KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE

5. PREDAVANJE

PROJEKTOVANJE
MINERALNIH I ASFALTNIH MJEŠAVINA

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 1

 PRIMJENA KAMENOG AGREGATA U
ASFALTNIM MJEŠAVINAMA

 Silikatni agregati - mogu se primjeniti za sve asfalte mješavine i sve kategorije puta; skupi
su pa se zbog toga primjenjuju samo u habajućim slojevima gdje je potrebno zadovoljiti
visoke performanse u poglegu črvtoće i otpornosti na habanje i površinsko zaglađivanje.
 Karbonatni agregati – primjenjuju se za noseće slojeve, a u slučaju djelovanja srednjeg,
lakog ili vrlo lakog saobraćajnog opterećenja, može se primijemiti i u habajućim
slojevima.
 Šljunak – primjenjuje se za noseće slojeve u slučaju lakog i vrlo lakog saobraćajnog
operećenja, a u slučaju srednjeg saobraćajnog opterećenja uz dodatak 30% kamene
sitneži.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 2

 PROJEKTOVNJE ASFALTNIH MJEŠAVINA
Cilj – Projektovati ekonomičnu mješavinu mineralnog materijala (agregata) i
veziva koja zadovoljava projektne kriterijume (tehničke uslove).

Klasične metode
- Marshall (Maršal) Princip šupljina
- Hveem
- Približna metoda – LCPC (Duriez) Princip površine omotača
Novi pristup projektovanju
- Metoda Superpave (USA)
- Harmonizovane Evropske norme

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 3

 PROJEKTNI ZAHTJEVI ZA ASFALTNE
MJEŠAVINE
 Stabilnost (otpornost na deformacije pod opterećenjem)
 Trajnost (otpornost na klimatske uticaje i dejstvo saobraćaja)
 Fleksibilnost (otpornost na zamor pod dejstvom opterećenja)
 Hrapavost (otpornost na klizanje površine kolovoza)
 Vodonepropustljivost
 Ugradljivost

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 4

ZAPREMINSKA STRUKTURA ASFALTNIH MJEŠAVINA

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 5

 ASFALTNE MJEŠAVINE PO MEST STANDARDIMA

 Asfalt-betoni, MEST U.E4.014/1990.

- B4, AB8, AB11, AB11s, AB16, AB16s, AB22s
 Bitumenizirani noseći slojevi, MEST U.E9.021/1986.
- BNHS16, BNS22, BNS 22s, BNS32, BNS32s, BNS 45
 Donji bitumenizirani noseći slojevi MEST U.E9.028/1986.
- Krupnozrni DBNS 0/32, 0/40, 0/60
- Srednjezrni DBNS
- Sitnozrni DBNS
 Liveni asfalti, MEST U.E4.020/1970.
- Liveni asfalt
- Tvrdo liveni asfalt
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 6
 SAVREMENE ASFALTNE MJEŠAVINE
 Skeletni mastiks asfalt SMA(Stone Mastix Asphalt USA / Split Mastix Asphalt GER/ Skeletni Mastiks Asfalt MNE) –
- SMA 0/11S, SMA 0/8S, SMA 0/8, SMA 0/5
 Porozni asfalti - PA
- Do 20% šupljina
- Smanjenje buke
- Odvodnjavanje
 Tanki asfalt-betonski slojevi (slojevi debljine 2 – 3 cm)
 Mikro-asfalt
 ...

