9

BABI
I
TI
NJAUNPUSTAKADANKERANGKA
PEMKIRANTEORI
TIS

2.
1 Ti
nja
uanPus
taka

2.
1.1 Te
oriPe
rmi
nta
an

Da
lami
lmue
konomii
st
il
ahpe
rmi
nta
a de
n( ma
nd)me
mpunya
iar
tiya
it
u

s
ela
lume
nunj
ukpa
das
uat
uhubunga
nte
rte
ntua
nta
raj
uml
ahs
uat
uba
rangya
ng

ma
udi
bel
ior
angda
nha
rgat
ers
ebut
.Me
nur
utGi
la
rso(
2001)de
fini
sipe
rmi
nta
an

a
dal
ahj
uml
ahs
uat
u ba
rang ya
ng ma
u da
n ma
mpu di
bel
ipa
da be
rba
gai

ke
mungki
nanha
rgas
ela
maj
angkawa
ktut
ert
ent
ude
nga
nangga
panha
l–ha
lla
in

t
et
aps
ama(
Cet
eri
sPa
ribus
).

Hukum pe
rmi
nta
ant
ida
kbe
rla
kumut
la
k,t
et
apibe
rsi
fatt
ida
kmut
la
kda
n

da
lam ke
a nc
da a
ret
is pa
ribus (
fakt
or-
fakt
orl
ai
n di
angga
pte
tap)
.Hukum

pe
rmi
nta
an be
rbunyi “
apa
bil
a ha
rga me
nga
lami pe
nur
una
n ma
ka j
uml
ah

pe
rmi
nta
ana
kan na
ik/
ber
tamba
h,da
nse
bal
iknya a
pabi
la ha
rga me
nga
lami

ke
nai
kan,ma
kaj
uml
ahpe
rmi
nta
ana
kant
urun/
ber
kur
ang”
.Hukum pe
rmi
nta
an

be
rba
ndi
ngt
erba
li
kde
nga
nha
rga(
Supr
ayi
tno,2008)
.

Boe
diono(
1982)h
ukum pe
rmi
nta
anya
ngme
nga
taka
nba
hwa“
bil
aha
rga

s
uat
uba
rangna
ikc
ete
rispa
ribusj
uml
ahya
ngdi
mint
akons
ume
naka
nba
rang

t
urun.
”Da
nse
bal
iknyabi
laha
rgaba
rangt
ers
ebutt
urunCe
ter
ispa
ribusbe
rar
ti

ba
hwa s
emua f
akt
or-
fakt
orl
ai
n ya
ng me
mpe
nga
ruhij
uml
ah ya
ng di
mint
a

di
angga
pti
dakbe
ruba
h.

Suki
rno(
2005)hu
kum pe
rmi
nta
anpa
daha
keka
tnyame
rupa
kans
uat
u

hi
pot
esi
sya
ngme
nya
taka
nma
kinr
enda
hha
rgas
uat
uba
rangma
kama
kinba
nya
k
 1
0

pe
rmi
nta
ant
erha
dapba
rangt
ers
ebut
.Se
bal
iknya
,ma
kint
inggiha
rgas
uat
uba
rang

ma
kama
kins
edi
kitpe
rmi
nta
ant
erha
dapba
rangt
ers
ebut
.Pe
rmi
nta
ant
erha
dap

s
uat
uba
rangda
patdi
li
hatda
riduas
udut
,ya
it
upe
rmi
nta
anya
ngdi
la
kuka
nol
eh

s
ese
ora
ngda
npe
rmi
nta
anya
ngdi
la
kuka
nol
ehs
emuaor
angdipa
sar
.Hukum

pe
rmi
nta
ana
dal
ahma
naka
lahke
ada
ande
nga
nkondi
sis
emuaha
ldi
angga
psa
ma,

ke
ti
ka s
uat
u ha
rga ba
rang na
ik,kons
ume
nce
nde
rung a
kan me
ngur
ang
i

pe
rmi
nta
ankua
nti
ta
sba
ran
gte
rse
but(
Kur
nia
wanda
nBudhi
,2014)
.

Ma
nki
w(1998)da
lambukunyaya
ngbe
rjudul“
Penga
nta
rMi
kroEkonomi
”

me
nye
but
kanba
hwape
rmi
nta
ana
dal
ahs
ejuml
ahb
ara
ngya
ngdi
ingi
nka
nda
n

da
patdi
bel
iol
ehpe
mbe
li
.Juml
ahpe
rmi
nta
anba
rangme
nur
unke
ti
kaha
rga

ba
rangna
ikda
nme
ningka
tke
ti
kaha
rgaba
rangt
urun.Ha
linibe
rar
tij
uml
ah

pe
rmi
nta
anba
rangbe
rba
ndi
ngt
erba
li
kde
nga
nha
rga
.

Ba
ngun (
2007) pe
rmi
nta
ans
uat
u ba
rang be
rka
it
an de
nga
njuml
ah

pe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rangpa
dat
ingka
tha
rgat
ert
ent
u.Kons
ume
nda
pat

me
nent
uka
njuml
ah ba
rang ya
ng di
kons
ums
ite
rga
ntung pa
daha
rgaba
rang

t
ers
ebut
.Pa
daumumnyas
ema
kint
inggiha
rgas
uat
uba
rang,ma
kas
ema
kins
edi
kit

j
uml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rangt
ers
ebut
.Se
bal
iknya
,se
maki
nre
nda
h

ha
rgas
uat
uba
rang,ma
kas
ema
kinba
nya
kjuml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rang

t
ers
ebut
,apa
bil
ahf
akt
orl
ai
nti
dakbe
rpe
nga
ruh(
cet
eri
spa
ribus
).Hi
pot
esas
epe
rti

i
tudi
sebuts
eba
gaihukumpe
rmi
nta
an.De
nga
nde
miki
anhukumpe
rmi
ant
aan(
law

ofde
mand)a
dal
ahhukum ya
ngme
nje
las
kanhub
unga
nant
araha
rgade
nga
n

j
uml
ahpe
rmi
nat
aankes
uat
uba
rang(
cet
eri
spa
ribus
).

Ama
li
awi
at
ida
nMu
rni(
2014)pe
rmi
nta
ana
dal
ahba
nya
knyake
sat
uan
 1
1

ba
rangya
nga
kandi
bel
iol
ehpe
mbe
lipa
dabe
rma
cam-
mac
amt
ingka
tha
rgada
n

j
angkawa
ktut
ert
ent
uda
nsya
ratt
ert
ent
u.Pe
rmi
nta
anda
patdi
kat
aka
nse
baga
i

ke
ingi
na de
n( s
ire
)unt
uk me
nda
pat
kan ba
rang da
nja
sa ya
ng di
ikut
iol
eh

ke
mampua
nbe
l pur
i( cha
singpowe
r).Ke
mampua
nbe
lis
esor
ange
ratka
it
annya

de
nga
nti
ngka
tpe
nda
pat
and
anj
ugaha
rgaba
rang.Ha
rgada
npe
nda
pat
an(
juml
ah

ua
ng)a
kanme
mpe
nga
ruh
ike
mampua
nbe
lida
nke
ingi
nanunt
ukme
nda
pat
kan

ba
rangt
ere
ali
sas
i.

Ar
sya
d(2010)me
nge
muka
nba
hwa“
dal
ami
lmue
konomii
st
il
ah-
ist
il
ah

pe
rmi
nta
anme
nunj
uka
njuml
ahba
rangda
nja
saya
nga
kandi
bel
ikons
ume
npa
da

pe
riodewa
ktuda
nke
ada
ant
ert
ent
u”.Pe
rmi
nta
ant
erdi
rida
ri:

1. Pe
rmi
nta
anl
angs
ung,ya
it
upe
rmi
nta
ana
kanba
rangda
nja
saya
ngda
pat

me
mua
ska
nke
ingi
nankons
ume
nse
car
ala
ngs
ung.

2. Pe
rmi
nta
ant
uruna
n,ya
it
upe
rmi
nta
anba
ran
gda
nja
saya
ngdi
guna
kan

s
eba
gaii
nputpe
nti
ng da
lam pe
ngol
aha
n da
n pe
ndi
st
ri
bus
ian pr
oduk

l
ai
nnya
,

Se
dangka
nda
ris
egike
mampua
nda
nda
yabe
lima
kape
rmi
nta
anpe
rmi
nta
an

di
bagia
tas
:

1. Pe
rmi
nta
anpot
ens
ial
,ya
it
upe
rmi
nta
anya
ngha
nyame
nunj
uka
nada
nya

i
nte
nsi
ta
ske
but
uha
nse
seor
anga
kangunab
ara
ngt
anpadi
ser
taide
nga
n

da
yabe
li

2. Pe
rmi
nta
ane
fekt
ifya
it
upe
rmi
nta
ans
ela
inme
nunj
uka
nada
nyai
nte
nsi
ta
s

ke
but
uha
njugadi
ser
taide
nga
nda
yabe
li
 1
2

2.
1.2 Fa
ktor
-Fa
ktorYa
ngMe
mpe
nga
ruhiPe
rmi
nta
an

Suki
rno(
2005)pe
rmi
nta
ans
ese
ora
nga
taus
esua
tuma
sya
raka
tke
pada

s
esua
tuba
ran
gdi
te
ntuka
nol
ehba
nya
kfa
ktor
.Dia
nta
raf
akt
or-
fakt
ort
ers
ebut

ya
ngt
erpe
nti
nga
dal
ahs
epe
rtiya
ngdi
nya
taka
ndi
bawa
hini
:

1. Ha
rgaba
rangi
tus
endi
ri

Da
lam a
nal
is
ise
konomidi
angga
p ba
hwa pe
rmi
nta
ans
uat
u ba
rang

t
erut
ama di
penga
ruhiol
eht
ingka
tha
rga
nya
.Ol
ehs
eba
bit
u,da
lam t
eor
i

pe
rmi
nta
anya
ngt
erut
amad
iana
li
si
sada
lahhubunga
nant
araj
uml
ahpe
rmi
nta
an

s
uat
uba
rangde
nga
nha
rgaba
rang.

