Борис Симоновски

Универзитет ,,Св. Кирил и Методиј” – Скопје

Филолошки Факултет ,,Блаже Конески”

Ликот на Марко Крале во македонската народна книжевност и

неговите белези поврзани со старогрчката култура

Апстракт: Марко Крале претставува една од најпопуларните личности во македонската народна

книжевност. Неговиот архетип како ,,херојот кој го истерува хаосот од космосот”, како и градифицираните
натчовечки особини кои самиот ги поседува (кому му се припишани), се едни од главните причини за
усложнување на неговиот лик и улогата во хиерархијата на херои кои ги среќаваме во македонскиот народен
фолклор. Овие карактеристики претставуваат главна причина за неговото различно третирање како врховен
херојски лик во споредба со останатите херои и борци. При длабока анализа на митската фигура на оваа
личност – Марко Крале (инспирирана од истоимениот крал на прилепската територија од XIV век), нема
само да воочиме траги и карактеристики кои водат потекло од самата епоха кога почнале да се творат тие
народни преданија и песни туку во самиот негов лик исто владеат бројни обележја и мотиви кои биле
евидентни и кај протагонистите на бројни познати старогрчки митови. Неговиот легендарен лик претставува
возобнова на архаичните карактерни архетипи од праиндоевропската култура, како што се ,,змејоборците”
и ,,хероите со натчовечка моќ”, чии фосили сè уште биле присутни на eвропското тло во тоа време.

Клучни зборови: Марко Крале, македонска народна книжевност, митолошки херои, старогрчки митови,
мотиви/ сижеја.

1. Вовед

За Марко Крале може да се каже дека зафаќа мошне значајно место во македонската
народна книжевност. Неговиот лик претставува типичен претставник на заштитникот на
народот од странските окупатори (главно претставени преку ликовите Црна Арапина и
Муса Кесеџија), но истовремено е возобнова на ,,прахеројот”. Без никакво сомневање
може да се напомене фактот дека Марко Крале претставува најдокументираниот и
најпопуларниот лик во доменот на македонската народна проза и поезија. Ова тврдење го
потркепува и фолклористот Танас Вражановски, кој во книгата Македонски народни
преданија наведува дека: ,,најмногубројни преданија од целокупниот фонд на македонски
преданија наоѓаме за Марко Крале” (Вражиновски 1986, 11). Сите приказни во кои овој
херој зазема улога на протагонист него го покажуваат низ различни призми и со секое
завршување, започнува друга нарација од неговиот живот. Во нејзиниот труд,
фолклористката Кристина Димовска посочува дека Марко Крале е ,,еден од оние ликови
кои се менливи, кои постојано се модификуваат од песна во песна…” (Димовска 2015, 89).
Како што веќе напоменавме погоре, Марко Крале е најчесто прикажан како јунак кој го
брани неговиот народ и сите останати од Црна Арапина, кој ја претставувал Отоманската
власт и нејзиното владеење врз македонскиот народ за време на Марко Крале (историска
контекстуализација). Овие епизоди на соперништвото со Црна Арапина се најдобро
претставени во песните ,,Крале Марко и Црна Арапина” и ,,Марко и цар Мурат”. Покрај
неговите борби со непријателите, исто можеме да најдеме преданија во кои се говори за
Марковите односи со семејството, кои припаѓаат во малку поразлична сфера доколку ги
споредиме со тие од типот на јуначките подвизи и борби со непријателите. Тука можат да
се издвојат епската песна ,,Волкашин и Марко” и легендите кои ги опејуваат односите на
Марко Крале со неговите сестри. Друга итерација на Марко Крале во македонската
народна епска поезија претставува ладнокрвнен казнувач (,,Крале Марко и Филип
Маѓарин” - свирепо ги убива малиот син и жената на Филип Маѓарин; „Крале Марко и
мајсторот Ѓуро” - кој, иако не го убива, му ги сече рацете со новата сабја која самиот
мајстор му ја направил).

При внимателното анализирање на животните настани на овој народнолегендарен

јунак од неговото раѓање па сè до смртта, ќе наидеме аура на мистичност и таинствена
моќ, со која е надарен неговиот карактер. Марко Крале се здобива со моќ која не е рамна
на обичниот смртник, борејќи се со разни хтонски чудовишта и како резултат на тие
постигнувања и остварувања на јуначки подвизи, тој се возднигнува на скалилата на
хиерархијата на херои, при што се здобива со ореол на епски јунак. Аналогно на
третманот кој го добива Марко Крале, неговите белези можат да се најдат во песните /
легендите кои говорат за неговиот живот и дела, како и во одредени старогрчки митови.
Врз основа на тоа, можеме истовремено да направиме споредби меѓу Марко Крале и
ликовите од старогрчкото творештво.