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 7

 VELIČINA ZRNA AGREGATA U ASFALTNOJ MJEŠAVINI
 Maksimalno zrno agregata ̴ 1/4 - 1/2 debljine ugrađenog asfaltnog sloja (uslov zbijanja)
 Krupnozrnije mješavine
- veća nosivost
- veća otpornost na klizanje
- veći zapreminski udio agregata
- manja specifična površina zrna agregata – potrebno manje veziva za obavijanje zrna
- veća otpornost na kolotrage
- veća opasnost od segregacije
 Sitnozrnije mješavine
- manja opasnost od segregacije
- manji nivo buke
- manje habanje pneumatika
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 8
 TIPOVI ASFALTNIH MJEŠAVINA PREMA
HARMONIZOVANIM EVROPSKIM NORMAMA
 MEST EN 13108-1: Asfalt-betoni
 MEST EN 13108-2: Asfalt-betoni za vrlo tanke slojeve (2 – 3 cm) (BBTM)
 MEST EN 13108-3: Meki asfalti (Skandinavske zemlje)
 MEST EN 13108-4: Vruće valjani asfalti
 MEST EN 13108-5: SMA
 MEST EN 13108-6: Liveni asfalti
 MEST EN 13108-7: Porozni asfalti
 MEST EN 13108-8: Reciklirani asfalti
 MEST EN 13108-9: Asfaltne mješavine za ultra tanke slojeve od asfalt-betona (ULTAC) -

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 9

 OZNAČAVANJE ASFALTNIH MJEŠAVINA PREMA
EVROPSKIM NORMAMA
 Primjer za AC 11 surf 50/70

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 10

 PROJEKTOVANJE ASFALTNIH MJEŠAVINA
Osnovni principi projektovanja asfaltnih mješavina ogledaju se u sprovođenju sledećeg
postupka:

Prema evropskim normama dva pristupa:

1. Izbor agregata
2. Projektovanje sastava mineralne mješavine
3. Određivanje optimalnog sadržaja veziva

- Fundamentalni
1. Princip šupljina - na bazi zapreminske strukture asfaltne mješavine (metoda Maršala)

- Empirijski
2. Princip površine omotača - na bazi specifične površine svih frakcija agregata i određene
debljine bitumenskog omotača (metoda Durieza)

Zahtjevi koje treba ispuniti prilikom projektovanja asfaltnih mješavina:

1) dovoljan sadržaj bitumena kako bi se obezbijedila trajnost
2) dovoljna stabilnost pod dejstvom saobraćajnog opterećenja
3) zadovoljavajući sadržaj šupljina ispunjenih vazduhom (gornja i donja granica)
4) dobra ugradljivost.
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 11
 IZBOR AGREGATA
 Količina mineralnog agregata u mješavini najčešće se kreće od 90 do 95% po masi i 75 do
85% po zapremini.
 Nosivost kolovoza prvenstveno zavisi od svojstava agregata u koji ubrajamo pijesak, šljunak,
drobljeni agregat i kameno brašno.
 Pogodnost agregata za upotrebu u kolovoznim konstrukcijana se određuje na osnovu
ispitivanja: veličine i granulacije, čvrstoće, trajnosti, oblika zrna, teksture površine zrna,
apsorpcije i prionljivosti za bitumen.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 12

 PROJEKTOVANJE MINERALNE MJEŠAVINE
 Granulometrijski sastav mineralnog materijala ima ključni uticaj na karakteristike asfaltne
mješavine.
 Teoretski, najbolja granulacija je ona koja daje mješavinu sa najvećom zapreminskom
masom.
- Manja zrna popunjavaju šupljine između većih zrna i time povećavaju stabilnost
mješavine (zrna agregata su u međusobnom kontaktu) i smanjuju poroznost
- Potreban je određeni procenat šupljina da bi se obezbedio prostor za vezivo.
 Vruće asfaltne mješavine mogu se svrstati u tri osnovne grupe:
- „gusta“- dobro graduirana
- „polu-guste“- diskontinualna
- „otvorene“ – uniformno graduirana
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 13
 DOBRO GRADUIRANA MJEŠAVINA

 Dobar “interlock” – dobra “uklještenost” zrna

 Mala poroznost
 Velika zapreminska masa
 Šupljine ispunjene vazduhom ispod 8 %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 14