2. Ha
rgaba
rangl
ai
nya
ngbe
rka
it
ane
ratde
nga
nba
rangt
ers
ebut

Hubunga
nant
aras
esua
tuba
rangde
nga
nbe
rba
gaij
eni
sba
rangl
ai
nnya

da
patdi
beda
kanke
padat
igagol
onga
nya
it
u:ba
rangl
ai
nit
ume
rupa
kanpe
ngga
nti
,

ba
rangl
ai
nit
ume
rupa
kanpe
lengka
p,da
nke
duaba
rangt
ida
kme
mpunya
ika
it
an

s
amas
eka
li(
bar
angne
tra
l).Sua
tuba
rangdi
nama
kanba
rangpe
ngga
ntike
pada

ba
rangl
ai
napa
bil
ada
patme
ngga
nti
kanf
ungs
iba
rangl
ai
nte
rse
but
.Ha
rgaba
rang

pe
ngga
ntida
patme
mpe
nga
ruhipe
rmi
nta
anba
rangya
ngda
patdi
gant
ika
nnya
.

Se
kir
anya ha
rga ba
rang pe
ngga
nti be
rta
mba
h mur
ah ma
ka ba
rang ya
ng

di
gant
ika
nnyaa
kanme
nga
lamipe
ngur
anga
nda
lampe
rmi
nta
an.

Se
sua
tuba
rangs
ela
ludi
guna
kanbe
rsa
made
nga
nba
rangl
ai
nnya
,ma
ka

ba
rangt
ers
ebutdi
nama
kanb
ara
ngpe
lengka
pke
padaba
rangl
ai
nte
rse
but
.Apa
bil
a

duama
cam ba
rangt
ida
kme
mpunya
ihubunga
nya
ngr
apa
tma
kape
ruba
han

t
erha
dap pe
rmi
nta
ans
ala
hsa
tu ba
rang t
ers
ebutt
ida
kaka
n me
mpe
nga
ruh
i

pe
rmi
nta
anba
rangl
ai
nnya
,ba
rangs
epe
rtii
tudi
ana
maka
nba
rangne
tra
l.
 1
3

3. Pe
nda
pat
anr
uma
hta
nggada
npe
nda
pat
anr
ata
-ra
tama
sya
raka
t

Pe
nda
pat
anpa
rap
embe
lime
rupa
kanf
akt
orya
ngs
anga
tpe
nti
ngda
lam

me
nent
uka
ncor
akpe
rmi
nta
ant
erha
dapbe
rba
gaiba
rang.Pe
ruba
hanpe
nda
pat
an

s
ela
lu me
nimbul
kan pe
ruba
hant
erha
dap pe
rmi
nta
an be
rba
gaij
eni
sba
rang
.

Be
rda
sar
kank
epa
das
ifa
tpe
ruba
hanpe
rmi
nta
anya
ngbe
rla
kua
pabi
lape
nda
pat
an

be
ruba
h,be
rba
gaiba
rangda
patdi
beda
kanme
nja
die
mpa
tgol
onga
n:ba
rang

i
nfe
rior
,ba
range
sens
ial
,ba
rangnor
malda
nba
rangme
wah.

Ba
rangi
nfe
riora
dal
ahba
rangya
ngba
nya
kdi
mint
aol
ehor
ang-
ora
ngya
ng

be
rpe
nda
pat
anr
enda
h.Ka
laupe
nda
pat
anbe
rta
mba
hti
nggima
kape
rmi
nta
an

t
erha
dapba
rang-
bar
angya
ngt
ergol
ongba
rangi
nfe
riora
kanbe
rkur
ang.Ba
rang

e
sens
iala
dal
ahba
rangya
ngs
anga
tpe
nti
nga
rti
nyada
lam ke
hidupa
nma
sya
raka
t

s
eha
ri-
har
i,bi
asa
nya ba
ran
git
ute
rdi
rida
rike
but
uha
n pokok ma
sya
raka
t.

Se
dangka
nse
sua
tuba
rangdi
nama
kanba
rangnor
mala
pabi
lame
nga
lamike
nai
kan

da
lam pe
rmi
nta
ans
eba
gaia
kiba
tda
rike
nai
kanpe
nda
pat
an.Ke
banya
kanba
rang

ya
nga
dada
lam ma
sya
raka
tte
rma
sukda
lam gol
onga
nini
.Je
nisba
rangme
wah

me
rupa
kanj
eni
es-
jeni
sba
rangya
ngdi
bel
ior
anga
pabi
lape
nda
pta
nme
rekas
uda
h

r
ela
ti
fet
inggi
.

4. Cor
akdi
st
ri
bus
ipe
nda
pat
anda
lamma
sya
raka
t

Di
st
ri
bus
i pe
nda
pat
anj
uga da
pat me
mpe
nga
ruhi c
ora
k pe
rmi
nta
an

t
erha
dapbe
rba
gaij
eni
sba
rang.Se
juml
ahpe
nda
pat
anma
sya
raka
tya
ngt
ert
ent
u

be
sar
nyaa
kanme
nimbul
kanc
ora
kpe
rmi
nta
anma
sya
raka
tya
ngbe
rbe
daa
pabi
la

pe
nda
pat
ant
ers
ebutdi
uba
hcor
akdi
st
ri
bus
nya
.Se
kir
anyape
mer
int
ahme
nai
kan

pa
jakt
erha
dapor
ang-
ora
ngka
yada
nke
mudi
anme
ngguna
kanha
silpa
jaki
ni
 1
4

unt
ukme
nai
kanpe
nda
pat
anpe
ker
jaya
ngbe
rga
jir
enda
hma
kac
ora
kpe
rmi
nta
an

t
erha
dap be
rba
gaiba
rang a
kan me
nga
lamipe
ruba
han.Ba
rang-
bar
ang ya
ng

di
guna
kanol
ehor
ang-
ora
ngka
yaa
kanbe
rkur
angpe
rmi
nta
anya
,te
tapis
eba
li
knya

ba
rang-
bar
angya
ngdi
guna
kanor
angya
ngpe
nda
pat
anr
enda
hya
ngme
nga
lami

ke
nai
kanpe
nda
pat
ana
kanbe
rta
mba
hpe
rmi
nta
annya
.

5. Ci
tar
asama
sya
raka
t

Ci
tar
asame
mpun
yaipe
nga
ruhya
ngc
uku
pbe
sart
erha
dapke
ingi
nan

ma
sya
raka
tunt
ukme
mbe
lib
ara
ng-
bar
ang.

6. J
uml
ahpe
nduduk

Pe
rta
mba
han pe
nduduk t
ida
k de
nga
n s
endi
ri
nya me
nye
babka
n

pe
rta
mba
hanpe
rmi
nta
an.Te
tapibi
asa
nyape
rta
mba
hanpe
ndudukdi
ikut
iol
eh

pe
rke
mba
nga
nda
lam ke
sempa
tanke
rja
.De
nga
nde
miki
anl
ebi
hba
nya
kor
ang

ya
ngme
ner
imape
nda
pat
anda
ninime
namba
hda
yabe
lida
lam ma
sya
raka
t,

pe
rta
mba
handa
yabe
lii
nia
kanme
namba
hpe
rmi
nta
an.

7. Ra
mal
anme
nge
naike
ada
andi
mas
aya
nga
kanda
tang.

Pe
ruba
han-
per
uba
hanya
ngdi
rama
lka
nme
nge
naike
ada
anpa
dama
saya
ng

a
kanda
tangda
patme
mpe
nga
ruhipe
rmi
nta
an.Ra
mal
anpa
rakons
ume
nba
hwa

ha
rga
-ha
rgaa
kanme
nja
dib
ert
amba
hti
nggipa
dama
sade
pana
kanme
ndor
ong

kons
ume
n un
tuk me
mbe
lil
ebi
h ba
nya
k pa
dama
saki
ni,unt
uk me
nghe
mat

pe
nge
lua
ranp
adama
saya
nga
kanda
tang.Se
bal
ikny
a,r
ama
lanba
hwal
owonga
n

ke
rjaa
kanbe
rta
mba
hsuka
rdi
per
ole
hda
nke
git
ane
konomia
kanme
nga
lamir
ese
si,

a
kanme
ndor
ongor
angl
ebi
hbe
rhe
matda
lam pe
nge
lua
rannyada
nme
ngur
ang
i

pe
rmi
nta
an.
 1
5

Ba
ngun(
2007)me
nga
taka
npa
dake
nya
taa
nya
,juml
ahpe
rmi
nta
anke
ata
s

s
uat
uba
rangbuka
nha
nyad
ite
ntuka
nol
ehha
rgab
ara
ngi
tus
endi
ri
,me
lai
nka
n

ma
sihba
nya
kfa
ktor
-f
akt
orl
ai
nya
ngda
patbe
rpe
nagr
uht
erha
dappe
rmi
nta
an

ke
ata
ssua
tuba
rang.Fa
ktor
-f
akt
ort
ers
ebuta
nta
ral
ai
n,ha
rgaba
rangl
ai
nya
ng

me
mpunya
ika
it
ande
nga
nsua
tuba
rangt
ert
ent
u,pe
nda
pat
anms
yar
aka
t,da
yat
ari
k

s
uat
uba
rang,j
uml
ahpe
ndudukda
npe
rki
raa
nha
rgad
ima
saya
nga
kanda
tang.