2. Сличности меѓу маркокралевите мотиви со оние од старогрчките митови

2.1 Борбата помеѓу космосот и хаосот (“Chaoskampf”)

Овој прахеројски мотив претставува најбазична, но истовремено и најзначајна точка

која го воведува Марко Крале во светот на легендарните ликови и јунаци, каде понатаму
ги сведува во симбиотска врска. Станува збор за космогонискиот дуел (во голем број
стари светски митологии) меѓу богот-громовник и хтонскиот хаос, најчесто во облик на
змијолико суштество. ,,Во митските слики, зад кој стои овој концепт на
претставување на змијата, тежиштето е ставено на епско-херојското сиже т.е. на борбата
меѓу хтонското суштество и опонентот кој се бори со јунакот, карактеристични за
оние култури кои се наоѓале на еден почетен степен на цивилизација и на
државност како што биле древните култури на Атина и на Вавилон” (Мојсиева-Гушева,
149). Класичарката Росана Ракли (Rosanna Rackley) ја наведува следната дефиниција:
,,Хаоскампф се дефинира во денешно време како битка помеѓу богот на бурата и богот на
морето, кој го претставува праисконскиот хаос; по победата на богот на бурата, тој
продолжува да го создава светот” (Rackley 2014,1) Поразот на хаосот, отелотворен во
хтонското чудовиште, ја означува транзицијата од хаосот во космосот и неговиот
опстанок. ,,Претворањето на хаосот во космос, најчесто се манифестира како премин од
мрак кон светлина, од вода кон копно, од празнина кон создавање”1 (Meletinsky 1997, 165)
Со извршување на ваквиот херојски чин, сторителот се воздигнува на скалило достижно
само за легендарните богови и јунаци кои успеале во тој подвиг. Постојат неколку песни
во кои е присутен мотивот за победата на Марко Крале над вакви змијовидни чудовишта,
1
Преведената дефиниција на Мелетински е преземена од книгата Митски Координати (Н. Анастасова стр.
116).
како во песните ,,Марко и морска ламја”2 и ..Марко, трите наречници и Волкашин” (иако
во песната суштеството е опишано како ..ѕвер со три глави”, според Душко Наневски тoа
билo аждаја)3. Според ваквиот мотив на змејоубиство од страна на културниот херој,
Марко Крале може да го изедначиме со хероите Ѕевс, Аполон, Херакле и Персеј, кои биле
исто така познати змејоборци. Херакле, синот на врховниот бог Ѕевс, е најпознат по
неговиот триумф врз лернејската хидра. Во неговата книга за толкување на фолклорните
мотиви кај македонскиот народ, Александар Донски ги наведува паралелите меѓу хидрата
која ја убива Херакле со ламјата, чие срце го распорува Марко Крале во песната ,,Марко и
морска ламја”, пронајдени од книжевниот критичар Душко Наневски (Донски 2009, 220,
240, 241). Занимливо е што Кристина Димовска во оваа народна песна го поистоветува
мегданот со епските борби од ваквите митови и сказни помеѓу ,,(космичкиот) јунак”
и ,,хтонската ветерна ламја која излегува од морето”, за да подоцна биде победена и
распорена од страна на херојот, како фреквентен мотив во сказните и бајките (Димовска).
Еминентниот фолклорист Кирил Пенушлиски исто така го препознава митолошкиот
мотив (борбата со ламјата) во песната (Пенушлиски 2012, 148). Боговите Ѕевс и Аполон
истовремено учевствувале во змејоборство и триумфирале во спречување на нивното
навлегување во границите на космосот. Богот на молњата, Ѕевс, го убил чудовиштето со
змијски црти Тифон, додека Питон бил усмртен од богот Аполон. Слободан Танасковски
во неговиот дипломски труд ја изедначува битката меѓу Ѕевс и Тифон со ,,борбата против
хаосот”, во која ,,со излегувањето од оваа битка како победник, Ѕевс го уништува и
последниот изблик на хаосот и со тоа го дава својот последен придонес во создавањето на
космосот.” (Танасковски 2019, 25). ,,Всушност, војната против Тифон е последната битка
што Ѕевс ја војува пред да стане владетел на боговите и на целиот свет.” (Танасковски
2019, 25) Митскиот херој Персеј (кој, исто како неговиот потомок, Херакле, бил син на
Ѕевс) го поразил морското чудовиште Кит. Според горенаведените подвизи кои ги
извршиле овие ликови од старогрчката митологија, можеме да извлечеме паралела меѓу
нив со Марко Крале.

