Professional Documents
Culture Documents
Statics in Persian
Statics in Persian
نویسنده :جی ال مریم ،ال جی کریگ ،موسسه پلی تکنیک ویرجینیا و دانشگاه ایالتی ،جی ان بولتون ،کالج ایالتی بلوفیلد
2
4/7مرور فصل 195 ...........................................................................................................................
فصل 5نیروهای توزیع شده 198 ...............................................................................................................
5/1مقدمه 199 ...............................................................................................................................
5/2مرکز جرم 202 ...........................................................................................................................
5/3مرکز خطوط ،مناطق و حجم ها 205 ................................................................................................
5/4یک روش تقریبی 221 ...................................................................................................................
5/5قضیه 227 ....................................................................................................................pappus
5/6تیرها -جلوه های خارجی 232 ........................................................................................................
5/7تیرها -جلوه های داخلی 237 .........................................................................................................
5/8کابل انعطاف پذیر 248 ..................................................................................................................
فصل 6اصطکاک 283 ............................................................................................................................
6/1مقدمه 284 ...............................................................................................................................
6/2انواع اصطکاک 285 ......................................................................................................................
6/3اصطکاک خشک 286 ...................................................................................................................
6/4گوه 301 ...................................................................................................................................
6/5پیچ304 ...................................................................................................................................
6/6بلبرینگ مجله 311 ......................................................................................................................
6/7بلبرینگ رانش ؛ اصطکاک دیسک 312 ...............................................................................................
6/8کمربند انعطاف پذیر 316 ...............................................................................................................
6/9مقاومت نورد 319 ........................................................................................................................
6/10مرور فصل 324 .........................................................................................................................
فصل 7کار مجازی 326 .........................................................................................................................
7/1مقدمه 327 ...............................................................................................................................
7/2کار 327 ...................................................................................................................................
7/3تعادل 334 ................................................................................................................................
هرگونه کپی یا تکثیر از بخشی یا همه کتاب غیرقانونی بوده و پیگرد قانونی دارد
3
پیشگفتار
این سری از کتاب های درسی در سال 1951توسط مرحوم دکتر جیمز ال مریم آغاز شد .در آن زمان ،این کتابها نشان
دهنده تحول انقالبی در آموزش مکانیک در مقطع کارشناسی بود .این کتابها در دهه های بعد به عنوان کتابهای درسی
مشخص و همچنین الگوهایی برای سایر متون مکانیک مهندسی که بعداً ظاهر شده بودند ،تبدیل شدند .این مجموعه
کتابهای درسی که قبل از چاپهای اول 1978با عناوین کمی متفاوت منتشر شده بود ،همیشه با سازماندهی منطقی ،
ارائه شفاف و دقیق نظریه ،مشکالت نمونه آموزنده و مجموعه ای غنی از مشکالت زندگی واقعی ،همه با استاندارد باال
مشخص شده است .از تصویرسازی عالوه بر نسخه های ایاالت متحده ،کتابها در نسخه های SIظاهر شده و به بسیاری
از زبانهای خارجی ترجمه شده اند .این کتاب های درسی به طور جمعی نشان دهنده یک استاندارد بین المللی برای متون
کارشناسی مکانیک است.
نوآوریها و مشارکتهای دکتر مریم ( )1917-2000در زمینه مکانیک مهندسی را نمی توان مبالغه کرد .او یکی از مربیان
برجسته مهندسی در نیمه دوم قرن بیستم بود .دکتر مریم مدرک M.Eng ،B.Eو Ph.Dدارد .مدرک دانشگاه ییل
او دارای تجربه اولیه صنعتی با هواپیماهای پرت و ویتنی و شرکت جنرال الکتریک بود .در طول جنگ جهانی دوم وی
در گارد ساحلی ایاالت متحده خدمت کرد .او عضو هیئت علمی دانشگاه کالیفرنیا -برکلی ،رئیس مهندسی دانشگاه
دوک ،عضو هیئت علمی دانشگاه ایالتی پلی تکنیک کالیفرنیا و استاد مدعو در دانشگاه کالیفرنیا -سانتا باربارا بود که
سرانجام در سال 1990بازنشسته شد .پروفسور مریم همیشه بر تدریس تأکید زیادی داشت و این ویژگی توسط دانش
آموزانش در هر کجا که او تدریس می کرد ،شناخته شد .او برنده چندین جایزه تدریس از جمله جایزه بنیامین گارور الم
بود که باالترین جایزه ساالنه ملی انجمن آموزش مهندسی آمریکا ( )ASEEاست.
دکتر ، L. Glenn Kraigeنویسنده سری مهندسی مکانیک از اوایل دهه ، 1980همچنین سهم قابل توجهی در
آموزش مکانیک داشته است .دکتر کریگ مدرک کارشناسی ،کارشناسی ارشد و دکتری خود را دریافت کرد .دارای مدرک
در دانشگاه ویرجینیا ،عمدتا در مهندسی هوافضا ،و او استاد برجسته علوم مهندسی و مکانیک در موسسه پلی تکنیک
ویرجینیا و دانشگاه ایالتی است .در اواسط دهه ، 1970من خوشحال بودم که ریاست کمیته فارغ التحصیلی پروفسور
کریگ را بر عهده داشتم و به این امر افتخار می کردم که او اولین دکترای پنجاه و چهار دکتری من بود .فارغ التحصیالن
پروفسور کریگ توسط پروفسور مریم دعوت شد تا با وی همکاری کند و بدین ترتیب اطمینان حاصل شود که میراث
مریم در زمینه تألیف کتاب های درسی به نسل های آینده مهندسان منتقل می شود.
پروفسور کریگ عالوه بر تحقیقات و انتشارات گسترده ای که در زمینه پویایی فضاپیماها دارد ،توجه خود را به تدریس
مکانیک در دو سطح مقدماتی و پیشرفته اختصاص داده است .تدریس برجسته وی به طور گسترده شناخته شده است و
به او جوایز تدریس در سطوح دپارتمان ،کالج ،دانشگاه ،ایالتی ،منطقه ای و ملی داده است .این جوایز شامل جایزه
مربی برجسته شورای دولتی آموزش عالی برای مشترک المنافع ویرجینیا است .در سال ، 1996بخش مکانیک ASEE
جایزه مربی برجسته آرچی هیگدون را به وی اهدا کرد .بنیاد کارنگی برای پیشرفت تدریس و شورای پیشرفت و حمایت
4
از آموزش ،وی را به عنوان پروفسور سال ویرجینیا در سال 1997به وی اعطا کرد .پروفسور کریگ در تدریس خود بر
توسعه قابلیت های تحلیلی همراه با تقویت بینش فیزیکی و قضاوت مهندسی از اوایل دهه ، 1980او بر روی نرم
افزارهای رایانه شخصی کار کرده است که برای تقویت فرایند آموزش یا یادگیری در استاتیک ،پویایی ،قدرت مواد و
سطوح باالتری از پویایی و ارتعاش طراحی شده است.
.Jeffery Nبولتون ،دانشیار فناوری مهندسی مکانیک و مدیر یادگیری دیجیتال در کالج ایالتی بلودرند .دکتر بولتون
مدرک کارشناسی ،کارشناسی ارشد و دکتری خود را دریافت کرد .در مهندسی مکانیک از موسسه پلی تکنیک ویرجینیا
و دانشگاه ایالتی .عالیق پژوهشی وی شامل توازن خودکار روتورهای شش درجه آزادی با کشش است .او دارای تجربیات
زیادی در زمینه تدریس است ،از جمله در ویرجینیا تک ،جایی که در سال 2010برنده جایزه آموزش Spornبرای
موضوعات مهندسی شد ،که در درجه اول توسط دانش آموزان انتخاب می شود .در سال ، 2014پروفسور بولتون جایزه
برجسته دانشکده را از کالج ایالتی بلودرند دریافت کرد .پروفسور بولتون توسط بنیاد شایستگی دانشکده به عنوان استاد
سال 2016در ویرجینیای غربی انتخاب شد .او این توانایی غیرمعمول را دارد که سطح باالیی از سختگیری و پیشرفت
را در کالس درس ایجاد کند در حالی که میزان باالیی از روابط با دانش آموزان خود برقرار می کند .دکتر بولتون عالوه
بر حفظ سنت های آزمایش شده برای نسل های آینده دانش آموزان ،کاربرد موثر فناوری را در این سری کتاب های
درسی به ارمغان می آورد.
ویرایش نهم مکانیک مهندسی همان استانداردهای باالیی را که در نسخه های قبلی تعیین شده است ادامه می دهد و
ویژگی های جدید کمک و عالقه را به دانش آموزان اضافه می کند .که شامل مجموعه وسیعی از مشکالت جالب و
آموزنده است .اساتید و دانشجویانی که از مجموعه مکانیک مهندسی مریم /کرایگ /بولتون برای تدریس یا تحصیل
برخوردارند ،از چندین دهه سرمایه گذاری توسط سه مربی بسیار موفق برخوردار خواهند شد .طبق الگوی نسخه های
قبلی ،این کتاب درسی بر کاربرد تئوری در موقعیت های واقعی مهندسی تأکید می کند و در این کار مهم بهترین است.
JOHN L. JUNKINS
استاد برجسته مهندسی هوافضا
دانشگاه A&Mتگزاس
5
مقدمه
مهندسی مکانیک هم پایه و هم چارچوبی برای اکثر شاخه های مهندسی است .بسیاری از موضوعات در زمینه هایی
مانند مهندسی عمران ،مکانیک ،هوافضا و کشاورزی و البته خود مهندسی مکانیک بر اساس موضوعات استاتیک و
دینامیک است .حتی در رشته ای مانند مهندسی برق ،پزشکان در نظر گرفتن اجزای الکتریکی یک دستگاه روباتیک یا
یک فرایند تولید ،ممکن است خود را برای اولین بار مجبور به برخورد با مکانیک های مربوطه شوند.
بنابراین ،دنباله مکانیک مهندسی برای برنامه درسی مهندسی بسیار مهم است .این دنباله نه تنها به خودی خود مورد
نیاز است ،بلکه دوره های مکانیک مهندسی نیز به تقویت دانش آموز از سایر موضوعات مهم از جمله ریاضیات کاربردی
،فیزیک و گرافیک کمک می کند .عالوه بر این ،این دوره ها به عنوان تنظیمات عالی عمل می کنند که در آنها توانایی
های حل مسئله تقویت می شود.
فلسفه
هدف اولیه از مطالعه مکانیک مهندسی ،توسعه ظرفیت پیش بینی اثرات نیرو و حرکت در حین انجام کارهای طراحی
خالق مهندسی است .این ظرفیت بیش از یک دانش صرف از اصول فیزیکی و ریاضی مکانیک نیاز دارد .همچنین توانایی
تجسم پیکربندی های فیزیکی از نظر مواد واقعی ،محدودیت های واقعی و محدودیت های عملی که بر رفتار ماشین ها
و سازه ها حاکم است ،مورد نیاز است .یکی از اهداف اولیه در درس مکانیک ،کمک به دانش آموز برای توسعه این
توانایی تجسم است که برای تدوین مسئله بسیار حیاتی است .در واقع ،ساختن یک مدل ریاضی معنی دار اغلب یک
تجربه مهمتر از راه حل آن است .حداکثر پیشرفت زمانی حاصل می شود که اصول و محدودیت های آنها در زمینه کاربرد
مهندسی با هم آموخته شوند.
تمایل مکرری در ارائه مکانیک وجود دارد که از مسائل عمدتا به عنوان وسیله ای برای نشان دادن نظریه استفاده می
کند تا توسعه نظریه به منظور حل مسائل .وقتی اجازه داده شود که دیدگاه اول غالب باشد ،مشکالت بیش از حد ایده
آل می شوند و با مهندسی ارتباطی ندارند ،در نتیجه تمرین کسل کننده ،آکادمیک و جالب نمی شود .این رویکرد دانش
آموز را از تجربیات ارزشمند در تدوین مسائل و در نتیجه کشف نیاز و معنای نظریه محروم می کند .دیدگاه دوم انگیزه
قوی تری برای یادگیری نظریه ارائه می دهد و به تعادل بهتر بین نظریه و کاربرد منجر می شود .نمی توان بر نقش
مهمی که عالقه و هدف در ارائه قوی ترین انگیزه ممکن برای یادگیری ایفا می کند ،تاکید کرد.
عالوه بر این ،به عنوان مربیان مکانیک ،باید بر این درک تأکید کنیم که در بهترین حالت ،نظریه فقط می تواند جهان
واقعی مکانیک را تقریب بزند تا این دیدگاه که جهان واقعی به نظریه نزدیک است .این تفاوت در فلسفه در واقع اساسی
است و مهندسی مکانیک را از علم مکانیک متمایز می کند.
طی چند دهه گذشته ،چندین گرایش ناخوشایند در آموزش مهندسی رخ داده است .اول ،به نظر می رسد تأکید بر معانی
هندسی و فیزیکی ریاضیات پیش نیاز کاهش یافته است .دوم ،کاهش قابل توجه و حتی حذف آموزش در زمینه گرافیک
وجود دارد ،که در گذشته تجسم و نمایش مشکالت مکانیک را افزایش می داد .ثالثاً ،در پیشبرد سطح ریاضی درمان
مکانیک ما ،تمایلی وجود دارد که اجازه می دهیم دستکاری تصویری عملیات بردار را به منظور پوشاندن یا جایگزینی
6
تجسم هندسی انجام دهیم .مکانیک ذاتاً موضوعی است که به درک هندسی و فیزیکی بستگی دارد و ما باید تالش خود
را برای توسعه این توانایی افزایش دهیم.
توجه ویژه ای به استفاده از رایانه است .تجربه تدوین مشکالت ،در جایی که عقل و قضاوت توسعه می یابد ،برای دانش
آموز بسیار مهمتر از تمرین دستکاری در انجام راه حل است .به همین دلیل ،استفاده از رایانه باید با دقت کنترل شود .در
حال حاضر ،ساخت نمودارهای بدن آزاد و فرمول بندی معادالت حاکم بهتر است با مداد و کاغذ انجام شود .از سوی
دیگر ،مواردی وجود دارد که در آنها بهترین راه حل معادالت حاکم را می توان با استفاده از رایانه انجام داد و نمایش
داد .مشکالت رایانه ای باید به این معنا واقعی باشند که شرایط طراحی یا بحرانی وجود داشته باشد ،نه مشکالت "ساخت
و ساز" که در آن برخی از پارامترها بدون هیچ دلیل مشخصی متفاوت از استفاده مجبور از رایانه تغییر می کنند .این افکار
در هنگام طراحی مشکالت رایانه ای در ویرایش نهم به خاطر سپرده شده اند .برای صرفه جویی در زمان کافی برای
تدوین مسئله ،پیشنهاد می شود که دانش آموزان فقط تعداد محدودی از مشکالت رایانه ای را به خود اختصاص دهند.
همانند نسخه های قبلی ،این نهم ویرایش مکانیک مهندسی با در نظر گرفتن فلسفه فوق نوشته شده است .این در درجه
اول برای اولین دوره مهندسی مکانیک است که عموماً در سال دوم تحصیل تدریس می شود .مهندسی مکانیک به سبک
مختصر و دوستانه نوشته شده است .تأکید عمده بر اصول و روشهای اساسی است تا بر بسیاری از موارد خاص .تالش
زیادی برای نشان دادن همبستگی ایده های بنیادی نسبتاً اندک و تنوع زیادی از مشکالتی که این چند ایده حل خواهد
کرد ،نشان داده شده است.
سازمان
در فصل ، 1مفاهیم اساسی الزم برای مطالعه مکانیک تأسیس شده است.
در فصل ، 2ویژگی های نیروها ،لحظات ،زوج ها و نتایج به دست آمده به گونه ای توسعه داده می شود که دانش آموز
بتواند مستقیماً به تعادل سیستم های نیروی غیر همزمان در فصل 3بپردازد بدون آنکه بی جهت مشکل نسبتاً بی اهمیت
تعادل نیروهای همزمان را تحت تأثیر قرار دهد .ذره
در هر دو فصل 2و ، 3تجزیه و تحلیل مشکالت دو بعدی در بخش Aارائه شده است قبل از اینکه مشکالت سه بعدی
در بخش Bمورد بررسی قرار گیرد .با این ترتیب ،مربی ممکن است قبل از شروع فصل 3در مورد تعادل ،تمام فصل
2را پوشش دهد .مربی ممکن است دو فصل را به ترتیب 3B، 2B ، 3A ، 2Aپوشش دهد .نظم اخیر سیستم های
نیرو و تعادل را در دو بعد مورد بررسی قرار می دهد و سپس این موضوعات را در سه بعد مورد بررسی قرار می دهد.
کاربرد اصول تعادل در خرپاهای ساده و قابها و ماشینها در فصل 4با توجه اصلی به سیستمهای دو بعدی ارائه شده است.
تعداد کافی از مثالهای سه بعدی وجود دارد ،با این حال ،به دانش آموزان امکان می دهد ابزارهای بردار کلی تری را
برای تجزیه و تحلیل تمرین کنند.
مفاهیم و دسته های نیروهای توزیع شده در ابتدای فصل 5معرفی شده اند و تراز فصل به دو بخش اصلی تقسیم شده
است .بخش Aمرکز درمانی و مرکز جرم را مورد بررسی قرار می دهد .مثالهای مفصلی برای کمک به دانش آموزان در
7
تسلط بر برنامه های اولیه حساب در مسائل فیزیکی و هندسی ارائه شده است .بخش Bشامل موضوعات ویژه تیرها ،
کابلهای قابل انعطاف و نیروهای مایع است که ممکن است بدون از دست دادن پیوستگی مفاهیم اساسی حذف شوند.
فصل 6اصطکاک به بخش Aدر مورد پدیده اصطکاک خشک و بخش Bدر مورد کاربردهای ماشین آالت انتخاب شده
تقسیم می شود .اگرچه در صورت محدود بودن زمان ممکن است بخش Bحذف شود ،اما این مطالب تجربه ارزشمندی
را در برخورد با نیروهای اصطکاک متمرکز و توزیع شده در اختیار دانش آموز قرار می دهد.
فصل 7یک مقدمه تلفیقی از کار مجازی با برنامه های کاربردی محدود به سیستم های تک درجه آزادی ارائه می دهد.
تاکید ویژه ای بر مزیت روش کار مجازی و انرژی برای سیستم های به هم پیوسته و تعیین ثبات است .کار مجازی
فرصتی عالی برای متقاعد کردن دانش آموز در مورد قدرت تحلیل ریاضی در مکانیک فراهم می کند.
لحظات و محصوالت اینرسی مناطق در پیوست Aارائه شده است .این مبحث به پل زدن موضوعات استاتیک و مکانیک
جامد کمک می کند .پیوست Cشامل مرور خالصه ای از موضوعات منتخب ریاضیات ابتدایی و همچنین چندین تکنیک
عددی است که دانش آموز باید برای استفاده از آنها در مسائل حل شده با کامپیوتر آماده باشد .جداول مفید ثابتهای
فیزیکی ،سانتریوئیدها ،لحظات اینرسی و عوامل تبدیل در پیوست Dآمده است.
ساختار اصلی این کتاب درسی شامل مقاله ای است که به طور دقیق به موضوعات مورد بحث می پردازد و به دنبال آن
یک یا چند نمونه مشکل را دنبال می کند .برای ویرایش نهم ،همه مشکالت تکلیف به بخش ویژه مشکالت دانش
آموزان منتقل شده است که پس از ضمیمه Dدر انتهای کتاب درسی یافت شده است .در انتهای هر فصل یک مرور
فصل وجود دارد که نکات اصلی آن فصل را خالصه می کند ،و یک مشکل بازبینی فصل مربوطه که در بخش مشکالت
دانش آموزان یافت می شود.
چالش ها و مسائل
89مشکل نمونه در صفحات مخصوص طراحی شده به تنهایی ظاهر می شود .راه حل مشکالت معمولی استاتیک به
تفصیل ارائه شده است .عالوه بر این ،یادداشت های توضیحی و احتیاطی (راهنمایی های مفید) برای ارائه اصلی شماره
گذاری شده اند.
تمرین برای انجام تکالیف وجود دارد .مجموعه مشکالت به مسائل مقدماتی و مشکالت نمایندگی تقسیم می شوند.
بخش اول شامل مشکالت ساده و بدون عارضه ای است که برای کمک به دانش آموزان جهت کسب اطمینان از موضوع
جدید طراحی شده است ،در حالی که بیشتر مشکالت بخش دوم دارای مشکالت و طول متوسط هستند .مشکالت به
طور کلی به منظور افزایش مشکالت مرتب شده اند .تمرینات دشوارتر در انتهای مشکالت نماینده ظاهر می شوند و با
مشخص شده اند ،در سراسر SS مشخص می شوند .مشکالت رایانه ای ،که با عالمت عالمت مثلث
مشکالت و همچنین در بخش ویژه ای در انتهای فصل بررسی مشکالت ظاهر می شوند .مشکالتی که با نماد راه حل
8
دانش آموز مشخص شده اند دارای راه حل هایی در Wiley Plusهستند .پاسخ تمام مشکالت در بخش خاصی در
انتهای کتاب درسی ارائه شده است.
با توجه به نیاز به تأکید بر واحدهای ، SIتقریباً دو مشکل در واحدهای SIبرای همه در واحدهای معمولی ایاالت متحده
وجود دارد .این تقسیم بین دو مجموعه واحد امکان تأکید 50-50تا درمان SI ٪100را فراهم می آورد.
یکی از ویژگی های قابل توجه نسخه نهم ،مانند تمام نسخه های قبلی ،انبوه مشکالت جالب و مهمی است که در
طراحی مهندسی صدق می کند .اعم از این که مستقیماً به این صورت شناسایی شود یا خیر ،تقریباً همه مشکالت با
اصول و رویه های ذاتی در طراحی و تحلیل سازه های مهندسی و سیستم های مکانیکی سروکار دارند.
تصاویر
به منظور ایجاد بیشترین میزان واقع گرایی و وضوح در تصاویر ،نسخه الکترونیکی این مجموعه کتاب های درسی به
صورت تمام رنگی تولید می شود .الزم به ذکر است که رنگ به طور مداوم برای شناسایی مقادیر خاصی استفاده می
شود:
رنگهای مالیم برای قسمتهایی از تصویر استفاده می شود که در مشکل موجود مهم نیستند .در صورت امکان ،مکانیسم
ها یا اشیایی که معموالً دارای رنگ خاصی هستند در آن رنگ به تصویر کشیده می شوند .همه عناصر اساسی تصویرسازی
فنی که جزء اساسی این مجموعه کتاب های درسی مکانیک مهندسی بوده اند ،حفظ شده اند .نویسندگان می خواهند
این عقیده را تکرار کنند که استاندارد باالی تصویر برای هر کار مکتوب در زمینه مکانیک بسیار مهم است.
ما ویژگی های بارز زیر را در نسخه های قبلی حفظ کرده ایم:
• تمام بخش های نظریه به طور مداوم مورد تجدید نظر قرار می گیرند تا دقت ،وضوح ،خوانایی و میزان دوستی
را به حداکثر برسانند.
• مفاهیم کلیدی حوزه های ارائه نظریه به طور خاص مشخص و برجسته می شوند.
بررسی فصل برجسته شده و دارای خالصه های مفصل است. •
• همه مشکالت نمونه در صفحات مخصوص طراحی شده برای شناسایی سریع چاپ می شوند.
• عکسهای داخل فصل به منظور ایجاد ارتباط بیشتر با موقعیتهای واقعی که در آنها استاتیک نقش مهمی ایفا
کرده است ،ارائه می شود.
9
منابع و قالب ها
موارد زیر برای تکمیل این کتاب درسی تهیه شده است:
منابع زیر بصورت آنالین در wwwموجود است .wiley.com/college/meriam .ممکن است منابع اضافی
ذکر نشده باشد.
:WileyPlusیک سیستم یادگیری آنالین کامل برای کمک به تهیه و ارائه سخنرانی ها ،تعیین و مدیریت تکالیف ،
پیگیری پیشرفت دانش آموزان و سفارشی سازی محتوای دوره و تحویل آنها .مطالب تازه اضافه شده برای WileyPlus
شامل راه حل های مرحله به مرحله ویدئویی برای تقریباً 200مشکل است که همه آنها مشابه موارد موجود در کتاب
درسی است .این ویدئوهای تولید شده توسط نویسندگان استراتژی های راه حل روشن و مختصر را برای دانش آموزان
نشان می دهد ،بیشتر بر مفاهیم کلیدی تأکید می کند و اصول صحیح حل مسئله در مکانیک را نشان می دهد.
راهنمای مربی :توسط نویسندگان تهیه شده و به طور مستقل بررسی شده است ،راه حل های کامل برای همه مشکالت
موجود در متن با تماس با نماینده محلی ویلی آنها در دسترس اعضای هیات علمی است.
تمام تصاویر موجود در متن به صورت الکترونیکی برای استفاده در ایجاد سخنرانی در دسترس است.
همه مشکالت نمونه به عنوان فایل های الکترونیکی برای نمایش و بحث در کالس درس موجود است.
قالب ها
این نسخه نهم در قالب های مختلف از جمله چاپ معمولی ،مستقل ، WileyPlusمتن الکترونیکی مستقل (در حال
حاضر با پیشرفت های متعدد) و سایر فرمت های بسته بندی شده در دسترس است .لطفاً برای کسب اطالعات بیشتر با
نماینده ویلی ( )www.wiley. com/go/whosmyrepتماس بگیرید.
10
تقدیر و تشکر
دکتر ، A. L. Haleکه قبالً از آزمایشگاههای تلفن Bellبود ،به دلیل مشارکت مستمر وی در قالب پیشنهادات
ارزشمند و بررسی دقیق نسخه خطی ،به رسمیت شناخته می شود .دکتر هیل خدمات مشابهی را برای تمام نسخه های
قبلی این مجموعه کتابهای مکانیک ارائه کرده است که به اوایل 1950برمی گردد .او تمام جنبه های کتابها ،از جمله
تمام متن و تصاویر قدیمی و جدید را مرور می کند .دکتر هیل برای هر تمرین تکلیفی جدید یک راه حل مستقل ارائه
می دهد و پیشنهادات و اصالحات الزم را در مورد راه حل هایی که در دفترچه راهنمای معلم آمده است به نویسندگان
ارائه می دهد .دکتر هیل به دلیل دقت بسیار زیاد در کار خود مشهور است و دانش کامل او در مورد زبان انگلیسی یک
دارایی بزرگ است که به هر کاربر این کتاب کمک می کند.
ما می خواهیم از اعضای هیئت علمی گروه علوم مهندسی و مکانیک در VPI & SUکه به طور منظم پیشنهادات
سازنده ای ارائه می دهند ،تشکر کنیم .اینها عبارتند از سعد Michael ، Norman E. Dowling ،A. Ragab
( W. Hyerاواخر) J. Wallace Grant ،و .Jacob Grohsاسکات الهندریکس در بررسی گسترده نسخه خطی
و آماده سازی مواد WileyPlusبسیار موثر و دقیق بوده است .مایکل گوفورث از کالج ایالتی بلودر به دلیل مشارکت
قابل توجه خود در مواد تکمیلی کتاب های درسی شناخته می شود .ناتانیل گرین از دانشگاه ایالتی بلوم پنسیلوانیا به دلیل
مطالعه دقیق و پیشنهادات خود برای بهبود شناخته شده است.
مشارکت کارکنان ، . Inc،John Wiley & Sonsدرجه باالیی از صالحیت حرفه ای را نشان می دهد و به درستی
شناخته شده است .اینها شامل ویرایشگر لینو راتز ،ویراستار توسعه یافته ،آدریا گیاتینو ،دستیار تحریریه آدریانا آلچی ،
ویرایشگر ارشد تولید کن سانتور ،طراح ارشد وندی الی ،و ویرایشگر ارشد عکس بیلی ری است .ما مایلیم به ویژه از
تالش های بلند مدت تولید کریستین سروونی از Camelot Editorial Services LLCو همچنین ویرایش هلن
والدن قدردانی کنیم .تصویرگران با استعداد الچینا همچنان از استاندارد باالیی برای برتری تصویرگری برخوردارند.