 DISKONTINUALNA MJEŠAVINA

 Samo određene frakcije

 Dobar “interlock” – Dobra “uklještenost“ zrna
 Mala poroznost
 Šupljine ispunjene vazduhom 8 do 12%

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 15

 UNIFORMNO GRADUIRANA (JEDNOZRNASTA)
MJEŠAVINA
 Malo kontaktnih tačaka između zrna agregata
 Loš “interlock” – loša “uklještenost” zrna
 Velika poroznost
 Šupljine ispunjene vazduhom iznad 12%

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 16

 GRANULOMETRIJSKI SASTAV MINERALNE MJEŠAVINE
 Fulerova kriva (Fuller and Thompson, 1907) – linija najveće gustine

gdje je:
P – prolaz na situ d, %
d – veličina zrna za koju se utvrđuje prolaz
D – maksimalna veličina zrna u mješavini
n – parametar kojim se definiše finoća mješavine
 Teoretski n = 0.5 – mješavina maksimalne gustine
 Usvojeno n = 0.45 kao optimalno za asfaltne mješavine

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 17

STANDARDNI DIJAGRAM GRANULOMETRIJSKOG SASTAVA

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 18

TIPOVI MINERALNIH MJEŠAVINA

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 19

GRANIČNI POJAS – PRIMJER AB 11S I SMA 0/11S

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 20

 PROJEKTOVANJE MINERALNE MJEŠAVINE

 Određivanje učešća pojedinih frakcija u minerlnoj mješavini tako da granulometrijska

kriva bude u graničnom pojasu
 Proračun granulometriskog sastava mješavine
Pi = PAi ⋅ a + Pbi ⋅ b + ...+Pxi ⋅ x

- Pi - prolaz mineralne mješavine od frakcija A, B,...X na situ i

- PAi , Pbi ,Pxi - prolaz frakcija A, B,...X na situ i
- a, b,…x - proporcionalno učešće frakcija u mješavini, a+b+…+x=1 (100 %)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 21

 PROJEKTOVANJE MINERALNE MJEŠAVINE
Metoda Sojuz-Dorni
 Cilj: definisati željenu granulometrijsku krivu
- Najčešće srednja linija graničnog pojasa
- Sračunati prolaze i ostatke na svim sitima

 Odrediti procentualno učešće frakcija kamene sitneži u mineralnoj mješavini (izuzev

pijeska)

gdje je:
- U2/4 – procentualno učešće frakcije 2/4 mm u mješavini
- OMM,2 – ostatak mješavine na situ 2 mm
- O2/4,2 – ostatak frakcije 2/4 mm na situ 2 mm

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 22

 PROJEKTOVANJE MINERALNE MJEŠAVINE
Metoda Sojuz-Dorni

 Odrediti procentualno učešće kamenog brašna

- Koristi se prolaz kroz sito 0.09 mm (prema starim MEST normama)
UKB=(PMM,009/PKB,009)100

 Odrediti procentualno učešće pijeska kao razliku do 100 %

UP=100-(ΣUKS+UKB)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 23

 PRORAČUN ZAPREMINSKE MASE MINERALNE
MJEŠAVINE
 Cilj: Odrediti zapreminsku masu mineralne mješavine ako su poznate zapreminske mase
bez šupljina frakcija kamenog agregata.
 Proračun zapreminske mase bez šupljina mineralne mješavine

Ga, Gb,…GX - zapreminska masa frakcija a, b,...X

a, b,…x - procentualno učešće frakcija u mješavini, a+b+…+x=100 %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 24

 ZAPREMINSKA STRUKTURA ASFALTNIH MJEŠAVINA

 U toku procesa projektovanja mješavine, ali i tokom kontrole kvaliteta izvedenog asfaltnog sloja
od izuzetnog je značaja poznavanje zapreminske strukture asfaltne mješavine.
 Karakteristike asfaltnog sloja direktno zavise od vrijednosti zapreminskih karakteristika zbijene
asfaltne mješavine
 Prema Tehničkim uslovima za građenje puteva u Republici Srbiji (Putevi Srbije 2012) za
habajuće slojeve, dozvoljene vrijednosti za šupljine u bitumenskom sloju se kreću u granicama
od 3% do 6.5 %, a za šupljine ipunjene bitumenom od 65% do 80%.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 25

