnat parenterale perveq pacientit te duhur, barit, dozes, rruges dhe kohes duhet te kihet
kujdes edhe per perdorimin e masave aseptike gjat aplikimit te barit.

10. Kontrolli i infeksionit?

• Kontrolli i infeksioneve në institucionet shëndetësore është një standard i cilësisë dhe ka rol qenësor
për mirëqenien dhe sigurinë e të sëmurëve, punonjësve shëndetësorë dhe vizitorëve.

• Të gjitha institucionet shëndetësore patjetër duhet ta kenë përbrenda strukturës së tyre organizative
programin e kontrollit të infeksioneve. Ky program ka dy qëllime:

• Uljen e shkallës së infeksioneve spitalore në institucionet shëndetësore dhe

• Mbrojtjen e pacientëve, punëtorëve shëndetësorë, vizitorëve, studentëve dhe punonjësve tjerë në

mjediset e përkujdesjes shëndetësore nga infeksionet spitalore.

• Kontrolli i infeksioneve eshte nje pergjegjsi e secilit punonjes ne institucionet shendetsore.

• Programi per personalin shendetsor – i nevojshem per parandalimin e infeksioneve te kryqezuar.

• Programet e rregullta per edukim te tere personelit ne vendet e punes ne menyr qe personeli i spitalit
te njoftohet me informatat me te reja mbi programet me te fundit per kontrollin e infeksionit ne fushen
e parandalimit te infeksioneve brendaspitalor.

• Sigurimi i nje mjedisi te paster dhe te sigurt per te semuret dhe personelin.

• Per te siguriar pacienteve dhe personelit gjith mbrojtjen e mundshme nga epidemit spitalore duke
percjell politka e kontrollit te infeksione siq jan:

• Higjena dhe larja e duarve

• Perdorimi i dorezave

• Perdorimi i maskave

• Asgjesimi i gjerave te mprehta

• Vendosja dhe administrimi i sistemit IV

• Kujdesi ndaj plageve

• Kujdesi ndaj drenave

• Kateterizimi dhe kujdesi ndaj kateterit

• Asgjesi i mbeturinave
11. Qka eshte Dezinfektimi?

• Është proces i zvogëlimit të numrit të mikroorganizmave patogjenë,por jo edhe i sporeve te

baktereve,nga objektet e ndryshme apo lëkura,deri në atë shkallë që nuk e dëmton shëndetin.

12. Dezinsektimi?

• Dezinsektimi I ambientit ka si qellim , parandalimin dhe asgjesimin e insekteve fluturuese me qellim te

shkatrrimit te mikroorganizmave patogjen dhe parandalin e semundjeve infective ne ambientet qe na
rrethojne.

13. Sterilizimi?

• Sterilizimi është procedurë e shkatërrimit të të gjithë mikroorganizmave të gjallë,përfshirë edhe sporet

e baktereve.

14. Edukimi i pacientit?

• “Edukimi shëndetësor synon të shkaktojë ndryshimin e sjelljes së individëvë, grupeve dhe popullatave
më të gjera nga sjelljet që mëndohet të jënë të dëmshme për shëndetin, në sjellje që janë përçues të
tanishëm dhe atij të ardhshëm”

• Qëllimi i edukimit shëndetësor është të ndihmojë individët familjarët dhe komunitetin që nëpërmjet
veprimeve dhe inciativave të tyre të arrijnë në gjendjen shëndetësore optimale.

• Objektivat kryesore të Edukimit Shëndetësorë janë:

• Të ndryshojë sjelljet shëndetësore;

• Të përmirësojë gjendjen shëndetësore

15. Ndihma e parë?

• Ndihma e parë është shkathtësi e dhënjes së ndihmës urgjente në vendin e aksidentit, bazuar në
parimet e pranuara të mjekësisë, me mjetet dhe materialin që ka qëlluar në disponim në atë kohë.

• Ndihma e parë duhet të zbatohet brenda 10 minutave të artë dhe në mënyrë përkatëse. Shpëtimtari
duhet të kërkojë ndihmë, të përcaktojë kohën e saktë të ndërprerjes së punës së zemrës dhe të
lënduarin ta vendosë horizontalisht mbi një sipërfaqe të fortë.

• Ndihma e shpejt mjekësore nuk ka për qëllim të përcaktojë llojin e sëmundjes, shërimit, lëndimit apo
të helmimit, po të ofrojë ndihmë të parë themelore.

• Qëllimi i shpëtimtarit është të mbizotërojë mirë masat e reanimacionit kardiopulomnal në rast të

sëmundjeve apo aksidenteve si: frymëmarrje artificiale, masazh zemre, fashim, ndaljen e gjakderdhjes,
imobilizimin, mobilizimin (lëvizjen e të lënduarit), vlerësimin teorik dhe praktik.

16. Rendësia e dokumentimit infermieror?

• DI eshte raport individual qe pershkruan gjendjen shendetesore te te semurit dhe kujdesjet qe i jane
kryer ose qe parashikohen. Dokumentet e ndryshme te DI ndryshojne nga nje sherbim ne nje tjeter, por
qellimi dhe parimet e pergjithshme mbeten te njejta.

• Fleta e pare (gjeneralitetet, arsyet e paraqitjes ne spital, alergjite e mundshme, problemet

psikosociale, besimi fetar)
• Fleta e dyte ( e ndare ne dy pjese ku pershkruhen: shenjat vitale ne forme grafikesh, bilanci hidrik///
mjekimet)

• Fleta e trete (vezhgimet, nderhyrjet e infermieres me kohe te caktuar dhe me nenshkrim, kopjon
shenimet e mjekut per ekzaminime, fizioterapi, ergoterapi, dieta, mobilizim)

• Fleta e katert (shenimet e mjekut, shtim/pakesim te terapis)

• Qellimi i perdorimit te dosjes se kujdesit infermieror:

• Ne planin e pergjithshem (siguron ndjekjen dhe cilesine e kujdesjeve infermierore ne menyre te

dokumentuar.