در نهایت ،ما می خواهیم سهم بسیار مهم خانواده هایمان را برای صبر و حمایت در طول چندین ساعت آماده سازی
نسخه خطی بیان کنیم .به طور خاص ،دیل کریگ تهیه نسخه خطی را برای چاپ نهم مدیریت کرده است و در بررسی
تمام مراحل اثبات ،فردی کلیدی بوده است.
ما بسیار خوشحالیم که مدت زمان این مجموعه کتاب های درسی را به خوبی از مرز شصت و پنج سال گذشته افزایش
دادیم .به منظور ارائه بهترین مطالب آموزشی ممکن در سالهای آینده ،ما از همه نظرات و پیشنهادات تشویق و استقبال
می کنیم.
11
فهرست
1/1مکانیک
1/2مفاهیم اساسی
1/4قوانین نیوتن
1/5واحد
1/6قانون گرانش
1/9مرور فصل
2/1مقدمه
2/2نیرو
2/4لحظه
2/5زوج
2/6نتایج
2/8لحظه و زوج
12
2/9نتایج
2/10مرور فصل
تعادل 3
3/1مقدمه
3/3شرایط تعادل
3/4شرایط تعادل
3/5مرور فصل
4/1مقدمه
4/2خرپای هواپیما
4/3روش مفاصل
4/5خرپای فضایی
4/7مرور فصل
5/1مقدمه
13
5/2مرکز جرم
5/5قضایای پاپوس
5/9آمار سیاالت
5/10مرور فصل
اصطکاک 6
6/1مقدمه
6/2انواع اصطکاک
6/3اصطکاک خشک
6/4گوه
6/5پیچ
6/6بلبرینگ مجله
6/9مقاومت نورد
6/10مرور فصل
14
کار مجازی 7
7/1مقدمه
7/2کار
7/3تعادل
7/5مرور فصل
15
فصل 1مقدمه ای بر استاتیک
1/1مکانیک
1/2مفاهیم اساسی
1/4قوانین نیوتن
1/5واحد
1/6قانون گرانش
1/9مرور فصل
16
1/1مکانیک
مکانیک علم فیزیکی است که به بررسی تأثیر نیروها بر اجسام می پردازد .هیچ درس دیگری به اندازه مکانیک در تحلیل
مهندسی نقشی ندارد .اگرچه اصول مکانیک اندک است ،اما کاربرد وسیعی در مهندسی دارد .اصول مکانیک برای تحقیق
و توسعه در زمینه ارتعاشات ،پایداری و استحکام سازه ها و ماشین ها ،رباتیک ،طراحی موشک و فضاپیما ،کنترل
خودکار ،عملکرد موتور ،جریان آب ،ماشین آالت و دستگاههای الکتریکی و مولکولی ،اتمی و رفتار زیر اتمی درک
کامل این موضوع یک پیش نیاز ضروری برای کار در این زمینه ها و بسیاری از زمینه های دیگر است.
مکانیک قدیمی ترین علوم فیزیکی است .تاریخ اولیه این موضوع مترادف با آغاز مهندسی است .اولین نوشته های ثبت
شده در مکانیک ،ارشمیدس ( 287–212پیش از میالد) بر اساس اهرم و اصل شناوری است .پیشرفت قابل مالحظه ای
بعدها با تدوین قوانین ترکیب بردار نیروها توسط استوینوس ( )1548-1620انجام شد ،که بیشتر اصول استاتیک را نیز
تدوین کرد .اولین تحقیق در مورد مشکل دینامیک به دلیل آزمایشهای وی با سنگهای در حال سقوط به گالیله (-1642
)1565اختصاص داده شده است .تدوین دقیق قوانین حرکت و همچنین قانون گرانش توسط نیوتون ()1642-1727
انجام شد ،او همچنین ایده تجزیه و تحلیل کوچک در تجزیه و تحلیل ریاضی را تصور کرد .داوینچی ،واریگنون ،اویلر
،دی آلمبرت ،الگرانژ ،الپالس و دیگران نیز سهم مهمی در توسعه مکانیک داشتند.
در این کتاب ما هم به توسعه اصول مکانیک و هم کاربرد آنها خواهیم پرداخت .اصول مکانیک به عنوان یک علم به
طور دقیق توسط ریاضیات بیان شده است ،بنابراین ریاضیات نقش مهمی در کاربرد این اصول در حل مسائل عملی ایفا
می کند.
موضوع مکانیک از نظر منطقی به دو قسمت تقسیم می شود :استاتیک ،که به تعادل اجسام تحت تأثیر نیروها مربوط
می شود و دینامیک ،که مربوط به حرکت اجسام است .مکانیک مهندسی به این دو قسمت تقسیم می شود ،جلد .1آمار
و جلد .2دینامیک
17
1/2مفاهیم اساسی
مفاهیم و تعاریف زیر برای مطالعه مکانیک اساسی هستند و باید در ابتدا درک شوند.
فضا منطقه هندسی است که توسط اجسامی اشغال شده است که موقعیت آنها با اندازه گیری خطی و زاویه ای نسبت به
یک سیستم مختصات توصیف می شود .برای مشکالت سه بعدی ،سه مختصات مستقل مورد نیاز است .برای مشکالت
دو بعدی ،فقط دو مختصات مورد نیاز است.
زمان معیار پی در پی وقایع است و یک کمیت اساسی در پویایی است .زمان به طور مستقیم در تجزیه و تحلیل مسائل
استاتیک دخیل نیست.
جرم اندازه گیری اینرسی بدن است که مقاومت آن در برابر تغییر سرعت است .همچنین می توان جرم را مقدار ماده در
یک بدن در نظر گرفت .جرم یک جسم بر نیروی جاذبه بین آن و سایر اجسام تأثیر می گذارد .این نیرو در بسیاری از
کاربردها در استاتیک ظاهر می شود.
نیرو عبارت است از عمل یک جسم بر بدن دیگر .یک نیرو تمایل دارد جسمی را در جهت عمل خود حرکت دهد .عملکرد
یک نیرو با بزرگی ،جهت عمل و نقطه کاربرد آن مشخص می شود .بنابراین نیرو یک مقدار بردار است و خواص آن در
فصل 2به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.
یک ذره جسمی با ابعاد ناچیز است .از نظر ریاضی ،ذره جسمی است که ابعاد آن نزدیک به صفر در نظر گرفته می شود
تا بتوانیم آن را به عنوان جرمی متمرکز در یک نقطه تجزیه و تحلیل کنیم .ما اغلب یک ذره را به عنوان عنصر افتراقی
بدن انتخاب می کنیم .هنگامی که ابعاد آن با توصیف موقعیت آن یا عملکرد نیروهای اعمال شده بر آن بی ارتباط است
،ممکن است با یک جسم به عنوان یک ذره رفتار کنیم.
بدن سفت و سخت .جسمی زمانی سفت و سخت در نظر گرفته می شود که تغییر فاصله بین هر دو نقطه آن به منظور
مورد نظر ناچیز باشد .به عنوان مثال ،محاسبه کشش در کابل که از رونق جرثقیل متحرک تحت بار پشتیبانی می کند ،
اساساً تحت تأثیر تغییر شکل های داخلی کوچک در اعضای سازه ای رونق قرار نمی گیرد .بنابراین ،به منظور تعیین
نیروهای خارجی که بر رونق تأثیر می گذارند ،می توانیم آن را به عنوان یک بدن سفت و سخت در نظر بگیریم .استاتیک
در درجه اول با محاسبه نیروهای خارجی که بر روی اجسام سفت و سخت در تعادل عمل می کنند ،سروکار دارد .تعیین
تغییر شکل های داخلی مربوط به مطالعه مکانیک اجسام قابل تغییر شکل است که معموالً از استاتیک در برنامه درسی
پیروی می کند.
18
هستند .سرعت یک مقیاس است .این مقدار سرعت است که یک بردار است .بنابراین سرعت با جهت و سرعت مشخص
می شود.
بردارهایی که مقادیر فیزیکی را نشان می دهند می توانند به صورت رایگان ،کشویی یا ثابت طبقه بندی شوند.
بردار آزاد کسایی است که کنش آنها محدود به خطوط منحصر به فرد در فضا نباشد .به عنوان مثال ،اگر جسمی بدون
چرخش حرکت کند ،حرکت یا جابجایی هر نقطه از بدن ممکن است به عنوان بردار در نظر گرفته شود .این بردار جهت
و اندازه جابجایی هر نقطه از بدن را به خوبی توصیف می کند .بنابراین ،ما ممکن است جابجایی چنین جسمی را با یک
بردار آزاد نشان دهیم.
یک بردار کشویی یک خط عمل منحصر به فرد در فضا دارد اما یک کاربرد منحصر به فرد ندارد .به عنوان مثال ،هنگامی
که یک نیروی خارجی روی یک جسم سفت و سخت عمل می کند ،می توان نیرو را در هر نقطه از خط عمل خود بدون
تغییر تأثیر آن بر بدن به طور کلی اعمال کرد* ،و بنابراین یک بردار کشویی است.
بردار ثابت قسمتی است که برای آن نقطه کاربرد منحصر به فردی مشخص شده است .عمل نیرو بر جسم تغییر شکل
پذیر یا غیر خشک باید توسط بردار ثابت در محل اعمال نیرو مشخص شود .در این حالت ،نیروها و تغییر شکل ها در
بدن به نقطه اعمال نیرو و همچنین به میزان و خط عمل آن بستگی دارد.
یک مقدار بردار Vبا یک بخش خط ،شکل 1/1نشان داده می شود که جهت بردار را دارد و دارای یک پیکان برای
نشان دادن حس است .طول بخش خط هدایت شده نشان می دهد که اندازه | | Vاز بردار ،که با حروف کج نوع پنجم
چاپ شده است .به عنوان مثال ،ما می توانیم مقیاسی را انتخاب کنیم که یک پیکان به طول یک اینچ نشان دهنده
نیروی بیست پوند باشد.
در معادالت مقیاس دار و غالباً در نمودارهایی که فقط اندازه یک بردار برچسب گذاری شده است ،نماد در نوع کج شفاف
ظاهر می شود .هرگاه جنبه جهت دار بردار بخشی از نمایش ریاضی آن باشد ،از نوع برجسته برای مقادیر بردار استفاده
می شود .هنگام نوشتن معادالت بردار ،همیشه مطمئن باشید که تمایز ریاضی بین بردارها و مقیاس ها را حفظ می کنید.
در کارهای دست نویس ،از عالمت متمایز برای هر مقدار بردار ،مانند زیر خط ، V ،یا فلش روی نماد → V ،استفاده
کنید تا جای نوع برجسته در چاپ را بگیرد.
19
کار با بردارها
جهت بردار Vممکن است با زاویه ای از جهت مرجع شناخته شده اندازه گیری شود که در شکل 1/1نشان داده شده
است .منفی Vیک بردار V−است که دارای قدر یکسان با Vاست اما در جهت مخالف Vهدایت می شود ،همانطور
که در شکل 1/1نشان داده شده است.
بردارها باید از قانون متوازی االضالع ترکیب پیروی کنند .این قانون بیان می کند که دو بردار V1و ، V2که به عنوان
بردارهای آزاد در نظر گرفته شده اند ،شکل ، 1/2aممکن است با بردار معادل Vآنها جایگزین شود ،که مورب متوازی
االضالع است که توسط V1و V2به عنوان دو ضلع آن تشکیل شده است ،همانطور که در شکل نشان داده شده است.
شکل 1/2bاین ترکیب مجموع بردار نامیده می شود و توسط معادله بردار نشان داده می شود
جایی که عالمت بعالوه ،هنگامی که با مقادیر بردار (با حروف برجسته) استفاده می شود ،به معنی جمع بردار است و نه
مقیاس .مجموع مقیاس بزرگی دو بردار به روش معمول V1 V2نوشته شده است .هندسه متوازی االضالع نشان می
دهد که .V ≠ V1 + V2
دو بردار V1و ، V2که مجدداً به عنوان بردارهای آزاد در نظر گرفته می شوند ،ممکن است طبق قانون مثلث ،مانند
شکل ، 1/2cسر به دم اضافه شوند تا مجموع بردار یکسان Vرا بدست آوریم .از نمودار می بینیم که ترتیب جمع بردارها
بر مجموع آنها تأثیر نمی گذارد ،به طوری که .V1 + V2 = V2 + V1
20
تفاوت V1 - V2بین دو بردار به راحتی با افزودن -V2به V1همانطور که در شکل 1/3نشان داده شده است ،انجام
می شود ،جایی که ممکن است از روش مثلث یا متوازی االضالع استفاده شود .تفاوت ' Vبین دو بردار با معادله بردار
بیان می شود
هر دو یا چند بردار که مجموع آنها برابر یک بردار Vمشخص باشد ،اجزای آن بردار هستند .بنابراین ،بردارهای V1و
V2در شکل 1/4aبه ترتیب اجزای Vدر جهت 1و 2هستند .معموالً برخورد با اجزای بردار که عموماً عمود هستند
راحت تر است .اینها را اجزای مستطیلی می نامند .بردارهای Vxو Vyدر شکل 1/4bبه ترتیب اجزای x-و y-هستند.
به همین ترتیب ،در شکل Vx’ ،1/4cو ’ Vyاجزای x'-و y'-هستند .در اجزای مستطیلی ،جهت بردار نسبت به مثالً
محور xبه وضوح با زاویه مشخص شده است ،جایی که
بردار Vرا می توان با ضرب قدر Vدر بردار nکه قدر آن یک است و جهت آن با جهت Vمنطبق است ،به صورت
ریاضی بیان کرد .بردار nواحد بردار نامیده می شود .بدین ترتیب،
به این ترتیب هم اندازه و هم جهت بردار به راحتی در یک عبارت ریاضی گنجانده شده است .در بسیاری از مسائل ،به
ویژه مسائل سه بعدی ،راحت است که اجزای مستطیلی ، Vشکل ، 1/5بر حسب بردارهای واحد j،iو ، kکه بردارهای
y- ، x-هستند ،بیان شود .و جهت zبه ترتیب با بزرگی واحد .از آنجا که بردار Vمجموع بردار اجزا در جهت y-، x-
و zاست ،می توانیم Vرا به صورت زیر بیان کنیم:
ما در حال حاضر از جهت کسینوس m، lو nاز Vاستفاده می کنیم ،که توسط آنها تعیین شده است
21
جایی که ،از قضیه فیثاغورث ،
1/4قوانین نیوتن
سر اسحاق نیوتن اولین کسی بود که قوانین اساسی حاکم بر حرکت یک ذره را به درستی بیان کرد و اعتبار آنها را نشان
داد.
22
قانون اول .ذره ای در حالت استراحت باقی می ماند یا با سرعت یکنواخت (در یک خط مستقیم با سرعت ثابت) به حرکت
خود ادامه می دهد در صورتی که نیروی نامتعادل بر آن وارد نشود.
قانون دوم .شتاب یک ذره متناسب با مجموع بردار نیروهای وارد بر آن است و در جهت این مجموع بردار است.
قانون سوم .نیروهای عمل و واکنش بین اجسام متقابل از نظر اندازه برابر ،از جهت جهت مخالف و هم خط هستند (در
یک خط قرار دارند).
صحت این قوانین با بی شمار اندازه گیری های فیزیکی دقیق به اثبات رسیده است .قانون دوم نیوتن اساس بسیاری از
تحلیل های دینامیکی را تشکیل می دهد .همانطور که روی ذره ای با جرم mاعمال می شود ،ممکن است به صورت
زیر بیان شود
جایی که Fمجموع بردار نیروهای وارد بر ذره است و aشتاب حاصله است .این معادله یک معادله بردار است زیرا جهت
Fباید با جهت aمطابقت داشته باشد و مقادیر Fو maباید برابر باشند.
قانون اول نیوتن شامل اصل تعادل نیروها است که موضوع اصلی نگرانی در استاتیک است .این قانون در واقع نتیجه
قانون دوم است ،زیرا وقتی صفر نیرو وجود ندارد هیچ شتابی وجود ندارد و ذره یا در حالت سکون است یا با سرعت
یکنواخت در حال حرکت است .قانون اول هیچ چیز جدیدی به توصیف حرکت نمی افزاید اما در اینجا گنجانده شده است
زیرا بخشی از جمالت کالسیک نیوتن بود.
قانون سوم برای درک ما از نیرو اساسی است .در آن آمده است که نیروها همیشه در جفت نیروهای برابر و متضاد رخ
می دهند .بنابراین ،نیروی رو به پایین که مداد بر روی میز تحمیل می کند ،با نیروی رو به باال با قدر یکسان که توسط
میز روی مداد وارد می شود ،همراه است .این اصل برای همه نیروها ،متغیر یا ثابت ،صرف نظر از منبع آنها ،صادق
است و در هر لحظه از زمان که نیروها اعمال می شوند ،صادق است .عدم توجه دقیق به این قانون اساسی علت خطاهای
مکرر مبتدیان است.
در تجزیه و تحلیل اجسام تحت تأثیر نیروها ،کامالً ضروری است که مشخص شود که نیروی هر زوج عمل -واکنش
در نظر گرفته شده است .اول از همه الزم است بدن مورد بررسی را جدا کرده و سپس تنها یک نیروی جفت را که بر
بدن موردنظر عمل می کند در نظر بگیریم.
1/5واحد
در مکانیک از چهار کمیت اساسی به نام ابعاد استفاده می کنیم .اینها طول ،جرم ،نیرو و زمان هستند .واحدهای مورد
استفاده برای اندازه گیری این مقادیر را نمی توان به طور مستقل انتخاب کرد زیرا باید با قانون دوم نیوتن ،معادله مطابقت
داشته باشند 1/1 .اگرچه تعدادی از سیستم های مختلف واحد وجود دارد ،اما تنها دو سیستم رایج در علم و فناوری در
این متن استفاده می شود .چهار بعد اساسی و واحدها و نمادهای آنها در دو سیستم در جدول زیر خالصه شده است.
23
واحدهای SI
سیستم بین المللی واحدها ،به اختصار ( SIاز فرانسوی ، )Système International d’Unités ،در ایاالت
متحده و سراسر جهان پذیرفته شده است و نسخه ای مدرن از سیستم متریک است .با توافق بین المللی ،واحدهای SI
به موقع جایگزین سایر سیستم ها می شوند .همانطور که در جدول نشان داده شده است ،در ، SIواحد کیلوگرم (کیلوگرم)
برای جرم ،متر (متر) برای طول ،و ثانیه (ثانیه) برای زمان به عنوان واحدهای پایه انتخاب می شوند و نیوتن ( )Nبرای
نیرو از سه مورد قبلی توسط معادله 1/1بنابراین ،نیروی ( = )Nجرم (کیلوگرم) × شتاب ( )m/s2یا
بنابراین 1 ،نیوتن نیروی الزم برای شتاب 1متر بر ثانیه به جرم 1کیلوگرم است.
جسمی با جرم mرا در نظر بگیرید که اجازه دارد آزادانه در نزدیکی سطح زمین بیفتد .تنها با نیروی گرانش بر روی بدن
،با شتاب gبه سمت مرکز زمین می افتد .این نیروی گرانشی وزن Wبدن است و از معادله بدست می آید:1/1 .
سیستم مشترک ایاالت متحده یا سیستم بریتانیایی ،که به آن سیستم پاوند پوند ثانیه ( )FPSنیز می گویند ،سیستم
رایج در تجارت و صنعت در کشورهای انگلیسی زبان بوده است .اگرچه این سیستم به مرور با واحدهای SIجایگزین می
شود ،اما مهندسین سالهای زیادی باید بتوانند با واحدهای SIو FPSکار کنند و هر دو سیستم به طور آزاد در مهندسی
مکانیک استفاده می شوند.
همانطور که در جدول نشان داده شده است ،در سیستم ایاالت متحده یا ، FPSواحدهای فوت (فوت) برای طول ،ثانیه
(ثانیه) برای زمان و پوند (پوند) برای نیرو به عنوان واحدهای پایه انتخاب می شوند و حلزون حرکت برای جرم بدست
می آید .از معادله 1/1بنابراین ،نیروی ( = )lbجرم ( × )slugsشتاب ( ، )ft/sec2یا
24
بنابراین 1 ،حلزون جرمی است که در اثر نیروی 1پوند شتاب 1فوت بر ثانیه به آن داده می شود .اگر Wنیروی گرانشی
یا وزن و gشتاب ناشی از گرانش باشد ،معادل 1/1 .می دهد
توجه داشته باشید که ثانیه در واحدهای SIبه صورت sو در واحدهای FPSبه عنوان ثانیه اختصار می یابد.
در واحدهای ایاالت متحده ،پوند نیز گاه به عنوان واحد جرم ،به ویژه برای تعیین خواص حرارتی مایعات و گازها استفاده
می شود .هنگامی که تمایز بین دو واحد ضروری است ،واحد نیرو اغلب به صورت lbfو واحد جرم به عنوان lbm
نوشته می شود .در این کتاب ما تقریباً به طور انحصاری از واحد نیرو استفاده می کنیم که فقط به عنوان پوند نوشته شده
است .سایر واحدهای نیرو مشترک در سیستم ایاالت متحده عبارتند از کیلوپوند (کیپ) ،معادل 1000پوند و تن ،معادل
2000پوند.
سیستم بین المللی واحدها ( )SIیک سیستم مطلق نامیده می شود زیرا اندازه گیری جرم مقدار پایه مستقل از محیط آن
است .از طرف دیگر ،سیستم ایاالت متحده ( )FPSیک سیستم گرانشی نامیده می شود زیرا نیروی کمیت پایه آن به
عنوان جاذبه گرانشی (وزن) که بر روی یک جرم استاندارد تحت شرایط مشخص (سطح دریا و عرض جغرافیایی 45
درجه) عمل می کند ،تعریف شده است .یک پوند استاندارد همچنین نیروی الزم برای شتاب یک جرم یک پوندی
1740.32 ft/sec2است.
در واحدهای SIکیلوگرم منحصراً به عنوان واحد جرم -هرگز نیرو استفاده نمی شود .در سیستم گرانشی ( MKSمتر ،
کیلوگرم ،ثانیه) که سالهاست در کشورهای غیر انگلیسی زبان استفاده می شود ،کیلوگرم ،مانند پوند ،هم به عنوان
واحد نیرو و هم به عنوان واحد جرم مورد استفاده قرار گرفته است.
استانداردهای اولیه
استانداردهای اولیه برای اندازه گیری جرم ،طول و زمان با توافق بین المللی ایجاد شده است و به شرح زیر است:
جرم :کیلوگرم به عنوان جرم یک استوانه مخصوص پالتین -ایریدیوم تعریف می شود که در دفتر بین المللی وزن و
اندازه گیری در نزدیکی پاریس ،فرانسه نگهداری می شود .یک نسخه دقیق از این استوانه در ایاالت متحده در موسسه
ملی استاندارد و فناوری ( ، )NISTکه قبالً دفتر ملی استاندارد بود ،نگهداری می شود و به عنوان استاندارد جرم برای
ایاالت متحده عمل می کند.
طول متر :که در اصل یک دهم میلیونم فاصله از قطب تا خط استوا در طول نصف النهار از طریق پاریس تعیین شده بود
،بعداً به عنوان طول یک میله مخصوص پالتین-ایریدیوم که در دفتر بین المللی وزن و اندازه گیری نگهداری می شود
،تعیین شد .مشکل دسترسی به میله و تولید مجدد اندازه گیری های دقیق باعث شد تا استانداردهای دقیق تر و قابل
تکرار طول برای متر ایجاد شود ،که در حال حاضر به عنوان مسافت طی شده توسط نور در خال در ()1/299 792 458
ثانیه تعریف شده است.
25
زمان :دوم در اصل به عنوان کسر ( 1/)86 400از متوسط روز خورشیدی تعریف شد .با این حال ،بی نظمی در چرخش
زمین منجر به ایجاد مشکالتی در این تعریف شد و استاندارد دقیق تر و قابل تکرار پذیرفته شده است .دومی اکنون به
عنوان مدت 9 192 631 770دوره تابش یک حالت خاص از اتم سزیم -133تعریف شده است.
کیلوگرم استاندار
برای اکثر کارهای مهندسی و برای هدف ما در مطالعه مکانیک ،دقت این استانداردها بطور قابل توجهی فراتر از نیازهای
ما است .مقدار استاندارد شتاب گرانشی gمقدار آن در سطح دریا و عرض جغرافیایی 45درجه است .در دو سیستم این
مقادیر هستند
مقادیر تقریبی 81.9 m/s2و 2.32 ft/sec2به ترتیب برای اکثریت قریب به اتفاق محاسبات مهندسی از دقت کافی
برخوردار هستند.
تبدیل واحد
لیستی از واحدهای SIمورد استفاده در مکانیک در جدول D/5ضمیمه Dبه همراه تبدیل عددی بین واحدهای معمولی
و SIایاالت متحده نشان داده شده است .اگرچه این جدول برای به دست آوردن احساس نسبت به اندازه نسبی واحدهای
SIو ایاالت متحده مفید است ،اما به موقع مهندسان این نکته را ضروری می دانند که مستقیماً در مورد واحدهای SI
26
بدون تغییر از واحدهای ایاالت متحده فکر کنند .همانطور که در هنر توضیح داده شده است ،ما در درجه اول به واحدهای
طول و نیرو توجه داریم ،و جرم تنها زمانی مورد نیاز است که نیروی گرانشی را محاسبه کنیم 6/1 .تبدیل واحد برای
اکثر مشکالت این کتاب درسی ضروری نیست.
شکل 1/6نمونه هایی از نیرو ،جرم و طول در دو سیستم واحد را به تصویر می کشد تا به تجسم مقادیر نسبی آنها کمک
کند.
1/6قانون گرانش
در استاتیک و همچنین دینامیک ،ما اغلب نیاز به محاسبه وزن یک جسم داریم ،که همان نیروی گرانشی است که بر
آن تأثیر می گذارد .این محاسبه بستگی به قانون گرانش دارد که توسط نیوتن نیز تدوین شده است .قانون گرانش با
معادله بیان می شود
= m2،m1جرم دو ذره
27
= rفاصله بین مراکز ذرات
نیروهای متقابل Fاز قانون عمل و عکس العمل اطاعت می کنند ،زیرا برابر و مخالف هستند و در امتداد خطی که به
مراکز ذرات متصل می شود ،مطابق شکل 1/7نشان داده می شوند .با آزمایش ثابت شد که گرانش G = 6.673
) (10−11) m3/(kg · s2است.
نیروهای گرانشی بین هر جفت بدن وجود دارد .در سطح زمین تنها نیروی گرانشی با قدر قابل توجه نیروی ناشی از جاذبه
زمین است .به عنوان مثال ،هر یک از دو کره آهنی به قطر 100میلی متر با نیروی گرانشی 37.1نیوتن ،که وزن آن
است ،به زمین جذب می شود .از طرف دیگر ،نیروی جذب متقابل بین کره ها در صورت لمس آنها 095 000 0.000
0 1نیوتون است .این نیرو در مقایسه با جاذبه زمین 37.1نیوتون .به وضوح ناچیز است .در نتیجه جاذبه زمین تنها گرانش
است نیرویی که باید برای بیشتر کاربردهای مهندسی روی سطح زمین در نظر بگیریم.
جاذبه جاذبه زمین روی جسمی (وزن آن) وجود دارد چه بدن در حالت استراحت باشد و چه در حال حرکت .از آنجا که
این جاذبه یک نیرو است ،وزن یک بدن باید بر حسب نیوتن ( )Nدر واحدهای SIو بر حسب پوند ( )lbدر واحدهای
معمولی ایاالت متحده بیان شود .متأسفانه ،در عمل رایج از واحد جرم کیلوگرم (کیلوگرم) اغلب به عنوان اندازه گیری
وزن استفاده می شود .این کاربرد باید به مرور از بین برود زیرا واحدهای SIبیشتر مورد استفاده قرار می گیرند ،زیرا در
واحدهای SIکیلوگرم منحصراً برای جرم و نیوتن برای نیرو ،از جمله وزن استفاده می شود.