Но, доколку се обидуваме да најдеме некоја маркокралева творба која успешно ги

вклучува во себе суштинските карактеристики на борбата против хаосот, тогаш би го

2
http://fingerprint-mk.blogspot.com/2012/04/blog-post_2200.html
3
Наневски го нарекува ѕверот ,,аждаја” во својата книга Раѓање на метaфората (А. Донски, стр. 240, 241).
посветиле нашето внимание на песната ,,Крале Марко и Вида самовила”4. Преку ликот на
самовилата Вида (во некои песни е именувана Јуда, во некои Вела) најцврсто е прекажано
суштеството со хтонска природа (,,најдоминантната претстава на самовилите во
македонскиот поетски фолклор претставува нивната функција како божици на смртта“)
(Анастасова-Шкрињариќ 2004, 258) и преку змиите, како хтонски атрибут, кои ги користи
самата самовила против Марко Крале (Анастасова-Шкрињариќ 2004, 259) Покрај тоа што
самовилата Вида не зазема тело на змеј/ аждаја/ ламја во овој случај, сепак успева да
надокнади за тој недостиг. ,,Во јуначката епика оваа митологема е поврзана со Марко
Крале и Вела Самовила, имено во митолошкиот слој на јуначкиот епос јунакот се бори со
демонот/ самовилата која ја сопира водата.” (Анастасова-Шкрињариќ 2004, 325). Преку
нејзините дејности јасно видливи се претставите на ваквото суштество (змеј/ аждаја/
ламја) како грабнувач на водата, кој се заканува со поплава или суша (Анастасова-
Шкрињариќ 2004, 325). Поради тоа, Марко Крале ја убива самовилата со неговата сабја и
ги ослободува деветте реки кои ги заклучила на највисокото дрво со девет синџири. Во
песната можат да се најдат траги постари од старогрчката (митска) култура. Овие сижетни
стапалки припаѓаат на праиндоевропското духовно наследство (Мелетински укажува на
топосот на битката помеѓу богот на громот, подоцна смртникот-херој, и хтонската змија,
за ослободување на заробената водна стихија како значајна матрица во реконструираната
праиндоевропска митологија (Meletinsky 1997, 198)) По овој дуел, Марко Крале, покрај
прекарот змејоубиец од претходните песни, ја добива и титулата ,,ослободувач на
водите”5.

Убивањето змијолико чудовиште или некое друго суштество од хаосот, кое се заканува
со манипулирање на водната рамнотежа, како во песната ,,Марко и Вида самовила”,
претставува најврвен подвиг кој може да го постигне херојот 6. Сторителот се срамнува со
останатите претходници кои триумфирале во змејоборството и го претставува врховниот
бог/ богот-громовник, (во случајот со Марко Крале, тој се карактеризира со цртите на
старословенскиот бог на молњата Перун) кој бил примордијалниот ривал на хаосот и

4
https://mk.wikisource.org/wiki/Зборник_на_Шапкарев/_Марко_Крале_и_Вида_самовила
5
Нина Анастасова-Шкрињариќ посочува дека мотивот ,,ослободување на водите” во македонската народна
поезија претставува варијација на космогонискиот дуел (Н. Анастасова, стр. 264, 319, 325).
6
Во староиндиската Ригведа змијовидниот Вритра ги затвора сите извори на земјата пред да биде убиен од
громовникот/ врховниот бог Индра, кој станува најпознат по таа постапка.
успеал да го елиминира неговиот обид на навлегување и владеење со космосот. Со
триумфот над чудовиштитето, ,,јунакот повторно го воспоставува нарушениот космички
баланс, извршувајќи на тој начин подвиг со прометејски димензии.” (Анастасова-
Шкрињариќ 2004, 325).