• Ne menyre specifike, synon qe kjo dosje:

• Te lehtesoje komunikimin ndermjet infermiereve

• Te siguroje transmetimin e shkruar mbi gjendjen e shendetit

• Te sherbeje si dokumentacion ligjor, si pjese e karteles individuale te pacientit.

• Te mundesoj kerkime shkencore

• Te percaktoje statistika

• Te coje perpara edukimin per shendetin

17. Diabeti(nderhyrjet infermierore)?

• Diabeti eshte semundje kronike te cilen e shkakton rritja e nivelit te glukozes ne gjak si pasoje e
munges se insulins (kur pankreasi eshte I paafte te prodhoje insulin) ose nga rezistenca ndaj insulins (kur
qelizat e trupit e humbin ndjeshmerin ndaj insulins pra ka sasi te mjaftueshme te insulins, mirpo qelizat
e trupit e humbin ndjeshmerin ndaj insulins)

• Ekzistojne tri lloje te diabetit : Diabeti I tipit 1 , diabeti I tipit 2 dhe diabeti gestacional.

• Diabeti I tipit 1 – Shkaktohet per shkak te paaftesise se qelizave te pankreasit per te prodhuar insulin.
Ky tip I diabetit eshte me pak I zakonshem dhe kryesisht shfaqet tek femijet dhe para moshes 40
vjeqare.Trajtimi I tij behet vetem me insulin ne form te ineksioneve ne doza te rregullta ditore.

• Diabeti I tipit 2 – eshte forma me e zakonshme e diabetit dhe perfshin 80-95 te te gjitha rasteve.
Shkaktohet kur qelizat e pankreasit jane te paafta te prodhojne insulin ne sasi te mjaftueshme apo edhe
kur qelizat e trupit behen rezistente ndaj insulines me qrast nevojitet sasi me e madhe e insulines ne
menyr qe te mbahen vlerat normale te glukoses ne gjak.

• Pacientet me tip 2 te diabetit mund te mbajne ne vlera normale glukozen ne gjak , edhe me terapi ne
form te tabletave , mirpo duke ndjekur nje regjim strik te dietes , aktiviteteve fizike, higjenes etj.

• Diabeti gastacional – rritja e nivelit te glukozes ne gjak gjate periudhes se shtatzanis vie si pasoj e
rezistences se insulines pershkak te hormoneve te placentes , duke bere qe insulin te mos jete efektive
aq sa duhet. Kjo rritje e nivelit te glukozes ne gjak pas lindjes kthehet ne norme , por rreziku I fitimit te
diabetit tip 2 me vone per nenen dhe femiun. Grat me te rrezikuara per diabet gestacional jane ato: me
histori familiare per diabet , ato me mbipeshe, lindje te perkohshme , lindje paraprake me peshe mbi
4kg, mosha mbi 25vjeq .

• Komplikimet qe mund ta prekin beben jane:

• Pesha e madhe e bebes

• Lindja parakohe dhe sindroma e distresit respirator

• Hypoglikemia

• Mundesi qe gjate jete te zhvilloj obeziet dhe tip 2 te diabetit

• Diabeti gestacional I patrajtuar mund te shkaktoj edhe vdjekjen e bebes

• Komplikimet qe mund ta prekin nenen jane

• Tensioni I larte dhe preeklamsia

• Me vone zhvillimi I diabetit tip 2

• Paraqitja e diabetit gestacional dhe ne shtatzani tjera

• Trajtimi I diabetit gestacional behet kryesisht me ushqim dietal dhe ushtrime dizike nese ushqimi
dietal dhe ushtrimet fizike nuk mjaftojne oer mbajtjen e nivelit te glukozes ne vlera normale atehere
trajtimi behet me insulin edhe pse vetem 10-20% e grave kane nevoj per insulin. Ndersa terapia me
tablet nuk rekomandohet gjate diabetit gestacional.

18. Shputa diabetike

• Eshte nje problem shume I madhe ne gjith globin. Te dhenat zyrtare nga OBSH flasin per qdo 30sec
dikujt ne bote I amputohet kemba per shkak te diabetit. Problemi me shputen diabetike eshte shkaku
me I shpesht I hospitalizimeve te pacienteve me diabet dhe shumices se amputimeve iu paraprijne
ulqeracionet ne kembe

• Shkaku kryesore I krijimit te plageve ne shpute eshte demtimi I nervave nga diabeti qe qojn ne zvoglim
apo humbje te plote te senzibilitetit (ndjeshmerise) te shputave , duke I bere te ndjeshme ato ne
demtime , meqe nuk e ndjejne dhimbjen dhe plaget kalojne pa u diktuar gjitheashtu edhe demtimi I
eneve te gjakut ku plaget mbyllen me veshtersi.

• Faktoret tjere te cilet ndikojne shfaqje e shputes diabetike jane dhe kohezgjatja e semundjes , niveli I
glukozes ne gjake, deformitetet e shputeve , mbathjet joadekuate (kpucat, qorapet) higjena e shputes
etj.

• Roli I infermiereve ne menagjimin e diabetit dhe shputes diabetike

• Diabeti eshte semundje kronike e pasherueshme e cila ka rek rreth 5% te popullesis ne mbre boten
dhe qdo dite numri I rasteve me diabet po shtohet ku sipas statistikave qdo 10vjet dyfishkohet numri I
rasteve me diabet.

• Diabeti nuk eshte semundje qe sherohet mirpo mund te menagjohet me mjaft suksese.

• Roli I infermiereve ne menaxhimin e diabetit dhe shpites diabetike eshte shume I madhe

• Po aq sa eshte esencial marrja e terapis per keta pacient , po aq eshte edhe edukimi dhe promovimi I
shendetit tek keta pacient.