28
وزن Wبر حسب نیوتن ( )Nخواهد بود هنگامی که جرم mبر کیلوگرم ( )kgو شتاب گرانش gبر متر بر ثانیه بر مربع
( )m/s2است .در واحدهای عادی ایاالت متحده ،وزن Wبر حسب پوند ( )lbخواهد بود ،زمانی که mدر لنگ و g
در فوت بر مربع بر ثانیه باشد .مقادیر استاندارد برای gاز 9.81 m/s2و 32.2 ft/sec2برای محاسبات ما در استاتیک
به اندازه کافی دقیق خواهد بود.
وزن واقعی (جاذبه گرانشی) و وزن ظاهری (که با مقیاس فنر اندازه گیری می شود) کمی متفاوت است .تفاوت ،که ناشی
از چرخش زمین است ،بسیار کوچک است و مورد غفلت قرار می گیرد .این جلد در جلد مورد بحث قرار می گیرد2 .
دینامیک.
هنگامی که محاسبات شامل تفاوتهای کوچک در مقادیر زیاد می شود ،برای دستیابی به دقت معینی در نتایج ،به دقت
بیشتری در داده ها نیاز است .بنابراین ،برای مثال ،الزم است که اعداد 4.2503و 4.2391را با دقت پنج نشانه بدانید تا
تفاوت آنها 0.0112تا دقت سه گانه بیان شود .اغلب در محاسبات طوالنی دشوار است که بدانیم در ابتدا به چند معنی
در داده های اصلی نیاز داریم تا از دقت در پاسخ اطمینان حاصل شود .دقت در سه شاخص برای اکثر محاسبات مهندسی
رضایت بخش تلقی می شود.
در این متن ،پاسخها به طور کلی به سه معنی نشان داده می شوند مگر اینکه پاسخ با رقم 1شروع شود ،در این صورت
پاسخ به چهار معنی نشان داده می شود .برای محاسبه ،تمام داده های ارائه شده در این کتاب را دقیق در نظر بگیرید.
تفاوت ها
ترتیب مقادیر دیفرانسیل اغلب باعث سوء تفاهم در استخراج معادالت می شود .وقتی به محدوده ریاضی نزدیک می
شوید ،در مقایسه با دیفرانسیل های مرتبه پایین ،همیشه از تفاوت های مرتبه باالتر غافل می شوید .به عنوان مثال ،
عنصر حجم ΔVمخروط دایره ای راست ارتفاع hو شعاع پایه rرا می توان یک برش مدور در فاصله xاز راس و
ضخامت Δxدر نظر گرفت .عبارت حجم عنصر عبارت است از
29
توجه داشته باشید که هنگام عبور از ΔVبه dVو از Δxبه ، dxحد مجاز ( )Δx2و ( )Δx3حذف می شود و صرفاً باقی
می ماند
هنگام برخورد با زوایای کوچک ،معموالً می توان از تقریب های ساده استفاده کرد .مثلث راست شکل 1/8را در نظر
بگیرید که زاویه 𝜃 ،بیان شده در رادیان ،نسبتاً کوچک است .اگر فرضیه واحد باشد ،از هندسه شکل می بینیم که طول
قوس 1و گناه تقریباً یکسان است .همچنین cos θ ،به وحدت نزدیک است .عالوه بر این sin 𝜃 ،و tan θتقریباً
ارزشهای یکسانی دارند .بنابراین ،برای زوایای کوچک ممکن است بنویسیم
به شرطی که زاویه ها بر حسب رادیان بیان شوند .این تقریب ها را می توان با حفظ تنها اصطالحات اولیه در بسط سری
برای این سه عملکرد بدست آورد .به عنوان نمونه ای از این تقریب ها ،برای زاویه 1درجه
در صورت نیاز به تقریب دقیق تر ،دو اصطالح اول ممکن است حفظ شوند ،و آنها هستند
جایی که زوایا باید برحسب رادیان بیان شوند( .برای تبدیل درجه به رادیان ،زاویه را در درجه در 𝜋 /180درجه ضرب
کنید ).خطا در جایگزینی سینوس با زاویه 1درجه ( )0.0175 radفقط 0.005درصد است .برای 5درجه ()0.0873 rad
30
خطا 0.13درصد و برای 10درجه ( )0.1745 radخطا هنوز تنها 0.51درصد است .با نزدیک شدن زاویه zeroبه صفر
،روابط زیر در حد ریاضی صادق است:
ما باید تشخیص دهیم که فرمول ریاضی یک مسئله فیزیکی نشان دهنده یک توصیف یا مدل ایده آل است ،که تقریباً
با وضعیت فیزیکی واقعی مطابقت دارد ،اما هرگز کامالً مطابقت ندارد .هنگامی که ما یک مدل ریاضی ایده آل برای
یک مساله مهندسی معین می سازیم ،تقریب های خاصی همیشه درگیر خواهند بود .برخی از این تقریب ها ممکن است
ریاضی و برخی دیگر فیزیکی باشند.
به عنوان مثال ،اغلب الزم است از فاصله ها ،زاویه ها یا نیروهای کوچک در مقایسه با فاصله ها ،زاویه ها یا نیروهای
بزرگ غفلت کرد .فرض کنید نیرویی در قسمت کوچکی از بدن که بر روی آن عمل می کند توزیع شده است .اگر ابعاد
ناحیه درگیر در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه کوچک باشد ،ممکن است آن را یک نیروی متمرکز بدانیم.
اگر کشش در کابل چندین برابر وزن کلی آن باشد ،ممکن است از وزن یک کابل فوالدی غفلت کنیم .با این حال ،اگر
ما باید میزان انحراف یا افتادگی کابل معلق را تحت تأثیر وزن آن محاسبه کنیم ،ممکن است وزن کابل را نادیده نگیریم.
بنابراین ،آنچه ممکن است فرض کنیم بستگی به اطالعات مورد نظر و دقت مورد نیاز دارد .ما باید دائماً در برابر مفروضات
مختلفی که در تدوین مشکالت واقعی مورد نیاز است ،هوشیار باشیم .توانایی درک و استفاده از مفروضات مناسب در
تدوین و حل مشکالت مهندسی مطمئناً یکی از مهمترین ویژگیهای یک مهندس موفق است .یکی از اهداف اصلی این
کتاب فراهم آوردن فرصت های زیاد برای توسعه این توانایی از طریق تدوین و تجزیه و تحلیل بسیاری از مسائل عملی
شامل اصول استاتیک است.
31
استفاده از گرافیک
.1ما از گرافیک برای نشان دادن یک سیستم فیزیکی روی کاغذ با طرح یا نمودار استفاده می کنیم .نشان دادن یک
مشکل از نظر هندسی به ما در تفسیر فیزیکی آن کمک می کند ،به ویژه هنگامی که ما باید مشکالت سه بعدی را
تجسم کنیم.
.2ما اغلب می توانیم راه حل گرافیکی ساده تری برای مسائل به دست آوریم تا با یک راه حل ریاضی مستقیم .راه حل
های گرافیکی هم یک روش عملی برای به دست آوردن نتایج و هم یک فرایند فکر ما هستند .از آنجا که گرافیک به
طور همزمان وضعیت فیزیکی و بیان ریاضی آن را نشان می دهد ،گرافیک به ما کمک می کند تا بین این دو گذار را
انجام دهیم.
.3نمودارها یا نمودارها کمکهای ارزشمندی برای نمایش نتایج به شکلی هستند که درک آنها آسان است.
مبحث استاتیک بر اساس مفاهیم بنیادی شگفت آور کمی استوار است و عمدتا شامل کاربرد این روابط اساسی در موقعیت
های مختلف می شود .در این برنامه روش تجزیه و تحلیل بسیار مهم است .در حل یک مشکل ،ضروری است که قوانین
جاری با دقت در نظر گرفته شود و ما این اصول را به طور دقیق و دقیق به کار ببریم .در بکارگیری اصول مکانیک برای
تجزیه و تحلیل نیروهای وارد بر یک جسم ،ضروری است که بدن مورد نظر را از سایر اجسام جدا کنیم تا بتوان یک
حساب کامل و دقیق از تمام نیروهای وارد بر این بدن در نظر گرفت .این انزوا باید از نظر ذهنی وجود داشته باشد و باید
روی کاغذ نشان داده شود .نمودار چنین جسم جدا شده ای با نمایش تمام نیروهای خارجی که بر آن وارد می شوند ،
نمودار جسم آزاد نامیده می شود.
32
روش نمودار بدن آزاد کلید درک مکانیک است .این امر به این دلیل است که انزوای یک بدن ابزاری است که به وسیله
آن علت و معلول به وضوح از هم جدا می شوند و به وسیله آن توجه ما به وضوح بر کاربرد واقعی یک اصل مکانیک
متمرکز است .تکنیک رسم نمودارهای بدن آزاد در فصل 3آمده است ،جایی که برای اولین بار از آنها استفاده می شود.
در اعمال قوانین استاتیک ،ممکن است از مقادیر عددی برای نشان دادن کمیت ها استفاده کنیم ،یا ممکن است از
نمادهای جبری استفاده کنیم و پاسخ را به عنوان یک فرمول بگذاریم .وقتی از مقادیر عددی استفاده می شود ،مقدار هر
مقدار بیان شده در واحدهای خاص آن در هر مرحله از محاسبه مشهود است .این زمانی مفید است که نیاز به دانستن
میزان هر عبارت داشته باشیم.
با این حال ،راه حل نمادین چندین مزیت نسبت به راه حل عددی دارد .اول ،استفاده از نمادها به تمرکز توجه ما بر
ارتباط بین وضعیت فیزیکی و توصیف ریاضی مربوطه کمک می کند .ثانیاً ،ما می توانیم یک راه حل نمادین را مکرراً
برای بدست آوردن پاسخ به یک نوع مساله ،اما دارای واحدهای مختلف یا مقادیر عددی استفاده کنیم .سوم ،یک راه
حل نمادین به ما این امکان را می دهد که در هر مرحله یک بررسی ابعادی انجام دهیم ،که انجام آن هنگام استفاده از
مقادیر عددی دشوارتر است .در هر معادله ای که یک وضعیت فیزیکی را نشان می دهد ،ابعاد هر عبارت در هر دو طرف
معادله باید یکسان باشد .به این ویژگی همگونی ابعادی می گویند.
روشهای حل
راه حل مشکالت استاتیک ممکن است به یک یا چند روش زیر به دست آید.
.1با استفاده از نمادهای جبری یا مقادیر عددی ،راه حل های ریاضی را با دست دریافت کنید .ما می توانیم اکثر مشکالت
را از این طریق حل کنیم.
.3حل مشکالت با کامپیوتر .این امر هنگامی مفید است که تعداد زیادی معادله باید حل شوند ،هنگامی که یک تنوع
پارامتر باید مورد مطالعه قرار گیرد ،یا هنگامی که یک معادله غیرقابل حل باید حل شود.
بسیاری از مشکالت را می توان با دو یا چند مورد از این روش ها حل کرد .روش مورد استفاده تا حدودی به ترجیح
مهندس و تا حدی به نوع مشکلی که باید حل شود بستگی دارد .انتخاب مناسب ترین راه حل ،جنبه مهمی از تجربه ای
است که از کار مشکل به دست می آید .مشکالت متعددی در جلد وجود دارد 1 .استاتیک که به عنوان مشکالت کامپیوتر
گرا تعیین شده است .این مشکالت در انتهای مجموعه مشکالت بازبینی ظاهر می شوند و برای نشان دادن نوع مشکلی
که حل آنها توسط رایانه مزیت متمایزی را ارائه می دهد ،انتخاب می شوند.
33
9/1مرور فصل
این فصل مفاهیم ،تعاریف و واحدهای مورد استفاده در استاتیک را معرفی کرده است و نمای کلی از روش مورد استفاده
برای تدوین و حل مسائل در استاتیک را ارائه کرده است .اکنون که این فصل را به پایان رساندید ،باید بتوانید موارد زیر
را انجام دهید:
.1بردارها را بر حسب واحد بردارها و اجزای عمود بر آنها بیان کرده و بردار جمع و تفریق را انجام دهید.
.3محاسبات را با استفاده از SIو واحدهای معمول ایاالت متحده با استفاده از دقت مناسب انجام دهید.
.5ساده سازی ها را بر اساس تقریب های دیفرانسیل و زاویه کوچک اعمال کنید.
.6روش شناسی مورد استفاده برای تدوین و حل مسائل استاتیک را شرح دهید.
وزن نیوتن خودرویی که وزن آن 1400کیلوگرم است را تعیین کنید .جرم خودرو را به حلزون تبدیل کنید و سپس وزن
آن را بر حسب پوند تعیین کنید.
پاسخ.
از جدول عوامل تبدیل در جدول D/5ضمیمه ، Dمی بینیم که 1حلزون معادل 14.594کیلوگرم است .بنابراین ،جرم
خودرو در حلزون ها است
پاسخ.
پاسخ.
به عنوان یک مسیر دیگر به آخرین نتیجه ،می توانیم از کیلوگرم را به lbmتبدیل کنیم .دوباره با استفاده از جدول
، D/5داریم
34
همانطور که در باال محاسبه شد وزن بر حسب پوند مربوط به جرم 3090پوند بر کیلوگرم 3090پوند است .به یاد می
آوریم که lbm 1مقدار جرمی است که در شرایط استاندارد دارای وزن lb 1نیرو است .ما به ندرت به واحد جرم بدن
lbmایاالت متحده در این سری کتاب های درسی اشاره می کنیم ،بلکه برای جرم از اسلوز استفاده می کنیم .تنها
استفاده از اسالگ ،به جای استفاده غیر ضروری از دو واحد برای جرم ،قدرتمند و ساده خواهد بود -به ویژه در دینامیک.
نکات مفید
.1ماشین حساب ما نتیجه 13 743 Nرا نشان می دهد .با استفاده از قوانین نشانگر معنادار استفاده شده در این کتاب
درسی ،نتیجه نوشتاری را به چهار معنی یا .13 743 Nگرد می کنیم .اگر عدد با رقمی غیر از 1شروع شده باشد ،می
تواند به سه معنی تبدیل شود
حلزون1
[ ،که مقدار آن 1است ،ضرب شود ،زیرا .2یک عمل خوب با تبدیل واحد این است که در عاملی مانند ]
کیلوگرم 14.594
عدد و مخرج معادل هستند .اطمینان حاصل کنید که لغو واحدها واحدهای مورد نظر را ترک می کند .در اینجا واحد های
کیلوگرم لغو می شوند و واحدهای موردنظر خود را برای حلزون باقی می گذارند.
.3توجه داشته باشید که ما از یک نتیجه محاسبه شده قبلی ( 95.9حلزون) استفاده می کنیم .ما باید مطمئن باشیم که
وقتی در محاسبات بعدی به یک عدد محاسبه شده نیاز است ،تا زمان نیاز در ماشین حساب با دقت کامل ()95.929834...
نگهداری می شود .این ممکن است مستلزم ذخیره آن در یک رجیستر با محاسبه اولیه آن و فراخوانی آن بعدا باشد .ما
نباید فقط 95.9را به ماشین حساب خود بزنیم و ضرب در 32.2-را انجام دهیم این عمل منجر به از دست دادن دقت
عددی می شود .برخی از افراد دوست دارند یک نشان کوچک از ذخیره سازی مورد استفاده در حاشیه سمت راست کاغذ
کار ،مستقیماً در کنار شماره ذخیره شده قرار دهند.
از قانون گرانش جهانی نیوتن برای محاسبه وزن 70کیلوگرم فرد ایستاده در سطح زمین استفاده کنید .سپس محاسبه را
با استفاده از W = mgتکرار کرده و دو نتیجه خود را مقایسه کنید .در صورت نیاز از جدول D/2استفاده کنید.
پاسخ.
35
این تفاوت به این دلیل است که قانون جهانی گرانش نیوتن چرخش زمین را در نظر نمی گیرد .از طرف دیگر ،مقدار g
= 9.81 m/s2که در معادله دوم استفاده می شود ،چرخش زمین را نشان می دهد .توجه داشته باشید که اگر در معادله
دوم از مقدار دقیق تر ( g = 9.80665 m/s2که به طور مشابه چرخش زمین را محاسبه می کند) استفاده می کردیم ،
اختالف بیشتر می شد (نتیجه .)686 N
نکته مفید
.1فاصله موثر بین مراکز جرم دو جسم درگیر شعاع زمین است.
ج) Sرا بر حسب واحد بردارهای iو jبنویسید و سپس واحد بردار nرا در طول بردار Sبنویسید
راه حل (الف) ما برای مقیاس بندی متوازی االضالع نشان داده شده در شکل aبرای افزودن V1و V2می سازیم .با
استفاده از قانون کسینوس ها ،داریم
36
(ج) با آگاهی از Sو 𝛼 ،می توانیم بردار Sرا به صورت بنویسیم
سپس
37
نکات مفید
1شما اغلب از قوانین کسینوس ها و سینوس ها در مکانیک استفاده می کنید .هنر را ببینید C/6 .ضمیمه Cبرای مرور
این اصول مهم هندسی.
2یک بردار واحد ممکن است همیشه با تقسیم بردار بر مقدار آن تشکیل شود .توجه داشته باشید که بردار واحد بدون بعد
است.
38
فصل 2سیستم های نیرو
2/1مقدمه
2/2نیرو
2/4لحظه
2/5زوج
2/6نتایج
2/8لحظه و زوج
2/9نتایج
2/10مرور فصل
39
ویژگی های سیستم های نیرو باید توسط مهندسانی که سازه هایی مانند
این جرثقیل های سقفی را طراحی می کنند کامالً درک شود.
2/1مقدمه
در این فصل و فصل های بعدی ،ما تأثیر نیروهایی را که بر سازه ها و مکانیزم های مهندسی عمل می کنند ،مطالعه
می کنیم .تجربه به دست آمده در مطالعه مکانیک و سایر موضوعات مانند تجزیه و تحلیل تنش ،طراحی سازه ها و
ماشین آالت و جریان آب به شما کمک می کند .این فصل پایه ای برای درک اساسی نه تنها از استاتیک بلکه از کل
مبحث مکانیک می گذارد و شما باید به طور کامل بر این ماده تسلط داشته باشید.
2/2نیرو
قبل از برخورد با گروه یا سیستم نیروها ،الزم است تا خواص یک نیروی واحد را با جزئیات مورد بررسی قرار دهیم.
نیرویی در فصل 1به عنوان عمل یک بدن بر بدن دیگر تعریف شده است .در دینامیک ،خواهیم دید که نیرویی به
عنوان عملی تعریف می شود که منجر به شتاب جسم می شود .نیرو یک کمیت بردار است ،زیرا تأثیر آن به جهت و
همچنین به اندازه عمل بستگی دارد .بنابراین ،ممکن است نیروها با توجه به قانون متوازی االضالع بردار ترکیب شوند.
40
عملکرد کشش کابل بر روی براکت در شکل 2/1aدر نمای جانبی ،شکل ، 2/1bتوسط بردار نیرو Pاندازه نشان داده
شده است .تأثیر این عمل بر روی براکت بستگی به Pدارد ،زاویه 𝜃 ،و محل نقطه کاربرد .Aتغییر هر یک از این سه
مشخصات ،تأثیر براکت را تغییر می دهد ،مانند نیروی یکی از پیچ ها که براکت را به پایه محکم می کند ،یا نیروی
داخلی و تغییر شکل در مواد براکت در هر نقطه .بنابراین ،مشخصات کامل عمل یک نیرو باید شامل اندازه ،جهت و
نقطه کاربرد آن باشد و بنابراین ما باید آن را به عنوان بردار ثابت در نظر بگیریم.
ما می توانیم اثر نیرو بر جسم را به دو اثر خارجی و داخلی تقسیم کنیم .برای براکت شکل ، 2/1اثرات Pخارجی براکت
عبارتند از نیروهای واکنشی (نشان داده نشده) که توسط پایه و پیچ ها بر روی براکت اعمال می شود ،به دلیل عملکرد
.Pمی توان نیروهای خارجی بدن را نیز اعمال کرد .نیروها یا نیروهای واکنشی اثرات Pداخلی براکت ،نیروهای داخلی
حاصله و تغییر شکل ها در سراسر مواد براکت است .رابطه بین نیروهای داخلی و تغییر شکل های داخلی به خواص مادی
بدن بستگی دارد و در استحکام مواد ،کشش و انعطاف پذیری مورد مطالعه قرار می گیرد.
41
اصل انتقال پذیری
هنگام برخورد با مکانیک یک جسم سفت و سخت ،ما تغییر شکل بدن را نادیده می گیریم و فقط به تأثیرات خارجی
خالص نیروهای خارجی توجه می کنیم .در چنین مواردی ،تجربه به ما نشان می دهد که الزم نیست عمل نیروی وارد
شده را به نقطه معینی محدود کنیم .به عنوان مثال ،نیروی Pکه بر روی صفحه صلب در شکل 2/2وارد می شود
ممکن است در Aیا Bیا در هر نقطه دیگری از خط عمل آن اعمال شود ،و اثرات خالص خارجی Pبر روی براکت
تغییر نخواهد کرد .اثرات خارجی عبارتند از نیرویی که توسط پشتیبانی بلبرینگ در Oروی صفحه وارد می شود و نیرویی
که توسط رولر در Cروی صفحه وارد می شود.
این نتیجه گیری با اصل قابلیت انتقال خالصه می شود ،که بیان می کند نیرویی ممکن است در هر نقطه از خط عمل
خود اعمال شود بدون این که تأثیرات ناشی از نیروی خارجی به جسم سفت و سختی که بر آن عمل می کند را تغییر
دهد .بنابراین ،هرگاه ما فقط به اثرات خارجی ناشی از یک نیرو عالقه مند باشیم ،ممکن است نیرو را به عنوان بردار
کشویی در نظر بگیریم ،و ما فقط باید اندازه ،جهت و خط عمل نیرو را مشخص کنیم ،و نه نقطه کاربرد آن .به از آنجا
که این کتاب اساساً به مکانیک اجسام سفت و سخت می پردازد ،ما تقریباً تمام نیروها را به عنوان بردارهای کشویی
برای بدن سفت و سختی که بر روی آن عمل می کنند ،در نظر می گیریم.
42
نیروهای مرتبط با این جرثقیل باالبر باید به دقت شناسایی ،طبقه
بندی و تجزیه و تحلیل شوند تا یک محیط کاری ایمن و م,ثر ایجاد
شود.
نیروها به دو صورت نیروهای تماس یا بدن طبقه بندی می شوند .نیروی تماس با تماس فیزیکی مستقیم ایجاد می شود.
به عنوان مثال نیرویی است که توسط یک سطح نگهدارنده بر بدن وارد می شود .از سوی دیگر ،نیروی بدن به دلیل
موقعیت جسم در یک میدان نیرویی مانند یک میدان گرانشی ،الکتریکی یا مغناطیسی ایجاد می شود .نمونه ای از نیروی
بدن وزن شما است.
نیروها ممکن است به صورت متمرکز یا توزیع شده طبقه بندی شوند .هر نیروی تماس در واقع در یک منطقه نامحدود
اعمال می شود و بنابراین واقعاً یک نیروی توزیع شده است .با این حال ،هنگامی که ابعاد ناحیه در مقایسه با سایر ابعاد
بدن بسیار کوچک است ،ممکن است نیرو را در نقطه ای با از دست دادن دقت ناچیز در نظر بگیریم .نیرو را می توان در
یک ناحیه ،مانند تماس مکانیکی ،بر روی حجم هنگامی که نیروی بدن مانند وزن در حال عمل است ،یا بر روی یک
خط ،مانند وزن کابل معلق ،توزیع کرد.
وزن یک جسم نیروی جاذبه ای است که بر حجم آن توزیع می شود و ممکن است به عنوان یک نیروی متمرکز از طریق
مرکز ثقل عمل کند .اگر بدن متقارن باشد ،موقعیت مرکز ثقل اغلب آشکار است .اگر موقعیت مشخص نیست ،محاسبه
جداگانه ای که در فصل 5توضیح داده شده است ،برای تعیین مرکز ثقل الزم است.
ما می توانیم نیرو را با مقایسه با سایر نیروهای شناخته شده ،با استفاده از توازن مکانیکی ،یا با حرکت کالیبره شده یک
عنصر کشسان اندازه گیری کنیم .همه این مقایسه ها یا کالیبراسیون ها یک استاندارد اولیه دارند .واحد استاندارد نیرو در
واحدهای SIنیوتن ( )Nو در سیستم عادی ایاالت متحده پوند ( )lbاست ،همانطور که در هنر تعریف شده است1/5 .
43
اقدام و واکنش
بر اساس قانون سوم نیوتن ،عمل نیرو همیشه با عکس العمل مساوی و مخالف همراه است .ضروری است که بین عمل
و واکنش در یک جفت نیرو تمایز قائل شویم .برای انجام این کار ،ابتدا بدن مورد نظر را منزوی کرده و سپس نیروی
وارد شده به آن بدن را مشخص می کنیم (نه نیرویی که بدن وارد می کند) .بسیار آسان است که به اشتباه از نیروی
اشتباه جفت استفاده کنیم مگر اینکه بین عمل و عکس العمل به دقت تمایز قائل شویم.
نیروهای همزمان
گفته می شود دو یا چند نیرو در یک نقطه همزمان هستند اگر خطوط عمل آنها در آن نقطه تالقی کنند .نیروهای F1و
F2نشان داده شده در شکل 2/3aدارای یک نقطه کاربرد مشترک هستند و در نقطه Aهمزمان هستند .بنابراین ،آنها
را می توان با استفاده از قانون متوازی االضالع در صفحه مشترک خود برای بدست آوردن مجموع یا حاصل Rخود ،
همانطور که نشان داده شده است ،اضافه کرد .در شکل . 2/3aنتیجه در همان صفحه F1و F2نهفته است.
44
فرض کنید دو نیروی همزمان در یک صفحه قرار دارند اما مانند شکل 2/3bدر دو نقطه مختلف اعمال می شوند .با
توجه به اصل قابلیت انتقال ،ما می توانیم آنها را در امتداد خط عمل خود حرکت دهیم و مجموع بردار Rآنها را در نقطه
همزمان Aتکمیل کنیم ،همانطور که در شکل 2/3bنشان داده شده است.
ما می توانیم F1و F2را با Rحاصل جایگزین کنیم بدون این که تأثیرات خارجی روی بدن آنها را تغییر دهیم .ما
همچنین می توانیم از قانون مثلث برای بدست آوردن Rاستفاده کنیم ،اما باید خط عمل یکی از نیروها را حرکت دهیم
،همانطور که در شکل 2/3cنشان داده شده است .اگر همان دو نیرو را که در شکل 2/3dنشان داده شده است اضافه
کنیم ،مقدار و جهت Rرا به درستی حفظ می کنیم ،اما خط عمل صحیح را از دست می دهیم ،زیرا Rبدین ترتیب از
Aعبور نمی کند .بنابراین این نوع از ترکیب باید اجتناب شود
ما می توانیم مجموع دو نیرو را با معادله بردار به صورت ریاضی بیان کنیم
اجزای بردار
عالوه بر ترکیب نیروها برای بدست آوردن نتیجه ،اغلب باید نیرویی را با اجزای بردار آن در جهتهایی که برای یک
برنامه معین مناسب است جایگزین کنیم .مجموع بردار اجزاء باید برابر بردار اصلی باشد .بنابراین ،نیروی Rدر شکل
2/3aممکن است توسط دو جزء بردار F1و F2با جهت های مشخص شده با تکمیل متوازی االضالع مطابق شکل
اندازه گیری شود تا مقادیر F1و F2به دست آید.
رابطه بین نیرو و اجزای بردار آن در امتداد محورهای معین را نباید با رابطه بین نیرو و پیش بینی های عمود* آن بر
محورهای یکسان اشتباه گرفت .شکل 2/3eبرآمدگی های عمود بر Faو Fbنیروی داده شده Rرا بر محورهای aو
bنشان می دهد که موازی اجزای بردار F1و F2شکل 2/3aهستند .شکل 2/3eنشان می دهد که اجزای یک بردار
لزوماً با پیش بینی های بردار در محورهای یکسان برابر نیستند .عالوه بر این ،مجموع بردار پیش بینی های Faو Fb
بردار Rنیست ،زیرا قانون متوازی االضالع بردار باید برای تشکیل مجموع استفاده شود .اجزاء و پیش بینی های Rتنها
زمانی مساوی هستند که محورهای aو bعمود باشند.