2.2 Натчовечката моќ и начинот на нејзино стекнување

Најзабележителната разлика меѓу овие јунаци и останатите смртници лежи во нивните

натприродни физички способности. Кај ваквите ликови владее некаква моќ, со која не
може да се роди обичен смртник и најчесто претставува вид на ,,подарување” од страна на
божественото лице кое поседува таква сила.

Танас Вражиновски говори за марковото здобивање со ваква моќ во народната

приказна ,,Крале Марко и Самовилското млеко” (Вражиновски 1986, 11, 12). Додека
малиот Марко ги носи неговите волови на пасење, ќе ги спаси бебињата на една самовила
од една змија. Со извршување на овој чин, самовилата му дозволува на малиот Марко да
проба од нејзиното млеко, што го снабдува јунакот со немерлива физичка сила. Марко ја
пробува новодобиената моќ врз едно дрво во шумата и го фрла настрана како партал
(Вражиновски, 1986, 37). Ваквиот начин на стекнување натчовечка моќ е присутен и кај
хероите Херакле и Ахил. Според оваа легенда Марко Крале е сепак најсличен со Херакле,
кој исто така ја добил оваа ,,нечовечка” моќ така што пробал од млекото на божицата Хера
додека бил бебе. По инцидентот, Хера испраќа две змии, во собата каде спијат Херакле и
неговиот брат близнак. Но, Херакле ги фаќа обете змии и ги задавува. Во овој случај,
можеме да најдеме сличности во доењето на двајцата јунаци од страна на суштества кои
претставуваат мајчински фигури и божици: Хера, врховна божица, и самовилата, како
деградирана божица. Но, исто вреди да се укаже на присуството на змиите во двете
легенди и нивната метафорична претстава како препреки, кои подоцна се покорени од
малите херои, преку што е искажана нивната храброст и сила од мали нозе (Херакле,
неговата новодобиена, натчовечка сила, а Марко, неговата смртничка сила, и покажува
дека е доволно вреден да се здобие со нова, значително ,,поголема” моќ). Слични
карактеристики преовладуваат во митот за јунакот Ахил, кој се споменува во Хомеровиот
еп Илијада. Кратко по раѓањето на Ахил, неговата мајка, Тетида го носи новороденчето
кај реката Стикс и го потопува со нејзината вода по целото тело, освен по петата. Водата
всушност го прави бесмртен малиот Ахил, освен кај петата. Иронично кажано, овој мал
пропуст од страна на неговата мајка ќе биде главна причина за подоцнежната смрт на
Ахил, кога ќе биде погоден од стрелата на тројанскиот принц Парис со помош на богот
Аполон во петата, единствениот смртен дел на неговото тело. При споредбата на двете
легенди на Марко Крале и Ахил можеме да извлечеме значајни мотиви, кои ја
претставуваат мајчинската природа на двата женски ликови и нивната положба во
митолошката хиерархија. Самовилата, заедно со Тетида, спаѓаат во сличен ранг во
словенската и хеленската митологија. Двете претставуваат женски суштества од понизок
слој, господарки и олицетворенија на природата (заеднички елемент – водата) 7, чиј
комплексен карактер ги третира како деградирани божества8.

Според горенаведеното, воочивме дека потеклото на нивната натчовечка сила, како

сиже се јавува во овие три преданија, од кои најслични се легендите за Херакле и Марко
Крале. Исто вреди да се спомне течноста преку која тројцата јунаци се здобиваат со ваква
моќ, која е претставена преку самовилското/ херииното млеко и водата на реката Стикс.

2.3 Чудесното раѓање и остварување на преткажаното ,,таткоубиство”

Покрај здобивањето со натприродна моќ и мегданот со хаосот, уште еден мотив кој им
дава аура на мистичност на хероите, претставува пророкувањето на нивната судбина (да
го убијат сопствениот татко) по нивното (чудесно) раѓање, која подоцна ќе ја остварат во
незнаење. Ваквото сиже е често присутно кај старогрчките смртници и божества, меѓу кои
најзначајни се ликовите Персеј и кралот Едип, како и кај народниот лик на Марко Крале9.