 ZAPREMINSKA STRUKTURA ASFALTNIH MJEŠAVINA
Parametri preko kojih se sagledavaju zapreminske karakteristike asfaltne mješavine su:
- Zapreminska masa asfaltne mješavine (sloja ili laboratorijskog uzorka) u zbijenom stanju (Zm)
- Maksimalna zapreminska masa (Zmax)
- Šupljine ispunjene vazduhom (VŠ)
- Efektivna zapremina agregata (VA)
- Šupljine u mineralnoj mješavini (VŠMM)
- Šupljine ispunjene bitumenom (VB)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 26

 ZAPREMINSKA MASA SLOJA ILI LABORATORIJSKOG
UZORKA U ZBIJENOM STANJU
 Zapreminska masa – masa uzozka sa šupljinama
 MEST EN 12697-6 (MEST U.M8.092 povučen)

gdje je:
M – masa asfaltnog uzorka
V – zapremina asfaltnog uzorka

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 27

 MAKSIMALNA ZAPREMINSKA MASA
 Masa uzorka bez šupljina
 MEST EN 12697-5 (SRPS U.M8.082 – povučen)

gdje je:
M – masa asfaltnog uzorka
V0 – zapremina asfaltnog uzorka bez šupljina
Pb – procenat učešća bitumena u mješavini
Gb – zapreminska masa bitumena
PMM – procenat učešća mineralne mješavine (=PA)
GMM – zapreminska masa mineralne mješavine
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 28
 ŠUPLJINE U ASFALTNOM UZORKU

ili u procentima:

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 29

 ZAPREMINA BITUMENA

VB – zapremina bitumena
PB – procenat učešća bitumena u mješavini
Zm – zapreminska masa asfaltnog uzorka
GB - zapreminska masa bitumena

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 30

 ŠUPLJINE U MINERALNOM MATERIJALU

 Zapremina šupljina između zrna agregata u zbijenoj mješavini

- šupljine ispunjene vazduhom
- efektivna zapremina bitumena

V ŠMM = VŠ + VB %(V/V )

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 31

 OSTALE KARAKTERISTIKE

 Šupljine u mineralnoj mješavini ispunjene bitumenom

 Zapremina agregata

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 32

 OSTALE KARAKTERISTIKE

 Odnos punila i veziva

 P0.075 / Pb = 0.6 - 1.2
 P0.075 – sadržaj zrna < 0.075 mm u mineralnoj mješavini (% m/m)
 Pb – sadržaj bitumena u mješavini (% m/m)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 33

 OSNOVNI PRINCIP U KOMPONOVANJU ASFALTNIH
MJEŠAVINA - princip šupljina

“Odabrati granulometrijski sastav minerane mješavine koji u zbijenom stanju daje

najmanje šupljina, a onda, prema procentu šupljina, odrediti količinu veziva. ”

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 34

 METODA MARŠALA
 Bruce Marshall (Mississippi Highway Department), 1935 - 1940
 1943 Waterways Experimental Station – Studija za potrebe primjene u II svjetskom ratu
 Cilj: projektovati takvu asfaltnu mješavinu da nakon djelovanja projektovanog
saobraćajnog opterećenja ostane 4% šupljina.
 Optimalan sadržaj veziva na osnovu analize zapreminske strukture i stabilnosti.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 35

 METODA MARŠALA - oprema
 Maršalov nabijač za pripremu uzoraka (teg od 4,5 kg; 35/50/75 udaraca)
 Maršalova presa – za određivanje stabilnosti
 Izračunavanje optimalnog sadržaja veziva na osnovu analize zapreminske strukture i stabilnosti