برای به دست آوردن نتیجه زمانی که دو نیرو F1و F2موازی شکل 2/4هستند ،از یک مورد ویژه جمع استفاده می
کنیم .این دو بردار با افزودن دو نیروی مساوی ،مخالف و هم خطی Fو -Fبا اندازه مناسب ترکیب می شوند ،که با
هم هیچ تأثیر خارجی روی بدن ایجاد نمی کنند .افزودن F1و Fبرای تولید R1و ترکیب با مجموع R2از F2و ، -F
Rحاصل را به دست می آوریم که از نظر اندازه ،جهت و خط عمل صحیح است .این روش همچنین برای ترکیب
گرافیکی دو نیرو که دارای نقطه همزمانی دور و ناخوشایند هستند ،تقریباً موازی هستند ،مفید است.
45
معموالً تسلط بر تجزیه و تحلیل سیستم های نیرو در دو بعد قبل از انجام تجزیه و تحلیل سه بعدی مفید است .بنابراین
باقیمانده فصل 2به این دو دسته تقسیم می شود.
رایج ترین وضوح دو بعدی بردار نیرو به اجزای مستطیلی است .از قاعده متوازی االضالع بر می آید که بردار Fشکل
2/5ممکن است به صورت نوشته شود
46
جایی که Fxو Fyاجزای بردار Fدر جهت xو yهستند .هر یک از دو جزء بردار ممکن است به صورت مقیاس برابر
بردار واحد مناسب نوشته شود .از نظر بردارهای واحد iو jشکل Fx = Fxi ، 2/5و ، Fy = Fyjو بنابراین ما ممکن است
بنویسیم
مولفه های مقیاس بسته به ربیعی که Fدر آن قرار دارد می تواند مثبت یا منفی باشد .برای بردار نیروی شکل ، 2/5
اجزای مقیاس xو yهر دو مثبت هستند و با مقدار و جهت Fرابطه دارند
ما اندازه یک بردار را با نوع کج سبک در چاپ بیان می کنیم .یعنی | F | ،با Fنشان داده می شود ،کمی که همیشه
منفی نیست .با این حال ،اجزای پله ای ،که همچنین با نوع کج نورانی نشان داده می شوند ،شامل اطالعات عالمت
خواهند بود .برای نمونه های عددی که شامل اجزای مقیاس مثبت و منفی است ،به نمونه مسائل 2/1و 2/3مراجعه
کنید.
وقتی هم نیرو و هم اجزای بردار آن در نمودار ظاهر می شوند ،مطلوب است که اجزای بردار نیرو را با خطوط خط کشی
،مانند شکل ، 2/5نشان دهیم و نیرو را با یک خط جامد نشان دهیم ،یا برعکس .با هر یک از این قراردادها همیشه
روشن خواهد بود که یک نیرو و اجزای آن نمایان می شوند ،و نه سه نیروی جداگانه ،همانطور که توسط سه بردار خط
جامد داللت می کند.
مشکالت واقعی با محورهای مرجع ایجاد نمی شود ،بنابراین تخصیص آنها یک است ،موضوع به دلخواه است و انتخاب
اغلب با دانش آموز است .انتخاب منطقی معموالً با روشی که در آن هندسه مسئله مشخص شده است نشان داده می
شود .به عنوان مثال ،وقتی ابعاد اصلی یک بدن در جهت افقی و عمودی داده می شود ،معموالً محورهای مرجع را در
این جهات اختصاص می دهید.
47
تعیین اجزای یک نیرو
ابعاد همیشه در جهت افقی و عمودی داده نمی شود ،الزم نیست زاویه ها از محور xخالف جهت عقربه های ساعت
اندازه گیری شوند ،و منشا مختصات نباید در خط عمل نیرو باشد .بنابراین ،ضروری است که بتوانیم اجزای صحیح یک
نیرو را بدون توجه به جهت محورها یا نحوه اندازه گیری زاویه ها تعیین کنیم .شکل 2/6چند نمونه معمولی از وضوح
بردار را در دو بعد نشان می دهد.
48
حفظ معادله 2/3جایگزین درک قانون متوازی االضالع و نمایش صحیح بردار بر روی محور مرجع نیست .یک طرح
منظم همیشه به روشن شدن هندسه و جلوگیری از خطا کمک می کند.
اجزای مستطیلی برای یافتن مجموع یا Rحاصل از دو نیروی همزمان مناسب هستند .دو نیروی F1و F2را که در اصل
در نقطه Oهمزمان هستند در نظر بگیرید .شکل 2/7نشان می دهد که خط عمل F2مطابق قاعده مثلث شکل 2/3از
Oبه نوک F1منتقل شده است .در افزودن بردارهای نیرو F1و ، F2ممکن است بنویسیم
واژه ΣFxبه معنی "مجموع جبری اجزای مقیاس "xاست .برای مثال نشان داده شده در شکل ، 2/7توجه داشته باشید
که جزء مقیاس F2yمنفی خواهد بود.
49
مشکل نمونه 2/1
نیروهای F2 ، F1و ، F3که همگی بر روی نقطه Aبراکت عمل می کنند ،به سه روش مختلف مشخص شده اند.
اجزای مقیاس xو yهر یک از این سه نیرو را تعیین کنید.
توجه داشته باشید که زاویه ای که F2را به محور xجهت می دهد هرگز محاسبه نمی شود .کسینوس و سینوس زاویه
با بررسی مثلث 3-4-5در دسترس است .همچنین توجه داشته باشید که مقیاس xمقیاس F2با بازرسی منفی است.
اجزای مقیاس F3را می توان با اولین محاسبه زاویه شکل cبه دست آورد.
روش دیگر ،اجزای مقیاس F3را می توان با نوشتن F3به اندازه بزرگی بر واحد بردار nABدر جهت بخش خط AB
بدست آورد .بدین ترتیب،
50
که با نتایج قبلی ما موافق است.
نکات مفید
.1شما باید هندسه هر مسئله تعیین مولفه را با دقت بررسی کنید و به استفاده کورکورانه از فرمول هایی مانند Fx = F
𝜃 cosو 𝜃 Fy = F sinتکیه نکنید.
51
.2بردار واحد را می توان با تقسیم هر بردار ،مانند بردار موقعیت هندسی ،ABبر طول یا مقدار آن تشکیل داد .در اینجا
ما از overarrowبرای نشان دادن بردار که از Aتا Bاجرا می شود و از نوار اضافه برای تعیین فاصله بین Aو B
استفاده می کنیم.
دو نیروی Pو Tرا که روی ساختار ثابت در Bعمل می کنند ،با یک نیروی معادل Rترکیب کنید.
راه حل گرافیکی متوازی االضالع برای بردار نیروهای Tو Pهمانطور که در شکل aنشان داده شده است ،ساخته شده
است 1 .مقیاس مورد استفاده در اینجا 1اینچ است 800 = .پوند؛ مقیاس 1اینچ = 200پوند برای کاغذهای معمولی
مناسب تر است و دقت بیشتری را ارائه می دهد .توجه داشته باشید که زاویه priorباید قبل از ساخت متوازی االضالع
تعیین شود .از شکل ارائه شده
اندازه گیری طول Rو جهت forceنیروی حاصله Rنتایج تقریبی را به همراه دارد
راه حل هندسی مثلث اضافه بردار Tو Pدر شکل bنشان داده شده است .زاویه asمانند باال محاسبه می شود .قانون
کسینوس می دهد
از قانون سینوس ها ،ممکن است زاویه ای را که Rرا جهت می دهد تعیین کنیم .بنابراین ،
راه حل جبری با استفاده از سیستم مختصات x-yدر شکل داده شده ،ممکن است بنویسیم
مقدار و جهت نیروی حاصله Rهمانطور که در شکل cنشان داده شده است
52
Rحاصل نیز ممکن است به صورت بردار به صورت نوشته شود
نکات مفید
.1به تغییر موقعیت Pتوجه کنید تا امکان جمع متوازی االضالع در Bوجود داشته باشد.
.2به تغییر موقعیت Tتوجه داشته باشید تا خط عملکرد صحیح Rحاصل حفظ شود.
53
مشکل نمونه 2/3
مطابق شکل ،نیروی 500نیوتون Fروی قطب عمودی اعمال می شود F )1( .را بر حسب بردارهای واحد iو jبنویسید
و هر دو بردار و اجزای مقیاس آن را مشخص کنید )2( .اجزای مقیاس بردار نیروی Fرا در امتداد محورهای x’-و 'y
تعیین کنید )3( .اجزای مقیاس Fرا در امتداد محورهای x’-و y'-تعیین کنید.
اجزای اسکالر Fx = 250Nو Fy = -433Nهستند .اجزای بردار Fx = 250i Nو Fy = -433j Nهستند.
قسمت ) .)2از شکل bممکن است Fرا به صورت F = 500i’ Nبنویسیم تا اجزای مقیاس مورد نیاز باشد
قسمت ( .)3اجزای Fدر جهت x-و ' yغیر مستطیلی هستند و با تکمیل متوازی االضالع مطابق شکل cبدست می
آیند .اندازه اجزاء را می توان با قانون سینوس ها محاسبه کرد .بدین ترتیب،
54
نکته مفید
Fx .1و Fyرا به صورت گرافیکی بدست آورید و نتایج خود را با مقادیر محاسبه شده مقایسه کنید.
مطابق شکل ،نیروهای F1و F2روی براکت عمل می کنند .طرح Fbاز Rحاصل از آنها را بر روی محور bتعیین
کنید.
55
راه حل جمع موازی F1و F2در شکل نشان داده شده است .استفاده از قانون کسینوس ها به ما می دهد
تصویر همچنین فرافکنی متعامد Fbاز Rرا بر محور bنشان می دهد .طول آن است
توجه داشته باشید که اجزای بردار به طور کلی با پیش بینی های بردار در محورهای یکسان برابر نیستند .اگر محور a
عمود بر محور bبود ،آنگاه پیش بینی ها و اجزای Rبرابر می شدند.
2/4لحظه
عالوه بر تمایل به حرکت یک جسم در جهت کاربرد آن ،یک نیرو می تواند تمایل داشته باشد که جسمی را حول یک
محور بچرخاند .محور ممکن است هر خطی باشد که نه قطع می شود و نه موازی با خط عمل نیرو است .این گرایش
چرخشی به عنوان لحظه Mنیرو شناخته می شود .لحظه نیز به عنوان گشتاور نامیده می شود.
به عنوان یک مثال آشنا از مفهوم لحظه ،آچار لوله شکل 2/8aرا در نظر بگیرید .یکی از تأثیرات نیروی عمود بر دسته
آچار ،چرخش لوله به محور عمودی آن است .میزان این گرایش بستگی به مقدار Fنیرو و طول موثر dدسته آچار دارد.
تجربیات رایج نشان می دهد که کششی که عمود بر دسته آچار نیست نسبت به کشش زاویه راست نشان داده شده کمتر
موثر است.
56
لحظه ای در مورد یک نقطه
شکل 2/8bیک جسم دو بعدی را نشان می دهد که توسط نیروی Fدر صفحه خود عمل می کند .بزرگی لحظه یا
تمایل نیرو به چرخش بدن به دور محور O-Oعمود بر صفحه بدن ،هم با اندازه نیرو و هم با بازوی لحظه ای ، dکه
فاصله عمود از محور تا خط عمل نیرو بنابراین ،اندازه لحظه به عنوان تعریف شده است
لحظه یک بردار Mعمود بر صفحه بدن است .حس Mبستگی به جهتی دارد که Fتمایل دارد بدن را بچرخاند .قانون
سمت راست ،شکل ، 2/8cبرای شناسایی این حس استفاده می شود .ما لحظه Fرا در مورد O-Oبه عنوان یک بردار
که در جهت انگشت شست نشان داده می شود ،نشان می دهیم ،در حالی که ماهیچه ها در جهت گرایش چرخشی
جمع شده اند.
لحظه Mاز تمام قوانین ترکیب بردار پیروی می کند و ممکن است یک بردار کشویی با خط عمل منطبق با محور لحظه
در نظر گرفته شود .واحدهای اصلی لحظه در واحدهای SIنیوتن متر ( )N · mو در سیستم معمولی ایاالت متحده پوند
فوت ( )lb-ftاست.
هنگام برخورد با نیروهایی که همه در یک سطح معین عمل می کنند ،ما معموالً از لحظه در مورد یک نقطه صحبت
می کنیم .منظور ما از این لحظه نسبت به یک محور معمولی صفحه و عبور از نقطه است .بنابراین ،لحظه نیروی Fدر
مورد نقطه Aدر شکل 2/8dدارای قدر M = Fdاست و خالف جهت عقربه های ساعت است.
جهت های لحظه ای را می توان با استفاده از یک عالمت اعالم شده بیان کرد ،مانند عالمت مثبت ( )+برای لحظات
خالف جهت عقربه های ساعت و عالمت منفی ( )-برای لحظه های ساعتگرد ،یا برعکس .سازگاری نشانه در یک
مشکل معین ضروری است .برای عالمت شکل ، 2/8dلحظه Fدر مورد نقطه ( Aیا در مورد محور zکه از نقطه A
عبور می کند) مثبت است .پیکان خمیده تصویر راهی مناسب برای نمایش لحظه ها در تجزیه و تحلیل دو بعدی است.
57
محصول صلیب
در برخی از مشکالت دو بعدی و بسیاری از مشکالت سه بعدی که باید دنبال شود ،استفاده از رویکرد بردار برای
محاسبات لحظه مناسب است .لحظه Fدر مورد نقطه Aشکل 2/8bممکن است با بیان محصول متقاطع نشان داده
شود
که در آن rیک بردار موقعیتی است که از نقطه مرجع لحظه Aتا هر نقطه در خط عمل Fاجرا می شود .مقدار این
عبارت با * نمایش داده می شود
که با اندازه لحظه مطابق معادله مطابقت دارد 2/5 .توجه داشته باشید که بازوی لحظه ای d = r sin αبستگی به نقطه
خاصی در خط عمل Fندارد که بردار rبه آن هدایت شده است .ما جهت و حس Mرا با اعمال قاعده سمت راست به
58
دنباله r × Fبرقرار می کنیم اگر تعداد انگشتان دست راست در جهت چرخش از حس مثبت rبه حس مثبت Fخم شود
،پس انگشت شست به معنای مثبت .M
ما باید دنباله r × Fرا حفظ کنیم ،زیرا دنباله r × Fبردار با حسی برعکس لحظه صحیح ایجاد می کند .همانطور که
در مورد رویکرد مقیاس پذیر بود ،لحظه Mرا می توان لحظه ای در مورد نقطه Aیا لحظه ای در مورد خط O-O
دانست که از نقطه Aعبور می کند و عمود بر صفحه حاوی بردارهای rو Fاست .ارزیابی لحظه نیرو در مورد یک نقطه
معین ،انتخاب بین استفاده از بردار عرضی یا بیان مقیاس بستگی به این دارد که چگونه هندسه مساله مشخص شده
است .اگر می دانیم یا می توانیم به راحتی فاصله عمود بین خط عمل نیرو و مرکز لحظه را تعیین کنیم ،در این صورت
رویکرد مقیاس به طور کلی ساده تر است .اگر ،اگرچه F ،و rعمود نیستند و به راحتی در حروف بردار قابل بیان هستند
،پس بیان متقاطع محصول اغلب ترجیح داده می شود.
در بخش Bاین فصل ،خواهیم دید که چگونه فرمول بردار لحظه نیرو برای تعیین گشتاور نیرو در یک نقطه در موقعیتهای
سه بعدی مفید است.
برای اثبات این قضیه ،نیروی Rرا که در صفحه بدن نشان داده شده است در شکل 2/9aدر نظر بگیرید .نیروهای Pو
Qهر دو جزء غیر مستطیلی Rرا نشان می دهند .لحظه Rدر مورد نقطه Oبرابر است
که می گوید لحظه Rدر مورد Oبرابر مجموع لحظه های مربوط به Oاز اجزای آن Pو Qاست .این قضیه را اثبات
می کند.
قضیه وارینیون را نباید فقط در مورد دو جزء محدود کرد ،بلکه در سه مورد یا بیشتر به یک اندازه کاربرد دارد .بنابراین
ما می توانیم از هر تعداد اجزای همزمان Rدر اثبات فوق استفاده کنیم*.
شکل 2/9bمفید بودن قضیه واریگنون را نشان می دهد .لحظه Rدر مورد نقطه Rd ,Oاست .با این حال ،اگر تعیین
dاز pو qدشوارتر باشد ،می توانیم Rرا به اجزای Pو Qحل کنیم و لحظه را به صورت زیر محاسبه کنیم:
59
جایی که ما از حس عقربه های ساعت در جهت مثبت بودن استفاده می کنیم.
مسئله شماره 2/5نشان می دهد که چگونه قضیه وارینیون می تواند به ما در محاسبه لحظه ها کمک کند.
قدر لحظه را در مورد نقطه پایه Oنیروی 600-Nبه پنج روش مختلف محاسبه کنید.
با M = Fdلحظه در جهت عقربه های ساعت است و دارای قدر است
و لحظه آن است
(سوم) انتقال نیرو به نقطه ، Cگشتاور جزء F1را حذف می کند .بازوی لحظه ای F2می شود
و لحظه آن است
60
راه حل (چهارم) با بیان بردار برای یک لحظه و با استفاده از سیستم مختصات نشان داده شده در تصویر همراه با روشهای
ارزیابی محصوالت متقابل ،ما
عالمت منفی نشان می دهد که بردار در جهت منفی zاست .مقدار بیان بردار است
61
نکات مفید
اگر طرح به دقت کشیده شود ،هندسه مورد نیاز در اینجا و مشکالت مشابه نباید مشکل ایجاد کند.
.3این واقعیت که نقاط Bو Cبه طور مناسب روی بدن نیستند نباید باعث نگرانی شود ،زیرا محاسبه ریاضی لحظه نیرو
مستلزم این نیست که نیرو بر بدن باشد.
.4گزینه های جایگزین برای بردار موقعیت rعبارتند از r = d1j = 5.68j mو .r = d2i = 6.77i m
درب تله OAتوسط کابل ABباال می رود ،که از قرقره های راهنمای کوچک بدون اصطکاک در Bعبور می کند.
کشش در همه جای کابل Tاست و این کشش در Aباعث یک لحظه MOدر مورد لوال در Oمی شود MO ∕ T .به
عنوان تابعی از زاویه ارتفاع درب 𝜃 در محدوده 0 ≤ θ ≤ 90°درجه و به حداقل و حداکثر مقادیر توجه کنید .اهمیت
فیزیکی این نسبت چیست؟
راه حل ما با ساختن تصویری شروع می کنیم که نیروی کششی Tرا مستقیماً روی در عمل می کند ،که در موقعیت
زاویه ای دلخواه نشان داده شده است .باید واضح باشد که جهت Tبا تغییر varyمتفاوت خواهد بود .برای مقابله با این
تنوع ،بردار واحد nABمی نویسیم که Tرا "هدف" می کند:
بنابراین
62
بردار کشش ما را می توان به صورت زیر نوشت
لحظه Tدر مورد نقطه ، Oبه عنوان بردار MO = rOB × T ،است ،جایی که rOB = 0.4jمتر ،یا
بزرگی MOاست
که در نمودار همراه رسم شده است .عبارت MO/Tبازوی گشتاور ( dبر حسب متر) است که از Oبه خط عمل .Tمی
رسد .حداکثر مقدار آن 0.4متر در 𝜃= 53.1درجه (در آن نقطه Tافقی است) و حداقل مقدار 0در 𝜃=90درجه (در
آن نقطه Tعمودی است) .این عبارت حتی اگر Tمتفاوت باشد معتبر است.
63
نکات مفید
.1به یاد بیاورید که هر بردار واحد را می توان به عنوان بردار تقسیم بر مقدار آن نوشت .در این حالت بردار در شمارنده
بردار موقعیت است.
.2به یاد بیاورید که هر بردار ممکن است به اندازه یک برابر بردار واحد "هدف" نوشته شود.
.3در عبارت ، M = r × Fبردار موقعیت rاز مرکز لحظه تا هر نقطه ای از خط عمل Fحرکت می کند .در اینجا rOB
راحت تر از rOAاست.
2/5زوج
لحظه ای که توسط دو نیروی مساوی ،مخالف و غیرخطی تولید می شود ،زوج نامیده می شود .زوجین دارای ویژگی
های منحصر به فرد خاصی هستند و کاربردهای مهمی در مکانیک دارند.
64
عمل دو نیروی مساوی و متضاد Fو -Fرا در فاصله dاز هم در نظر بگیرید ،همانطور که در شکل 2/10aنشان داده
شده است .این دو نیرو را نمی توان در یک نیروی واحد ترکیب کرد زیرا مجموع آنها در هر جهت صفر است .تنها اثر
آنها ایجاد تمایل به چرخش است .گشتاور ترکیبی دو نیرو در مورد یک محور معمولی برای صفحه خود و عبور از هر
نقطه مانند Oدر صفحه خود زوج Mاست .این زوج دارای قدر
وقتی از باال برای مورد نشان داده شده جهت آن خالف جهت عقربه های ساعت است .به خصوص توجه داشته باشید
که اندازه زوج مستقل از فاصله aاست که نیروها را با توجه به مرکز لحظه Oتعیین می کند .نتیجه این است که لحظه
یک زوج برای همه مراکز لحظه ای ارزش یکسانی دارد.
65
همچنین ممکن است لحظه جفت را با استفاده از جبر برداری بیان کنیم .با نماد محصول متقابل ، Eq. 2/6گشتاور
ترکیبی در مورد نقطه Oنیروهای تشکیل دهنده زوج شکل 2/10bاست
جایی که rAو rBبردارهای موقعیتی هستند که به ترتیب از نقطه Oتا نقاط دلخواه Aو Bدر خطوط عمل Fو -Fاجرا
می شوند .از آنجا که ، rA - rB = rما می توانیم Mرا به صورت بیان کنیم
در اینجا ،عبارت لحظه هیچ مرجعی برای مرکز لحظه Oندارد و بنابراین ،برای همه مراکز لحظه ای یکسان است.
بنابراین ،ما ممکن است Mرا با یک بردار آزاد نشان دهیم ،همانطور که در شکل 2/10cنشان داده شده است ،جایی
که جهت Mدر سطح زوج طبیعی است و حس Mبا قاعده سمت راست ایجاد می شود.
از آنجا که بردار زوج Mهمیشه عمود بر صفحه نیروهای تشکیل دهنده زوج است ،در تجزیه و تحلیل دو بعدی می
توانیم حس بردار زوج را در جهت عقربه های ساعت یا خالف جهت عقربه های ساعت با یکی از قراردادهای نشان داده
شده در شکل 2/10dنشان دهیم .بعداً ،وقتی با بردارهای زن و شوهر در مسائل سه بعدی برخورد می کنیم ،از نماد
بردار برای نشان دادن آنها استفاده کامل می کنیم و ریاضیات به طور خودکار حس آنها را محاسبه می کند.
تغییر مقادیر Fو dتا زمانی که محصول Fdیکسان باشد ،یک زوج معین را تغییر نمی دهد .به همین ترتیب ،اگر
نیروها در یک سطح متفاوت اما موازی عمل کنند ،یک زوج تحت تأثیر قرار نمی گیرند .شکل 2/11چهار پیکربندی
متفاوت یک زوج .M
66
سیستم های زوج نیرو
تأثیر نیرویی که بر جسم وارد می شود تمایل به فشار یا کشیدن بدن در جهت نیرو و چرخاندن بدن در مورد هر محور
ثابت است که خط نیرو را قطع نمی کند .ما می توانیم این اثر دوگانه را به آسانی با جایگزینی نیروی داده شده با یک
نیروی موازی برابر و یک زوج برای جبران تغییر در لحظه نیرو نشان دهیم.
جایگزینی نیرو با نیرو و زوج در شکل 2/12نشان داده شده است ،جایی که نیروی داده شده Fدر نقطه Aبا نیروی
مساوی Fدر نقطه Bو زوج خالف جهت عقربه های ساعت M = Fdجایگزین می شود .انتقال در تصویر میانی
مشاهده می شود ،جایی که نیروهای مساوی و متضاد Fو -Fدر نقطه Bبدون ایجاد هیچگونه تأثیر خارجی خالص بر
بدن اضافه می شوند .اکنون می بینیم که نیروی اولیه در Aو نیروی مساوی و مخالف در ، Bزوج M = Fdرا تشکیل
می دهند ،که برای نمونه انتخاب شده خالف جهت عقربه های ساعت است ،همانطور که در قسمت سمت راست تصویر
نشان داده شده است .بنابراین ،ما نیروی اولیه را در Aبا همان نیرویی که در نقطه Bو یک جفت متفاوت عمل می کند
جایگزین کرده ایم ،بدون این که تأثیرات خارجی نیروی اولیه بر بدن را تغییر دهیم .ترکیب نیرو و زوج در قسمت راست
شکل 2/12به عنوان یک سیستم زوج نیرو نامیده می شود.
با معکوس کردن این فرایند ،می توانیم یک زوج معین و نیرویی را که در صفحه زوج قرار دارد (عادی بردار زوج) ترکیب
کرده و یک نیروی واحد و معادل تولید کنیم .جایگزینی نیرو توسط سیستم معادل زوج نیرو و روش معکوس ،کاربردهای
زیادی در مکانیک دارد و باید بر آنها مسلط شد.
عضو سازه ای سفت و سخت تحت یک زوج متشکل از دو نیروی 100-Nقرار می گیرد .این زوج را با یک زوج معادل
متشکل از دو نیروی Pو -Pکه هر کدام دارای قدر 400Nهستند تعیین کنید .زاویه مناسب را تعیین کنید.
راه حل وقتی سطح نیروها از باال مشاهده می شود و مقدار آن برابر است ،خالف جهت عقربه های ساعت است
نیروهای Pو -Pیک زوج خالف جهت عقربه های ساعت تولید می کنند
67
برابر کردن دو عبارت می دهد
نکته مفید
68
.1از آنجا که دو زوج مساوی بردارهای آزاد موازی هستند ،تنها ابعادی که مربوط می شود آنهایی هستند که فاصله
عمود بین نیروهای زوج ها را نشان می دهند.
نیروی افقی 80پوندی که روی اهرم وارد می شود را با یک سیستم معادل متشکل از نیرو در Oو یک جفت جایگزین
کنید.
ما دو نیروی مساوی و مخالف 80پوند را در Oاعمال می کنیم و زوج خالف جهت عقربه های ساعت را راه حل
شناسایی می کنیم
بنابراین ،نیروی اولیه معادل نیروی 80پوند در Oو 624پوند در اینچ است .همانطور که در سوم از سه شکل معادل
نشان داده شده است.
نکته مفید
.1معکوس این مشکل اغلب مشاهده می شود ،یعنی جایگزینی نیرو و زوج با نیروی واحد .حرکت برعکس همان
جایگزینی دو نیرو با زوج است که یکی از آنها برابر و مقابل نیروی 80پوند در Oاست .بازوی لحظه ای نیروی دوم M
69
M∕ F = 624∕80 = 7.79در اینچ خواهد بود ، .که 9درجه 60درجه است ،بنابراین خط عمل نیروی واحد منفرد
80پوند را تعیین می کند.
2/6نتایج
خواص نیرو ،لحظه و زوج در چهار مقاله قبلی توسعه داده شد .اکنون ما آماده توصیف عملکرد حاصل از یک گروه یا
سیستم نیروها هستیم .بیشتر مشکالت مکانیک با سیستم نیروها سروکار دارد و معموالً برای توصیف عملکرد آن الزم
است سیستم را به ساده ترین شکل خود کاهش دهیم .نتیجه یک سیستم نیروها ساده ترین ترکیب نیرو است که می
تواند نیروهای اصلی را بدون تغییر تأثیر خارجی بر جسم سفت و سختی که نیروها به آن وارد می شوند ،جایگزین کند.
تعادل جسمی شرایطی است که در آن تمام نیروهای وارد بر بدن صفر است .این وضعیت در استاتیک مورد مطالعه قرار
می گیرد .وقتی نتیجه تمام نیروهای وارد بر جسم صفر نباشد ،شتاب جسم با برابر شدن نیروی حاصل از حاصلضرب
جرم و شتاب جسم بدست می آید .این وضعیت در دینامیک مورد مطالعه قرار می گیرد .بنابراین ،تعیین نتایج برای هر
دو استاتیک و دینامیک اساسی است.