7
С. Танасковски, ,,Компаративистичко согледување на нимфите во хеленската и самовилите во
јужнословенската митологија”, стр. 15.
8
Самовилата е господарка на природата и воедно деградирана божица (Н. Анастасова, стр. 258, 263). Додека
Тетида е претставена како нереида (моркса нимфа – пандан на словенската самовила) и една од педесетте
ќерки на морскиот бог Нереј, давајќи ѝ статус на божество од понизок ранг. (С. Танасковски, стр. 6).
9
Триножникот на Цепенков и Каучот на Фројд (Н. Анастасова, стр. 80-82).
 Во македонската народна песна ,,Марко, трите наречници и Волкашин” овој мотив е
присутен во блага варијанта каде наречниците ја пророкуваат марковата судбина дека кога
ќе порасне, ќе го надмине татка си во физичка сила и ќе му ги искрши коските
(Вражиновски 1986, 11). Песната започнува со раѓањето на Марко Крале при што татко му
Волкашин, сакајќи да дознае за судбината на неговиот новороден син, ги повикува трите
наречници. На третата ноќ од неговото доаѓање на светот, трите наречници го посетуваат
и ја соопштуваат неговата судбина. Кога царот ќе слушне каква мрачна судбина го чека,
го остава детето во кошница во реката Вардар, со замисла дека ќе се спаси од
пророштвото. Новороденчето подоцна е пронајдено од еден овчар кој ќе го чува. Откако
еден ден, Марко ќе дознае дека бил оставен од неговиот татко, разгневен и засрамен, го
напушта домот на овчарот. Набргу по тој настан следува расплетот, кога Марко е
забележан и повикан да биде помлад девер на свадбата на Рељо Шестокрила (на која
Волкашин бил кум) и одат по невестата. На враќање од кај невестата патот им е попречен
од една ужасна аждаја (во песната исто е присутен мотивот на Chaoskampf), при што
Марко го убива ѕверот и ги спасува невестата и заточениците на аждајата. По нивното
враќање во царскиот дворец, Марко Крале ги казнува сватовите поради нивната
кукавичност, бидејќи ја оставиле сама невестата, така што ги удира сите со неговиот
боздоган. Марко го удира Волкашин и му ги крши ребрата, остварувајќи го пророштвото
дека кога ќе порасне Марко ќе му ги скрши коските на татка си. Кристина Димовска ја
коментира оваа песна, со посебен акцент на ,,специфичните околности во кои се раѓа
Марко”, како и метаморфозираноста на жилавиот мотив на ,,протерувањето на несаканиот
син”, кој варирал ,,од митот за Едип, до библискиот Мојсеј” (Димовска 2014, 138).
Испреплетеноста на наративните елементи заедно со дуелот со чудовиштето се спомнува
во посебно потпоглавје наменето за епските херои во книгата Триножникот на Цепенков
и каучот на Фројд (Анастасова-Шкрињариќ 2011, 81). Ова раѓање е идеализирање на
јунакот и доказ за правото тој да владее (Пенушлиски 2012, 241).

Евидентни се корените на ова сиже уште и во старохеленските митови каде оракулот ја

преткажува судбината кое го пречекува (нероденото) бебе дека ќе го убие сопствениот
татко и дека ќе ја преземе неговата власт. При дознавање на ваквата судбина, таткото бара
начин да се ,,спаси” од судбината која го чека, така што го отстранува синот од родната
земја (Таткото Лај го остава Едип на врв на планина да умре од суровите животни услови,
додека Аксириј го заклучува внукот Персеј со мајка му во ковчег и ги пушта по река, па
оттука е мотивот на ,,протерувањето на несаканиот син”, за кој говори Димовска). Детето
го наоѓа човек и се грижи за него, подоцна го напушта ,,новиот дом” како адолесцент и
доаѓа до случајното таткоубиство: Едип го убива случајно татка си Лај во физичка
пресметка, додека Персеј случајно го усмртува дедо му Аксириј – главна ,,таткова” фигура
во фамилијата, за време на атлетичарските игри во Лариса, откако ќе фрли диск/ копје.

Како посебен и занимлив податок поврзан со овој мотив може да се издвои појавата на
чудовиштата како предизвици, со цел јунаците да ја докажат нивната физичка (Марко
Крале ја убива аждајата, Персеј ја обезглавува горгоната Медуза) или умствена сила (Едип
ја одгатнува загатката на сфингата, која претходно ниту еден човек не успеал да ја реши),
пред да продолжат со целосно остварување на пророштвото (Марко Крале ги крши
ребрата на татка си со боздоган, Едип се жени со мајка му и Персеј случајно го усмртува
деда си).