• Roli I infermiereve ne promovimin e shendetit te keta pacien eshte I padiskutueshem. Ato perveqse te
keshillojne , edukojn pacientin per stilin e jetes( si dieta, ushtrime , higjena) ato kane per detyre qe ti
inkurajojne ato per jete duke I beret e pavarur vetem nga profesionistet shendetsor po te jene te
miretrajtuar dhe edukuar ne menyr qe te jen produktiv gjate gjith jetes duke e mirembajtur shendetin e
tyre.
• Sa I perket prevences se shputes diabetike e cila eshte shume me rendsi per parandalimin e saj luajne
role

• Pastrami I shputave me uje te vaket dhe sapun qdo dite

• Tharja e shputave me kujdes veqanarisht ne mese te gishtrinjeve

• Aplikimi I kremave ushqyese ne kembe

• Thonjet te prehen pas larjes dhe me kujdes

• Te barten qorape te bardha nga panbuku te cilat duhet te ndrrohen qdo dite

• Mbathjet te jene te pershtatshme me shtresa te buta qe uk ndjersine

• Te pacientet te cileve u amputohet kemba perveq rolit terapeutik , ifermiert duhet qe ta motivojne
pacientet per mirembajtje e nivelit te glukozes , higjien , dieten dhe sipas mundesive edhe
prduktivitetin , ti largojne ata nga depresioni dhe pashpresa per te jetuar.

19. Frakturat(ndërhyrjet infermierore)?

• Kujdesi infermieror

• Pacientët me fraktura të mbyllura Infermieri e inkurajon pacientin me frakturë të mbyllur që të

rikthehet sa më shpejt në aktivitetin e tij të mëparshëm. Infermieri e mëson pacientin se si të kontrollojë
enjtjen dhe dhimbjen dhe i inkurajon pacientët që të jenë aktivë brenda kufijve të imobilizimit të
frakturës. Është e rëndësishme që pacienti të mësojë ushtrime për të ruajtur shëndetin e muskujve të
padëmtuar dhe për të shtuar forcën e muskujve që nevojiten për të lëvizur dhepër të përdorur pajisjet
ndihmëse (p.sh., patericat, etj.).

• Pacientët me fraktura të hapura - Objektivat e menaxhimit të këtyre frakturave janë parandalimi i

infeksionit të plagës, indeve të buta dhe kockës dhe nxitja e shërimit të indit të butë dhe të kockës.
Infermieri adminstron profilaksinë ndaj tetanosit. Për të larguar organizmat anaerobë përdoren lavazhet
dhe pastrimet kirurgjikale të herëpashershme të plagëve. Për të parandaluar ose trajtuar infeksionin
merren antibiotikë intravenoz.

• Në frakturat e hapura mbyllja e plagëve kryhet me vonesë. Plagët tepër të kontaminuara lihen të
hapura dhe mbulohen me garza sterile për të lejuar enjtjen dhe rrjedhjen nga plagët. Lavazhi dhe
pastrimi kirurgjikal i nekrozave kryhet në mënyrë periodike për të shtuar vaskularitetin e zonës së
dëmtuar. Pasi të bindemi se nuk kemi infeksion, plaga mbyllet pas 5 deri në 7 ditësh dhe të gjitha
hapësirat e vdekura mbulohen me lembo lëkure ose muskulare.
• Gjendja neurovaskulare duhet të monitorohet në mënyrë periodike. Infermieri mat temperaturën e
pacientit në intervale të rregullta dhe monitoron pacientin për shenja infeksioni. Pas 4 deri në 8 javësh
mund të nevojitet transplanti i kockës për të mbyllur defektet kockore dhe për të nxitur shërimin.

• Me fracture kuptojme demtimin apo thyrjen e plote ose te pjesshme te teresise se kockes nen
veprimin e nje force mekanike e cila kalon kujfirin e rezistences se saj e qe gjithemon , shoqerohet me te
shkalleve te ndryshme dhe indeve te buta perreth.

• Klasifikimi ne varesi nga koha e shfaqjes

o Fraktura te lindura ( gjate periudhes intrauterine, pershkak te qrregullimeve te embriogjenezes te

sistemit kockor si dhe nga traumat e nenes gjate shtatzanise)

o Fraktura te fituara ku bejne pjese: frakturat traumatike (nga veprimi I faktoreve mekanik), dhe
frakturat patologjike (osteomieliti, tumori I kockes, tbc e kockes etj).

• Klasifikimi nga raporti I nivelit te thyerjes me ate te veprimit te agjentit traumatic

o Fraktura direkte (thyrja perkon me vendin e goditjes)

o Fraktura indirekte (ndodhe ne distance nga vendi ku eshte ushtruar forca goditse)

• Klasifikimi ne varesi te vendit dhe demtimit te lekures

o Fraktura te mbyllura (pa demtim te lekures)

o Fraktura te hapura (me demtim te lekures)

20. Shoku dhe llojet e tij(anti shok terapia)?

• “Shoku eshte nje gjendje klinike ne te cilen perfuzioni indoor eshte jo I mjaftushem per te plotesuar
nevojat metabolike.

• Llojet e shokut jan

• Hipovolemik – kemi te (hemoragjit, djegjet)

• Kardiogjen – kemi te (infeksionet e miokardit iam)

• Toksike – kemi te ( infeksionet e medha )

• Anfilatik – kemi te ( barnat, insektet, ushqimi etj )

• Neurogjen – kemi te (lendimet e bushtit kurrizore )

• Etiologjjia e shokut – shoku eshte qrregullim patofiziologjik me etiologji te ndryshme. Etiologjia e
shokut mund te bazohet ne qrregullimin e 4 faktoreve themelor qe jane pergjegjes per qarkullimin akut
te gjakut e qe jane:

• Puna normale e zemres si pomp

• Volumeni normal I gjakut ne qarkullim

• Tonusi normal I eneve te gjakut qe mundeson shperndarjen adekuate te gjakut neper organe

• Rrjedhja e gjakut neper zemer dhe ene te gjakut (mos ekzistenca e obstruksionit)

• Llojet e shokut jane:

• Shoku kardiogjen

• Shoku anafillatik

• Shoku hipovolemik

• Shoku traumatic dhe emocional

• Antishok terapia – largimi I shkaktarit , pozita e trendelenburgut, lidhsja e esmarkut, aplikimi I

adrenalines (1+9 NaCl) , antihistaminiket (synopen, Phenergan), kortikosteroidet (urbason, deksason),
aminofilin, oksigjenoterapi, si dhe kontrolimi I pulsit I shpeshte me se paku qdo 10min.