رایج ترین نوع سیستم نیرو زمانی رخ می دهد که نیروها همه در یک صفحه واحد عمل می کنند ،مثالً صفحه ، x-y
همانطور که توسط سیستم سه نیرو F2،F1و F3در شکل 2/13aنشان داده شده است .مقدار و جهت نیروی حاصله
70
Rرا با تشکیل چند ضلعی نیرویی که در قسمت bشکل نشان داده شده است ،بدست می آوریم ،جایی که نیروها به
ترتیب به دنباله اضافه می شوند .بنابراین ،برای هر نظامی از نیروهای همسطح ممکن است بنویسیم
از لحاظ گرافیکی ،خط صحیح عمل Rرا می توان با حفظ خطوط صحیح عملکرد نیروها و افزودن آنها توسط قانون
متوازی االضالع به دست آورد .ما این را در قسمتی از تصویر مربوط به سه نیرو مشاهده می کنیم که در آن مجموع R1
F2و F3به F1اضافه می شود تا Rبه دست آید .اصل انتقال در این فرایند استفاده شده است.
روش جبری
ما می توانیم از جبر برای بدست آوردن نیروی حاصله و خط عمل آن به شرح زیر استفاده کنیم:
.1یک نقطه مرجع مناسب انتخاب کنید و همه نیروها را به آن نقطه منتقل کنید .این فرایند برای یک سیستم سه نیرویی
در شکل نشان داده شده است 2/14a,b .جایی که M2،M1و M3زوج هایی هستند که در نتیجه انتقال نیروهای
F2،F1و F3از خطوط اصلی اصلی مربوطه به خطوط عمل از طریق نقطه Oایجاد می شوند.
.2همه نیروها را در Oبرای ایجاد نیروی Rاضافه کنید و همه زوج ها را برای تشکیل MOزوج حاصل اضافه کنید .ما
در حال حاضر سیستم نیرو -زوج واحد را داریم ،همانطور که در شکل 2/14cنشان داده شده است.
.3در شکل ، 2/14dخط عمل Rرا پیدا کنید و Rرا ملزم به داشتن یک لحظه MOدر نقطه Oکنید .توجه داشته
باشید که سیستم های نیرو در شکلها 2/14aو 2/14dمعادل هستند و این ) Σ (Fdدر شکل 2/14aبرابر با Rdدر
شکل 2/14dاست.
71
اصل لحظه ها
دو اولین معادله 2/10یک سیستم معین از نیروها را به یک سیستم زوج نیرو در نقطه ای دلخواه اما مناسب Oکاهش
می دهد .آخرین معادله فاصله dرا از نقطه Oتا خط عمل Rمشخص می کند و بیان می کند که لحظه نتیجه نیرو در
مورد هر نقطه Oبرابر است با مجموع لحظه های نیروهای اصلی سیستم در یک نقطه .این امر قضیه واریگنون را در
مورد سیستم های نیروی غیر همزمان گسترش می دهد .ما این فرمت را اصل لحظات می نامیم.
72
برای یک سیستم همزمان نیروها که خطوط عمل همه نیروها از یک نقطه مشترک Oعبور می کنند ،مجموع لحظه
ΣMOدر مورد آن نقطه صفر است .بنابراین ،خط عمل R = ΣFحاصل ،که توسط اولین معادله تعیین می شود10/2 .
،از نقطه Oعبور می کند .برای یک سیستم نیروی موازی ،یک محور مختصات را در جهت نیروها انتخاب کنید .اگر
نیروی حاصله Rبرای یک سیستم نیرو معین صفر باشد ،الزم نیست که نتیجه سیستم صفر باشد زیرا ممکن است نتیجه
زوج باشد .به عنوان مثال ،سه نیرو در شکل 2/15دارای نیروی نتیجه صفر هستند ،اما دارای یک زوج ساعتگرد M
= F3dهستند.
نتیجه چهار نیرو و یک زوج که روی صفحه نشان داده شده عمل می کنند را تعیین کنید.
نقطه Oبه عنوان یک نقطه مرجع مناسب برای سیستم زوج نیرو که نمایانگر سیستم داده شده است ، راه حل
انتخاب شده است.
سیستم زوج نیرو متشکل از Rو MOدر شکل aنشان داده شده است.
73
ما اکنون خط پایان عمل Rرا طوری تعیین می کنیم که Rبه تنهایی نمایانگر سیستم اصلی باشد.
بنابراین R ،ممکن است در هر نقطه از خط که زاویه 63.2درجه با محور xدارد مماس شده و در نقطه Aمماس با
دایره ای به شعاع 1.600متر با مرکز Oباشد ،همانطور که در قسمت bنشان داده شده است .شکل ما معادله = Rd
MOرا به معنای ارزش مطلق (نادیده گرفتن هرگونه عالمت )MOبه کار می بریم و اجازه می دهیم فیزیک موقعیت
،همانطور که در شکل aنشان داده شده است ،قرارگیری نهایی .Rرا تعیین کند .عمل Rمی تواند مماس در نقطه B
باشد.
Rحاصل نیز ممکن است با تعیین فاصله رهگیری bتا نقطه Cدر محور xواقع شود ،شکل cبا عمل Rxو Ryاز
طریق نقطه ، Cفقط Ryیک لحظه در مورد Oاعمال می کند تا
متناوبا ،قطع yمی تواند با توجه به این نکته حاصل شود که لحظه مربوط به Oفقط به دلیل Rxخواهد بود.
یک روش رسمی تر در تعیین خط نهایی عمل Rاستفاده از عبارت بردار است
جایی که r = xi + yjبردار موقعیتی است که از نقطه Oبه هر نقطه در خط عمل Rحرکت می کند .جایگزینی عبارات
بردار برای R،rو MOو انجام نتیجه محصول متقابل در
با تنظیم ، x = -1.792 m ،y = 0متر بدست می آوریم که با محاسبه قبلی ما برای فاصله bمطابقت دارد.
74
نکات مفید
.1ما توجه می کنیم که انتخاب نقطه Oبه عنوان مرکز لحظه هر لحظه را به دلیل دو نیرویی که از Oعبور می کنند
حذف می کند .اگر کنوانسیون عالمت عقربه های ساعت به تصویب رسیده بود MO +237 N · m ،می شد و عالمت
75
بعالوه نشان دهنده یک حس که با کنوانسیون عالمت موافق است .هر دو قرارداد عالمت ،البته ،منجر به نتیجه گیری
MOدر جهت عقربه های ساعت می شود.
.2توجه داشته باشید که رویکرد بردار اطالعات عالمت را به طور خودکار به دست می آورد ،در حالی که رویکرد مقیاس
گرایش بیشتری از نظر فیزیکی دارد .شما باید بر هر دو روش مسلط باشید.
بسیاری از مشکالت در مکانیک نیاز به تجزیه و تحلیل در سه بعد دارند و برای چنین مسائلی اغلب الزم است که نیرویی
را در سه جزء عمود بر هم تقسیم کنیم .نیروی Fکه در نقطه Oدر شکل 2/16عمل می کند دارای اجزای مستطیلی
Fz، Fy ،Fxاست ،جایی که
بردارهای واحد j،iو kبه ترتیب در جهت های - y، -xو zهستند .با استفاده از جهت کسینوس ، Fکه l = cos
m = cos 𝜃y،𝜃xو n = cos 𝜃zاست ،جایی که ، l2 + m2 + n2 = 1ممکن است نیرو را به صورت زیر
بنویسیم:
76
ما ممکن است بیان سمت راست معادله را در نظر بگیریم 2/12 .به عنوان قدر نیروی Fبرابر بردار واحد nFکه جهت F
را مشخص می کند ،یا
از Eqsروشن است 2/12 .و 2/12aکه nF = li + mj + nkاست ،که نشان می دهد اجزای مقیاس بردار واحد nF
کسینوس جهت خط عمل Fهستند.
در حل مسائل سه بعدی ،معموالً باید اجزای مقیاس y،xو zیک نیرو را پیدا کرد .در بیشتر موارد ،جهت نیرو (الف)
با دو نقطه در خط عمل نیرو یا (ب) با دو زاویه که جهت عمل را جهت می دهند ،توصیف می شود.
اگر مختصات نقاط Aو Bشکل 2/17مشخص باشد ،نیروی Fممکن است به صورت زیر نوشته شود
بنابراین اجزای مقیاس y،xو zبه ترتیب ضرایب مقیاس بردارهای واحد j،iو kهستند.
77
هندسه شکل 2/18را در نظر بگیرید .فرض می کنیم که زوایای 𝜃 و φشناخته شده هستند .ابتدا Fرا به اجزای افقی
و عمودی تقسیم کنید.
مقادیر Fy،Fxو Fzمولفه های مقیاس پذیر مورد نظر Fهستند .انتخاب جهت گیری سیستم مختصات دلخواه است ،
و راحتی در نظر گرفته می شود .با این حال ،ما باید از مجموعه محورهای راست دست در کار سه بعدی خود استفاده
کنیم تا با تعریف قانون دست راست محصول متقاطع سازگار باشد .هنگامی که ما از محور -xبه محور yاز طریق زاویه
90درجه می چرخیم ،جهت مثبت محور zدر سیستم راست دست همان جهت پیشروی یک پیچ راست گرد است که
به همان معنی چرخانده می شود .این معادل قانون دست راست است.
ما می توانیم اجزای مستطیلی یک نیرو ( Fیا هر بردار دیگر) را با کمک عملیات بردار معروف به نقطه یا محصول اسکالر
بیان کنیم (به بند 6در هنر C/7ضمیمه Cمراجعه کنید) .حاصل نقطه دو بردار Pو ، Qشکل ، 2/19aبه عنوان
حاصلضرب بزرگی آنها بر کسینوس زاویه بین آنها تعریف می شود .به صورت نوشته شده است
78
ما می توانیم این محصول را به صورت طرح عمودی 𝛼 P cosاز Pدر جهت Qضرب در ، Qیا به عنوان طرح
عمودی 𝛼 Q cosاز Qدر جهت Pضرب در Pدر هر دو صورت ،نقطه نقطه از دو بردار یک مقدار مقیاس پذیر است.
بنابراین ،به عنوان مثال ،ما می توانیم جزء مقیاس Fx = F cos 𝜃xنیروی Fرا در شکل 2/16به صورت Fx = F· i
بیان کنیم ،جایی که iواحد بردار در جهت -xاست.
به عبارت کلی تر ،اگر nواحد بردار در جهت مشخص باشد ،فرافکنی Fدر جهت ، nشکل ، 2/19bدارای مقدار Fn
= F · n.است .اگر بخواهیم فرافکنی را در جهت nبه عنوان یک مقدار بردار بیان کنیم ،آنگاه جزء اسکالر آن را که با
F · nبیان می شود ،در واحد بردار nضرب می کنیم تا Fn = (F · n) nبدست آید .ما ممکن است این را بدون ابهام
به صورت Fn = F · nnبنویسیم زیرا اصطالح nnتعریف نشده است ،بنابراین نمی توان عبارت کامل را به عنوان F
) · (nnتفسیر کرد.
اگر جهت کسینوس های nباشد 𝛽،αو ، γممکن است nرا به صورت جزء بردار مانند سایر بردارها به صورت زیر
بنویسیم:
جایی که در این مورد مقدار آن وحدت است .اگر جهت کسینوس Fنسبت به محورهای مرجع m،x-y-z lو nباشد
،آنگاه فرافکنی Fدر جهت nتبدیل می شود
زیرا
79
و
دو مجموعه معادله اخیر درست است زیرا j،iو kطول واحد دارند و عمود بر هم متقابل هستند.
اگر زاویه بین نیروی Fو جهت مشخص شده توسط واحد بردار 𝜃 ،nباشد ،از تعریف نقطه محصول ما F · n = Fn
𝜃 cos 𝜃 = F cosداریم ،جایی که |n|= n = 1بنابراین ،زاویه بین Fو nتوسط
اگر نیروی Fعمود بر خطی باشد که جهت آن توسط واحد بردار nمشخص شده باشد cos 𝜃 = 0 ،و .F · n = 0
توجه داشته باشید که این رابطه به این معنا نیست که Fیا nصفر است ،در مورد ضرب مقیاس که در آن = ))A) (B
0مستلزم این است که Aیا ( Bیا هر دو) صفر باشد.
رابطه نقطه و محصول برای بردارهای غیر متقاطع و همچنین بردارهای متقاطع اعمال می شود .بنابراین ،محصول نقطه
بردارهای غیر متقاطع Pو Qدر شکل Q 2/20برابر برآورد P′در ، Qیا 𝛼 P′Q cos 𝛼 = PQ cosاست زیرا P′
و Pیکسان هستند.
80
مشکل نمونه 2/10
همانطور که نشان داده شده است ،نیروی Fبا قدر 100نیوتون در مبدأ Oمحورهای x-y-zاعمال می شود .خط عمل
Fاز نقطه Aعبور می کند که مختصات آن 3متر 4 ،متر و 5متر است( .الف) اجزای مقیاس y،xو z Fرا تعیین کنید
( ،ب) طرح Fxyاز Fدر صفحه ، x-yو (ج) FOBطرح Fاز Fدر امتداد خط .OB
راه حل قسمت (الف) .ما با نوشتن بردار نیرو Fبه عنوان مقدار Fبرابر بردار واحد nOAشروع می کنیم.
81
اگر می خواهیم فرافکنی را به عنوان بردار بیان کنیم ،می نویسیم
نکات مفید
.1در این مثال همه اجزای مقیاس دار مثبت هستند .برای موردی که جهت کسینوس ،و در نتیجه جزء پله ای منفی
است ،آماده باشید.
82
.2محصول نقطه به طور خودکار برآورد یا مقیاس مقیاس Fرا در امتداد خط OBپیدا می کند.
2/8لحظه و زوج
در تجزیه و تحلیل دو بعدی ،اغلب مناسب است که قدر لحظه را با ضرب مقیاس با استفاده از قاعده گشتاور بازو تعیین
کنیم .اما در سه بعد ،تعیین فاصله عمود بر یک نقطه یا خط و خط عمل نیرو می تواند یک محاسبه خسته کننده باشد.
رویکرد بردار با ضرب محصول متقابل سودمند است.
لحظات در سه بعد
یک نیروی Fبا یک خط عمل مشخص بر روی یک بدن در نظر بگیرید ،شکل ، 2/12aو هر نقطه Oکه در این خط
نیست .نقطه Oو خط Fیک صفحه Aرا ایجاد می کنند .لحظه MOاز Fدرمورد یک محور از Oمعمولی به صفحه
دارای قدر MO = Fdاست ،جایی که dفاصله عمود از Oتا خط Fاست .این لحظه همچنین به عنوان لحظه Fدر
مورد نقطه Oنامیده می شود.
بردار MOنسبت به صفحه عادی است و در امتداد محور از طریق Oهدایت می شود .ما می توانیم اندازه و جهت MO
را با بردار رابطه محصول متقاطع معرفی شده در هنر توصیف کنیم( 2/4 .به بند 7در هنر مراجعه کنید C/7 .ضمیمه ج).
بردار rاز Oبه هر نقطه ای در خط عمل Fمی رود .همانطور که در هنر توضیح داده شده است ، 2/4 .محصول متقاطع
rو r × Fنوشته شده است و دارای قدر (r sin 𝛼) Fاست که همان ، Fdاندازه MOاست.
جهت و حس درست لحظه با قانون دست راست ،که قبالً در هنر توضیح داده شده است ،ایجاد می شود 2/4 .و .2/5
بنابراین ،با استفاده از rو Fبه عنوان بردارهای آزاد ناشی از ، Oشکل ، 2/21bاگر انگشتان دست راست در جهت
چرخش از rبه Fاز طریق زاویه curlخم شوند ،انگشت شست در جهت MOنشان می دهد .بنابراین ،ممکن است
لحظه Fرا در مورد محور از طریق Oبه صورت زیر بنویسیم
ترتیب r × Fبردارها باید حفظ شود زیرا F × rبردار با حس مخالف MOتولید می کند .یعنی .F × r = − MO
83
ارزیابی محصول متقاطع
عبارت متقابل محصول برای MOممکن است به صورت تعیین کننده نوشته شود
(اگر به نمایندگی تعیین کننده محصول متقاطع آشنایی ندارید به بند 7در هنر مراجعه کنید C/7 .ضمیمه ج) به تقارن و
ترتیب اصطالحات توجه کنید و توجه داشته باشید که یک سیستم مختصات راست دست باید استفاده شده .گسترش
تعیین کننده می دهد
84
برای به دست آوردن اطمینان بیشتر در رابطه بین محصول ،سه جزء لحظه نیروی در مورد یک نقطه را که از شکل
2/22بدست آمده است ،بررسی کنید .این تصویر سه جزء نیروی Fرا نشان می دهد که در نقطه Aنسبت به Oبا بردار
rواقع شده اند .مقادیر مقیاس لحظه های این نیروها در مورد محورهای مثبت - y، -xو zاز طریق Oرا می توان از
قاعده گشتاور بدست آورد و
که با شرایط مربوطه در گسترش تعیین کننده برای محصول متقابل r × Fموافق هستند.
اکنون می توانیم یک عبارت برای لحظه M𝜆 Fدر مورد هر محور 𝜆 تا Oبدست آوریم ،همانطور که در شکل 2/23
نشان داده شده است .اگر nیک بردار واحد در جهت 𝜆 باشد ،می توانیم از عبارت نقطه نقطه محصول برای جزء بردار
که در هنر توضیح داده شده استفاده کنیم 2/7 .برای به دست آوردن ، MO · nجزء MOدر جهت .این مقیاس اندازه
لحظه 𝜆 Mاز Fدر حدود است.
برای بدست آوردن عبارت بردار برای لحظه 𝜆 Mاز Fدر مورد 𝜆 ،مقدار را در واحد بردار جهت nضرب کنید تا بدست
آورید
جایی که r × Fجایگزین MOمی شود .عبارت r × F · nبه عنوان یک محصول سه پله ای شناخته می شود (به بند
8در مقاله ، C/7ضمیمه ج مراجعه کنید) .نیازی به نوشتن ندارد )r × F) · nزیرا یک محصول متقاطع را نمی توان با
بردار و مقیاس شکل داد .بنابراین ،ارتباط ) r × (F · nمعنایی نخواهد داشت.
محصول مقیاس سه گانه ممکن است با تعیین کننده نشان داده شود
85
86
قضیه واریگنون در سه بعد
در هنر 2/4 .ما قضیه واریگنون را در دو بعد معرفی کردیم .قضیه به راحتی به سه بعد گسترش می یابد .شکل 2/24
سیستمی از نیروهای همزمان .، F3، F2 ،F1به به به مجموع لحظات مربوط به Oاین نیروها برابر است
جایی که ما از قانون توزیع برای محصوالت متقابل استفاده کرده ایم .با استفاده از نماد MOبرای نشان دادن مجموع
لحظه ها در سمت چپ معادله فوق ،داریم
این معادله بیان می کند که مجموع گشتاورهای یک سیستم نیروهای همزمان در یک نقطه معادل لحظه لحظه مجموع
آنها در یک نقطه است .همانطور که در هنر ذکر شده است ، 2/4 .این اصل کاربردهای زیادی در مکانیک دارد.
87
زوج ها در سه بعد
مفهوم این زوج در هنر معرفی شد 2/5 .و به راحتی به سه بعد
گسترش می یابد .شکل 2/25دو نیروی مساوی و متضاد Fو -Fرا نشان می دهد که روی یک جسم عمل می کنند.
بردار rاز هر نقطه Bدر خط عمل -Fتا هر نقطه Aدر خط عمل Fحرکت می کند .نقاط Aو Bتوسط بردارهای
موقعیت rAو rBاز هر نقطه Oواقع شده اند .لحظه ترکیب شده از دو نیرو در مورد Oاست
با این حال ، rA - rB = r ،به طوری که همه مرجع به مرکز لحظه Oناپدید می شود ،و لحظه زوج تبدیل می شود
بنابراین ،لحظه زوج در همه نقاط یکسان است .مقدار M = Fd ،Mاست ،جایی که dفاصله عمود بین خطوط عمل
دو نیرو است ،همانطور که در هنر توضیح داده شده است2/5 .
لحظه یک زوج یک بردار آزاد است ،در حالی که لحظه یک نیرو در مورد یک نقطه (که همچنین لحظه ای در مورد یک
محور تعیین شده از طریق نقطه است) یک بردار کشویی است که جهت آن در امتداد محور از طریق نقطه است .همانطور
که در مورد دو بعد ،یک زوج تمایل به ایجاد یک چرخش خالص از بدن در مورد یک محور طبیعی با صفحه نیروهای
تشکیل دهنده زوج دارند.
بردارهای زوج از همه قوانین حاکم بر کمیت های بردار پیروی می کنند .بنابراین ،در شکل 2/26بردار زن و شوهر M1
به دلیل F1و -F1ممکن است همانطور که به بردار زن و شوهر M2نشان داده شده است به دلیل F2و -F2برای
تولید زوج Mاضافه شود ،که به نوبه خود توسط Fتولید می شود .و .-F
88
در هنر 2/5 .ما آموختیم که چگونه نیرویی را با سیستم زوج معادل نیرو جایگزین کنیم .همچنین باید بتوانید این جایگزینی
را در سه بعد انجام دهید .این روش در شکل 2/27نشان داده شده است ،جایی که نیروی Fبر روی یک جسم سفت و
سخت در نقطه Aبا نیروی برابر در نقطه Bو زوج .M = r × Fبا افزودن نیروهای مساوی و مخالف Fو -Fدر ، Bما
زوج متشکل از -Fو Fاصلی را بدست می آوریم .بنابراین ،می بینیم که بردار زوج به سادگی لحظه نیروی اولیه در
مورد نقطه ای است که نیرو در حال حرکت است .ما تأکید می کنیم که rبردار است که از Bتا هر نقطه ای در خط
عمل نیروی اولیه ای که از Aعبور می کند ،حرکت می کند.
89
سه بعدی بودن سیستم کابل بر روی پل پناهگاه لئونارد P. Zakimدر این دیدگاه مشهود است.
90
نمایی دیگر از پل زاکیم پناهگاه هیل در بوستون.
گشتاور نیروی Fرا در مورد نقطه ) O (aبا بازرسی و ( )bبا تعریف رسمی محصول متقابل MO = r × Fتعیین کنید.
(الف) از آنجا که Fموازی محور yاست F ،هیچ لحظه ای در مورد آن محور ندارد .باید واضح باشد که راه حل
بازوی گشتاور از محور xتا خط عمل c ،Fاست و لحظه Fدر محور xمنفی است .به طور مشابه ،بازوی گشتاور از محور
zتا خط عمل a،Fاست و لحظه Fدر مورد محور zمثبت است .بنابراین ما داریم
91
نکته مفید
.1مجدداً تأکید می کنیم که rاز مرکز لحظه به خط عمل Fادامه می دهد .بردار موقعیت دیگر مجاز ،اما کمتر مناسب
r = ai + bj + ckاست.
تا زمانی که کشش در کابل ABبه 2.4کیلو نیوتن برسد ،گردان محکم می شود .لحظه را در مورد نقطه Oنیروی
کابلی که روی نقطه Aعمل می کند و مقدار این لحظه را تعیین کنید.
92
نکته مفید
یک کشش Tبا قدر 10 kNبه کابل متصل به باالی Aدکل سفت و محکم شده و در زمین در Bمحکم شده است.
لحظه Mzاز Tرا در مورد محور zکه از پایه Oعبور می کند تعیین کنید.
راه حل (الف) گشتاور مورد نیاز را می توان با یافتن جزء در امتداد محور zگشتاور MOاز Tدر مورد نقطه Oبه دست
آورد .بردار MOطبیعی است بر صفحه تعریف شده توسط Tو نقطه ، Oهمانطور که در شکل همراه نشان داده شده
است .در استفاده از معادله 2/14تا ، MOبردار rهر بردار از نقطه Oتا خط عمل .Tاست .ساده ترین انتخاب بردار O
تا Aاست که به صورت r = 15j mنوشته شده است .عبارت بردار Tاست
93
مقدار Mzلحظه مورد نظر جزء مقیاس MOدر جهت zیا Mz = MO · kاست .از این رو،
عالمت منفی نشان می دهد که بردار Mzدر جهت منفی zاست .لحظه ای که به صورت بردار بیان می شود Mz = ،
-84.9k kk · kاست.
راه حل (ب)
نیروی قدر Tدر اجزای Tzو Txyدر صفحه x-yحل می شود .از آنجا که Tzموازی محور zاست ،نمی تواند لحظه
ای در مورد این محور اعمال کند .لحظه ای که Mzاست ،فقط به Txyمربوط می شود و Mz = Txydاست ،جایی
که dفاصله عمود Txyتا Oاست 3 .کسینوس زاویه بین Tو / √152 + 122 + 92 = 0.096، Txy
√152 + 122و بنابراین ،
بازوی لحظه ای برابر است با OAضرب در سینوس زاویه بین Txyو ، OAیا
راه حل (ج) جزء Txyبیشتر در اجزای آن Txو Tyحل می شود .واضح است که Tyهیچ لحظه ای در مورد محور z
از آنجا که از آن عبور می کند اعمال نمی کند ،به طوری که لحظه مورد نیاز فقط به دلیل Txاست .جهت کسینوس T
94
نسبت به محور 12/√92 + 122 + 152 = 0.566, xاست به طوری که .Tx = 10(0.566) = 5.66 kNبدین
ترتیب،
نکات مفید
.1ما همچنین می توانیم از بردار Oتا Bبرای rاستفاده کنیم و نتیجه مشابهی را بدست آوریم ،اما استفاده از بردار
OAساده تر است.
.2همیشه همراه است که عملیات بردار خود را با طرح بردارها همراه کنید تا تصویری واضح از هندسه مسئله به دست
آورید.
95
مشکل نمونه 2/14
اندازه و جهت زوج Mرا تعیین کنید که جایگزین دو زوج داده شده می شود و همچنان یک اثر خارجی مشابه را روی
بلوک ایجاد می کند .دو نیروی Fو -Fرا که در دو روی بلوک موازی با صفحه y-zاعمال شده اند ،مشخص کنید ،
که ممکن است جایگزین چهار نیروی داده شده شود .نیروهای N-30موازی با صفحه y-zعمل می کنند.
راه حل زوج به دلیل نیروهای 30-Nدارای قدر M1 = 30 (0.06) = 1.80 N · mهستند .جهت M1طبیعی
است برای هواپیمایی که توسط دو نیرو تعیین شده است ،و حسی که در تصویر نشان داده شده است با کنوانسیون دست
راست ایجاد می شود .زوج به دلیل نیروهای N-25دارای اندازه M2 = 25 (0.10) = 2.50 N · mبا جهت و حس
نشان داده شده در همان تصویر هستند .دو بردار زن و شوهر با هم ترکیب می شوند و اجزاء را می دهند
96
نیروهای Fو -Fدر صفحه ای معمولی با زوج Mقرار دارند و بازوی لحظه ای آنها از سمت راست 100میلی متر است.
بنابراین ،هر نیرویی دارای قدر است
و جهت 𝜃 = 44.3درجه.
97
نکته مفید
.1به خاطر داشته باشید که بردارهای زوج بردارهای آزاد هستند و بنابراین هیچ خط عملی منحصر به فردی ندارند.
نیروی 40پوند در Aبه دسته اهرم کنترل که به شفت ثابت OBمتصل است اعمال می شود .در تعیین تأثیر نیرو بر
محور در مقطع عرضی مانند در ، Oممکن است نیرو را با نیرویی معادل در Oو یک زوج جایگزین کنیم .این زوج را به
عنوان بردار Mتوصیف کنید.
راه حل زوج ممکن است در نماد بردار به صورت ، M = r × Fجایی که r= OA=8j+5kو F=-40i lbبیان می
شود ،بدین ترتیب،
متناوباً می بینیم که انتقال نیروی 40پوند از طریق فاصله 𝑑 = √52 + 82به داخل به موقعیت موازی از طریق O
مستلزم افزودن یک زوج Mاست که قدر آنها برابر است
بردار زوج عمود بر صفحه ای است که نیرو در آن جابجا می شود و حس آن از لحظه نیروی داده شده در مورد Oاست.