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 36

 TEMPERATURA MIJEŠANJA I ZBIJANJA
 Viskoznost bitumena predstavlja odnos između smičućeg naprezanja i gradijenta brzine
smicanja pri određenoj temperaturii i brzini smicanja.
 Dvije ključne temperature na kojima je važno poznavati veličinu viskoznosti su:
- 60°C, približna najvećoj ljetnjoj temperaturi kolovoza i
- 135°C, približna temperaturi miješanja i ugradnje asfaltne mješavine
 Dijagram: Viskoznost – Temperatura
- Pomoću viskoznosti na 135 i 165 oC
 Izbor optimalnih temperature

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 37

 TEMPERATURE MIJEŠANJA I ZBIJANJA

 Raspon viskoznosti
- Za miješanje: 0,15 – 0,19 Pa s
- Za zbijanje: 0,25 – 0,31 Pa s

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 38

 METODA MARŠALA - POSTUPAK
 Izabrati i ispitati mineralni materijal
- Za mješavine sa manje od 10% zrna > 25 mm
 Izabrati i ispitati vezivo – bitumen
- Definisati temperature miješanja i zbijanja
 Definisati i pripremiti uzorke za probne mješavine - serije
- Zagrijati i umiješati bitumen i agregat
- Napraviti (zbiti) uzorke Φ = 10 cm (101,6 mm)
- Standardna visina uzorka 63,5 mm (±1,3 mm)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 39

 METODA MARŠALA - POSTUPAK

 MEST EN –„empirijski postupci“

 MEST U.M8.090 - povučen
 5 serija sa različitim sadržajem veziva
- Jedna serija sa prognoziranim optimalnim sadržajem bitumena
- Dvije serije sa sadržajem ispod optimalnog
- Dvije serije sa sadržajem iznad optimalnog
- Razlika u sadržaju bitumena između serija: 0,5 %
 Svaka serija – najmanje tri uzorka

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 40

 METODA MARŠALA - ISPITIVANJE

 Visina uzorka (na 4 mjesta)

 Zapreminska masa (MEST EN 12697-6, MEST U.M8.092 - povučeni)
 Stabilnost i tečenje (SRPS EN 12697-34)
- 60 oC u vodenom kupatilu (30 do 40 minuta)
- Stepen opterećivanja: 50 mm/min
- Stabilnost – maksimalna sila otpora deformaciji, N
- Tečenje – odgovarajuća deformacija standardnog uzorka, mm
 Obračun šupljina (MEST EN 12697-8)
- Šupljine u mineralnoj mješavini (VŠMM)
- Šupljine u asfaltnom uzorku (VŠ)
- Šupljine ispunjene bitumenom (IVŠMM)
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 41
 DIJAGRAMI FIZIČKO-MEHANIČKIH SVOJSTAVA
Stabilnost, N
ASFALTNE MJEŠAVINE Zapreminska masa, Mg/m 3

Mg/m3
N

Sadržaj bitumena, % Sadržaj bitumena, %

Zapremina šupljina u Zapremina šupljina

asfaltnom uzorku, % ispunjenih bitumenom, %

IVŠMM, %
VŠ,SR

Granični opseg

Sadržaj bitumena, % Sadržaj bitumena, % 42

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje
 OPTIMALAN SADRŽAJ BITUMENA
 Prosjek iz 4 vrijednosti:
- Maksimalna stabilnost S
- Maksimalna zapreminska masa Zmax
- Srednja vrijednost kriterijuma za šupljine VŠ
- Srednja vrijednost kriterijuma za šupljine ispunjene bitumenom Ivšmm

 Sa optimalnim procentom bitumena mješavina mora zadovoljiti sve tražene kriterijume!

 Optimalni sadržaj veziva je onaj koji daje 4% šupljina ispunjenih vezduhom posle Nd opterećenja u žiroskopskom
nabijaču (simulacija djelovanja projektovanog saobraćajnog opterećenja) pri čemu se dobija zapreminska masa
jednaka zapreminskoj masi očekivanoj na terenu.