21. Djegiet(ndërhyrjet infermierore)?

• Djegiet jane plage te shkaktuara nga veprimet termike si zjarri nga materialet elektrike , substancat
kimike ose edhe nga qendrimi ne dielle.

• Djegiet klasifikohen ne 4 shkalle

1. Djegia e shkalles se pare, kryesisht perfshine shtresa siperfaqesore e lekures duke shkaktuar skuqje.
Ne te shumten e rasteve djegjet e shkalles se pare shkaktohen nga dielli. Te keto djegie , ndihma e pare
(menaxhimi ) behet duke vendosur ndonje nga kremat qe jane per kete qellim, te cilat perpose qe
qetsojne dhimbjen dhe temperature, menjanonje tharjen dhe qarjen e lekures.

2. Djegiet e shkalles se dyte , te djegiet e shkalles se dyte demtimi perfshin epidemen dhe arrin deri te
derma (shtresa e dyte e lekures) dhe si resultat formohen formacione (vesikulla) te mbushura me lenge.
Jane shume te dhimbshme dhe shkaktojne enjtje. Keto lloje te djegieve demtojne gjendrra e djerses ,
folikulin e flokut, por nuk shkaktojne demtim te plote te dermes , mirpo shkaktojne humbje te lengjeve.
Djegiet e shkolles se dyte zakonisht zgjasin 2-3 jave per tu sheruar. Ne zonen e djegur duhet te aplikohet
uji I ftohur per 20min , mandej pjesa e djegur duhet te mbulohet me nje gaze sterile dhe pacinetit ti ipet
sasi e shtuar e lengjeve . E nese djegia eshte e rend dhe vjene duke u perkeqesuar, duhet te kerkohet
trajtim mjeksor.
3. Djegiet e shkalles se trete – jane djegie e plote e trashesise se lekures , duke shkatrruar te dy shtresat
e lekures epidermen dhe dermen. Ndersa vdekja e indeve mund vazhdojn edhe me thell duke rrezikur
muskujt dhe kockat. Te djegiet e shkalles se tret , lekura duket e bardh dhe e rrudosur , zakonisht nuk
ndjejn shume dhimbje pasiqe fundet e nervave receptoreve jan djegur totalisht. Shkaktojne humbje te
madhe te lengjeve dhe rrezik te larte per infeksion. Djegiet e shkalles se tret, kerkojne shume kohe per
tu sheruar. Mund te lejne shenja te perhershme dhe demtime te perhershme te nervave. Per te trajtuar
nje djeie te tille, zona e djegur duhet te mbulohet me nje gaze sterile, si dhe te kontrollohet viktima per
shenja te shokut si : Lekure e zbehte, frymarrja e dobesuar, presion I ult arterial, buze dhe thonje te
maviosur.

Nuk duhet ti hiqen rrobat e te aplikohet akull, sepse viktima mund ti humb ndjenjat, por duhet ti ngriten
kembet me larte ne menyre qe te promovohet qarkullimi I gjakut dhe sa me shpejt te dergohet ne
institucione shendetosre.

4. Djegiet e shkalles se kater, jane plage te renda ku perveq demtimit te te gjitha shtresave te lekure
sshkaktohet edhe demtim I indeve nenlekurore , dhjamit, muskujve , tendinave, eneve te gjakut dhe
kockave . Jane gjendje emergjente dhe menjeher duhet te dergohen ne spital per tretman.

22. Ndërhyrjet infermierore tek dhimbjet e gjoksit

• Dhimbja e gjoksit eshte nje gjendje e dikomfortit ose dhimbjes. Personi ndien kudo ne pjesen e
perparme e trupit prej qafes deri ne pjesen e eperme te abdomenit. Dhimbja e gjoksit eshte nje nga
arsyet me te shpeshta te kerkimit te ndihmes ne sherbimet e emergjences. Ne vazhdimesine e kujdesit
emergjent gjith pacientet me dhimbje gjoksi duhet vlersuar: historine e semundjes, vlersimin fizik,
monotorimin e rezultateve te ndryshme te analizave laborotorike dhe diagnostike.

• Dhimbja e gjoksit ka simptoma tipike te cilat infermieria duhet te jet duke pyetur pacientin dhe duke
vlersuar gjendjen e pacientit. Eshte mire te mbahet mend se pacient te ndryshem mund te kene
simtoma te ndryshme nga ato qe jane cekur me posht:

• Dhimbja tipike e gjoksit:

• Shtypja e permenjehershme, shtengim ose shtypja ne krahrore ose nen sternum

• Dhimbja radion kah nofulla, krahu I majte ose mes shpatullave

• Nauze marramendje , djersitje , ndalje e frymarrjes

• Dhimbja eshte e vazhdueshme

• Nuk ka te beje me poziten ose fazen e frymarrjes

• Personi random eshte I moshes mbi 55 vjec.

• Infermieret duhet te dine sit e vlersojne dhimbjen duke perdorur pyetjet e thjeshta si:
• Si e pershkuani dhimbjen?

• Kur ka filluar dhimbja?

• A ka filluar dhimbja gjate pushimit apo gjate ushtrimeve/ sforcimit fizik?

• A shperndahet dhimbja dhe nese po ne cilin drejtim?

• A ka simptoma tjera si p.sh problem me frymarjje?