1. Ha
rgaba
rangl
ai
n

Pe
nga
ruhha
rgaba
rangl
ai
nte
rha
dapj
uml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
u

ba
rangt
erga
ntungpa
daj
eni
sba
rangnya
.Je
nisba
rangdi
te
ntuka
nbe
rda
sar
kan

s
ifa
tnyaya
it
uba
rangs
ubs
ti
tus
i,da
nba
rangkompl
eme
nte
r.Ba
rangs
ubs
ti
tus
i

(
subs
ti
tut
iongood)a
dal
ahba
rangl
ai
nya
ngda
patme
ngga
nti
kanf
ungs
isua
tu

ba
rang.Ba
rangkompe
leme
ntr(
e c
ompl
emnt
ergood)a
dal
ahs
uat
uba
ranga
kan

be
rfung
sia
pabi
ladi
le
ngka
piba
rangl
ai
n.

2. Pe
nda
pat
anma
sya
raka
t

Pe
nda
pat
anma
sya
rak
ats
anga
tbe
rpe
nga
ruht
erha
dapj
uml
ahpe
rmi
nta
an

ke a
tass
uat
u ba
rang. Pe
ruba
han pe
nda
pat
an ma
sya
raka
t me
nga
kiba
tka
n

pe
ruba
hant
erha
dappe
ruba
hankea
tass
uat
uba
rang.Hubunga
nke
duava
ria
beli
tu,

a
nta
rape
nda
pat
anma
saya
raka
tde
nga
njuml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rang

t
erga
ntung pa
daj
eni
sda
nsi
fatba
rangnya
.Je
nisba
rang t
ers
ebutdi
beda
kan

me
nja
didua
,ya
it
uba
rangnor
malda
nba
rangi
nfe
rior
.

Ba
rang nor
mal(
nor
malgood)a
dal
ahs
uat
u ba
rang ya
ng j
uml
ahnya

me
nga
lamipe
ruba
hanya
ngs
ear
ahde
nga
npe
ruba
hanpe
nda
pat
anma
sya
raka
t.

Apa
bil
ahpe
nda
pat
anma
sya
raka
tme
ningka
t,ma
kaj
uml
ahpe
rmi
nta
ankea
tas
 1
6

s
uat
uba
rangi
tube
rta
mba
h,da
nse
bal
iknya
.Ba
rangi
nfe
rior(
inf
eri
orgood)

ba
rang ya
ng j
uml
ahnya me
nga
lamipe
ruba
hant
erba
li
k de
nga
n pe
ruba
han

pe
nda
pat
an.Apa
bil
ape
nda
pat
anma
sya
raka
tbe
rta
mba
hma
kape
rmi
nta
ankea
tas

s
uat
uba
rangt
ers
ebutme
nga
lamipe
nur
una
n,da
nse
bal
iknya
.Ha
linit
erj
adi

ka
renaf
akt
orkua
li
ta
sba
ran
g.Ma
sya
raka
tya
ngpe
nda
pat
annyame
ningka
taka
n

me
ngur
angikons
ums
ikea
tass
uat
uba
rang-
bar
angya
ngr
enda
hkua
li
ta
snya
,te
tapi

me
ngkons
ums
ile
bihba
nya
kba
rang-
bar
angde
nga
nkua
li
ta
sti
nggi
,da
nse
bal
iknya
.

3. Da
yat
ari
k

Da
yat
ari
ksua
tuba
rangs
anga
tbe
rpe
nga
ruht
erha
dappe
rmi
nta
ankea
tas

s
uat
uba
rang.Se
maki
nti
nggida
yat
ari
ksua
tuba
rang,ma
kas
ema
kinba
nya
k

ma
sya
raka
tya
ngt
ert
ari
kte
rha
daps
uat
uba
rangt
ers
ebut
,se
hinggape
rmi
nta
anke

a
tass
uat
uba
ranga
kanbe
rta
mba
h,da
nse
bal
iknya
.Uns
ur-
uns
urya
ngt
erda
pat

pa
dava
ria
beli
nia
dal
ahmode
l,be
ntuk,da
nwa
rna
,me
mbua
tpe
nampi
la
nsua
tu

ba
rang da
patme
nar
ik pe
rha
ti
an ma
sya
raka
t(kon
sume
n).Pe
nampi
la
n ya
ng

me
nar
ikkea
tass
uat
uba
ran
gda
patme
ningka
tka
nda
yabe
likons
ume
n,s
ehi
ngga

pe
rmi
nta
ankea
tasba
rangt
ers
ebutme
ningka
t.

4. J
uml
ahpe
nduduk

J
uml
ah pe
nduduk me
rupa
kans
ala
hsa
tuf
akt
orya
ng me
mpe
nga
ruhi

pe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rang.Me
ningka
tnyaj
uml
ahpe
ndudukme
rupa
kan

s
asa
rankea
tass
uat
uba
rangda
lam me
ningka
tka
njuml
ahpe
rmi
nta
annya
,da
n

s
eba
li
knya
.Be
rta
mba
hnyaj
uml
ahpe
nduduks
uat
une
gar
ame
rupa
kanpot
ens
i

t
erha
dappe
ningka
tanj
uml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rang.Se
maki
nti
nggi

t
ingka
tpe
rtumbuha
npe
ndud
ukma
kas
ema
kint
ingg
ijuml
ahpe
rmi
nta
ankea
tas
 1
7

s
uat
uba
rangt
ert
ent
u.Se
bal
iknya
,pe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
ranga
kanme
nja
di

be
rkur
anga
pabi
laj
uml
ahpe
nduduks
ema
kinbe
rkur
ang.Pe
rnya
taa
nit
ube
narbi
la

di
dukungol
eht
ingka
tpe
rtumbuha
nekonomiya
ngba
ik.

5. Pe
rki
raa
nha
rgadima
saya
nga
kanda
tang

Pe
rki
raa
nha
rgas
uat
uba
rangdima
saya
nga
kanda
tangda
patbe
rpe
nga
ruh

t
erha
dapj
uml
ahpe
rmi
nta
ankea
tass
uat
uba
rang.Apa
bil
adi
rama
laka
nte
rja
di

ke
nai
kanha
rgakea
tass
uat
uba
rangt
ert
unt
udima
saya
nga
kanda
tang,ma
ka

pe
rmi
nta
ankea
tasba
rangi
tua
kanbe
rta
mba
h.De
mika
ins
eba
li
knya
,apa
bil
a

di
rama
lka
n ha
rgas
uat
u ba
rang t
urun pa
dama
saya
ng a
kan da
tang,ma
ka

pe
rmi
nta
anpa
das
aats
eka
ranga
kanbe
rkur
ang.

Kur
nia
wanda
nBudhi(
2014)me
nga
taka
nse
juml
ahpe
nent
uda
ntot
al

pe
rmi
nta
andi
penga
ruhia
nta
ral
ai
n:

1. Pe
nda
pat
ankons
ume
n

Pe
rmi
nta
an me
rupa
kan ke
ingi
nan kons
ume
n da
n ke
mampua
n unt
uk

me
mba
yars
uat
uba
rang.Pe
nga
has
il
anme
rupa
kanf
akt
orut
amada
nke
mampua
n

unt
ukme
mba
yarkons
ume
n.Unt
uks
eba
gia
nba
rang
-ba
rang,ke
ti
kape
ngha
sil
an

me
ningka
t,pe
rmi
nta
anba
rangj
ugaa
kanme
ningka
t.

2. Ha
rgaba
rangpe
ngg
ant
i

J
ika kons
ume
nda
patme
ngguna
kans
ala
hsa
tuj
eni
s ba
rang unt
uk

me
menuhif
ungs
iya
ngs
amapa
daduaba
rangpe
ngga
nti
,ha
lte
rse
butme
mil
iki

ut
il
it
asya
ngs
ama
.

3. Ha
rgaba
rangpe
len
gka
p(kompl
eme
n)

Duaba
rangdi
sebutk
ompl
eme
napa
bil
akons
ume
nme
ner
imal
ebi
hut
il
it
as
 1
8

da
rikons
ums
inyada
ripa
dame
ner
imaunt
ukme
ngkons
ums
ise
car
ate
rpi
sah.

4. Se
ler
ada
npi
li
han

Pe
lakue
konomia
kans
ela
lume
mil
ikis
ele
rada
npr
efe
rens
i(pi
li
han)ya
ng

be
rbe
da.Se
car
aumum,s
ele
rakons
ume
nda
npi
li
hana
kans
ela
lube
ruba
hde
nga
n

mus
im.Pi
li
hanya
ngkua
tunt
ukj
eni
sba
ranga
kanme
ningka
tda
nke
mampua
n

unt
ukme
mba
yars
uat
uba
rangde
nga
npe
rmi
ant
aanya
ngme
ningka
t.

5. Ha
rapa
nha
rgama
sada
tang

Ha
rapa
npe
ruba
haa
nha
rgama
sada
tanga
taupe
ruba
hanpe
nda
pat
anda
pat

me
nye
babka
npe
rmi
nta
anbe
rge
serha
rii
ni.pe
rmi
nta
anj
ugada
patme
res
pons

ha
rapa
nda
rike
ter
sedi
aanda
riba
rangdima
saa
kanda
tang.