 Asfaltna mješavina mora ispuniti uslove u pogledu:

- Zapreminske strukture
- Otpterećenja na trajnu deformaciju
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 43
DIJAGRAMI TEČENJA I ŠUPLJINA U MINERALNOJ
MJEŠAVINI
Tečenje, mm Zapremina šupljina u
mineralnoj mješavini, %
mm

VŠMM,SR
Granični opseg

OK

Donja granica

Sadržaj bitumena, % Sadržaj bitumena, %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 44

 UKOČENOST I MODUL UKOČENOSTI

 Ukočenost na 60 oC

 Modul ukočenosti

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 45

METODA MARŠALA – INSTITUT ZA ASFALT 1997. god.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 46

 METODA MARŠALA

 Prednosti
- Uzima u obzir zapreminsku strukturu, čvrstoću i trajnost mješavine
- Jeftina oprema
- Jednostavan postupak za kontrolna/tekuća ispitivanja
 Nedostaci
- Način zbijanja uzoraka nije odgovarajući
- Ne uzima u obzir čvrstoću na smicanje
- Opterećenje djeluje upravno na osu zbijanja

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 47

 METODA DURIEZA – princip površine omotača

 LCPC (Laboratoire Central des Ponts et Chaussėes), Paris

 Uslov: Granulometrijski sastav mineralne mješavine se uklapa u određeno područje
 Pretpostavka: Svako zrno mineralne mješavine je obavijeno bitumenskim filmom optimalne
debljine.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 48

 METODA DURIEZA

 Specifična površina zrna agregata u mineralnoj mješavini:

gdje je:
G - udio zrna većih od 6.3 mm
S – udio zrna između 0,250 i 6.3 mm
s – udio mase zrna između 0,063 i 0,250 mm
f – udio mase zrna manjih od 0,063 mm (kameno brašno)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 49

 METODA DURIEZA

 Sadržaj bitumena u odnosu na mineralnu mješavinu (tzv. “spoljni sadržaj”):

gdje je:
K – modul zasićenja
- K=3,50-4,50
- K=3,50 – noseći slojevi od bitumeniziranog materijala
- K=4,0 – asfalt beton
- K=4,5 – liveni asfalt
α= 2650/GMM – korekcioni koeficijent s obzirom na zapreminsku masu mineralne mješavine
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 50
 METODA DURIEZA

 Zapreminsko učešće bitumena u asfaltnoj mješavini:

gdje je:
B – “spoljni” sadržaj bitumena u odnosu na mineralnu mješavinu (% v/v)

 Učešće bitumena u % mase:

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 51

 PROJEKTOVANJE SMA MJEŠAVINA

 SMA – Split Mastix Asphalt (Njemačka), Stone Matrix Asphalt (USA)

 Diskontinualna mješavina sa izraženim kamenim skeletom i bitumenskim malterom bogatim
vezivom
 Kameni skelet omogućava neposredni kontakt zrna

SMA KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje

Asfalt-beton 52
 VRSTE SMA MJEŠAVINA
 Zavisno od nacionalih specifikacija
 Prema Njemačkim specifikacijama:
- SMA 0/5
- SMA 0/8
- SMA 0/8s
- SMA 0/11s
 U drugim specifikacijama javljaju se mješavine sa nominalnim maksimalnim zrnom agregata
od 10, 12, 14 ili 16 mm

 Okvirni sastav SMA: drobljena kamena sitnež (70%), pijesak(20%), kameno brašno (10%),
bitumen ili polimer modifikovan bitumen (6-7%), vlakna za stabilizaciju mješavine.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 53

 GRANULOMETRIJSKI SASTAV – POREĐENJE
AB 11S I SMA 0/11S
 SMA – diskontinualna mješavina