2.4 Создавање планини, реки, клисури

Уште еден карактеристичен белег кој се соочува со хиперболизирање на

маркокралевата физичка сила во македонскиот фоклор претставува неговата физичка
способност да гради/ создава планини, реки и клисури. ,,Првите указанија дека за Крали
Марко почнал да се создава мит ги имаме во народната легенда во која Крали Марко ја
пресекол клисурата Демир Капија низ кој протекло малото море и така се создало поле да
живее тука народ”. (цитат според Наневски, Донски 2009, 240) Легендата за која станува
збор е позната под името ,,Бог и Крале Марко побратими!”10 Тука спаѓаат и преданијата за
карпите кои кралот ги фрлал или парчосувал со својата сабја. (Вражиновски, 1986,
13,14) ,,Тука можеме да најдеме поврзаност и со митскиот јунак Херакле ,,кој аналогно
учествува во создавањето на планините и морињата на земјата”. (цитат според Наневски,
Донски 2009, 240) Имено, според одредени староримски извори, за време на дванаесетте
подвизи, херојот Херакле успева да се пробие низ огромна планина која му го попречила
патот, создавајќи два планински врва, кои ги разделиле континентите Африка и Европа,
10
https://www.itarpejo.org/bog-i-kralje-marko-pobratimi/
познати како ,,Хераклеовите Столбови”. Употребувајќи ја неговата извонредна сила,
Херакле, кој, исто како Марко Крале, пренасочил течение на две реки (во хераклеовата
легенда тоа се реките Алфеј и Пенеј, додека кај македонската народна легенда станува
збор за реките Вардар и Црна Река), отстранувајќи ги карпите кои го попречувале патот, за
да ги исчисти шталите на кралот Аугиј11.

3. Заклучок

Компаративните анализи кои ги направивме со цел да се докаже сличноста помеѓу

ликот на Марко Крале и архаичните, легендарни и епски јунаци и ликови од старогрчките
митови, како што се Херакле (со кого е всушност најсличен), Персеј и останатите, нè
доведуваат до заклучок за можното влијание кое го имала старогрчката култура преку
своите митски творби (митот за доењето на Херакле, чудесното раѓање на херојот...) врз
конструирањето на легендарно-поетскиот лик на Марко Крале, како и врз наративите во
народните песни и приказни во кои тој се појавува. Покрај ова може да се забележи и
влијанието кое го имала праиндоевропската култура преку своите преживеани остатоци
(Chaoskampf: борбата со змејот и ослободувањето на заробените води од страна на јунакот
и јунаците со натприродни моќи), кои со текот на времето се вкорениле во старогрчките
митови и успеале да навлезат во песните и легендите за народниот јунак. По
забележувањето на ваквите сличности кај Марко Крале, кои исто биле присутни кај
старогрчките јунаци, можеме слободно да го компарираме и да го ставиме на исто
рамниште со нив. Покрај тоа што карактерот на овој македонски епски јунак содржи свои
мотиви и карактеристики кои биле оригинални за тоа време, сè уште се останати и
присутни траги на одредени сижеа и карактеристики кои биле присутни кај прастарите
културни јунаци и ликови од страрогрчкото усно творештво.

Литература
11
https://theshieldofachilles.net/2019/03/21/hercules-a-forefather-of-hydraulic-engineering-in-mycenaean-greece-
guest-post-by-novo-scriptorium/ (види: слика) Една од претпоставките за тоа како Херакле ги пренасочил
реките.
Кирилица

Анастасова-Шкрињариќ, Н. 2004. Словенски пантеон, Скопје: Менора.

Анастасова-Шкрињариќ, Н. 2008. Митски Координати, Скопје: Македонска Реч.

Анастасова-Шкрињариќ, Н. 2011. Едип и Електра (митски, фолклорни, литературни

транцкрипции): Едиповската природа на епските јунаци: Триножникот на
Цепенков и каучот на Фројд, Скопје: Македонска Реч.

Бог и Крале Марко побратими! – предание. Добредојовте во Мариово

(https://www.itarpejo.org/bog-i-kralje-marko-pobratimi/, 24. 05. 2020)

Вражиновски, Т. 1986. Македонски народни преданија, Скопје: Институт за Фолклор

,,Марко Цепенков”.

Димовска, К. 2013. ,,Хронотопот на бојното поле во Словото за походот Игорев, во песни

за Роланд и во некои песни за Крале Марко”, Мираж (електронско списание), 23
април 2013.