6. J
uml
ahpe
mbe
li

Pe
ningka
tanj
uml
ahp
embe
lia
kanme
nsya
rat
kanpe
ningka
ata
npe
rmi
nta
an

unt
ukba
rangde
nga
nme
nga
sums
ika
nfa
ktorl
ai
nko
nst
an.Ha
linis
eri
ngt
erj
adi

ya
ngdi
seba
bka
nada
nyape
ruba
hande
mogr
afi
sat
aume
ningka
tnyake
ter
sedi
aand
i

pa
sar
.

2.
1.3 Te
oriTi
ngka
hLa
kuKons
ume
n

Ama
li
awi
at
ida
n Mur
ni(
2014)kons
ume
nse
baga
iuni
tpe
nga
mbi
la
n

ke
put
usa
npe
ril
akunyas
anga
tdi
bat
asiol
ehbe
ber
apaf
akt
ors
epe
rti:ha
rgapr
oduk

da
npe
nda
pat
anya
ngdi
te
rima
nya
.Pe
rke
mba
nga
nha
rgas
anga
tme
mpe
nga
ruhi

pi
li
handa
nke
put
usa
nkon
sume
nda
lam me
mbe
lis
ejuml
aahba
rang,j
ikaha
rga

ba
rangna
ikkons
ume
nce
nde
rungme
ngur
angipe
mbe
li
annya
,ji
kaha
rgat
urun

a
kanme
namba
hpe
mbe
li
aan
ya.Ke
ter
bat
asa
nda
name
nunt
utkons
ume
njugaha
rus

be
rha
ti
-ha
tid
ala
mme
mbe
lanj
aka
nat
aume
nga
aloka
sika
nda
na/pe
nda
pat
anunt
uk
 1
9

be
rba
gaiba
rang ke
but
uha
n,a
garde
nga
n ke
ter
bat
asa
n da
na t
ers
ebutda
pat

me
mpe
rol
ehba
rangya
ngme
mpunya
iut
uli
ta
s(ni
la
iguna
)ti
nggis
esua
ide
nga
n

ke
but
uha
n.

Ut
il
it
as(
nil
aiguna
)ada
lahke
mampua
nsus
uat
uba
rangda
lam me
menuh
i

ke
but
uha
nma
nus
ia.Ni
la
igunabe
rbe
da-
bedaa
daya
ngr
enda
hadaya
ngt
inggida
n

i
nis
anga
tte
rga
ntungpa
daj
eni
sba
rangda
nti
ngka
tke
but
uha
nse
seor
ang.Kons
ep

a
taut
eor
iut
il
it
as(
nil
aigu
na)s
anga
ter
atka
it
annyade
nga
npe
ril
akukons
ume
n,

ol
ehs
eba
bit
ute
oriut
il
it
ass
eri
ng di
guna
kanu
ntuk me
nga
nal
is
ispe
ril
aku

kons
ume
n.Ha
linidi
seba
bka
n

1. Kons
ume
nse
lal
u be
rti
nda
kra
siona
l,r
asi
ona
lnya t
inda
kans
ese
ora
ng

kons
ume
nte
rli
hatd
ariupa
yakons
ume
nya
ngs
ela
lume
nca
rike
pua
san

ya
ngopt
ima
lda
lams
eti
apbe
rkons
ums
i

2. Ba
rang-
bar
ang ya
ng da
pat me
menuhi t
inda
kan-
ti
nda
kan r
asi
ona
l

kons
ume
nte
rse
butpa
sti
la
hba
rang-
bar
angya
ngme
mpua
nya
iut
il
it
as

Ada t
iga pe
nde
kat
an da
lam t
eor
i ut
il
it
as ya
ng di
guna
kan unt
uk

me
nga
nal
is
ispe
ril
akukon
sume
n,ya
it
u:pe
nde
kat
anka
rdi
na c
l(ar
dina
lut
il
it
y

a
ppr
oac
h).Da
lampe
nde
kat
ani
nidi
asums
ika
nba
hwani
la
igunada
patdi
ukurda
n

di
nya
taka
nse
car
akua
nti
ta
ti
fda
nal
atukur
nyaa
dal
ahua
ng.Ua
ngda
patdi
guna
kan

s
eba
gaia
latukura
pabi
lau
angi
tudi
panda
ngs
eba
gis
ubj
ek,mi
sal
nyas
ema
kin

t
inggit
ingka
tke
pua
sans
ese
ora
ngda
lam me
ngons
ums
isua
tuba
ranga
rti
nya

ba
rangt
ers
ebutme
mpunya
ini
la
igunaya
ngs
anga
tti
nggiba
gike
hidupa
nnya
,

ma
kas
ema
kinbe
sarpul
ake
sedi
ankons
ume
nte
rse
butunt
ukme
ngor
banka
n

ua
ngnya
.Se
bal
iknyas
ema
kinr
enda
hni
la
igunat
ers
ebuta
kans
ema
kinke
cilpul
a
 2
0

ke
sedi
ankons
ume
nme
ngo
rba
nka
nua
ngnya
.

Pe
nde
kat
anor
di l(
na or
dina
lut
il
it
yappr
oac
h).Da
lam pe
nde
kat
anor
dina
l

i
nini
la
igunat
ida
kda
patdi
ukura
taudi
kua
nti
fi
kas
i,t
et
apini
al
igunaha
nyada
pat

di
bandi
ngka
nti
nggia
taul
ebi
hti
nggi
.Se
bal
iknyar
enda
hat
aul
ebi
hre
nda
h.

Pe
nde
kat
anr
eve
ale
d,t
eor
ire
vea
led pr
efe
renc
epa
dapr
ins
ipnyame
nunj
uka
n

ba
hwada
li
l-
dal
ilpokok da
lam t
eor
ikons
ume
nbi
sadi
te
rangka
nat
asda
sar

“
pil
iha
n ya
ng di
ungka
pka
n”(
reve
ale
d pr
efe
renc
e)kons
ume
n da
lam me
mli
h

be
rba
gaima
cam ba
rangy
angdi
hada
pinyade
nga
nsya
ratkons
ume
nkons
ist
en

da
lampr
efe
rens
inyaa
kanb
ara
ngs
atudi
bandi
ngka
nba
rangl
ai
n.

Boe
diono (
1982)me
nga
taka
nada dua pe
nde
kat
an(
appr
oac
h)unt
uk

me
ner
angka
nme
nga
pakons
ume
nbe
rpe
ril
akus
epe
rtiya
ngdi
nya
taka
nol
ehol
eh

hukumpe
rmi
nta
an:

1.Pe
nde
kat
anma
rgi
nalut
il
it
y,ya
ngbe
rti
ti
ktol
akpa
daa
ngga
panba
hwa

kupua
san(
uti
li
ty)s
eti
apkons
ume
nbi
sadi
kukurde
nga
nua
nga
taus
atua
n

l
ai
n(ut
il
it
yya
ngbe
rsi
fat“
car
dina
l”)
.

2.Pe
nde
kat
ani
ndi
ff
ere
ncec
urve
,ya
ngt
ida
kme
mer
luka
nada
nya
aangga
pan

ba
hwake
pua
sankons
ume
nbi
sadi
ukur
;angga
panya
ngdi
per
luka
nada
lah

ba
hwat
ingka
tke
pua
sankons
ume
nbi
sadi
kat
aka
nle
biht
inggia
taul
ebi
h

r
enda
hta
npame
nga
taka
nbe
rapal
ebi
hti
nggia
taul
ebi
hre
nda
h(ut
il
it
y

ya
ngbe
rsi
fator
dina
l”)
.

Pe
ril
akukons
ume
nbi
sadi
te
rangka
nde
nga
nme
ngguna
kanpe
nde
kat
an

ma
rgi
nalu
til
it
yse
baga
ibe
rikut
:

1.Ut
il
it
ybi
sadi
ukurde
nga
nme
ngguna
kanua
ng
 2
1

2.Hukum Gos
sen(
Law ofDi
mini
shi
ngMa
rgi
nalUt
il
it
y)be
rla
ku,ya
it
u

ba
hwas
ema
kinba
nya
kse
sua
tuba
rangdi
kons
ums
ika
nma
kat
amba
han

ke
pua
san(
mar
gina
lut
il
it
y)ya
ngdi
per
ole
hda
ris
eti
aps
atua
nta
mba
han

ya
ngdi
kons
ums
ika
naka
nme
nur
un.

3.Kons
ume
nse
lal
ube
rus
ahame
nca
paike
pua
sant
ota
lya
ngma
ksi
mum.

Se
dangka
npe
ril
akukons
ume
nbi
sapul
adi
te
rangka
nde
nga
npe
nde
kat
an

I
ndi
ff
ere
nceCur
ves
eba
gaibe
rikut
:

1.Kons
ume
nme
mpun
yaipol
apr
efe
rens
iak
anba
rang-
bar
angkons
ums
i

ya
ngbi
sadi
nya
tak
anda
lam be
ntuki
ndi
ff
ere
ncema
pat
aukumpul
anda
ri

i
ndi
ff
ere
ncec
urve
.

2.Kons
ume
nme
mpunya
ise
juml
ahua
ngt
ert
ent
u

3.Kons
ume
nse
lal
ube
rus
ahame
nca
paike
pua
sanma
ksi
mum.I
ndi
ff
ere
nce

c
urve a
dal
ah kons
ums
i (
ata
u pe
mbe
li
an) ba
rang-
bar
ang ya
ng

me
ngha
sil
kant
ingka
tke
pua
sanya
ngs
ama
.