جهت Mدر صفحه y-zتوسط
98
2/9نتایج
در هنر 2/6 .ما نتیجه را به عنوان ساده ترین ترکیب نیرو تعریف کردیم که می تواند یک سیستم از نیروها را جایگزین
کند بدون اینکه تأثیر خارجی را بر بدن سفت و سختی که نیروها بر آن عمل می کنند تغییر دهد .ما اندازه و جهت نیروی
حاصله برای سیستم نیروی دو بعدی را با جمع بردار نیروها ،معادله ،پیدا کردیم ، 2/9 .و ما خط اعمال نیروی حاصله را
با اعمال اصل لحظات ،معادل قرار دادیم 2/10 .همین اصول را می توان در سه بعد گسترش داد.
99
یکی از دو پل Golden Jubileeدر لندن ،انگلستان ،مجاور پل هانگرفورد .کابل های این پل یک سیستم سه
بعدی از نیروهای متمرکز بر روی هر برج پل اعمال می کند.
در مقاله قبلی نشان دادیم که با افزودن یک زوج مربوطه می توان نیرویی را به موقعیت موازی منتقل کرد .بنابراین ،
برای سیستم نیروهای . F3، F2 ،F1به به در شکل 2/28aروی یک جسم سفت و سخت عمل می کنیم ،ممکن است
هر یک از آنها را به نوبه خود به نقطه دلخواه Oمنتقل کنیم ،به شرط اینکه برای هر نیروی منتقل شده یک زوج معرفی
کنیم .بنابراین ،برای مثال ،ممکن است نیروی F1را به Oمنتقل کنیم ،به شرطی که زوج M1 = r1 × F1را معرفی
کنیم ،جایی که r1یک بردار از Oبه هر نقطه در خط عمل F1است .وقتی همه نیروها به این ترتیب به Oمنتقل می
شوند ،ما یک سیستم نیروهای همزمان در Oو یک سیستم بردارهای زوج داریم ،همانطور که در قسمت bشکل نشان
داده شده است .سپس نیروهای همزمان می توانند به صورت بردار برای تولید نیروی Rاضافه شوند ،و زوج ها نیز ممکن
است برای تولید یک زوج نتیجه ، Mشکل 2/28cاضافه شوند .بنابراین ،سیستم نیروی کلی به
بردارهای زوج از طریق نقطه Oنشان داده می شوند ،اما چون بردارهای آزاد هستند ،ممکن است در هر موقعیت موازی
نشان داده شوند .بزرگی نتایج و اجزای آنها است
100
نقطه Oکه به عنوان نقطه همزمانی نیروها انتخاب شده است دلخواه است و اندازه و جهت Mبه نقطه خاص Oانتخاب
شده بستگی دارد .با این حال ،اندازه و جهت Rبدون توجه به نقطه ای که انتخاب می شود ،یکسان است.
به طور کلی ،هر نظامی از نیروها ممکن است با نیروی حاصله Rو زوج حاصله .Mجایگزین شوند .در دینامیک ،ما
معموالً مرکز جرم را به عنوان نقطه مرجع انتخاب می کنیم .تغییر حرکت خطی بدن توسط نیروی حاصله و تغییر حرکت
زاویه ای بدن توسط زوج حاصله تعیین می شود .در حالت ایستا ،بدن در تعادل کامل است وقتی نیروی حاصله Rصفر
و زوج حاصله Mنیز صفر است .بنابراین ،تعیین نتایج هم در استاتیک و هم در دینامیک ضروری است.
نیروهای همزمان
هنگامی که نیروها در نقطه ای همزمان هستند ،فقط اولین معادالت 2/20 .باید استفاده شود زیرا هیچ لحظه ای در مورد
نقطه همزمان وجود ندارد.
نیروهای موازی
برای یک سیستم نیروهای موازی که همه در یک صفحه نیستند ،مقدار نیروی حاصل از موازی Rبه سادگی مقدار
مجموع جبری نیروهای داده شده است .موقعیت خط عمل آن از اصل لحظات با نیاز به r × R = MOبدست می آید.
101
در اینجا rیک بردار موقعیت است که از نقطه مرجع نیرو -زوج Oبه خط نهایی عمل Rگسترش می یابد ،و MO
مجموع لحظات نیروهای فردی در مورد Oاست .برای نمونه موازی به مسئله شماره 2/17مراجعه کنید.
نیروهای همسطح.
آچار نتیجه.
هنگامی که بردار زوج حاصل Mموازی با نیروی حاصله Rاست ،همانطور که در شکل 2/29نشان داده شده است ،
نتیجه را آچار می نامند .بر اساس تعریف ،آچار اگر بردارهای زوج و نیرو در یک جهت باشند و اگر در جهت مخالف باشند
منفی است .یک مثال رایج از آچار مثبت با استفاده از پیچ گوشتی برای چرخاندن پیچ راست دست یافت می شود .هر
سیستم نیروی کلی ممکن است با آچار اعمال شده در امتداد یک خط عمل منحصر به فرد نشان داده شود .این کاهش
در شکل 2/30نشان داده شده است ،جایی که قسمتی از تصویر ،برای سیستم نیروی کلی ،نیروی حاصل از Rرا در
نقطه ای Oو زوج نتیجه متناظر .Mنشان می دهد ،گرچه Mیک بردار آزاد است ،اما برای راحتی ما آن را به عنوان
عمل از طریق Oنشان می دهیم.
در بخش bاز تصویر M ،در اجزای M1در راستای Rو M2نرمال به Rحل می شود .در قسمت cاز تصویر ،زوج
M2با معادل دو نیروی Rو R−که با فاصله از یکدیگر جدا شده اند جایگزین می شود d = M2 ∕ R .با استفاده از -
Rدر Oبرای لغو Rاصلی قسمت dاز تصویر بنابراین ،نتایج سیستم اصلی نیروی اصلی به یک آچار (در این تصویر
مثبت) تبدیل شده است و محور منحصر به فرد آن با موقعیت جدید Rمشخص شده است.
102
از شکل 2/30می بینیم که محور نتیجه آچار در یک صفحه از طریق Oمعمولی به صفحه ای که توسط Rو .Mتعریف
شده است قرار دارد .آچار ساده ترین شکلی است که ممکن است نتیجه یک سیستم نیروی کلی در آن بیان شود .با این
حال ،این شکل حاصل ،کاربرد محدودی دارد ،زیرا معموالً راحت تر به عنوان نقطه مرجع از نقطه ای Oمانند مرکز
جرم بدن یا منبع مناسب دیگر مختصات در محور آچار استفاده نمی شود.
نتیجه سیستم نیرو و زوج را که روی جامد مستطیلی عمل می کند ،تعیین کنید.
راه حل ما نقطه Oرا به عنوان یک نقطه مرجع مناسب برای مرحله اولیه کاهش نیروهای داده شده به یک سیستم
زوج نیرو انتخاب می کنیم .نیروی حاصله این است
بنابراین ،نتیجه متشکل از یک زن و شوهر است ،که البته ممکن است در هر نقطه از بدن یا بدن کشیده اعمال شود.
103
نکات مفید
1از آنجا که مجموع نیرو صفر است ،نتیجه می گیریم که نتیجه ،در صورت وجود ،باید زوج باشد 2 .گشتاورهای مرتبط
با جفت نیروها به راحتی با استفاده از قانون M = Fdو تعیین جهت واحد بردار با بازرسی بدست می آید .در بسیاری از
مسائل سه بعدی ،این ممکن است ساده تر از روش M = r × Fباشد.
نتیجه سیستم نیروهای موازی که بر روی صفحه عمل می کنند را تعیین کنید .با رویکرد بردار حل کنید.
راه حل انتقال همه نیروها به نقطه Oمنجر به سیستم زوج نیرو می شود
قرارگیری Rبه گونه ای که به تنهایی نمایانگر سیستم زوج نیرو فوق باشد ،بر اساس اصل لحظه ها به شکل بردار تعیین
می شود
104
از معادله یک بردار می توانیم دو معادله مقیاس را بدست آوریم
بنابراین x = .0.357 m ،و z = 0.250 mمختصاتی هستند که خط عمل Rباید از آنها عبور کند .البته مقدار y
ممکن است هر مقدار باشد ،همانطور که توسط اصل قابلیت انتقال مجاز است .بنابراین ،همانطور که انتظار می رفت ،
متغیر yاز تحلیل بردار فوق خارج می شود.
نکته مفید
.1شما همچنین باید یک راه حل مقیاس پذیر برای این مشکل انجام دهید.
105
مشکل نمونه 2/18
دو نیرو و آچار منفی را با یک نیروی Rاعمال شده در Aو زوج مربوطه Mجایگزین کنید.
لحظه نیروی 600-Nدر مورد Aبا بررسی اجزای -xو zآن نوشته می شود ،که این امر را می دهد
لحظه نیروی 700-Nدر مورد Aبه راحتی از گشتاورهای اجزای -xو zنیرو بدست می آید .نتیجه می شود
106
بنابراین ،زوج حاصله در جمع عبارات - j،-iو kچهار چهار Mهستند
نکات مفید
.1پیشنهاد :نتایج متقابل محصول را با ارزیابی لحظه های مربوط به Aاز اجزای نیروی 500-Nبه طور مستقیم از طرح
بررسی کنید.
.2برای نیروهای 600-Nو -700Nآسان تر است که اجزای لحظه های خود را در مورد جهت مختصات از طریق A
با بازرسی از تصویر بدست آوریم تا ایجاد روابط بین محصوالت.
.3بردار زوج 25-N · mآچار در جهت مخالف نیروی 500-Nقرار دارد و ما باید آن را به اجزای - y،-xو -zآن
اضافه کنیم تا به زوج دیگر اضافه شود.
107
.4اگرچه بردار زوج حاصل Mدر طرح نتایج حاصل از طریق Aنشان داده می شود ،ما تشخیص می دهیم که یک
بردار زن و شوهر یک بردار آزاد است و بنابراین هیچ خط عملی مشخصی ندارد.
نتیجه آچار سه نیرویی که بر روی براکت وارد می شوند را تعیین کنید .مختصات نقطه Pرا در صفحه x-yمحاسبه کنید
که نیروی حاصل از آچار از طریق آن عمل می کند .همچنین مقدار زوج Mآچار را پیدا کنید.
راه حل جهت کسینوس جهت زوج Mآچار باید با نیروی حاصل از Rیکسان باشد ،با فرض مثبت بودن آچار .نیروی
حاصله این است
گشتاور زوج آچار باید برابر مجموع گشتاور نیروهای داده شده در مورد نقطه Pباشد که Rاز آن عبور می کند .لحظات
مربوط به Pسه نیرو هستند
و کل لحظه است
108
ما می بینیم که Mمنفی بود ،به این معنی که بردار زن و شوهر در جهت مخالف Rنشان می دهد ،که آچار را منفی
می کند.
نکته مفید
1ما در ابتدا فرض می کنیم که آچار مثبت است .اگر Mمنفی شود ،جهت بردار زوج برعکس نیروی حاصل است.
2/10مرور فصل
در فصل 2ویژگیهای نیروها ،لحظات و زوجین و روشهای صحیح برای نمایش آثار آنها را مشخص کرده ایم .تسلط بر
این مطالب برای مطالعه تعادل در فصل های بعدی ضروری است .عدم استفاده صحیح از رویه های فصل 2یکی از
دالیل رایج خطاها در بکارگیری اصول تعادل است .هنگام بروز مشکالت ،باید به این فصل مراجعه کنید تا مطمئن شوید
که نیروها ،لحظات و زوجین به درستی نشان داده شده اند.
109
نیروها
نیاز مکرر به نشان دادن نیروها به عنوان بردارها ،حل یک نیروی واحد در اجزاء در جهت های دلخواه و ترکیب دو یا
چند نیروی همزمان در یک نیروی معادل معادل وجود دارد .به طور خاص ،شما باید بتوانید:
.1یک بردار نیروی معین را در اجزای آن در امتداد جهتهای معین حل کرده و بردار را بر حسب بردارهای واحد در امتداد
مجموعه ای از محورها بیان کنید.
.2وقتی قدرتی را به عنوان بردار و اطالعاتی در مورد خط عمل آن بیان کردید ،آن را بیان کنید .این اطالعات ممکن
است به صورت دو نقطه در امتداد خط عمل یا زاویه هایی باشد که خط عمل را جهت می دهند.
.3از محاسبه نقطه برای برآورد یک بردار بر روی یک خط مشخص و زاویه بین دو بردار استفاده کنید.
لحظات
گرایش یک نیرو برای چرخاندن یک جسم به دور یک محور با یک لحظه (یا گشتاور) ،که یک مقدار بردار است ،
توصیف می شود .ما مشاهده کرده ایم که یافتن لحظه یک نیرو اغلب با ترکیب لحظات اجزای نیرو تسهیل می شود.
هنگام کار با بردارهای لحظه ای باید بتوانید:
.2از بردار متقاطع بردار برای محاسبه بردار لحظه بر حسب بردار نیرو و بردار موقعیت که خط عمل نیرو را تعیین می
کند ،استفاده کنید.
.3از قضیه واریگنون برای ساده سازی محاسبه گشتاورها ،به دو صورت مقیاس دار و بردار استفاده کنید.
-4از محصول سه پله ای برای محاسبه گشتاور بردار نیرو در مورد یک محور معین از طریق یک نقطه مشخص استفاده
کنید.
زوج ها
یک زوج لحظه ای ترکیبی از دو نیروی برابر ،مخالف و غیرخطی است .اثر منحصر به فرد یک زوج این است که بدون
در نظر گرفتن محل نیروها ،یک چرخش یا چرخش خالص ایجاد کند .زوج در جایگزینی نیرویی که در نقطه ای با
سیستم نیرو -زوج در نقطه ای متفاوت عمل می کند مفید است .برای حل مشکالت مربوط به زوجین باید بتوانید:
.1لحظه زوج را با توجه به نیروهای زوج و فاصله جدایی آنها یا بردارهای موقعیتی که خطوط عمل آنها را تعیین می کند
،محاسبه کنید.
.2یک نیروی معین را با یک سیستم معادل نیرو -زوج جایگزین کنید و بالعکس.
110
نتایج
ما می توانیم یک سیستم دلخواه از نیروها و زوج ها را به یک نیروی واحد ناشی از اعمال شده در یک نقطه دلخواه و
یک زوج نتیجه متناظر تقلیل دهیم .ما می توانیم این نیرو و زوج را در یک آچار ترکیب کنیم تا یک نیروی واحد را در
امتداد یک خط عمل منحصر به فرد ،همراه با یک بردار زوج موازی به دست آوریم .برای حل مشکالت مربوط به نتیجه
،باید بتوانید:
. 1اندازه ،جهت ،و خط عمل حاصل از یک سیستم نیروهای همسطح را محاسبه کنید ،در صورتی که آن نیرو یک
نیرو باشد .در غیر این صورت ،لحظه زوج حاصله را محاسبه کنید.
-2اصل گشتاورها را برای ساده سازی محاسبه گشتاور سیستم نیروهای همسطح در مورد یک نقطه معین اعمال کنید.
.3یک سیستم نیروی عمومی معین را با آچار در امتداد یک خط عمل خاص جایگزین کنید.
تعادل
هنگام مطالعه تعادل در فصل های بعدی ،از مفاهیم و روش های قبلی استفاده خواهید کرد .اجازه دهید مفهوم تعادل را
خالصه کنیم:
.1هنگامی که نیروی حاصله بر یک جسم صفر باشد ( ، )ΣF = 0بدن در تعادل ترجمه ای قرار دارد .این بدان معناست
که مرکز جرم آن یا در حالت استراحت است یا در یک خط مستقیم با سرعت ثابت حرکت می کند.
.2عالوه بر این ،اگر زوج حاصله صفر باشد ( ، )ΣM = 0بدن در تعادل چرخشی است ،یا حرکتی ندارد و یا با سرعت
زاویه ای ثابت می چرخد.
111
فصل 3تعادل
فصل بندی کلی
3/1مقدمه
3/3شرایط تعادل
3/4شرایط تعادل
3/5مرور فصل
1/3مقدمه
استاتیک در درجه اول به توصیف شرایط نیروی الزم و کافی برای حفظ تعادل سازه های مهندسی می پردازد .بنابراین ،
این فصل در مورد تعادل ،مهمترین بخش استاتیک را تشکیل می دهد و روشهای توسعه یافته در اینجا مبنایی برای حل
مسائل در استاتیک و دینامیک است .ما از مفاهیم توسعه یافته در فصل 2که شامل نیروها ،لحظات ،زوجین و نتایج
حاصله است ،به طور مستمر استفاده می کنیم و اصول تعادل را اعمال می کنیم.
هنگامی که جسمی در تعادل است ،نتیجه تمام نیروهای وارد بر آن صفر است.
بنابراین ،نیروی حاصله Rو زوج حاصله Mهر دو صفر هستند و ما معادالت تعادل را داریم
112
همه اجسام فیزیکی سه بعدی هستند ،اما زمانی می توانیم بسیاری از آنها را دو بعدی تلقی کنیم که نیروهایی که تحت
تأثیر آنها قرار می گیرند در یک صفحه واحد عمل کرده یا بر روی یک صفحه منفجر شوند .وقتی این ساده سازی امکان
پذیر نیست ،باید مشکل را سه بعدی تلقی کرد .ما آرایش به کار رفته در فصل 2را دنبال می کنیم و در بخش Aتعادل
اجسامی را که تحت سیستم های نیرویی دو بعدی قرار گرفته اند و در قسمت Bتعادل اجسامی را که تحت سیستم های
نیرویی سه بعدی قرار می گیرند ،بحث می کنیم.
یک سیستم مکانیکی به عنوان یک بدن یا گروهی از اجسام تعریف شده است که از نظر مفهومی می توانند از همه
اجسام دیگر جدا شوند .یک سیستم ممکن است یک بدن واحد یا ترکیبی از اجسام متصل باشد .اجسام ممکن است سفت
و غیر خشک باشند .این سیستم همچنین ممکن است یک جرم مایع قابل تشخیص ،مایع یا گاز ،یا ترکیبی از مایعات
و جامدات باشد .در استاتیک ما عمدتاً نیروهایی را که بر روی اجسام سفت در حالت استراحت عمل می کنند ،مطالعه
می کنیم ،اگرچه ما نیروهای تعادل را که بر روی مایعات عمل می کنند نیز مطالعه می کنیم.
هنگامی که تصمیم می گیریم کدام بدن یا ترکیب بدن ها را تجزیه و تحلیل کنیم ،سپس این بدن یا ترکیب را به عنوان
یک بدن منفرد از همه اجسام اطراف در نظر می گیریم .این جداسازی با استفاده از نمودار بدن آزاد انجام می شود ،که
نمایشی نمودار از سیستم جدا شده است که به عنوان یک بدن واحد رفتار می شود .این نمودار تمام نیروهای وارد شده
به سیستم را در اثر تماس مکانیکی با اجسام دیگر نشان می دهد که تصور می شود حذف شده اند .اگر نیروهای بدن
قابل توجهی مانند جاذبه گرانشی یا مغناطیسی وجود داشته باشد ،این نیروها نیز باید در نمودار بدن آزاد سیستم جدا شده
نشان داده شوند .فقط پس از ترسیم دقیق چنین نمودارهایی باید معادالت تعادل را نوشت .به دلیل اهمیت بحرانی آن ،
در اینجا تأکید می کنیم که نمودار بدن آزاد مهمترین مرحله واحد در حل مسائل مکانیک است.
قبل از تالش برای ترسیم نمودار جسم آزاد ،باید ویژگی های اساسی نیرو را به خاطر بیاوریم .این ویژگیها در هنر شرح
داده شده است ، 2/2 .با توجه اولیه بر خواص بردار نیرو .نیروها را می توان با تماس فیزیکی مستقیم یا با عمل از راه دور
اعمال کرد .نیروها می توانند داخلی یا خارجی سیستم مورد بررسی باشند .اعمال نیرو با نیروی واکنشی همراه است و
نیروهای اعمال شده و واکنشی ممکن است متمرکز یا توزیع شده باشند .اصل قابلیت انتقال اجازه می دهد تا نیروی را
به عنوان یک بردار کشویی تا آنجا که مربوط به اثرات خارجی آن بر یک جسم سفت است ،در نظر بگیریم.
اکنون از این ویژگی های نیرو برای توسعه مدل های مفهومی سیستم های مکانیکی جدا شده استفاده خواهیم کرد .این
مدلها ما را قادر می سازد تا معادالت مناسب تعادل را بنویسیم ،که سپس قابل تجزیه و تحلیل است.
113
مدل سازی عملکرد نیروها
شکل 3/1انواع متداول اعمال نیرو بر روی سیستم های مکانیکی برای تجزیه و تحلیل را در دو بعد نشان می دهد .هر
مثال نیروی وارد شده به بدن را برای جدا شدن نشان می دهد ،توسط بدن که باید برداشته شود .قانون سوم نیوتن ،که
به وجود یک واکنش مساوی و متضاد در هر عمل اشاره می کند ،باید با دقت رعایت شود.
نیروی وارد شده به بدن مورد نظر توسط یک عضو تماس دهنده یا پشتیبان همیشه به این معناست که با حرکت بدن
جدا شده که در صورت برداشته شدن بدن تماس دهنده یا نگهدارنده رخ می دهد ،مخالفت کند.
در شکل ، 3/1مثال 1عملکرد یک کابل قابل انعطاف ،کمربند ،طناب یا زنجیر را روی بدنه ای که به آن وصل شده
است نشان می دهد .طناب یا کابل به دلیل انعطاف پذیری خود قادر به مقاومت در برابر خمش ،برش یا فشرده سازی
نیست و بنابراین فقط یک نیروی کششی را در جهت مماس با کابل در نقطه اتصال خود اعمال می کند .نیروی وارد شده
توسط کابل به بدنه ای که به آن متصل است همیشه از بدن دور است .هنگامی که کشش Tدر مقایسه با وزن کابل
بزرگ است ،ممکن است فرض کنیم که کابل یک خط مستقیم را تشکیل می دهد .وقتی وزن کابل در مقایسه با کشش
آن ناچیز نباشد ،افتادگی کابل اهمیت پیدا می کند و کشش کابل جهت و طول آن را تغییر می دهد.
هنگامی که سطوح صاف دو جسم در تماس هستند ،مانند مثال ، 2نیرویی که یکی از طرف دیگر وارد می کند در حالت
مماس با سطوح طبیعی است و فشاری است .اگرچه هیچ سطح واقعی کامالً صاف نیست ،اما می توان فرض کرد که
این امر برای موارد عملی در بسیاری از موارد چنین است.
هنگامی که سطوح جفت شدن اجسام تماس با یکدیگر خشن هستند ،مانند مثال ، 3نیروی تماس لزوماً مماس سطوح
طبیعی نیست ،اما ممکن است به یک جزء مماسی یا اصطکاک Fو یک جزء عادی Nتبدیل شود.
114
115
مثال 4تعدادی از اشکال پشتیبانی مکانیکی را نشان می دهد که به طور موثر نیروهای اصطکاک مماسی را از بین می
برد .در این موارد واکنش خالص نسبت به سطح نگهدارنده طبیعی است.
مثال 5عملکرد یک راهنمای صاف را روی بدنه ای که پشتیبانی می کند نشان می دهد .هیچ موازی نمی تواند موازی
راهنما باشد.
مثال 6عملکرد اتصال پین را نشان می دهد .چنین اتصالی می تواند از نیرویی در هر جهت طبیعی به محور پین پشتیبانی
کند .ما معموالً این عمل را بر حسب دو جزء مستطیل شکل نشان می دهیم .درک درست این اجزا در یک مشکل خاص
بستگی به نحوه بارگیری اعضا دارد .هنگامی که به طور دیگری در ابتدا شناخته نشده بود ،حس به طور دلخواه تعیین
می شود و معادالت تعادل نوشته می شود .اگر با حل این معادالت یک عالمت جبری مثبت برای جزء نیرو به دست آید
،حس اختصاص داده شده صحیح است .یک عالمت منفی نشان می دهد که حس مخالف حس اولیه است.
116
اگر مفصل آزاد باشد که پین را بچرخاند ،اتصال فقط می تواند نیروی .Rرا پشتیبانی کند .اگر مفصل آزاد نباشد ،اتصال
همچنین می تواند از یک زن و شوهر مقاوم Mپشتیبانی کند .حس Mبه طور دلخواه در اینجا نشان داده می شود ،اما
حس واقعی بستگی به نحوه بارگیری اعضا دارد.
مثال 7نتایج توزیع نسبتاً پیچیده نیرو را در سطح مقطع یک میله یا تیر باریک در یک تکیه گاه داخلی یا ثابت نشان می
دهد .حس واکنشهای Fو Vو زوج خم Mدر یک مسأله معین ،البته به نحوه بارگیری اعضا بستگی دارد.
یکی از رایج ترین نیروها این است که به دلیل گرانش ایجاد می شود.
جاذبه ،مثال .8این نیرو بر همه عناصر جرم در یک بدن تأثیر می گذارد و بنابراین ،در سراسر آن توزیع می شود .نتیجه
نیروهای گرانشی بر روی همه عناصر ،وزن = Wمیلی گرم بدن است که از مرکز ثقل Gعبور می کند و برای
ساختارهای زمینی به سمت مرکز زمین هدایت می شود .مکان Gاغلب از هندسه بدن مشخص است ،به ویژه در جایی
که تقارن وجود دارد .هنگامی که محل به آسانی مشخص نیست ،باید با آزمایش یا محاسبات تعیین شود.
اظهارات مشابهی در مورد عمل از راه دور نیروهای مغناطیسی و الکتریکی اعمال می شود .این نیروهای عمل از راه دور
همان تأثیر کلی را بر یک جسم سفت و سخت دارند که نیروهایی با قدر و جهت یکسان که در تماس مستقیم خارجی
اعمال می شوند ،دارند.
مثال 9عملکرد یک فنر االستیک خطی و یک فنر غیر خطی را با ویژگیهای سخت کننده یا نرم کننده نشان می دهد.
نیروی اعمال شده توسط یک فنر خطی ،در کشش یا فشرده سازی ،با F = kxداده می شود ،جایی که kسختی یا
مدول فنر و xتغییر شکل آن از موقعیت خنثی یا شکل ناپذیر است.
در مثال 10ما عمل یک فنر پیچشی (یا ساعت کار) را مشاهده می کنیم .نمایش داده شده یک نسخه خطی است.
همانطور که در مثال 9برای چشمه های کششی پیشنهاد شده است ،چشمه های پیچشی غیر خطی نیز وجود دارد.
117
نوع دیگری از دستگاه های باالبر ماشین که باید در عکس مربوط به فصل مورد بررسی قرار گیرد.
بازنمایی های شکل 3/1نمودارهای بدن آزاد نیستند ،بلکه فقط عناصری هستند که برای ساخت نمودارهای بدن آزاد
استفاده می شوند .این ده شرط را مطالعه کنید و آنها را در کار مسئله شناسایی کنید تا بتوانید نمودارهای درست بدن آزاد
را ترسیم کنید.
روش کامل ترسیم یک نمودار بدن آزاد که بدن یا سیستم را جدا می کند شامل مراحل زیر است.
مرحله .1تصمیم بگیرید که کدام سیستم را جدا کنید .سیستم انتخاب شده معموالً باید شامل یک یا چند مقدار ناشناخته
مورد نظر باشد.
مرحله .2سپس سیستم ترسیم شده را با رسم نموداری که مرز کامل خارجی آن را نشان می دهد جدا کنید .این مرز ،
جداسازی سیستم را از سایر اجسام جذب کننده یا تماس دهنده ،که حذف شده تلقی می شوند ،تعیین می کند .این
مرحله اغلب از همه مهمتر است .قبل از ادامه مرحله بعدی مطمئن شوید که سیستم را کامالً جدا کرده اید.