• Infermieret duhet te kene edhe shkathtesi bazike per te matur shtypjen e gjakut,pulsin,
temperature,vlersimin e dhimbjes,matjen e saturimin,bere EKG, per te organizuar teste/analiza te
ndryshme per pacientin dhe njekohesisht te kujdeset per pacientin dhe familijen e tij/saj. Njekohesisht
infermierja eshte ne gjendje te qetesoj pacientin me veprimet e saj duke e informuar se qfare do te beje
me te dhe duke punuar ne menyre sistematike ne menyre qe pacienti te ndihet I perkujdesur. Pacienti
me dhimbje gjoksi ka mungese oksigjeni andaj eshte e nevojshme ti jepet oksigjen , pacienti vendoset ne
pozit gjysemulur. Aspirina ndikon ne uljen e rasteve te vdekjes dhe zvogelon rrezikun nga infarkti per
50% . Nitroglicerina e dhene nen gjuhe do te zgjeroj arteriet ne zemer ne kete menyre lehteson/zbute
dhimbjen dhe demtimin ne indin e zemres. Eshte e nevojshme vendosja e vijes venoze ne menyre qe te
mundesohet dhenia e shpejt e barnave dhe lengjeve drejtpersedrejti ne qarkullimin e gjakut.

• Kur dhembja e gjoksit vazhdon, ekziston rreziku I paraqitjes se se aritmise. Per te minimizuar dhimbjen
jepet morfine 4mg IV. Efektet anesore te morfines jane bradikardia andaj para se te jepet morfina duhet
dhene Atropine per te parandaluar bradikardine. Betabllokatoret jepen per ta zvogluar frekuencen e
pulsit, shtypjen e gjakut dhe keshtu te zvogelohet nevoja per oksigjen.

• Infermierja qe punen ne kujdesin emergjet duhet te dije se kur duhet te perdoren keto barna, si te
pergaditet doza dhe sit e jepet tek pacienti pa vonese.

• Diteve te sotme ne shume vende te botes behet angiografia koronare ne baze te rregullt me qellim qe
te kihet nje pasqyre e qarte mbi arteriet e zemres dhe per te pare ndonje bllok eventual, e nese verehet
bllok ateher behet menjehere angioplastika . Per te pasur rezultate afatgjate nje tjeter mundesi eshte
vendosja stent-it per te hapur arterjen e bllokuar.

• Ne te gjitha keto situate te ndryshme, infermierja duhet te jete e gatshme per perkrahjen elemetare
per mbajtje ne jete ne menyre qe te shpetohet jeta e pacientit , si dhe duhet te jete e gatshme per
trajtimin e aritmive evemtuale.

23. Ndërhyrjet infermierore tek astma bronkiale

• Kujdesi infermieror tek te moshuarit me astmě bronkiale.

• Astma është një sëmundje kronike inflamatore, e karakterizuar nga simptoma të përsëritura dhe të
kthyeshme, që shoqërohen me ngushtim të fortë të rrugëve të frymëmarrjes. Simptomat e zakonshme
të saj përfshijnë vështirësi në frymëmarrje, kollitje, ngushtim kraharori, gulçim.

24. Kujdesi infermierore tek të moshuarit më bronkit

• Menaxhimi I asmes bronkiale dhe bronkiti obstruktiv

• Asma bronkiale – asma bronkiale eshte inflamacion kronik I bronkioleve e cila karakterizohet me
obstruksion te rrugeve te frymarrjes , me ataqe te perseritura te qrregullimit te frymarrjes dhe
fishkellima.

• Asma broniale eshte semundje e pasherueshme mirpo ekzistiojne medikamente per trajtimin dhe
parandalimin e ataqeve asmatike.

• Bronkiti obstruktiv – eshte semundje e rrugeve te frymarrjes e cila shkakton pezmatim te membranes
se mukozes te bronkeve ne mushkeri.

• Pra bronikti obstruktiv paraqitet si rezultat I infeksionit te bronkeve duke shkaktuar bronco-
obstruksion e qe karakterizohet me eksperium te zgjatur dhe fishkellima

• Ne paraqitjen e bronkitit obstruktiv luajn role dy factor

• Gjenetik dhe

• Faktoret e jashtem ( si : infeksionet virale, respiratore, ngacmimet e ndryshme , ne natyre alergjike ,

klimatike, toksike, duhani etj).

• Kujdesi infermieror te pacientet me asma bronkiale dhe bronkit obstruktiv

• Te behet inspektimi fizik dhe monotorimi I shenjave vitale e posaqerisht frymarrjes

• Te shpjegohen te gjitha procedurat diagnostike dhe terapeutike

• Te administrohet oksigjeno-terapia

• Te aplikohet terapia sipas orarit nevojes dhe te percillen te gjitha ndryshimet

• Te vezhgohet per efektet anesore

• Te ruhet kalueshmeria e rrugeve te frymrrjes

• Te vlersohen ndryshimet dhe komplikimet e semundjes

• Te aplikohet kujdese per higjenen e pacientit shtratit dhomes , ajrosja e dhomes.

• Te Kryhen te gjitha procedurat laborotorike dhe diagnostike duke perfshire edhe marrjen e
SPURTUMIT per analize mikromiologjike

• Te ipet mbeshtetja psikologjike pacientit dhe familjes

• Te keshillohet per faktoret e rrezikut ( si pirja e duhanit , ambienti I ndotur etj)

• Te keshillohet pacienti per marrjen e terapise me rregull dhe ne raste te sulmeve asmike.

25. Monitorimi i shenjave vitale dhe sekrecioneve?

• Shenjat vitale ose funksionet jetesore jane shenja te cilat e karakterizojne jeten, sepse me nderprerjen
e tyre nderpritet edhe jeta . Ato jane:

• Temperatura trupore

• Pulsi

• Frymemarja

• Shtypja e gjakut.