Ba
ngun(
2007)pe
ril
akukons
ume
nte
rha
daps
uat
uba
rangt
ert
ent
uda
pat

di
ana
li
si
sme
lal
uit
eor
ini
liguna (
a uti
li
tyt
heor
y).Ni
liguna(
a uti
li
ty)a
dal
ah

ke
pua
sanya
ngdi
per
ole
hse
seor
angda
lam me
ngkons
ums
isua
tuba
rangt
ert
ent
u.

Se
maki
nti
nggike
pua
sanya
ngdi
per
ole
hda
lam me
ngkons
ums
isua
tuba
rang

t
ert
ent
u,ma
kas
ema
kint
ing
gini
la
igunada
riba
rangt
ers
ebut

Adaduac
arada
lam me
ngukurni
la
igunada
ris
uat
uba
rangya
it
uni
la
i

gunac
ardi
nal(
car
dina
lut
il
it
y),da
nni
la
igunaor
di l(
na or
dina
lut
il
it
y).Ni
la
iguna

c
ardi
nala
dal
ahni
la
igunas
uat
uba
rangya
ngda
patdi
nya
taa
kans
eca
rakua
nti
ta
ti
f.

Ke
pua
sans
ese
ora
ngda
lamme
ngkons
ums
isua
tuba
rangda
patdi
ukurbe
rda
sar
kan
 2
2

a
ngka
-angka
.Ni
la
igunaor
dina
lada
lahni
la
igunaya
ngt
ida
kda
patdi
nya
taka
n

s
eca
rakua
nti
ta
ti
f.Da
lamt
eor
ini
la
igunape
rludi
ket
ahuikons
epni
la
igunat
ota
l

(
tot
alut
il
it
y),da
nni
la
igunama
rgi
nal(
mar
gina
lut
il
it
y).Ni
la
igunat
otl(
a t
ota
l

ut
il
it
y/TU)a
dal
ahs
elur
uhke
pua
sanya
ngdi
per
ole
hda
lam me
ngkons
ums
isua
tu

ba
rangt
ert
ent
u.Ni
la
igunama
rji
nal(
mar
gina
lut
il
it
y/MU)a
dal
ahni
la
igunaya
ng

be
rkur
anga
taspe
rta
mba
hanj
uml
ahba
rangya
ngdi
kons
ums
i.Bi
ladi
kai
tka
n

de
nga
n ni
la
iguna t
ota
l,t
amba
hanj
uml
ah ba
rang ya
ng di
kons
ums
iaka
n

me
ningka
tka
nni
la
igunat
ota
l,di
manape
ningka
tnyas
ema
kinl
amas
ema
kin

be
rkur
ang.Se
tel
ah me
nca
paike
pua
sana ma
ksi
mum,t
amba
han ba
rang a
kan

me
ngur
angini
la
igunat
ota
lda
riba
rangt
ers
ebut
.Ha
linidi
seba
bka
nhukum ni
la
i

gunaya
ngme un(
nur thel
awofdi
mini
shi
ngr
etur
n).

Kur
nia
wan da
n Budhi(
2014)pe
miki
rane
konom me
nga
taka
n ba
hwa

a
pabi
laha
rgapr
odukna
ik,k
ons
ume
nengga
nme
mbe
lipr
odukt
ers
ebut
.Di
piha
k

l
ai
n,i
ndi
vidua
kanme
mbe
lil
ebi
hba
nya
kpr
odukj
ikaha
ragdi
te
runka
n.Unt
uk

me
maha
mif
akt
orya
ng me
menga
ruhike
put
usa
n kons
ume
n,i
ndi
vidu ha
rus

me
li
hatda
nle
bihme
mpe
rti
mba
ngka
nut
il
it
as.Ut
il
it
asme
ngga
mba
rka
nsua
tu

ke
put
usa
nya
ngdi
per
ole
hda
riha
silme
mut
uska
nsua
tupi
li
han.Pa
daa
kir
nya
,

kons
ume
naka
nme
mbua
tpi
li
hanya
ngda
patme
mbe
rika
nke
pua
sant
erbe
sar

s
ehi
nggame
maks
ima
lka
nut
ii
li
ta
snya
.Ut
il
it
asma
sing-
mas
ingi
ndi
vidube
rbe
da-

be
dat
erga
ntungpa
das
ele
raa
taupr
efe
rens
ida
rii
ndi
vidut
ers
ebut
.

1. Ut
il
it
asma
rgi
nalya
ngs
ema
kinme
nur
un

Me
nur
unyaut
il
it
asma
rgi
nala
dal
ahs
ema
kinba
nya
kuni
tba
rangya
ng

di
kons
ums
i,s
ema
kins
edi
kitke
pua
sanya
ngdi
per
ole
hda
ripe
namba
hanuni
tya
ng
 2
3

di
kons
ums
i.De
nga
nka
tal
ai
n:be
rkur
angnyaut
il
it
asa
tauke
pua
sanka
renat
ia
p

uni
tta
mba
hanya
ngdi
kons
ums
i.Pe
rnya
taa
nte
rse
butdi
kena
lde
nga
nhukum

ut
il
it
asma
rgi
nalya
ngs
ema
kinme
nur
un.

Ut
il
it
asma
rgi
nala
dal
ahpe
ruba
hanut
il
it
ast
ota
lya
ngt
erj
adika
renas
atu

uni
tta
mba
hanya
ngdi
kon
sums
i.Ut
il
it
ast
ota
lada
lahj
uml
aht
ota
lke
pua
san

i
ndi
viduya
ngt
erj
adida
rime
ngons
ums
ijuml
aht
ert
ent
u.Ut
il
it
ast
ota
lme
nguku
r

s
emuada
riuni
tba
rangya
ngdi
kons
ums
ihi
nggame
nca
paike
pua
san.Ke
ti
ka

i
ndi
viduma
kan,mungki
nme
mpe
rti
mba
ngka
nut
il
it
ast
ota
l,t
anpas
ada
rindi
vidu

mungki
nme
miki
rka
njugaut
il
it
asme
rgi
nal
nya
.Ke
ti
kaut
il
it
asma
rgi
nalme
nja
di

ne
gat
if
,ut
il
it
ast
ota
lmul
aime
nur
un.

2. Pi
li
hankons
ume
n

Pe
ril
akur
asi
ona
l,pr
efe
rens
i,pe
rti
mba
nga
nangga
randa
nha
rgame
rupa
kan

f
akt
orya
ngme
nja
diba
hanp
ert
imba
nga
nunt
ukme
nent
uka
npi
li
hankons
ume
n.

1.Pe
ril
aku r
asi
ona
l:j
ika kons
ume
nada
lahi
nndi
vidu ya
ng be
rpi
kir

r
asi
ona
l da
n me
nga
nnga
p bi
aya da
n me
nfa
ats
eba
gai ba
han

pe
rti
mba
nga
n da
lam pe
mil
iha
n t
ert
ent
u da
n i
ndi
vidu a
kan

me
ngguna
kan ha
sil pe
nda
pat
annya un
tuk me
ngha
sil
kanj
uml
ah

ke
pua
sant
erbe
sar
.Me
nda
pat
kant
erba
ikda
ri“
bangf
oryourbuc
k”

(
manf
aatua
ng)a
dal
ahs
asa
randa
ris
elur
uhkons
ume
n.I
ndi
vidut
ida
k

i
ngi
nme
ras
adi
ti
puda
nme
rekai
ngi
nme
nda
pat
kanha
silma
ksi
mal

da
ripi
li
hannya
.

2.Se
ler
ah da
n pr
efe
rens
i:ke
pent
inga
an di
ris
endi
rida
napaya
ng

me
nar
ikba
gikons
ume
nme
nci
pta
kanpr
efe
rens
i.Se
ti
apkons
ume
n
 2
4

me
mil
ikipr
efe
rens
ise
ndi
rike
ti
kame
mer
luka
nunt
ukme
ngons
ums
i.

Be
ber
apas
ele
rada
npr
efe
rens
ida
patt
erpe
nga
ruhol
ehpe
mas
ara
n.

Na
mun,i
ndi
vidup
adaa
kir
nyame
mut
uska
nbe
rda
sar
kanpa
li
ngme
nar
ik.

Ut
il
it
as ma
rji
nal be
rpe
ran be
sar da
lam pr
efe
rens
i ka
rena me
mungki
nka
n

kons
ume
nunt
ukme
ngukurk
epua
sanpa
daba
rangya
nga
kandi
pil
ih.

1.Pe
rti
mba
nga
nangga
ran:kons
ume
nka
dang-
kada
ngme
mil
ikij
uml
ah

pe
nda
pat
an ya
ng me
mba
tas
i ke
mampua
n i
ndi
vidu unt
uk

me
ngkons
ums
iba
rang da
nja
sa.Ke
ter
bat
asa
ninime
nye
babka
n

i
ndi
vidu me
mil
ih di a
nta
ra pr
oduk-
produk ba
rang. Me
ski
pun

ke
ter
bat
asa
nan
gga
ran kur
ang be
rpe
nga
ruh pa
daj
uta
an di
bandi
ng

de
nga
nindi
vid
uruma
hta
nggar
ata
-ra
tada
nindi
vidu,na
munt
ida
k

t
erpe
nga
ruhpa
dape
nda
pat
ant
et
apidi
bat
asiol
eha
ngga
ran.