Димовска, К. 2014. ,,На двомеѓето меѓу фикцијата и историскиот запис - парадигмата

епски јунак во Песна за Роланд, Слово за походот Игорев и неколку епски песни за
Крале Марко", Култура/Culture, [S.l.], бр. 4, 131-142, ноември 2014. ISSN 1857-
7725: 138.

Димовска, К. 2015. ,,Фикционалниот наспрема историскиот Крале Марко во избор

балкански епски песни”, Институт за фолклор „Марко Цепенков“ Универзитет
„Св. Кирил и Методиј“, Скопје, Македонија: 89.

Донски, А. 2009. Античко-македонското наследство во денешната македонска нација

(прв дел – фолклорни елементи), Трето издание, Штип: ЕМАРИ.

Марко и морска ламја (25.04.2012). Macedonian Fingerprint (http://fingerprint-

mk.blogspot.com/2012/04/blog-post_2200.html, 28. 08. 2020)
Митевски, Витомир. 2017. Сенката на Марко Крале: античката, византиската и
македонската епска поезија. Скопје: МАНУ.

Мојсиева-Гушева, Ј. 2014. ,,Амбивалентноста на мотивот на змијата”, ,,Филолошки

Студии”, vol.12, бр. 1, 2014, 144-156, Скопје: Институт за македонска литература,
Универзитет ,,Св. Кирил и Методиј”, УДК: 2-264:398.3: 149.

Пенушлиски, К. 2012. Историја на Македонскиот Фолклор, Главен уредник: Раде Силјан,

Скопје: Матица.

Танасковски, С. 2015. ,,Компаративистичко согледување на нимфите во хеленската и

самовилите во јужнословенската митологија”, Семинарски труд, Synastis 27 (2015),
Е-Списание на Здруженија на класични филолози ,,Антика”, Филозофоски
Факултет, Универзитет ,,Св. Кирил и Методиј”, Скопје: 6, 15.

Танасковски, С. 2019. ,,Семантиката и симболиката на δράκων во хеленската митологија и

книжевност”, Дипломски труд, Systasis 34 (2019), Е-Списание на Здруженија на
класични филолози ,,Антика”, Филозофоски Факултет, Универзитет ,,Св. Кирил и
Методиј”, Скопје: 25.

Зборник на Шапкарев/ Марко Крале и Вида самовила. mk.wikisource.org

(https://mk.wikisource.org/wiki/Зборник_на_Шапкарев/_Марко_Крале_и_Вида_само
вила, 30.08.2020).

Латиница

Kathleen V. The Shield of Achilles: Heracles a forefather of Hydraulic Engineering in

Mycenaean Greece… (https://.net/2019 theshieldofachilles /03/21/hercules-a-forefather-
of-hydraulic-engineering-in-mycenaean-greece-guest-post-by-novo-scriptorium/,
05.06.2020)

Meletinsky, Y. 1997. The Poetics of Myth. Translated by Guy Lanoue and Alexandre Sadetsky,
Edited by Guy Lanoue.
Rackley, R. September 2014. “Kingship, Struggle and Creation: The Story of Chaoskampf“.
Classics, Ancient History and Archaeology, School of History and Cultures, College of
Arts and Law, University of Birmingham: 1.

Summary

The aim of this paper was to showcase the complex mythical character of Prince/King
Marko (Марко Крале) in the domain of the Macedonian oral tradition, as well as to indicate its
potential roots to archaic cultures, such as that of the Ancient Greeks. Through most of the myths
from the Ancient Greek culture, a comparative approach is laid upon concerning its characters
and the Macedonian folkloristic rendition of the traditional epic hero with the character of King
Marko. Several themes and characteristics in the Macedonian folksongs and legends are pointed
out that link him closer to the world of the Hellenic epic heroes. Regardless of the fact that King
Marko is a more modern representation of the primeval hero archetype who struggles against the
chaos and finally results in an epic triumph, through which he receives the title “epic hero” and
is compared to the almighty “storm god” who had defeated the “sea serpent”. These statements
have shown that there are existing relics from the Proto-Indo-European heroic traditions, which
have manifested later through the Ancient Greek mythical lore, and might have possibly found
their way and transmuted in the Macedonian epic poems and folk stories that tell of his heroic
deeds.

Драган Митровски: „Марко, трите наречници и Волкашин“, 1982 година