مرحله .3تمام نیروهایی را که بر روی سیستم جدا شده عمل می کنند شناسایی کنید که توسط اجسام تماس و جاذب
حذف شده اعمال می شوند و آنها را در موقعیت مناسب خود در نمودار سیستم جدا شده نشان دهید .یک پیمایش
118
سیستماتیک از کل مرز انجام دهید تا همه نیروهای تماس را شناسایی کنید .در صورت لزوم ،نیروهای بدن مانند وزن
را وارد کنید .تمام نیروهای شناخته شده را با فلش های بردار نشان دهید ،هر کدام با اندازه ،جهت و حس مناسب خود
نشان داده شده است .هر نیروی ناشناخته باید با یک فلش بردار با اندازه یا جهت نامعلوم که با عالمت مشخص شده
است نشان داده شود .اگر حس بردار نیز ناشناخته است ،باید خودسرانه حسی را اختصاص دهید .محاسبات بعدی با
معادالت تعادلی ،در صورت فرض حس درست ،مقدار مثبت و در صورت فرض حس نادرست ،مقدار منفی به دست می
آورد .الزم است در تمام محاسبات با ویژگیهای تعیین شده نیروهای ناشناخته سازگار باشید .اگر ثابت قدم باشید ،حل
معادالت تعادل حس های درست را آشکار می کند.
مرحله .4انتخاب محورهای مختصات را مستقیماً روی نمودار نشان دهید .ابعاد مربوطه نیز ممکن است برای راحتی ارائه
شود .با این حال ،توجه داشته باشید که نمودار بدن آزاد به منظور تمرکز توجه بر عملکرد نیروهای خارجی عمل می کند
،و بنابراین این نمودار نباید با اطالعات اضافی اضافی درهم و برهم باشد .پیکانهای نیرو را به طور واضح از فلشهایی
نشان دهید که مقادیری غیر از نیروها نشان می دهند .برای این منظور ممکن است از مداد رنگی استفاده شود.
تکمیل چهار مرحله فوق یک نمودار بدن آزاد درست برای استفاده در معادالت حاکم ،هم در استاتیک و هم در دینامیک
ایجاد می کند .مراقب باشید که از نمودار جسم آزاد نیروهای خاصی را که ممکن است در نگاه اول در محاسبات مورد
نیاز نباشند حذف نکنید .تنها از طریق انزوا کامل و نمایش سیستماتیک همه نیروهای خارجی است که می توان حسابرسی
موثری از اثرات همه نیروهای کاربردی و واکنشی ارائه داد .غالباً نیرویی که در نگاه اول به نظر نمی رسد بر نتیجه دلخواه
تأثیر بگذارد ،در واقع تأثیر دارد .بنابراین ،تنها روش ایمن این است که تمام نیروهایی را که قدر آنها بدیهی نیست قابل
چشم پوشی است ،در نمودار بدن آزاد مشاهده کنید.
شکل 3/2چهار مثال از مکانیسم ها و ساختارها را همراه با نمودارهای صحیح بدن آزاد نشان می دهد .ابعاد و اندازه ها
برای وضوح حذف می شوند .در هر مورد ما کل سیستم را به عنوان یک بدن واحد در نظر می گیریم ،به طوری که
نیروهای داخلی نشان داده نمی شوند .ویژگیهای انواع مختلف نیروهای تماس که در شکل 3/1نشان داده شده است در
چهار مثال به کار می رود.
در مثال 1خرپا از عناصر ساختاری تشکیل شده است که همه آنها را یک چارچوب محکم تشکیل می دهد .بنابراین ،ما
می توانیم کل خرپا را از پایه نگهدارنده آن خارج کرده و آن را به عنوان یک بدنه سفت و سخت در نظر بگیریم .عالوه
بر بار خارجی اعمال شده ، Pنمودار جسم آزاد باید شامل واکنشهای خرپای Aو Bباشد .راکر در Bمی تواند تنها یک
نیروی عمودی را تحمل کند و این نیرو در Bدر ساختار منتقل می شود (مثال 4شکل .)3/1اتصال پین در ( Aمثال 6
شکل )3/1قادر به تأمین هر دو جزء نیروی افقی و عمودی به خرپا است .اگر وزن کل اعضای خرپا در مقایسه با Pو
نیروهای Aو Bقابل توجه باشد ،وزن اعضای باید به عنوان نیروهای خارجی در نمودار بدن آزاد درج شود.
در این مثال نسبتاً ساده ،واضح است که جزء عمودی Ayباید به سمت پایین هدایت شود تا خرپا در جهت عقربه های
ساعت در جهت Bبچرخد .همچنین ،مولفه افقی Axبه سمت چپ خواهد بود تا خرپا از حرکت به سمت راست تحت
119
تأثیر جلوگیری کند .از مولفه افقی .Pبنابراین ،در ساخت نمودار بدن آزاد برای این خرپای ساده ،ما به راحتی می توانیم
حس صحیح هر یک از اجزای نیرو را که توسط پایه در Aبر خرپا اعمال می شود درک کنیم و بنابراین می توانیم نشان
دهیم حس فیزیکی درست آن بر روی نمودار وقتی حس فیزیکی صحیح یک نیرو یا مولفه آن به آسانی با مشاهده
مستقیم تشخیص داده نشود ،باید خودسرانه به آن اختصاص داده شود و درستی یا خطا در تخصیص با عالمت جبری
مقدار محاسبه شده آن تعیین می شود.
در مثال ، 2پرتو کنسول به دیوار محکم شده و تحت سه بار وارد شده قرار می گیرد .وقتی آن قسمت از تیر را در سمت
راست بخش Aجدا می کنیم ،باید نیروهای واکنشی را که توسط دیوار به تیر وارد می شود ،وارد کنیم .نتایج حاصل از
این نیروهای واکنشی نشان داده شده است که بر روی بخش تیر تأثیر می گذارد (مثال 7شکل .)3/1یک نیروی عمودی
Vبرای مقابله با مازاد نیروی وارد شده به سمت پایین نشان داده می شود ،و یک کشش Fبرای متعادل کردن نیروی
اضافی اعمال شده به سمت راست نیز باید وارد شود .سپس ،برای جلوگیری از چرخش پرتو در مورد ، Aیک جفت
120
خالف جهت عقربه های ساعت Mنیز الزم است .میلی گرم وزن پرتو باید از طریق مرکز جرم نشان داده شود (مثال 8
شکل .)3/1
در نمودار جسم آزاد مثال ، 2ما سیستم تا حدودی پیچیده ای از نیروها را نشان می دهیم که در واقع بر روی برش تیر
توسط سیستم معادل نیرو-زوج که در آن نیرو به جزء عمودی Vتجزیه می شود (برش نیرو) و جزء افقی آن ( Fنیروی
کششی) .زوج Mلحظه خمش در تیر است .نمودار بدن آزاد اکنون کامل شده است و پرتو را در تعادل تحت عمل شش
نیرو و یک زوج نشان می دهد.
در مثال 3وزن W = mgنشان داده شده است که از طریق مرکز جرم پرتو عمل می کند و محل آن مشخص است
(مثال 8شکل .)3/1نیرویی که از طرف گوشه Aبه تیر وارد می شود نسبت به سطح صاف تیر طبیعی است (مثال 2
شکل .)3/1برای درک واضح تر این عمل ،بزرگنمایی نقطه تماس Aرا که تا حدودی گرد به نظر می رسد ،تجسم
کنید و نیرویی را که این گوشه گرد بر سطح مستقیم تیر وارد می کند ،تصور کنید که صاف است .اگر سطوح تماس در
گوشه صاف نباشند ،یک جزء اصطکاک مماسی نیرو می تواند وجود داشته باشد .عالوه بر نیروی اعمال شده Pو زوج
، Mاتصال پین در Bوجود دارد که هر دو جزء -xو yرا بر نیرو وارد می کند .حواس مثبت این اجزا به طور دلخواه
تعیین می شود.
در مثال 4نمودار جسم آزاد کل مکانیسم جدا شده شامل سه نیروی ناشناخته است اگر بارها mgو Pشناخته شده باشند.
هر یک از بسیاری از تنظیمات داخلی برای ایمن سازی کابل منتهی از جرم mبدون تأثیر بر پاسخ خارجی مکانیسم به
طور کلی امکان پذیر است ،و این واقعیت توسط نمودار بدن آزاد نشان داده می شود .این مثال فرضی برای نشان دادن
اینکه نیروهای داخلی یک مجموعه سفت و سخت اعضا بر ارزش واکنش های خارجی تأثیر نمی گذارد ،استفاده می
شود.
ما برای نوشتن معادالت تعادل از نمودار بدن آزاد استفاده می کنیم که در مقاله بعدی مورد بحث قرار می گیرد .وقتی
این معادالت حل می شوند ،برخی از بزرگی های نیروی محاسبه شده ممکن است صفر باشند .این نشان می دهد که
نیروی فرض وجود ندارد .در مثال 1شکل ، 3/2هر یک از واکنشهای Ay،Axیا Byمی تواند برای مقادیر خاص هندسه
خرپا و مقدار ،جهت و حس بار اعمال شده صفر باشد .نیروی واکنش صفر است اغلب با بازرسی دشوار است ،اما می
توان با حل معادالت تعادل تعیین کرد.
اظهارنظرهای مشابه در مورد نیروهای محاسبه شده منفی است .چنین نتیجه ای نشان می دهد که حس واقعی برعکس
حس فرض شده است .حس مثبت مفروض Bxو Byدر مثال 3و Byدر مثال 4در نمودارهای بدن آزاد نشان داده شده
است .صحت این مفروضات با توجه به اینکه آیا عالئم جبری نیروهای محاسبه شده هنگام محاسبات در یک مسئله
واقعی انجام می شود ،مثبت یا منفی است ،اثبات یا رد می شود.
جداسازی سیستم مکانیکی مورد بررسی گام مهمی در تدوین مدل ریاضی است .مهمترین جنبه در ساختن صحیح نمودار
همه مهم بدن آزاد ،تصمیم گیری واضح و بدون ابهام در مورد موارد موجود و موارد حذف است .این تصمیم تنها زمانی
مبهم می شود که مرز نمودار بدن آزاد نشان دهنده یک پیمایش کامل از بدن یا سیستم اجسام جدا شده باشد ،که از
121
نقطه ای دلخواه در مرز شروع شده و به همان نقطه باز می گردد .سیستم درون این مرز بسته ،بدن آزاد جدا شده است
،و تمام نیروهای تماس و تمام نیروهای بدن منتقل شده به سیستم از طریق مرز باید در نظر گرفته شوند.
تمرینات زیر تمرین رسم نمودارهای بدن آزاد را ارائه می دهد .این عمل قبل از استفاده از چنین نمودارهایی در کاربرد
اصول تعادل نیرو در مقاله بعدی مفید است.
سیستم های پیچیده قرقره به راحتی با تجزیه و تحلیل تعادل سیستماتیک اداره می شوند.
/3الف در هریک از پنج مثال زیر ،بدن مورد نظر برای جداسازی در نمودار سمت چپ و نمودار ناقص بدن آزاد ()FBD
از بدن جدا شده در سمت راست نشان داده شده است .برای تشکیل یک نمودار کامل بدن آزاد ،هر نیروی الزم را در هر
مورد اضافه کنید .وزن بدنها ناچیز است مگر اینکه خالف آن ذکر شده باشد .ابعاد و مقادیر عددی برای سادگی حذف
شده است.
/3ب در هریک از پنج مثال زیر ،بدن مورد نظر برای جداسازی در نمودار سمت چپ نشان داده شده است ،و یا یک
نمودار بدن نادرست یا ناقص ( )FBDدر سمت راست نشان داده شده است .هرگونه تغییر یا افزودنی را در هر مورد برای
122
ایجاد یک نمودار بدن درست و کامل آزاد انجام دهید .وزن بدنها ناچیز است مگر اینکه خالف آن ذکر شده باشد .ابعاد و
مقادیر عددی برای سادگی حذف شده است.
/3ج نمودار کامل و صحیح بدن آزاد هر یک از بدنه های تعیین شده در دستورات را ترسیم کنید .وزن اجسام تنها در
صورتی قابل ذکر است که جرم آن مشخص شود .همه نیروهای شناخته شده و ناشناخته باید برچسب گذاری شوند.
(توجه :همیشه نمی توان حس برخی از اجزای واکنش را بدون محاسبه عددی تعیین کرد).
3/3شرایط تعادل
در هنر 3/1 .ما تعادل را به عنوان شرایطی تعریف کردیم که در آن نتیجه همه نیروها و لحظات وارد بر یک جسم صفر
است .اگر یک جسم دیگر تعادل داشته باشد ،اگر تمام نیروها و گشتاورهای اعمال شده بر آن در تعادل باشند .این الزامات
در معادالت بردار تعادل ،معادالت موجود است ، 3/1 .که در دو بعد ممکن است به صورت مقیاس به صورت نوشته شود
معادله سوم مجموع صفر لحظه های همه نیروها در مورد هر نقطه Oروی یا خارج از بدن را نشان می دهد .معادالت
3/2شرایط الزم و کافی برای تعادل کامل در دو بعد است .آنها شرایط الزم هستند زیرا ،اگر آنها راضی نباشند ،هیچ
تعادل نیرو یا لحظه ای وجود نخواهد داشت .آنها کافی هستند زیرا به محض رضایت ،عدم تعادل وجود نخواهد داشت
و تعادل تضمین می شود.
معادالت مربوط به نیرو و شتاب برای حرکت بدن صلب در جلد 1توسعه یافته است 2 .پویایی قانون دوم حرکت نیوتن
این معادالت نشان می دهد که شتاب مرکز جرم یک بدن متناسب با نیروی حاصله ΣFاست که بر بدن وارد می شود.
در نتیجه ،اگر جسمی با سرعت ثابت (شتاب صفر) حرکت کند ،نیروی حاصل از آن باید صفر باشد و با جسم ممکن
است در حالت تعادل ترجمه رفتار شود.
برای تعادل کامل در دو بعد ،هر سه معادله 3/2 .باید نگه داشته شود .با این حال ،این شرایط الزامات مستقل هستند و
ممکن است یکی بدون دیگری رعایت شود .برای مثال ،جسمی را در نظر بگیرید که تحت تأثیر نیروهای اعمال شده با
افزایش سرعت در امتداد یک سطح افقی می لغزد .معادالت تعادل نیرو در جهت عمودی که شتاب صفر است ،اما در
جهت افقی برآورده نمی شود .همچنین ،جسمی مانند چرخ فلک که با افزایش سرعت زاویه ای به دور مرکز جرم ثابت
خود می چرخد در تعادل چرخشی نیست ،اما دو معادله تعادل نیرو برآورده می شود.
کاربردهای معادله 3/2به طور طبیعی در چند دسته قرار می گیرد که به راحتی قابل شناسایی هستند .طبقه بندی سیستم
های نیرویی که بر روی اجسام در تعادل دو بعدی عمل می کنند در شکل 3/3خالصه شده و به شرح زیر بیشتر توضیح
داده شده است.
123
دسته ، 1تعادل نیروهای خطی ،به وضوح فقط به یک معادله نیرو در جهت نیروها (جهت )xنیاز دارد ،زیرا همه معادالت
دیگر به طور خودکار برآورده می شوند.
دسته ، 2تعادل نیروهایی که در یک صفحه قرار دارند (صفحه )xyو همزمان در نقطه Oهستند ،فقط به دو معادله
نیرو نیاز دارد ،زیرا مجموع لحظه در مورد ، Oیعنی در مورد محور zاز طریق ، Oالزاماً صفر در این دسته مورد تعادل
یک ذره ذکر شده است.
دسته ، 3تعادل نیروهای موازی در یک صفحه ،مستلزم یک معادله نیرو در جهت نیروها (جهت )xو یک معادله لحظه
ای در مورد یک محور (محور )zنرمال به سطح نیروها است.
طبقه ، 4تعادل یک سیستم کلی نیروها در یک صفحه ( ، )x-yمستلزم دو معادله نیرو در صفحه و یک معادله لحظه ای
در مورد یک محور (محور )zنرمال به صفحه است.
124
اعضای دو و سه نیرو
شما باید نسبت به دو حالت تعادل مکرر هشدار دهید .اولین وضعیت ،تعادل جسمی است که فقط تحت تأثیر دو نیرو قرار
دارد .دو مثال در شکل 4/3نشان داده شده است ،و می بینیم که برای تعادل چنین عضوی دو نیرویی ،نیروها باید برابر
،مخالف و هم خط باشند .شکل عضو بر این نیاز ساده تأثیر نمی گذارد .در تصاویر ذکر شده ،وزن اعضا را در مقایسه با
نیروهای اعمال شده ناچیز می دانیم.
حالت دوم یک عضو سه نیرو است که جسمی تحت تأثیر سه نیرو است ،شکل a5/3ما می بینیم که تعادل مستلزم آن
است که خطوط عمل سه نیرو همزمان باشند .اگر آنها همزمان نبودند ،یکی از نیروها یک لحظه نتیجه را در مورد نقطه
تالقی دو مورد دیگر اعمال می کرد ،که این امر الزامات لحظه صفر در مورد هر نقطه را نقض می کرد .تنها استثنا زمانی
رخ می دهد که سه نیرو موازی باشند .در این مورد ،ممکن است نقطه همزمانی را در داخل بدانیم.
اصل همزمانی سه نیرو در تعادل در انجام حل گرافیکی معادالت نیرو کاربرد قابل توجهی دارد .در این حالت چند ضلعی
نیروها کشیده شده و بسته می شوند ،همانطور که در شکل b5/3نشان داده شده است .اغلب ،جسمی در تعادل تحت
تأثیر بیش از سه نیرو ممکن است با ترکیبی از دو یا چند نیروی شناخته شده به عضوی سه نیرویی کاهش یابد.
125
عالوه بر معادله ، 2/3دو روش دیگر برای بیان شرایط کلی تعادل نیروها در دو بعد وجود دارد .راه اول در شکل ، 3/6
قسمت های ( )aو ( )bنشان داده شده است .برای بدن نشان داده شده در شکل ، a6/3اگر ΣMA = 0باشد ،در
نتیجه اگر هنوز وجود دارد ،نمی تواند یک زوج باشد ،اما باید یک نیروی Rباشد که از Aعبور می کند .اگر اکنون
معادله ΣFx = 0صادق است ،جایی که جهت xدلخواه است ،از شکل b6/3نتیجه می شود که نیروی حاصله ، R
اگر هنوز وجود داشته باشد ،نه تنها باید از Aعبور کند ،بلکه باید عمود بر جهت xباشد .حال ،اگر ΣMB = 0باشد ،
جایی که Bهر نقطه ای باشد که خط ABعمود بر جهت xنباشد ،می بینیم که Rباید صفر باشد ،بنابراین بدن در
تعادل است .بنابراین ،یک مجموعه جایگزین از معادالت تعادل است
فرمول سوم شرایط تعادل ممکن است برای یک سیستم نیروی همسطح ایجاد شود .این در شکل ، 6/3قسمت های ()c
و ( )dنشان داده شده است .باز هم ،اگر ΣMA = 0برای هر جسمی مانند آنچه در شکل c6/3نشان داده شده است
،نتیجه ،در صورت وجود ،باید یک نیروی Rتا Aباشد .عالوه بر این ،اگر ، ΣMB = 0نتیجه ،اگر هنوز یک نفر
126
وجود دارد ،باید از Bعبور کند همانطور که در شکل d6/3نشان داده شده است .با این حال ،اگر ، ΣMC = 0جایی
که Cبا Aو Bهم خط نباشد ،چنین نیرویی نمی تواند وجود داشته باشد .بنابراین ،ما می توانیم معادالت تعادل را به
صورت زیر بنویسیم:
وقتی معادالت تعادلی نوشته می شوند که مستقل نیستند ،اطالعات اضافی به دست می آید و یک حل صحیح از معادالت
.0 = 0به دست می آورد .به عنوان مثال ،برای یک مشکل کلی در دو بعد با سه مجهول ،معادالت سه لحظه ای در
مورد سه نقطه نوشته می شود که در یک خط مستقیم قرار دارند مستقل نیستند .چنین معادالتی حاوی اطالعات تکراری
هستند و راه حل دو مورد از آنها در بهترین حالت می تواند دو مورد از مجهوالت را تعیین کند ،با معادله سوم فقط هویت
0 = 0تأیید می شود.
معادالت تعادلی که در این مقاله ایجاد شده اند ،شرایط الزم و کافی برای برقراری تعادل یک جسم هستند .با این حال
،آنها لزوماً تمام اطالعات مورد نیاز برای محاسبه تمام نیروهای ناشناخته ای را که ممکن است بر روی یک جسم در
تعادل عمل کنند ،ارائه نمی دهند .این که آیا معادالت برای تعیین همه مجهوالت کافی است بستگی به ویژگی های
محدودیت ها در برابر حرکت احتمالی بدن دارد که توسط تکیه گاه های آن ارائه می شود .منظور از محدودیت محدودیت
حرکت است.
در مثال 4شکل ، 3/1غلتک ،توپ و راکر محدودیتی طبیعی برای سطح تماس ایجاد می کند ،اما هیچ کدام مماس با
سطح نیستند .بنابراین ،نمی توان از یک نیروی مماسی پشتیبانی کرد .برای یقه و لغزنده مثال ، 5محدودیت فقط در
راهنما وجود دارد .در مثال 6اتصال فیکس پین محدودیتی را در هر دو جهت ایجاد می کند ،اما در برابر چرخش پین
مقاومتی نشان نمی دهد مگر اینکه پین آزاد باشد .با این حال ،پشتیبانی ثابت مثال 7محدودیتی در برابر چرخش و
همچنین حرکت جانبی ارائه می دهد.
اگر راکری که از خرپای مثال 1در شکل 3/2پشتیبانی می کند با یک مفصل پین جایگزین شود ،همانطور که در ، A
یک محدودیت اضافی فراتر از موارد مورد نیاز برای پشتیبانی از یک پیکربندی تعادل بدون آزادی حرکت وجود خواهد
داشت .سه شرایط مقیاس تعادل ،معادالت ، 3/2 .اطالعات کافی برای تعیین هر چهار ناشناخته ارائه نمی دهد ،زیرا Ax
و Bxنمی توانند جداگانه حل شوند .فقط می توان مجموع آنها را تعیین کرد این دو مولفه نیرو بستگی به تغییر شکل
اعضای خرپا دارد که تحت تأثیر خواص سختی متناظر آنها قرار می گیرد .واکنشهای افقی Axو Bxنیز بستگی به هرگونه
تغییر شکل اولیه ای دارد که برای اندازه گیری ابعاد سازه تا اندازه های فونداسیون بین Aو Bالزم است .بنابراین ،ما
نمی توانیم Axو Bxرا با تجزیه و تحلیل جسم سفت تعیین کنیم.
127
دوباره با اشاره به شکل ، 3/2می بینیم که اگر پین Bدر مثال 3آزاد نبود ،پشتیبانی می تواند یک زوج را از طریق پین
به تیر منتقل کند .بنابراین ،چهار واکنش حمایتی ناشناخته روی پرتو وجود خواهد داشت -یعنی نیروی ، Aدو جزء نیرو
در Bو زوج .Bدر نتیجه سه معادله مقیاس مستقل تعادل اطالعات کافی برای محاسبه را ارائه نمی دهند .هر چهار
ناشناخته
بدنه صلب یا ترکیبی سخت از عناصری که به عنوان یک بدن واحد مورد استفاده قرار می گیرد و دارای پشتوانه یا
محدودیت های خارجی بیشتری نسبت به نیاز برای حفظ موقعیت تعادل است ،از نظر آماری نامعین نامیده می شود.
پشتیبانی که می تواند باشد
گفته می شود که بدون از بین بردن وضعیت تعادل بدن برداشته می شود .تعداد عناصر پشتیبان اضافی موجود با درجه
عدم قطعیت آماری مطابقت دارد و برابر با تعداد کل نیروهای خارجی ناشناخته است ،منهای تعداد معادالت مستقل تعادل
موجود .از طرف دیگر ،اجسامی که با حداقل تعداد محدودیت های الزم برای اطمینان از تعادل تعادل پشتیبانی می شوند
،از نظر آماری قطعی نامیده می شوند و برای چنین اجسامی معادالت تعادل برای تعیین نیروهای خارجی ناشناخته کافی
است.
مشکالت مربوط به تعادل در این مقاله و در سراسر جلد 1 .استاتیک عموماً به اجسام تعیین شده ایستا محدود می شود
که در آن محدودیت ها برای اطمینان از تعادل پایدار کافی هستند و در آنجا نیروهای حمایتی ناشناخته را می توان به
طور کامل با معادالت تعادلی مستقل موجود تعیین کرد.
قبل از تالش برای حل مسئله تعادل ،باید از ماهیت محدودیت ها آگاه باشیم .وقتی واکنش های خارجی ناشناخته تری
نسبت به معادالت تعادلی مستقل موجود برای سیستم نیرو درگیر وجود داشته باشد ،می توان یک جسم را از نظر استاتیک
نامعین تشخیص داد .همیشه خوب است که تعداد متغیرهای ناشناخته را در یک بدنه معین شمرده و مطمئن باشیم که
می توان تعداد مساوی معادالت مستقل را نوشت .در غیر این صورت ،ممکن است تالش برای حل یک راه حل غیرممکن
تنها با کمک معادالت تعادل هدر رود .متغیرهای ناشناخته ممکن است نیروها ،زوج ها ،فاصله ها یا زاویه ها باشند.
128
کفایت محدودیت ها
در بحث رابطه بین محدودیت ها و تعادل ،ما باید به بررسی مسئله کفایت محدودیت ها بپردازیم .وجود سه محدودیت
برای یک مشکل دو بعدی همیشه تضمین کننده تعادل پایدار نیست .شکل 3/7چهار نوع مختلف از محدودیت ها را
نشان می دهد .در قسمتی از تصویر ،نقطه Aبدن صلب توسط دو پیوند ثابت می شود و نمی تواند حرکت کند و پیوند
سوم از هرگونه چرخش در مورد Aجلوگیری می کند .بنابراین ،این بدن به طور کامل با سه محدودیت مناسب (مناسب)
ثابت شده است.
در قسمت ب تصویر ،پیوند سوم طوری قرار گرفته است که نیروی منتقل شده از آن از نقطه Aعبور می کند که دو
نیروی محدود کننده دیگر در آن عمل می کنند .بنابراین ،این پیکربندی محدودیت ها نمی تواند مقاومت اولیه ای در
برابر چرخش Aایجاد کند ،که در صورت وارد شدن بارهای خارجی به بدنه رخ می دهد .بنابراین نتیجه می گیریم که
این بدن به طور ناقص تحت محدودیت های جزئی قرار گرفته است.
129
پیکربندی در قسمت cاز شکل وضعیت مشابهی را برای ما ایجاد می کند ،زیرا سه پیوند موازی نمی توانند در برابر
بارهای خارجی وارد شده به آن در این جهت ،در برابر حرکت عمودی کوچک بدن مقاومت اولیه ای نشان دهند.
محدودیت های این دو مثال اغلب نامناسب نامیده می شوند.
در قسمت dشکل ، 3/7ما دارای شرایط استحکام کامل هستیم ،پیوند 4به عنوان چهارمین محدودیت عمل می کند
که برای حفظ موقعیت ثابت ضروری نیست .بنابراین پیوند 4یک محدودیت اضافی است و بدن از نظر استاتیک نامشخص
است.
همانطور که در چهار مثال شکل ، 3/7به طور کلی می توان با مشاهده مستقیم به این نتیجه رسید که آیا محدودیت
های موجود در یک جسم در تعادل دو بعدی مناسب (مناسب) ،جزئی (نامناسب) یا مازاد است .همانطور که قبالً نشان
داده شد ،اکثریت قریب به اتفاق مشکالت این کتاب از نظر آماری با محدودیت های مناسب (مناسب) تعیین می شوند.
مشکالت نمونه در پایان این مقاله کاربرد نمودارهای بدن آزاد و معادالت تعادل را در مسائل معمولی استاتیک نشان می
دهد .این راه حل ها باید به طور کامل مطالعه شوند .در کار مشکل این فصل و در سراسر مکانیک ،توسعه رویکرد منطقی
و سیستماتیک که شامل مراحل زیر است ،مهم است:
.2بدن خود (یا سیستم اجسام متصل را که به عنوان یک بدن واحد در نظر گرفته می شوند) بدون هیچ ابهامی انتخاب
کنید و نمودار کامل بدن آزاد آن را ترسیم کنید ،برچسب تمام نیروها و زوجهای خارجی شناخته شده و ناشناخته اما قابل
شناسایی که بر روی آن عمل می کنند.