2.Ha
rga:me
net
apka
nha
rgame
rupa
kanme
todeme
nga
loka
sika
nba
rang

da
nja
sada
lampe
rekonomi
an.Ha
rga
-ha
rgame
maks
akons
ume
nunt
uk

me
mil
ih a
nta
ra j
eni
s pr
oduk, me
nci
pta
kan pe
ngga
nti da
lam

me
lengka
pipa
dapr
ose
spe
mil
iha
nba
rang
.Ji
kas
ebua
hpr
odukl
angka
,

kons
ume
n bi
asa
nya a
kan me
mba
yarl
ebi
h unt
uk me
nda
ptka
nnya
.

Se
bal
iknya
,apa
bil
ase
bua
h pr
oduk di
per
ole
h me
li
mpa
hte
rja
di

s
eba
li
knya
.

Me
nur
utSuki
rno(
2005)t
eor
iti
ngka
hla
kukons
ume
nda
patdi
beda
kaa
n

da
lam duama
cam pe
nde
kat
an:pe
nde
kat
an ni
la
iguna(
uti
li
ti
)ca
rdi
nalda
n

pe
nde
kat
anni
la
igunaor
dina
l.Da
lam pe
nde
kat
anni
la
igunac
ardi
naldi
angga
p

ma
nfa
ata
tauke
nikma
tanya
ngdi
per
ole
hse
ora
ngkons
ume
nda
patdi
nya
taka
n
 2
5

s
eca
rakua
nti
ta
ti
f.Da
lampe
nde
kat
anni
la
igunaor
dina
l,ma
nfa
ata
tauke
nikma
tan

ya
ng di
per
ole
h ma
sya
raka
t da
ri me
ngkons
ums
ika
n ba
rang-
bar
ang t
ida
k

di
kua
nti
ta
ti
fka
n.

Dida
lam t
eor
ieko
nomike
pua
sana
tau ke
nikma
tan ya
ng di
per
ole
h

s
ese
ora
ngda
rime
ngkons
ums
ika
nba
rang-
bar
angdi
nama
kanni
la
igunaa
tauut
il
it
i.

Ka
lauke
pua
sani
tus
ema
kint
inggima
kama
kint
inggini
la
igunaa
tauut
il
it
inya
.

Da
lamme
mba
hasme
nge
naini
la
igunape
rludi
beda
kandia
nta
raduape
nge
rti
an:

ni
la
igunat
ota
lda
nni
la
igunama
rji
nal
.Ni
la
igunat
ota
lda
patdi
art
ika
nse
bag
i

j
uml
ah ke
sel
uruh ke
pua
san ya
ng di
per
ole
h da
rime
ngkons
ums
ika
nse
juml
ah

ba
rang t
ert
ent
u.Se
dangka
n ni
la
iguna ma
rji
nalbe
rar
tipe
rta
mba
hana
tau

pe
ngur
anga
n ke
pua
san s
eba
gaia
kiba
t da
n pe
rta
mba
han a
tau pe
ngur
an

pe
ngguna
ans
atuuni
tba
rangt
ert
ent
u(Suki
rno,2005)
.

2.
1.4 Kons
epHa
rga

Ha
rgada
patdi
def
eni
si
kans
eba
gais
uat
uni
la
ituka
runt
ukma
nfa
atya
ng

di
ti
mbul
kanol
ehba
rangd
anj
asat
ert
ent
uba
gis
ese
ora
ng(
Asr
i1991)
.Se
baga
i

ma
nadi
kemuka
kanol
ehSt
ant
o(Angi
por
a,2002)ha
rgada
patpul
adi
art
ika
n

s
eba
gaij
uml
ahua
ng(
kemungki
nandi
ta
mba
hbe
rupaba
rang)ya
ngdi
but
uhka
n

unt
uk me
mpe
rol
eh be
ber
apa kombi
nas
ise
bua
h pr
oduk da
nla
yana
n ya
ng

me
nye
rta
inya
.Suki
rno(
2010)ha
rgaa
dal
aht
ingka
tke
mampua
nsua
tuba
rang

unt
uk di
tuka
rka
n de
nga
n ba
rang l
ai
n bi
sa da
n bi
sa di
nil
aide
nga
n ua
ng.

Se
dangka
nme
nur
utMa
nki
w(2013)me
nga
taka
nha
rga a
dal
ahya
it
uni
la
ida
ri

s
uat
u komudi
ta
s(ba
rang t
ert
ent
usa
ja)di
mana ha
rga da
patme
mpe
nga
ruh
i

kons
ume
nda
lam me
nga
mbi
lke
put
usa
nunt
ukme
mbe
lis
uat
upr
odukka
rena
 2
6

be
rba
gaia
las
an.

Ha
rgaa
dal
ahj
uml
ahua
ng(
dit
amba
hbe
ber
apaba
rangka
laumungki
n)

ya
ngdi
but
uhka
nunt
ukme
nda
pat
kans
ejuml
ahkombi
nas
ida
riba
rangbe
ser
ta

pe
laya
nannya(
Swa
stha
,20
10)
.Ha
rgaa
dal
aha
paya
ngha
rusdibe
rika
nol
eh

kons
ume
n(pe
mbe
li
)unt
ukme
nda
pat
kans
uat
upr
oduk(
Lambe
t.
al
.2001)
.Ha
rga

me
mega
ngpe
rana
npe
nti
ngda
lamme
nga
mbi
lke
put
usa
nja
ngkapa
nja
ngma
upun

j
angkape
nde
k.Da
lamj
angkapa
nja
ngha
rga
-ha
rgai
tuhe
nda
knyame
mbe
ropt
imi
s

unt
uka
loka
sis
umbe
rda
yada
nke
pua
sankons
ume
n.Da
lamj
angkape
nde
k,ha
rga
-

ha
rga i
tu ha
rusme
muda
hka
n pe
rda
ganga
n da
nar
uspe
reda
ran ya
ng t
epa
t

wa
ktunya(
Kus
ti
ah,1986)
.Ka
rta
sapoe
tra(
1992)me
nya
taka
nba
hwaa
dat
iga

s
ubye
kya
ngme
nent
uka
nda
lam pe
mbe
ntuka
nha
rgas
uat
upr
odukpe
rta
nia
ndi

pa
sar
anya
it
u

1.Pr
odus
ende
nga
nbi
ayapr
oduks
iya
ngt
el
ahdi
kel
uar
kans
ehi
nggapr
oduki
tu

t
erwuj
udda
nsi
apunt
ukdipa
sar
kan,

2.Kons
ume
nde
nga
nda
yabe
lida
nda
sar
-da
sarya
ngkua
tke
but
uha
nse
rta

ke
suka
annya
,

3.Pe
mer
int
ahde
nga
npe
rat
ura
nda
nke
tent
uanha
rgas
eba
gaipe
nge
nda
lit
at
a

pa
sar
an.

2.
1.5 Kons
epPe
nda
pat
an

Me
nur
ut Ac
kle
y(1986) ya
ng me
mpe
rte
gas pe
nge
rti
an pe
nda
pat
an

i
ndi
viduda
lam bukunyaTe
oriEkonomiMa
kro.Pe
nda
pat
anI
ndi
vidua
dal
ah

j
uml
ahpe
ngha
sil
anya
ngd
ite
rimaa
taudi
per
ole
hda
riha
rgake
kaya
anya
ng

di
mil
iki
nya
. Pe
nda
pat
an me
rupa
kan s
ala
h s
atu f
akt
or t
erpe
nti
ng ya
ng
 2
7

me
mpe
nga
ruhis
ebua
hpe
rmi
nta
an(
Suki
rno,2005)
.Pe
nda
pat
ans
eca
raumum

me
rupa
kanpe
ngha
sil
anya
ngdi
te
rimaba
ikbe
rupaga
jia
tauupa
h,pe
nda
pat
anda
ri

us
aha
,ma
upunpe
nda
pat
anda
riya
ngl
ai
nnya
.Da
lam pe
nge
rti
anpe
nda
pat
an

pr
iba
di, pe
nda
pat
an di
art
ika
nse
baga
ise
mua j
eni
s pe
nda
pat
an, t
erma
suk

pe
nda
pat
anya
ngdi
per
ole
hta
npame
mbe
rika
nse
sua
tuke
gia
tana
papun,ya
ng

di
te
rima ol
eh pe
nduduk s
uat
u ne
gar
a(Suki
rno,1995)
.Muqt
adi
r(2016
)

Pe
nda
pat
anme
rupa
kanf
akt
orya
ngpe
nti
ngda
lam me
nent
uka
ncor
akpe
rmi
nta
an

t
erha
daps
uat
uba
ranga
tauj
asa
.

2.
1.6 Kons
epJ
uml
ahAna
k

Me
nur
utUUNo.
3Ta
hun1997t
ent
angPe
rli
ndunga
nAna
kPa
sal1a
ngka1

a
naka
dal
ahs
esor
angya
ngbe
lumbe
rus
ia18(
del
apa
nbe
las
)ta
hun,t
erma
suka
nak

ya
ngma
sihda
lam ka
ndunga
n.Unda
ng-
unda
ngNo.23Ta
hun2002t
ant
ang

Pe
rli
ndunga
nAna
kpa
sal1a
yat1be
rbunyi“a
naka
dal
ahs
esor
angya
ngbe
lum

be
rus
ia18(
del
apa
nbe
las
)ta
hun,t
erma
suka
nakya
ngma
sihda
lam ka
ndunga
n.”

a
rti
nyaba
tasus
iade
was
ame
neur
uta
tur
ani
nia
dal
ah18t
ahunke
ata
s.Unda
ng-

unda
ngNo.39Ta
hun1999t
ent
angHa
kAs
asiMa
nus
iada
lam Pa
sal1Angka5

ya
it
use
ti
apma
nus
iaya
ngbe
rus
iadiba
wah18(
del
apa
nbe
las
)ta
hunda
nbe
lum

me
nika
h,t
erma
suka
nakya
ngma
sihda
lamka
ndunga
napa
bil
aha
lte
rse
buta
dal
ah

de
mike
pent
inga
n.