• Tek njeriu i shendetshem keto shenja jane me vlera normale, kurse gjate proceseve patologjike vjen
deri te cregullimi i tyre.

• Temperatura trupore

• Paraqet shkallen e nxehtesis se trupit te njeriut, kurse eshte rezultat i lirimit te nje pjese te energjise
gjate metabolizmit te materieve ushqyese. Temperatura trupore paraqet nje raport midis temperature
se krijuar dhe asaj te liruar. Mirembajtja e temperatures trupore behet nga qendra per termoregullim ne
hipotalamus. Temperatura me e ulet trupore e njeriut eshte ne oret e hershme te mengjesit rreth 36°C,
sepse trupi eshte ne qetesi. Temperatura me e larte eshte ne oret e pasdites, pas aktivitetit fizik dhe
psikik, pas konsumimit te ushqimit etj.

• Sipas lartesise temperetaura ndahet ne:

• Subnormale: 35-36C

• Normale 36-37C
• Subfebrile 37-38C

• Febrile 38-39C

• Febrile e larte 39-42C

• Temperatura trupore mund te matet ne menyre:

• Matja aksillare - Pacienti eshte ne pozite horizontale. Dora lirohet,sqetulla fshihet dhe termometri
vendoset me rezervoarin nen sqetull per 5-10 minuta, lexohet temperatura dhe shenohet ne listen e
temperatures me stilolaps te kaltert, matet ne mengjes, ne mbremje dhe sipas nevojes.

• Matja sublinguale - Temperatura trupore nuk matet ne menyr sublinguale tek te semuret mendor,
femijet etj. Per kete lloj perdoret termometer individual, termometri mbahet ne buze kurse pacienti mer
fryme me hunde.

• Matja inguinale - Zbatohet kur temperatura nuk mund te matet ne menyre aksillare.

• Matja rektale - Zbatohet me shpesh te femijet,pacienti vendoset ne pozite anesor, fshihet anusi,
gluteuset largohen dhe vendoset termometri.

• Matja vaginale - Zbatohet gjate semundjeve te organeve te brendshme gjenitale te femres dhe per
kontrollim te ovulimit. Perdoret termometer per perdorim individual.

• Pulsi

• paraqet shprehjen e punës se zemrës në arteriet periferike që kane baze te forte dhe janë
sipërfaqësore. Te pulsi regjistrohen disa cilesi:

• Frekuenca- paraqet numrin e valeve pulsore gjegjesisht numrin e rrahjeve te zemres per nje minute.
Frekuenca e pulsit varet nga mosha, aktiviteti fizik dhe psikik. Numri normal i rrahjeve te zemres per nje
minute tek nje i ritur eshte 60-80 dhe definohet si puls eukardik.Te te posalindurit pulsi eukardik eshte
120-140. Nese pulsi eshte i shpejtuar quhet tahikardik, nese eshte i ngadalsuar bradikardik.

• Pulsus magnus-puls normal, mire i prekshem

• Pulsus parvus-puls i dobet, i mbushur

• Pulsus filiform-puls i shpejtuar, veshtire palpohet dhe dobet i mbushur

• Pulsus durus-i forte, veshtire palpohet, enet e gjakut jane te forta, joelastike
• Pulsi matet ne:

• Arteria radial

• Karotid

• Arteria temporal

• Ulnar

• Popliteal

• Arteria brachial

• Posterior tibial

• Pedal

• Arteria femoral

• Para matjes se pulsit pacienti duhet te pushoje ne qetesi me se paku 15 min.

• Pacienti eshte ne pozite horizontale.

• Infermierja kerkon pulsin, kapet dora perreth nyjes me gishtin e dyte ,trete dhe te katert kurse gishti i
madh vendoset ne anen e siperme. Me doren e majte e mat pulsin ne doren e djathte dhe e kunderta.

• Shenohet ne listen e temperatures me stilolaps te kuq.

\\\\\

• Frymemarja

• Paraqet kembim te gazrave midis organizmit dhe mjedisit te jashtem. Eshte mekanizem i nderlikuar ne
te cilin marin pjese organet e frymemarjes:

• Goja

• Hunda

• Laringu

• Trakea
• Bronket

• Bronkiolet

• Alveolet

• Akti i frymemarjes perbehet nga:

• Inspiriumi-thithja e ajrit ne mushkeri dhe ajo eshte faza aktive e cila zgjat me shkurt se eksperiumi

• Eksperiumi-faza pasive dhe zgjat 2 here me gjate se insperiumi

• Pauza

• Frekuenca e respiracioneve tek nje i rritur eshte 16-20, ne gjume 12 dhe kjo definohet si frymemarje
normale-eipnoe. Te te posalindurit frekuenca eshte 40-50/min.

• Gjate proceseve patologjike ndodhin cregullime te frymemarjes:

• Dispnoe- eshte frymemarje e veshtirsuar. Pacienti mer fryme thelle,me pauze me te madhe. Ne
procesin e frymemarjes merr pjese edhe muskulatura ndihmese. Pacienti vendoset ne p.Faulerit.

• Frymemarja biotike- eshte frymemarje e cregulluar, pa ritem te caktuar, e shpejte, e thelle ne moment
siperfaqsore, me pauza prej 10-20 sekonda. Haset tek Meningitis.

• Frymemarja e Cein-Shtoksit- eshte frymemarje e cila mezi degjohet, pastaj behet e thelle dhe degjohet
pastaj serish gradualisht zvogelohet. Pastaj pason apne prej 15-30 sekondash. Haset tek te semuret me
uremi.

• Frymemarja e Kusmailit- eshte frymemarje e thelle dhe e veshtirsuar. Te semuret kane 3-4
respiracione te njejta, te thella dhe degjohen shume, pastaj pason pauza 15-20 sekonda. Haset te koma
diabetike.

• Matja e frekuences se frymemarjeve nuk duhet te verehet nga ana e pacientit, sepse ai do ta nderoj
ritmin. Ne listen e temperatures shenohet me stilolaps te zi.