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 54

 OKVIRNI SASTAV SMA MJEŠAVINE

 Ilustracija sastava na mješavini SMA 0/11s

- Drobljena kamena sitnež 4/8 i 8/11 mm – 70 %
- Pijesak 0/2 mm – 20 %
- Kameno brašno – 10 %
- Bitumen ili polimer modifikovan bitumen – 6 – 7 %
- Vlakna sa ciljem da stabiliziraju mješavinu – 0.3 – 1.5 %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 55

 KARAKTERISTIKE OSNOVNIH MATERIJALA (SMA)
 Agregat
- Visokog kvaliteta
- Otporan na drobljenje i habanje
- Kubičast oblik zrna
 Bitumen
- Običan bitumen
- Polimer modifikovani bitumen
 Vlakna
- Celulozna
- Celuloza + staklo
- Mineralna (dvostruko veći procenat u odnosu na cel. vlakna)
- Vunena
- Azbestna
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 56
 ZAPREMINSKA STRUKTURA SMA MJEŠAVINE
 Ključni faktor – procenat šupljina u mineralnom materijalu
- min. 19 % (Njemačka)
- min. 17 % (SAD, Kanada)
 Cilj je da se ostvari kontakt krupnih zrna i da se mineralna mješavina “otvori” kako bi se mogao
“smjestiti” bogati bitumenski malter, kako bi zaostale šupljine ispunjene vazduhom bile
približno 4 %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 57

 ODREĐIVANJE OPTIMALNOG SADRŽAJA
VEZIVA I VLAKANA
 Schellenberg metoda – MEST EN 12697-18
- Određivanje količine veziva koja se drenira iz asfaltne mješavine
- Zagrijevanje 1 sat na maksimalnoj temperaturi miješanja
- Ostatak asfaltnog maltera na posudi treba da bude manji od 0.3 %

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 58

 PREDNOSTI SMA MJEŠAVINA

 Visoka otpornost na trajnu deformaciju – kolotrage

 Bolja hrapavost (nakon početnog perioda eksplatacije)
 Smanjenje buke
 Smanjenje rizika od „aquaplaning“ efekta
 Bolja vidljivost pri kišnom vremenu
 Veća trajnost

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 59

 NEDOSTACI SMA MJEŠAVINA
 Veći troškovi proizvodnje
 Povećan sadržaj bitumena i kamenog brašna
 Duže vrijeme miješanja – manja produktivnost
 Duže vrijeme do puštanja u saobraćaj – odlaganje dok temperatura ne padne ispod 40 oC
 Hrapavost površine neposredno nakon izvođenja radova (kratkotrajni nedostatak)
 Potrebna veća tehnološka disciplina tokom izvođenja radova
 Temperatura zbijanja
 Debljina sloja 3.5 – 4 cm (SMA 0/11s)

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 60

 REZIME
 Osnovni principi projektovanja asfaltnih mješavina

 1. Projektovnje mineralne mješavine;

 2. Određivanje optimalnog sadržaja veziva.

Zajednički zahtjevi:
1) dovoljan sadržaj bitumena kako bi se obezbijedila trajnost
2) dovoljna stabilnost pod dejstvom saobraćajnog opterećenja
3) zadovoljavajući sadržaj šupljina ispunjenih vazduhom (gornja i donja granica)
4) dobra ugradljivost.

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 61

 LINKOVI
 TEHNIČKI USLOVI ZA GRAĐENJE PUTEVA U REPUBLICI SRBIJI - https://www.putevi-
srbije.rs/images/pdf/harmonizacija/tehnicki_uslovi_za_gradjenje_puteva/SRCS2-
4_kolovozne_konstrukcije(120430-srb-konacna).pdf

 STRUČNA LITERATURA - https://www.putevi-srbije.rs/index.php/stru%C4%8Dna-literatura-cir2

KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 62

 PROJEKTOVANJE
MINERALNIH I ASFALTNIH MJEŠAVINA

Pitanja ?
KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - 5. predavanje 63