J
uml
aha
nakya
ngd
iingi
nka
ndika
tegor
ika
nbe
rda
srka
njuml
aha
nakya
ng

l
ahi
rhi
dup.Pe
ngka
tegor
ianj
uml
aha
nak ya
ng di
ngi
nka
n me
nja
di:s
edi
kit
,

a
pabi
la
h ke
lua
rgame
ngi
ngi
nka
nana
kse
banya
ksa
tua
nak.Se
dang,a
pabi
la

ke
lua
rga me
ngi
nka
nana
kse
banya
k dua a
nak.Ba
nya
k,a
pabi
la ke
lua
rga
 2
8

me
ngi
nka
nana
kle
bihda
riduaa
nak(
Sat
ri
a,2017)
.

2.
2 Pe
nel
it
ianTe
rda
hul
u

Be
rka
it
an de
nga
n pe
nel
it
ia
ninia
da be
ber
apa pe
nel
it
ia
n ya
ng t
el
ah

di
la
kuka
nol
ehpe
nel
it
ila
ins
ebe
lumnyaya
ngpe
rma
sal
aha
nnyaha
mpi
rsa
ma

de
nga
npe
nel
it
ia
nya
ngs
eda
ngdi
la
kuka
n:

Tabel2.
1
Pe
nel
it
ia
nTe r
dahul
u

Me
tode
No. Na
ma J
udul Ha
silPe
nel
it
ian
Ana
lis
is

1. Ar
ief Ana
li
si
sFa
kto
r Ana
li
si
s Ha
silpe
nel
it
ia
n
Budi
art
o -
Fakt
orYa
ng Re
gre
siLi
nie
r me
nunj
uka
nfa
ktor
-
da
nEvi Me
mpe
nga
ruhi Be
rga
nda
. f
akt
orya
ng
Yul
ia Pe
rmi
nta
an me
mpe
nga
ruhi
Pur
want
i Se
pedaMot
or pe
rmi
nta
ans
epe
da
(
2013) DiKot
a mot
ordiKot
a
Se
mar
ang Se
mar
ang.Da
ri
(
StudiKa
sus: l
imaf
akt
orya
ngdi
PNSKot
a a
ngka
tme
nja
di
Se
mar
ang) va
ria
belda
lam
pe
nel
it
ia
nini
(
penda
pat
an,t
ari
ff
a
ngkut
anumum,
j
uml
ahke
lua
rga
,
ha
rgas
epe
da
mot
or,s
ele
ra)
,
t
erbukt
iba
hwa
f
akt
or-
fakt
or
 2
9

t
ers
ebuts
ere
nta
k
me
mpe
nga
ruhi
j
uml
ahpe
rmi
nta
an
s
epe
damot
ordi
Kot
aSe
mar
ang.
Va
ria
belha
rga
s
epe
damot
ort
ida
k
be
rpe
nga
ruh
s
igni
fi
kant
erha
dap
pe
rmi
nta
ans
epe
da
mot
or,ha
l
i
nika
rena
ke
muda
han
pe
mba
yar
ans
eca
ra
kr
edi
tse
hingga
ha
rgas
epe
damot
or
t
ida
kbe
rpe
nga
ruh
t
erha
dap
pe
rmi
nta
ans
epe
da
mot
ordiKot
a
Se
mar
ang.
 3
0

2. Ra
ysi
tho Pe
rmi
nta
an Me
tode Ha
silpe
nel
it
ia
n
Pont
oh Da
n a
nal
is
is me
nyi
mpul
kan
(
2016) Pe
nawa
ran de
skr
ipt
if ba
hwape
rmi
nta
an
Be
rasDi ma
sya
raka
tda
n
I
ndone
sia pe
nawa
ran
(
PadaTa
hun pe
ngus
ahadi
2003–Tahun I
ndone
siaunt
uk
2013) komod
ita
s
be
rasme
nga
lami
pe
ruba
hanya
ng
t
ida
ksa
mada
n
hubunga
n
pe
rmi
nta
an
ma
sya
raka
tda
n
pe
nga
war
an
pe
ngus
ahadi
I
ndone
siadi
I
ndone
siaunt
uk
komod
ita
sbe
ras
,
pa
dape
riode
Ta
hun2003s
ampa
i
de
nga
n
Ta
hun2013t
ida
k
s
ela
lus
ama
.
 3
1

3. Gus
ti
ka Ana
li
si
s Me
tode Ha
silpe
nel
it
ia
n
De
ri Pe
rmi
nta
an a
nal
is
isya
ng me
nunj
ukka
n
Pr
ati
wida
n Ma
sya
raka
t di
guna
kan ba
hwava
ria
bel
Di
ana Te
rha
dap a
dal
ah pe
nda
pat
an
Sa
phaAH Tr
ans
por
tas
i de
skr
ipt
if be
rpe
nga
ruhp
osi
ti
f
(
2016) UmumDiKot
a kua
li
ta
ti
fda
n da
nsi
gni
fi
kan
Ba
ndaa
ceh kua
nti
ta
ti
f t
erha
dap
(
Studika
sus pe
rmi
nta
an
Tr
ans t
rans
por
tas
iumum
Koe
tar
adj
a) Tr
ansKoe
tar
adj
a.
Se
dangka
nva
ria
bel
j
ara
kbe
rpe
nga
ruh
ne
gat
if
da
nva
ria
belwa
ktu
da
rir
uma
hda
nda
ri
t
empa
tke
rja
be
rpe
nga
ruh
pos
it
if
,na
mun
ke
duava
ria
bel
t
ers
ebutt
ida
k
s
igni
fi
kant
erha
dap
pe
rmi
nta
an
t
rans
por
tas
iumum
Tr
ansKoe
tar
adj
a.
4. FauziAlf
ia Faktor
-Fakt
or Ana l
isisdat
a Ha
silpe
nel
it
ia
nini
me nggunakan
Uma r Yang me
nunj
ukka
n
anali
sis
(2018) Me mpengar
uhi probit,re
gres
i ba
hwava
ria
bel
li
ne a
r
Permint
aan pr
omos
ida
n
berganda,dan
Angkutan ujiasums i va
ria
belPe
lay
ana
n
klasi
k
UmumOnl i
ne be
rpe
nga
ruhs
eca
ra
DiKot
aMe
dan pos
it
ifda
n
 3
2

s
igni
fi
kant
erha
dap
pe
rmi
nta
anj
asa
t
rans
por
tas
ionl
ine
diKot
aMe
dan,
s
eda
ngka
nva
ria
bel
ha
rgabe
rpe
nga
ruh
s
eca
rapos
it
ifda
n
t
ida
ksi
gni
fi
kan,
va
ria
bel
pe
nda
pat
an
be
rpe
nga
ruhs
eca
ra
pos
it
ifda
nti
dak
s
igni
fi
kan,va
ria
bel
ke
pemi
li
kan
ke
nda
raa
npr
iba
di
be
rpe
nga
ruhp
osi
ti
f
da
nti
dak
s
igni
fi
kanda
n
va
ria
belke
cepa
tan
pe
laya
nan
be
rpe
nga
ruhs
eca
ra
pos
it
ifda
nti
dak
s
igni
fi
kan.Ada
pun
s
eca
rake
sel
uruha
n
va
ria
bel
i
nde
pende
n
be
penga
ruhs
ebe
sar
23,
61%,s
eda
ngka
n
s
isa
nya66,
39%
di
penga
ruhiol
eh
f
akt
orl
ai
n.
 3
3

5. Ri
ki Ana
li
si
sfa
ktor Al
ata
nal
is
is Ha
silpe
nel
it
ia
nini
Ri
nal
di -
fakt
orya
ng ya
ng me
nunj
uka
nba
hwa
(
2018) me
mpe
nga
ruhi di
guna
kan ha
rgas
ewa(
X1)
pe
rmi
nta
an a
dal
ahr
egr
esi da
nja
rak(
X4)
t
erha
dapj
asa l
ine
ar me
mil
ikipe
nga
ruh
pe
nye
waa
n be
rga
nda ne
gat
ifda
n
l
apa
nga
nfut
sal me
tode s
igni
fi
kan,
diKot
aBa r Or
nda dina
ry s
eda
ngka
n
La
mpung Le
astSqua
re pe
nda
pat
an(
X2)
(
OLS)
. da
nfa
sil
it
as(
X5)
me
mil
ikipe
nga
ruh
pos
it
ifda
n
s
igni
fi
kan,da
n
ha
rgakompe
ti
tor
(
X3)me
mil
iki
pe
nga
ruhne
gat
if
da
nti
dak
s
igni
fi
kant
erha
dap
j
asape
nye
waa
n
l
apa
nga
nfut
saldi
kot
aBa
nda
r
La
mpung.