• Shtypja e gjakut
• Eshte presioni qe ben gjaku mbi muret e eneve te gjakut. Egziston shtypje arteriale dhe venoze .
Shtypja arteriale e gjakut eshte presioni i gjakut mbi arteriet gjate kohes se dy fazave te punes se
zemres, sistoles dhe diastoles. Shtypja normale maksimale e gjakut eshte 135mmHg kurse minimalja
90mmHg. Nese shtypja e gjakut eshte e rritur atehere kemi te bejme me Hypertensio arterialis.

• Shenjat e kesaj gjendje jane:

• Dyspnoe gjate aktivitetit

• Palpitacione

• Kolaps

• Dhembje prekoridale

• Kokedhimbje

• Nese shtypja e gjakut eshte zvogeluar atehere kemi te bejme me Hypotensio arterialis

• Shenjat e kesaj gjendje jane:

• Kokedhembje

• Maremendje

• Pagjumsi

• Shtypja e gjakut matet ne arteria brachialis me aparatin Riva Roci i cili perbehet nga pompa me ventill,
manometri dhe manzheta.

• Pacienti gjate matjes mund te shtrihet ose te ulet. Manzheta vendoset perreth krahut, diku 2cm mbi
berryl, ventili mbyllet, vendoset stetoskopi dhe pompohet ajri deri sa t’i degjojme pulsacionet. Kur per
here te pare ndegjojme pulsacionet ajo do te jete vlera sistolike, kur pulsacionet nderpriten ajo do te
jete shtypja diastolike. Ne listen e temperatures rezulltati i shtypjes se gjakut shenohet me numra.
• Shenjat vitale japin informacion ne lidhje me ndryshimet ne funksionin e trupit dhe pergjigjen e
pacientit per trajtimin e bere.

• Pasqyrojn funksionin e tre proceseve te trupit qe jane te doomosdoshme per jeten siq jane

• Rregullimi I temperatures se trupit

• Funksioni I zemres

• Frymemarrja

• Shenjat vitale jan pasqyrim I funksioneve jetesore te organizmit. Ato kane marrdhenje te ndersjellta
me njera tjetren apo varesi te perhershme reciproke. Ne shenjat vitale bejne pjese: temeratura, pulsi,
respiracioni, tensioni I gjaakut.

• Temperatura paraqet shkallen e ngrohjes se organizmit. Bene pjese ne shenjat vitale dhe eshte shume
me rendesi mbajtja konstante e saj.

• Vlerat normale te temperatures sillen nga 36-37Co renja nen keto vlera por edhe ngritja mbi keto vlera
jane tregues se diqka nuk shkon mire ne organizem. Te dy ekstremet paraqesin rrezik per shendetin dhe
jane nje alarme per nderhyrje te shpejt mjeksore.

• Ekzistoojme disa menyra te matjes se temperatures e ato jane : aksillare (nen sqetull), inguinale,
zgavrat e ndryshme (orale , ne veshe, rektale, vaginale) matja digjitale permes monitorit etj.

• Frymarrja (respiracioni) eshte procese I shkembimit te gazrave ne mes te orgaizmit dhe ambientit te
jashtem. Perbehet nga dy faza: Inspiriumi thithja e oksigjenit (ajrit) dhe expiriumit largimit te CO2.

• Fryemarrja eshte procese jetik per qdo qenje te gjalle andaj veshtersit apo nderprerja gjate
respiracionit paraqesin probleme serioze per jete. Andaj edhe prioriteti I pare per punetoret
shendetsore eshte respiracioni.

• Ne organizem zhvillohen dy procese te frymarrjes : frymarrja mushkurore qe nenkupton marrjen dhe

nxjerrje e ajrit permes mushkrive si dhe frymemarrjen qelizore qe nenkupton zbarthimin e vazhdueshem
te lendeve ushqyese ne qelize si dhe shkembimin e gazrave ne mes te lengjeve trupore dhe qelizave.

• Rruget qe marrin pjese ne shkembimin e gazrave jane: zgavra e hundes , faring , laringu, trakea ,
bronket , bronkiolet dhe albiolet ku dhe kryhet shkembimi I gazrave

• Organet themelore jane mushkrit . Perveq mushkrive jane edhe organet ndihmse si : pleura ,
diafragma dhe muskujt nderbrinjor

• Llojet e frymarrjes jane:

• Eupnea – frymarrja normale 12-14 respiracione ne min

• Tachipne – frymarrje e shpejtuar

• Bradipnea – frymarrje e ngadalsuar

• Apnea – nderprerja e fymarrrjes

• Shkaktaret te cilet ndikojne ne disbalancen e respiracinit jane te shumte si bronkitet , astmat,

bronkiole, problemet e tjera akute te rrugeve te frymarrjes , semundjet e ndryshme si TBC , semundjet
malinje, preumonit, trupat e huaj, fatkeqesit etj.

• Pulsi – pasqyrn punen e zemres ne arterit periferike . Vlerat normale te pulsit jan 60-100 te rrahura ne
minut e te femiet deri 120 dhe 140 te rrahura ne min.

• Qdo qrregullim I ritmit te zemres nen vlerat ose mbi vlerat mesatare eshte alarm qe zemra nuk eshte
ne rregull andaj dhe kujdesi duhet te jete I menjehershem

• Pulsi mund te matet me palpim ne vendet ku eshte baza e fort si dhe me njete digjitale permes
pulsoximetrave apo edhe monitorit

• Vendet me te peshtatshme per palpim jan arterit ; radialis , temporalis , karotis (qafes) dozalis peolis
dhe femoralis

• Shtypja e gjakut – eshte shtypja qe bene gjaku ne enet e tij . Shtypja qe bene gjaku ne enet e tij .
Shtypja e gjakut varet nga gjendja e zemres prej sasise dhe viskozitetit te gjakut dhe elasticitetit te eneve
te gjakut gjithashtu ,mvraret edhe nga mosha , gjinia , aktiviteti fizik , stresi etj.