2.
3 Ke
rangkaPi
kir
anTe
ori
ti
s

Se
iri
ng de
nga
nbe
rke
mba
ngnya t
eknol
ogiba
nya
k pe
rus
aha
an ya
ng

be
rke
mba
ng be
git
u pe
sat ba
iki
tu pe
rus
aha
nswa
sta ma
upun pe
rus
aha
an

pe
mer
int
ah.Be
rba
gaipe
rus
aha
npundi
bangununt
ukme
nda
pat
kanke
unt
unga
n

ya
ngs
eba
nya
k-ba
nya
knyas
epe
rtipe
rus
aha
anj
asa
.Sa
lahs
atupe
rus
aha
anj
asa

ya
ngdi
bungunda
nse
ringdi
kunj
ungis
aati
nia
dal
ahj
asape
rma
ina
nana
k-a
nak.
 3
4

Tr
ans
mar
tKo
taKupa
ngdi
manadida
lamnyadi
sed
iaka
nte
mpa
tkhus
usunt
uk

pe
rma
ina
nana
k-a
nakya
it
uTr
ansSt
udi
oMi
ni.Tr
ansSt
udi
oMi
nime
rupa
kan

s
ala
hsa
tupe
rus
aha
anj
asay
angs
eri
ngka
lidi
kunj
ungima
sya
raka
tKot
aKupa
ng.

Ba
nya
knyape
mina
tat
aupe
ngunj
ungTr
ansSt
udi
oMi
niya
nga
dadiTr
ans
mar
t

Kot
aKupa
ng,di
war
naide
nga
nbe
rmunc
ula
nnyai
ndus
tri
,ba
rus
ert
ate
knol
gi

c
anggiunt
ukme
lengka
pif
asi
li
ta
sya
nga
dadiTr
ansSt
udi
oMi
ni. DiKot
a

Kupa
ngt
el
ahba
nya
kindus
trida
npe
rus
aha
anpe
nye
waa
nja
sape
rma
ina
npa
da

l
oka
siya
ngbe
rbe
dada
nfa
sil
it
asya
ngbe
rbe
da-
bedade
nga
nha
rgas
ewaya
ng

be
rbe
da-
bedapul
a.

Pa
da ke
nya
taa
nnya s
ese
ora
ng a
tau kons
ume
n me
mil
ikis
ele
ra da
n

ke
mampua
nya
ngbe
rbe
da-
beda
.Pi
li
hankons
ume
nat
ass
uat
upe
rus
aha
anj
asa

pe
erma
ina
nti
dakbe
rdi
ris
endi
ri
.Pi
li
hant
ers
ebutdi
penga
ruhiol
ehs
ede
retf
akt
or-

f
akt
orpe
nent
u.De
nga
nme
nge
tahuipe
nga
ruhf
akt
or-
fakt
orpe
nent
uya
nga
da,

s
edi
anyada
patdi
ket
ahuiba
gai
manapr
ose
spi
li
hans
eor
angkons
ume
nda
lam

me
mil
ih pe
rus
haa
nja
sape
rma
ina
n.Ol
ehs
eba
bit
use
ti
ap pe
rus
aha
an j
asa

me
mil
ikipe
rmi
nta
anya
ngbe
rbe
da-
beda
.

Be
rbi
car
ama
sal
ahha
rgas
ewada
npe
rmi
nta
ant
ent
usa
nga
ter
atka
it
annya
,

ba
hwada
lam hukum pe
rmi
nta
andi
je
las
kans
ifa
thubunga
nant
arape
rmi
nta
an

s
uat
u ba
rang a
tauj
asa de
nga
nti
ngka
tha
rga
nya di
mana pa
da ha
kika
tnya

me
nya
taka
n ba
hwama
kinr
enda
h ha
rgas
uat
uba
rang ma
kama
kin ba
nya
k

pe
rmi
nta
ant
erha
dapba
rangt
ers
ebut
.Se
bal
iknya
,ji
kama
kint
inggiha
rgas
uat
u

ba
rangma
kama
kins
edi
kitpe
rmi
nta
ant
erha
dapba
rangt
ers
ebut
.Ada
nyaha
rga

da
patme
mba
ntupa
rape
mbe
liunt
ukme
mut
uska
nca
rame
nga
loka
sika
nda
ya
 3
5

be
li
nya pa
da be
rba
gaij
eni
s ba
rang da
nja
sa. Pe
mbe
lia
tau kons
ume
n

me
mba
ndi
ngka
n ha
rga da
ri be
rba
gaia
lt
erna
ti
f ya
ng t
ers
edi
a, ke
mudi
an

me
mut
uska
nal
oka
sida
naya
ngdi
kehe
nda
ki(
Gil
ars
o,2007)
.

Pe
nda
pat
anme
rup
aka
nfa
ktorya
ngs
anga
tpe
nti
ngda
lam me
nent
uka
n

c
ora
kpe
rmi
nta
ant
erha
dapbe
rba
gaij
asada
npe
laya
nan.Pe
ruba
hanpe
nda
pat
an

s
ela
lume
nimbul
kanpe
ruba
hant
erha
dappe
rmi
nta
anbe
rba
gaij
eni
sba
rang.Ada

hubunga
nant
arat
inggi
nyape
nda
pat
ande
nga
nbe
sar
nyape
rmi
nta
ana
kanba
rang

da
nja
sa.J
ikape
nda
pat
an me
ningka
tma
kaga
rispe
nda
pat
ana
kan be
rge
ser

ke
kana
nse
hinggaj
uml
ahba
rangda
nja
same
ningka
t.

J
uml
aha
nakme
rup
aka
nsa
lahs
atuf
akt
orda
lam me
net
uka
npe
rmi
nta
an.

J
uml
aha
naka
dal
ahba
nya
knyahi
tunga
nana
kya
ngdi
mil
ikida
lams
atuke
lua
rga
.

De
nga
nde
miki
an,be
sarke
lua
rgaa
kanme
ningka
tse
iri
ngde
nga
npe
ningka
tan

j
uml
aha
nak,ka
renas
eti
apke
lua
rgabe
rupa
yaun
tukme
nca
paij
uml
aha
nak

de
nga
n me
ngguna
kanc
ara
nya t
ers
endi
ri(
Bul
at
ao da
n Le
e,1983)
.Juml
ah

me
mil
ikia
rtiba
nya
knyabi
la
nga
nat
aus
esua
tuya
ngdi
kumpul
kanme
nja
dis
atu,

s
eda
ngka
nana
k me
nur
utUnda
ng – Unda
ng No.
4 Ta
hun 1974 t
ent
ang

ke
sej
aht
era
ana
nak,a
naka
dal
ahs
ese
ora
ngya
ngbe
lum me
nca
paiumur21t
ahun

da
nbe
lumpe
rna
hka
win.

Da
lam pe
nel
it
ia
nini a
kan di
ana
li
si
s me
nge
naif
akt
or-
fakt
or ya
ng

me
mpe
nga
ruhipe
rmi
nta
anj
asawa
hanape
rma
ina
nana
kdiTr
ansSt
udi
oMi
ni

Tr
ans
mar
tKot
aKupa
ng.Unt
uk da
patme
nga
nal
is
anyada
lam pe
nel
it
ia
nin
i

di
guna
kanf
akt
or-
fakt
or ya
it
u :ha
rga
,pe
nda
pat
an,da
njuml
aha
nak ya
ng

me
rupa
kanv
ari
abe
lX.Fa
ktor
-f
akt
orpe
rmi
nta
ant
ers
ebutda
lam pe
nel
it
ia
nin
i
 3
6

di
ja
dika
nse
baga
iva
ria
beli
nput
,se
dangka
nse
baga
iva
ria
belout
puta
dal
ah

pe
rmi
nta
anj
asawa
hanape
rma
ina
n.

De
nga
nde
miki
ank
era
ngkape
miki
ranhubunga
nant
araha
rga
,pe
nda
pat
an

da
njuml
aha
nakda
patdi
gamba
rka
nse
baga
ibe
rikut
:

Ga
mba
r2.
1Ke
rangkaPi
kir
anTe
ori
ti
s

Ha
rga(
X1)

Pe
rmi
nta
anJ
asa
Pe
nda
pat
an(
X2)
Pe
rma
ina
n(Y)

J
uml
ahAna
k(X3)

Ke
ter
anga
nga mba
r
=Simult
an
=Parsi
al

2.
4 Hi
pot
esi
sSkr
ips
i

Hi
pot
esi
s me
rupa
kan pe
rnya
taa
n s
ingka
t ya
ng di
si
mpul
kan, s
ert
a

me
rupa
kanj
awa
bans
eme
nta
rat
erha
dapma
sal
ahya
ngdi
te
li
ti
.Be
rda
sar
kant
ujua
n

pe
nel
it
ia
n,pe
rumus
an ma
sal
ah,ka
ji
ant
eor
ida
n pe
nel
it
ia
nte
rda
hul
u,ma
ka

hi
pot
esi
sya
ngdi
aj
uka
nte
rha
dappe
nel
it
ia
ninia
dal
ah:

1.Ha
rga
,be
rpe
nga
ruhne
gat
ifda
nsi
gni
fi
kant
erha
dappe
rmi
nta
anj
asad
i

Tr
ansSt
udi
oMi
niTr
ans
mar
tKot
aKupa
ng.

2.Pe
nda
pat
anda
nJuml
ahAna
kbe
rpe
nga
ruhs
eca
raPa
rsi
al
,si
gni
fi
kanda
n
 3
7

pos
it
if(
+)t
erha
dapPe
rmi
nta
anJ
asaPe
rma
ina
ndiTr
ansSt
udi
oMi
ni

Tr
ans
mar
tKot
aKupa
ng.

3.Ha
rga
,Pe
nda
pat
an da
nJuml
ah Ana
k be
rpe
nga
ruh s
eca
ras
imul
ta
n

s
igni
fi
kanda
npos
it
if(
+)t
erha
dapPe
rmi
nta
anJ
asaPe
rma
ina
ndiTr
ans

St
udi
oMi
niTr
ans
mar
tKot
aKupa
ng.