26. Kateterizimi urinar?

• Kateterizimi nenkupton plasimin ose vendosjen e kateterit ne fishkezen urinare.

• Arsyjet per kateterizim:

• Per te zbrazur permbajtjen nga fshikza

• Per te monituruar urinen e mbetur

• Per te mundesuar shperlarjen e fshikzes

• Per te shmangur bllokimin

• Per te liruar mbajtjen e urines

• Per te future barna ne fishkez

• Per te lejuar qe te behen teste per funksionimin e fishkzes

• Per te matur vellimin e urines

• Per te lehtesuar inkontinencen

• Per te zbrazur fishkzen para lindjes.

• Procedura;

• Para dhe pas qdo plasimi te kateterit pastrohen duart

• Pergaditet materiali I nevojshem (shiringa, qesja e urines, pozita gjinekologjike

• Fiksimi I balonit

27. Menaxhimi i dhimbjes dhe ndërhyrjeve infermierike?

• Menxhimi I dhimbjes dhe nderhyrjet infermirore

• Qe nje pacient I postoperuar te ndihet rahat, ateher menaxhimi I dhimbjes duhet te jete prioritet

• Menaxhimi I dhimbjes behet ne baze te shkaktarit dhe pershkrimit nga ana e pacientit duke treguar
lokalizimin e dhimbjes , formen e saj si dhe nivelin qe matet me shkalle numerike nga 0-10.

• Ne baze te informatave qe merre infermierja per dhimbjen krijon , pasqyron per llojin dhe nivelin e
dhimbjes dhe vendos per aplikimin e analgjetikeve, atireumatikeve qe jane te pershkruara ne listen e
terapise , gjitheashtu edhe metodat tjera si akull, lecka te ngrohta , nderrimi I pozites etj.

28. Kujdesi i pacientit në gjendje febrile?

• Menaxhimi i gjendjes febrile:

• PARIMET E TRAJTIMIT TE TEMPERATURES:

• temperatura e dhomes duhet te jete < 20 °C

• Të zbulohet fëmija dhe ti hiqen rrobat

• Të ipet sasi më e madhe e ujit apo e lëngut rehidrues apo të lahet femija.

• .Te aplikohen medikamentet antipiretike, nga të cilët dy janë më të rëndësishmit:

• 1.Paracetamoli (Acetaminopheni) dhe Ibuprofeni (AINS)

29. Ekuilibrimi i lëngjeve?

• Uji eshte element I domosdoshem per njeriun. Uji dhe perbersit tjere te tij perbejne perafersisht 50-
70% te peshes se individeve ne mosh te rritur, ndersa te foshnjat 70-80%. Per nje person te rritur qe
peshon 70% shuma e pergjithshme e lengjeve trupore eshte 40 litra. Ne rast prishje te ekuilibrit hidrik,
organizmi detyrohet ti kompenzoj shtimin ose pamjaftueshmerin duke future ne pune mekanizmat e
ndryshem pershtates. P.sh kur nje person qe djersitet shume ndjen nevojen te pije me teper lengje. Por
atje nuk eshte I vetmi mekanizem pershtates I organizmit. Per te kuptuar fiziologjine e bilancit hidrik
duhet pasur parasysh:

1. Marrjet dhe humbjet e ligjeve – organizimi I siguron lengjet e nevojshme nga tre burimet kryesore:
lengjet qe merren si pije, lengjet qe jane perberes te ushqimeve te ndryshme, uji qe formohet si
nenprodukt I oksidimit te lendeve ushqimore dhe organike. Ne kushte normale njeriu merr rreth 2000-
3000 ml lengje ne dite. Organizmi I humbe lengjet nepermjet:

• Lekures-nepermjet djersitjes

• Mushkerive nga fryshmarrja ose expiriumi

• Veshkave nga urinimi

• Traktit gastrointestinal – lengjet eleminohen permes feqeve

• Humbjet ditore percaktohen:

• Ne urine eleminohen 1400-1500 ml,

• Ne feqe 100-200 ml,

• Nga lekura 350-400 ml,

• Nga mushkrite 400-500 ml,

• Djersa 100 ml,

• Ne kushte normale humbjet e pergjithshme te ujit jane afersisht 2000-3000 ml ne dite.

2. Shperndarja e lengjeve ne organizem – Uji shperndahet ne organizem nepermjet atyre qe quhen tre
mjedise ne brendesi te qelizave jasht qelizave dhe ne vazat e gjakut

3. Faktoret qe ndikojne ne ekulibrin hidrik jan; Mosha, temperature e mjedisit, stresi, semudjet.

30. Epistaxis(ndërhyrjet infermierore)?

• Gjakederdhja nga hunda eshte symptom e shume semundjeve si : leukemia, hemophilia, anemia,
hipertensioni arterial, arterioskleroza, semundjet infective etj. Gjakderdhja mund te jete e vogel ose e
madhe , random rrjedh nga dy zgavrat e hundes, por mund te leshohet ne faring, qe mund te shkaktoj
kolle, vjellje , kurse te te semuret pavetedije gulqim.

• Vendosja e pacientit ne poziten ulur me koke perpara dhe poshte

• Pacientit I thuhet ti fryje fort hundet dhe te marr fryme thell me hund

• Behet presion ne pjesen mobile te hundes me gishtin e madh dhe ate tregues per disa minuta.

• Vendosen fasha (gaza) te ftofta ne regjionin occipital

• Me fryrjen e hundes eliminohen koagulet nga hund dhe futet ajri I ftohet ne hund, ku shumica e
gjakederdhjes mund te nderpritet

• Ne raste se gjakderdhja vazhdon ateher konsultohemi me otorinolaringologun per te lokalizuar

gjakderdhjen ose berjen e tamponades.