.3یک مجموعه مناسب از محورهای مرجع را انتخاب کنید ،همیشه هنگام استفاده از بردارهای عرضی از محورهای
راست دست استفاده کنید .مراکز لحظه ای را برای ساده سازی محاسبات انتخاب کنید .عموماً بهترین انتخاب آن است
که تا آنجا که ممکن است نیروهای ناشناخته از آن عبور کنند .راه حل های همزمان معادالت تعادلی اغلب ضروری است
،اما می توان با انتخاب دقیق محورهای مرجع و مراکز لحظه ای آنها را به حداقل رساند یا از آنها اجتناب کرد.
.4اصول یا معادالت نیروی و لحظه قابل اعمال و شرایط تعادل مسئله را شناسایی و بیان کنید .در مشکالت نمونه زیر ،
این روابط در براکت نشان داده می شوند و قبل از هر محاسبه اصلی انجام می شوند.
.6محلول را انجام داده و نتایج را بررسی کنید .در بسیاری از مشکالت قضاوت مهندسی را می توان با ایجاد یک حدس
یا برآورد منطقی از نتیجه قبل از محاسبه و سپس مقایسه برآورد با مقدار محاسبه شده ،توسعه داد.
130
مشکل نمونه 3/1
اندازه نیروهای Cو Tرا تعیین کنید ،که به همراه سه نیروی دیگر نشان داده شده روی مفصل پل و خرپا عمل می
کنند.
راه حل
طرح ارائه شده ،نمودار جسم آزاد قسمت جدا شده مفصل مورد نظر را تشکیل می دهد و پنج نیروی در تعادل را نشان
می دهد.
برای اجتناب از یک راه حل همزمان ،ممکن است از محورهای ′ x′-yبا اولین جمع در جهت ′yبرای حذف ارجاع به
Tاستفاده کنیم.
با بردارهای واحد iو jدر جهت xو ، yمجموع صفر نیروها برای تعادل معادله بردار را به دست می آورد
131
برابر کردن ضرایب ضریب -iو jبا صفر می دهد
که البته همان معادله هستند )a( .و ( ، )bکه در باال حل کردیم.
چند ضلعی که مجموع بردار صفر نیروهای پنجگانه را نشان می دهد ،نشان داده شده است .معادالت (الف) و (ب)
بالفاصله مشاهده می شوند تا برآورد بردارها را در جهت xو yنشان دهند .به طور مشابه ،پیش بینی ها در جهت -x′
و y′معادالت جایگزین را در راه حل دوم ارائه می دهد.
یک راه حل گرافیکی به راحتی بدست می آید .بردارهای شناخته شده سر به دم در مقیاس مناسب کنار گذاشته می شوند
و جهت Tو Cسپس برای بستن چند ضلعی ترسیم می شود .تقاطع حاصله در نقطه Pراه حل را تکمیل می کند ،
بنابراین ما را قادر می سازد تا اندازه Tو Cرا مستقیماً از نقاشی با هر درجه ای از دقت که در ساختمان لحاظ می کنیم
،اندازه گیری کنیم.
نکات مفید
.1از آنجا که این مشکل نیروهای همزمان است ،معادله لحظه ای الزم نیست.
132
2.انتخاب محورهای مرجع برای تسهیل محاسبات همیشه یک مالحظه مهم است .متناوباً در این مثال ما می توانیم
مجموعه ای از محورها را در امتداد و عادی به جهت Cدر نظر بگیریم و برای حذف آن از مجموع نیروهایی عادی به C
استفاده کنیم.
.3بردارهای شناخته شده ممکن است به هر ترتیب دلخواه اضافه شوند ،اما باید قبل از بردارهای ناشناخته اضافه شوند.
کشش Tرا در کابل که بار 1000پوند را با آرایش قرقره نشان داده شده محاسبه کنید .هر قرقره آزاد است که بلبرینگ
خود را بچرخاند و وزن همه قسمتها در مقایسه با بار کم است .مقدار کل نیروی بر بلبرینگ قرقره Cرا بیابید.
راه حل
نمودار بدن آزاد هر قرقره در موقعیت نسبی آن نسبت به بقیه رسم شده است .ما با قرقره Aشروع می کنیم ،که شامل
تنها نیروی شناخته شده است .با شعاع پولی نامشخص که توسط rتعیین شده است ،تعادل لحظه ها در مورد مرکز O
و تعادل نیروها در جهت عمودی نیاز دارد
از مثال قرقره Aممکن است تعادل نیروها را در قرقره Bبا بازرسی به صورت زیر بنویسیم
برای قرقره Cزاویه 𝜃 = 30درجه به هیچ وجه بر لحظه Tدر مرکز قرقره تأثیر نمی گذارد ،بنابراین تعادل لحظه ای
نیاز دارد
133
نکته مفید
.1واضح است که شعاع rبر نتایج تأثیر نمی گذارد .هنگامی که یک قرقره ساده را تجزیه و تحلیل کردیم ،نتایج باید با
بازرسی کامالً مشخص شود.
134
مشکل نمونه 3/3
تیر یکنواخت 100کیلوگرمی Iدر ابتدا توسط غلتک های انتهایی آن در سطح افقی Aو Bپشتیبانی می شود .با استفاده
از کابل در ، Cمی خواهید انتهای Bرا به موقعیتی 3متر باالتر از انتهای Aارتقا دهید .کشش Pمورد نیاز ،واکنش در
Aو زاویه ساخته شده توسط پرتو با حالت افقی در موقعیت باال.
راه حل
در ساخت نمودار جسم آزاد ،توجه می کنیم که واکنش روی غلتک در Aو وزن نیروهای عمودی هستند .در نتیجه ،در
غیاب نیروهای افقی دیگر P ،نیز باید عمودی باشد .از نمونه مسئله 3/2بالفاصله می بینیم که کشش Pدر کابل برابر
است با کشش Pاعمال شده بر روی تیر در .C
135
نکته مفید
اندازه Tکشش در کابل نگهدارنده و اندازه نیروی وارد شده به پین در Aبرای جرثقیل نشان داده شده را تعیین کنید.
پرتو ABیک پرتو I 0.5متری استاندارد با جرم 95کیلوگرم بر متر طول است.
راه حل جبری
این سیستم در مورد صفحه x-yعمودی از طریق مرکز پرتو متقارن است ،بنابراین ممکن است مساله به عنوان تعادل
یک سیستم نیروی همسطح تجزیه و تحلیل شود .نمودار جسم آزاد پرتو در شکل نشان داده شده است که واکنش پین
در Aبر حسب دو جزء مستطیل شکل آن نشان داده شده است .وزن پرتو 95)103-()5(9.81=4.66کیلو نیوتن است و از
طریق مرکز آن عمل می کند .توجه داشته باشید که سه مجهول وجود دارد Ay،Axو ، Tکه ممکن است از سه معادله
تعادل یافت شوند .ما با یک معادله لحظه ای در مورد Aشروع می کنیم ،که دو مورد از سه ناشناخته را از معادله حذف
می کند .در استفاده از معادله لحظه در مورد ، Aدر نظر گرفتن لحظه های اجزای xو yاز Tساده تر از محاسبه فاصله
عمود از Tتا .Aاز این رو ،با حس خالف جهت عقربه های ساعت مثبت است.
136
راه حل گرافیکی این اصل که سه نیرو در تعادل باید همزمان باشند ،با ترکیب دو نیروی عمودی شناخته شده 4.66و
10کیلو نیوتن در یک نیروی واحد 14.66کیلو نیوتن ،همانطور که در نمودار تغییر یافته بدن آزاد نشان داده شده است
،برای حل گرافیکی به کار می رود .پرتو در قسمت پایین موقعیت این بار حاصل ممکن است به راحتی به صورت
گرافیکی یا جبری تعیین شود .تقاطع نیروی -14.66کیلو نیوتون با خط عمل کشش ناشناخته نقطه همزمانی Oرا
مشخص می کند که واکنش پین Aباید از آن عبور کند .مقادیر نامعلوم Tو Aممکن است اکنون با افزودن نیروها به
دم برای ایجاد چند ضلعی تعادل بسته نیروها ،و در نتیجه ارضاء بردار صفر آنها پیدا شود .پس از اینکه بار عمودی شناخته
شده در یک مقیاس مناسب قرار گرفت ،همانطور که در قسمت پایین تصویر نشان داده شده است ،خطی که جهت
کشش Tرا نشان می دهد از طریق نوک بردار 14.66کیلو نیوتن کشیده می شود .به همین ترتیب ،خطی که جهت
واکنش پین Aرا نشان می دهد ،از همزمانی تعیین شده با نمودار جسم آزاد ،از طریق دم بردار 14.66کیلو نیوتن ترسیم
می شود .تقاطع خطوطی که بردارهای Tو Aرا نشان می دهند ،مقادیر Tو Aرا الزم می سازد تا مجموع بردار نیروها
برابر صفر شود .این مقادیر از نمودار مقیاس بندی می شوند .در صورت تمایل ،اجزای xو yاز Aبر روی چند ضلعی
نیرو ساخته می شود.
137
نکات مفید
.1توجیه این مرحله قضیه واریگنون است که در هنر توضیح داده شده است 4/2 .برای استفاده مکرر از این اصل آماده
باشید.
.2محاسبه لحظات در مسائل دوبعدی عموماً به سادگی توسط جبر مقیاس ساده تر از بردار ضربدری r × Fانجام می
شود .در سه بعد ،همانطور که بعداً خواهیم دید ،اغلب عکس آن اتفاق می افتد.
.3در صورت تمایل جهت نیرو در Aرا می توان به راحتی محاسبه کرد .با این حال ،در طراحی پین Aیا در بررسی
قدرت آن ،تنها قدرتی است که اهمیت دارد.
138
3/4شرایط تعادل
ما در حال حاضر اصول و روشهای خود را برای ایجاد تعادل دو بعدی در مورد تعادل سه بعدی گسترش می دهیم .در
هنر 1/3 .شرایط عمومی برای تعادل یک جسم در معادله بیان شد ، 3/1 .که مستلزم آن است که نیروی حاصله و زوج
حاصل از جسم در حالت تعادل صفر باشند .این دو معادله بردار تعادل و اجزای مقیاس آنها ممکن است به صورت زیر
نوشته شوند
سه معادله مقیاس اول بیان می کند که هیچ نیرویی در تعادل در هیچ یک از سه جهت مختصات بر جسمی وارد نمی
شود .سه معادله مقیاس دوم نیاز به تعادل بیشتر را بیان می کند که هیچ لحظه ای در مورد هیچ یک از محورهای
مختصات یا در مورد محورهای موازی با محورهای مختصات روی بدن اعمال نشود .این شش معادله هم شرایط الزم و
هم کافی برای تعادل کامل هستند .محورهای مرجع ممکن است به صورت دلخواه به منظور سهولت انتخاب شوند ،تنها
محدودیت این است که هنگام استفاده از نماد بردار باید یک سیستم مختصات راست دست انتخاب شود.
شش رابطه مقیاس برابری 3/3 .شرایط مستقل هستند زیرا هر یک از آنها می تواند بدون بقیه معتبر باشد .به عنوان مثال
،برای خودرویی که در یک مسیر مستقیم و هموار در جهت xشتاب می گیرد ،قانون دوم نیوتن به ما می گوید که
نیروی حاصل از ماشین برابر جرم آن بر شتاب آن است .بنابراین ، ΣFx -0اما دو معادله تعادل نیرو باقیمانده راضی
هستند زیرا سایر اجزای شتاب صفر هستند .به طور مشابه ،اگر چرخ موتور موتور شتاب دهنده با افزایش سرعت زاویه
ای در مورد محور xمی چرخد ،در این محور در تعادل چرخشی نیست .بنابراین ،برای چرخ به تنهایی ΣMx ≠ 0 ،به
همراه ، ΣFx ≠ 0اما چهار معادله تعادل باقی مانده برای چرخ برای محورهای مرکز جرم آن ارضا می شود.
در اعمال فرم بردار معادله ، 3/3 .ابتدا هر یک از نیروها را بر حسب بردارهای واحد مختصات j،iو kبیان می کنیم.
برای اولین معادله ، ΣF = 0 ،مجموع بردار صفر خواهد بود اگر ضرایب j،iو kدر عبارت به ترتیب صفر باشد .این سه
مجموع ،هنگامی که هر یک برابر صفر است ،دقیقاً سه معادله مقیاس تعادل ΣFy = 0،ΣFx = 0 ،و ΣFz = 0را
به دست می آورند.
139
برای معادله دوم ، ΣM = 0 ،جایی که مجموع لحظه را می توان در مورد هر نقطه مناسب Oگرفت ،ما لحظه هر نیرو
را به عنوان محصول متقاطع r × Fبیان می کنیم ،جایی که rبردار موقعیت از Oبه هر نقطه در خط عمل نیرو .F
بنابراین .ΣM = Σ (r × F) = 0هنگامی که ضرایب j،iو kدر معادله گشتاور حاصل به ترتیب برابر با صفر باشد ،
سه معادله گشتاور مقیاس دار را بدست می آوریم ΣMy = 0،ΣMx = 0و .ΣMz = 0
جمع بندی در معادله 3/3شامل تمام تأثیرات نیروهای بر بدن مورد بررسی است .ما در مقاله قبلی آموختیم که نمودار
بدن آزاد تنها روش قابل اعتماد برای افشای همه نیروها و گشتاورهایی است که باید در معادالت تعادلی ما گنجانده شود.
در سه بعد ،نمودار بدن آزاد همان هدف اساسی را دارد که در دو بعد انجام می دهد و همیشه باید ترسیم شود .ما انتخاب
خود را داریم که یک نمای تصویری از بدن منزوی با تمام نیروهای خارجی نشان دهیم یا اینکه برآمدگی های متعامد
نمودار بدن آزاد را ترسیم کنیم .هر دو نمایش در مشکالت نمونه در پایان این مقاله نشان داده شده است.
نمایش صحیح نیروها در نمودار جسم آزاد مستلزم آگاهی از ویژگی های سطوح تماس است .این خصوصیات در شکل
3/1برای مشکالت دوبعدی توضیح داده شده است و گسترش آنها به مشکالت سه بعدی در شکل 3/8برای شایع ترین
شرایط انتقال نیرو نشان داده شده است .نمایش در هر دو شکل 3/1و 3/8در تجزیه و تحلیل سه بعدی استفاده می
شود.
هدف اساسی نمودار بدن آزاد ،ایجاد تصویری قابل اعتماد از عملکرد فیزیکی همه نیروها (و در صورت وجود زوجین) بر
روی بدن است .بنابراین ارائه نیروها به معنای فیزیکی صحیح آنها در صورت امکان مفید است .به این ترتیب ،نمودار
جسم آزاد به یک مدل فیزیکی واقعی نزدیکتر از آن چیزی می شود که اگر نیروها به طور دلخواه اختصاص داده شوند یا
همیشه به همان مفهوم ریاضی محور مختصات اختصاص داده شده اختصاص داده شوند.
به عنوان مثال ،در قسمت 4شکل ، 3/8حس درست مجهوالت Rxو Ryممکن است شناخته شده باشد یا به معنای
مخالف محورهای مختصات تعیین شده تلقی شود .شرایط مشابهی در مورد حس بردارهای زوج ،قسمتهای 5و 6اعمال
می شود ،جایی که حس آنها با قاعده سمت راست ممکن است برخالف جهت مختصات مربوطه نسبت داده شود .در آن
زمان ،شما باید تشخیص دهید که یک پاسخ منفی برای یک نیروی ناشناخته یا بردار زن و شوهر فقط نشان می دهد
که عملکرد فیزیکی آن به معنای مخالف آن است که در نمودار بدن آزاد مشخص شده است .البته اغلب ،حس جسمانی
صحیح در ابتدا مشخص نیست ،بنابراین یک انتساب دلخواه در نمودار بدن آزاد ضروری می شود.
کاربرد معادالت 3/3به چهار دسته تقسیم می شود که ما با کمک شکل 3/9آنها را شناسایی می کنیم .این دسته ها از
نظر تعداد و نوع (نیرو یا لحظه) معادالت تعادل مستقل مورد نیاز برای حل مسئله متفاوت هستند.
دسته ، 1تعادل نیروها که در نقطه Oهمزمان هستند ،به هر سه معادله نیرو نیاز دارد ،اما معادالت گشتاور وجود ندارد
زیرا گشتاور نیروها در هر محور از طریق Oصفر است.
140
دسته ، 2تعادل نیروها که همزمان با یک خط هستند ،مستلزم همه معادالت به جز معادله لحظه ای در مورد آن خط
است که به طور خودکار برآورده می شود.
دسته ، 3تعادل نیروهای موازی ،فقط به یک معادله نیرو نیاز دارد ،یکی در جهت نیروها (جهت xمانند تصویر) و دو
معادله گشتاور در مورد محورهای ( yو )zکه در جهت جهت طبیعی هستند نیروها
طبقه ، 4تعادل یک سیستم کلی نیروها ،به هر سه معادله نیرو و هر سه معادله گشتاور نیاز دارد.
141
مشاهدات مندرج در این بیانیه ها عموماً هنگامی که یک مشکل معین حل می شود کامالً آشکار است.
شش رابطه مقیاس برابری ، 3/3 .اگرچه شرایط الزم و کافی برای برقراری تعادل است ،لزوماً تمام اطالعات مورد نیاز
برای محاسبه نیروهای ناشناخته ای را که در شرایط تعادل سه بعدی عمل می کنند ،ارائه نمی دهد .باز هم ،همانطور
که در دو بعد یافتیم ،مسئله کفایت اطالعات بر اساس ویژگیهای محدودیت های ارائه شده توسط پشتیبانی ها تعیین
می شود .یک معیار تحلیلی برای تعیین کفایت محدودیت ها موجود است ،اما از حوصله این درمان خارج است *.با این
حال ،در شکل ، 3/10ما چهار مثال از شرایط محدودیت را برای هشدار خواننده به مشکل ذکر می کنیم.
142
قسمت الف شکل 3/10یک بدنه سفت و سخت را نشان می دهد که نقطه گوشه آن کامالً توسط پیوندهای 2 ، 1و 3
ثابت شده است .پیوندهای 5 ، 4و 6از چرخش در محورهای پیوندهای 2 ، 1و 3جلوگیری می کند ،به ترتیب ،به
طوری که بدن کامالً ثابت شده و محدودیت ها کافی گفته می شود .قسمت bتصویر همان محدودیت ها را نشان می
دهد ،اما می بینیم که آنها هیچ مقاومتی در برابر لحظه ای که ممکن است در مورد محور AEاعمال شود ،نمی کنند.
در اینجا بدن به طور کامل ثابت نشده و فقط تا حدی محدود شده است.
به طور مشابه ،در شکل 3/c10محدودیت ها هیچ مقاومتی در برابر نیروی نامتعادل در جهت yایجاد نمی کنند ،
بنابراین در اینجا نیز یک مورد از ضخامت ناقص با محدودیت های جزئی مشاهده می شود .در شکل ، 3/d10اگر یک
پیوند محدود کننده هفتم بر روی یک سیستم شش محدودیتی که به طور مناسب برای استحکام کامل در نظر گرفته
شده است ،اعمال شود ،حمایت های بیشتری از آنچه برای ایجاد موقعیت تعادل الزم است ارائه می شود ،و پیوند 7
اضافی خواهد بود .سپس بدن با وجود چنین پیوند هفتمی از نظر استاتیک نامعلوم خواهد بود .تنها با چند استثناء ،
محدودیت های حمایتی برای اجسام سفت در حالت تعادل در این کتاب کافی است و بدن ها از نظر آماری تعیین می
شوند.
شفت فوالدی 7متری دارای جرم 200کیلوگرم است و توسط یک اتصال توپ و سوکت در Aدر طبقه افقی پشتیبانی
می شود .انتهای توپ Bمطابق شکل روی دیوارهای عمودی صاف قرار می گیرد .نیروهای اعمال شده توسط دیوارها و
کف را در انتهای شفت محاسبه کنید.
راه حل
نمودار بدنه آزاد شفت برای اولین بار در جایی ترسیم می شود که نیروهای تماسی که بر روی محور در Bوارد می شوند
،معمولی با سطوح دیوار نشان داده شود .عالوه بر وزن ، W = mg = 200 (9.81) = 1962 Nنیروی اعمال شده
توسط کف به مفصل توپ در Aتوسط اجزای - y،x-و zنشان داده می شود .این اجزا در معنای فیزیکی صحیح خود
نشان داده می شوند ،همانطور که باید از الزام نگه داشتن Aدر محل مشخص باشد 1 .موقعیت عمودی Bاز فرمول m
یافت می شود .محورهای مختصات راست دست مطابق شکل اختصاص داده می شوند.
143
راه حل بردار
ما از Aبه عنوان یک مرکز لحظه ای برای حذف ارجاع به نیروهای Aاستفاده خواهیم کرد .بردارهای موقعیت مورد نیاز
برای محاسبه لحظات مربوط به Aعبارتند از:
جایی که مرکز جرم Gدر نیمه راه بین Aو Bواقع شده است.
و
راه حل اسکالر
ارزیابی معادالت گشتاور مقیاس در مورد محورها از طریق ، Aبه ترتیب ،به محورهای xو ، yمی دهد
144
معادالت نیرو به سادگی ،
نکات مفید
.1البته ما می توانیم تمام اجزای ناشناخته نیرو را به معنای مثبت ریاضی اختصاص دهیم ،در این صورت Axو Ay
هنگام محاسبه منفی می شوند .نمودار بدن آزاد وضعیت فیزیکی را توصیف می کند ،بنابراین عموماً ترجیح داده می شود
که نیروها را در حس های فیزیکی صحیح آنها در هر کجا که ممکن است نشان دهیم.
145
.2توجه داشته باشید که معادله سوم By 6Bx = 02فقط نتایج دو معادله اول را بررسی می کند .این نتیجه را می
توان از این واقعیت پیش بینی کرد که یک سیستم تعادل نیروها همزمان با یک خط فقط به دو معادله گشتاور نیاز دارد
(دسته 2تحت دسته بندی های تعادل).
.3ما مشاهده می کنیم که یک جمع لحظه ای در مورد یک محور از طریق موازی با محور zفقط Bx-2By = 06به
ما می دهد ،که فقط به عنوان یک چک همانطور که قبالً ذکر شد عمل می کند .متناوباً می توانیم ابتدا Azرا از ΣFz
= 0بدست آوریم و سپس معادالت لحظه ای خود را در مورد محورها از طریق Bبدست آوریم و Axو Ayرا بدست
آوریم.
نیروی 200Nبه دسته باالبر در جهت نشان داده شده اعمال می شود .بلبرینگ Aاز نیروی پیشراننده (نیروی در جهت
محور شفت) پشتیبانی می کند ،در حالی که بلبرینگ Bتنها بار شعاعی را تحمل می کند (بار نرمال محور شفت) .جرم
mرا که می تواند پشتیبانی شود و نیروی شعاعی کلی را که توسط هر بلبرینگ بر محور وارد می شود ،تعیین کنید.
فرض کنید هیچ یک از بلبرینگ ها قادر به پشتیبانی از یک لحظه در مورد یک خط عادی به محور شفت نیستند.
راه حل
این سیستم به وضوح سه بعدی است و خطوط یا صفات تقارن ندارد و بنابراین مشکل باید به عنوان یک سیستم فضایی
کلی نیروها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد .برای نشان دادن این رویکرد از یک راه حل مقیاس پذیر در اینجا استفاده
می شود ،اگرچه یک راه حل با استفاده از نماد برداری نیز رضایت بخش خواهد بود .در صورت تمایل ،نمودار بدنه آزاد
شفت ،اهرم و طبل که یک بدنه واحد در نظر گرفته شده است ،می تواند با نمای فضایی نشان داده شود ،اما در اینجا
با سه برآمدگی متعامد نشان داده شده است.
نیروی 200نیوتون در سه جزء خود حل شده است و هر یک از سه نمای دو مورد از این اجزا را نشان می دهد .جهت
های صحیح Axو Bxرا می توان با بازرسی مشاهده کرد که خط عمل حاصل از دو نیروی 70.7نیوتون بین Aو Bمی
گذرد .حس صحیح نیروهای Ayو Byرا نمی توان تا زمانی که قدر لحظه ها به دست می آیند ،بنابراین آنها به طور
دلخواه تعیین می شوند .طرح x-yنیروهای تحمل بر حسب مجموع اجزای xو yناشناخته نشان داده شده است .افزودن
Azو وزن W = mgنمودارهای بدن آزاد را تکمیل می کند .الزم به ذکر است که سه نمای سه مشکل دو بعدی
مربوط به اجزای متناظر نیروها را نشان می دهد.
146
نمای y-zمی دهد
147
نکات مفید
.1اگر سه نمای استاندارد از طرح نویسی به طور کامل آشنا نیستند ،آنها را مرور و تمرین کنید .سه نمای را به صورت
تصاویری از بدنه که بر روی سطوح جلو ،باال و انتهای یک جعبه پالستیکی شفاف قرار گرفته و روی بدنه قرار گرفته
اند ،تجسم کنید.
.3نمای y-zمی تواند بالفاصله پس از نمایش x-yدنبال شود زیرا تعیین Ayو Byممکن است پس از یافتن mانجام
شود.
4بدون فرض گشتاور صفر که توسط هر یاتاقان در مورد یک خط معمولی به محور شفت پشتیبانی می شود ،مشکل از
نظر استاتیک نامعین خواهد بود.
قاب لوله ای جوش داده شده توسط صفحه توپ و سوکت در Aبه صفحه افقی xyمحکم شده و از حلقه شل کننده در
Bپشتیبانی می کند .تحت عمل بار 2کیلو نیوتن ،دور یک خط از Aتا Bتوسط CDکابل جلوگیری می شود و فریم
در موقعیت نشان داده شده پایدار است .وزن قاب را در مقایسه با بار اعمال شده نادیده بگیرید و کشش Tدر کابل ،
واکنش در حلقه و اجزای واکنش در Aرا تعیین کنید.
راه حل
این سیستم به وضوح سه بعدی است و خطوط یا صفات تقارن ندارد و بنابراین مشکل باید به عنوان یک سیستم فضایی
کلی نیروها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد .نمودار بدن آزاد ترسیم شده است ،جایی که واکنش حلقه بر حسب دو جزء
آن نشان داده شده است .همه مجهوالت به جز Tممکن است با یک لحظه در مورد خط ABحذف شوند .جهت ABبا
بردار واحد فرمول مشخص می شود .لحظه Tدر مورد ABجزء در جهت ABلحظه بردار در مورد نقطه Aاست و برابر
r1 × T · nاست .به طور مشابه ،لحظه بار اعمال شده Fدر مورد AB r2 × F · nاست .با فرمول عبارات بردار ،T
r1،Fو r2هستند
148
تکمیل عملیات بردار می دهد
ما ممکن است ناشناخته های باقی مانده را لحظه به لحظه پیدا کنیم و به صورت زیر جمع بندی کنیم:
149
نکات مفید
.1مزیت استفاده از نماد بردار در این مسئله آزادی گرفتن لحظه ها به طور مستقیم در مورد هر محور است .در این مسئله
این آزادی اجازه می دهد تا محوری را انتخاب کنیم که پنج مجهول را حذف کند.
.2به یاد بیاورید که بردار rدر عبارت r × Fبرای یک لحظه نیرو ،بردار از مرکز لحظه تا هر نقطه از خط عمل نیرو
است .به جای ، r1یک انتخاب به همان اندازه ساده ،بردار ACخواهد بود.
.3عالئم منفی مرتبط با اجزای Aنشان می دهد که آنها در جهت مخالف عالئم نشان داده شده در نمودار بدن آزاد
هستند.
فصل بازبینی
در فصل 3ما دانش خود را در مورد خواص نیروها ،لحظات و زوجهای مورد مطالعه در فصل 2برای حل مشکالت
مربوط به اجسام صلب در حالت تعادل به کار برده ایم .تعادل کامل یک جسم مستلزم این است که بردار حاصل از تمام
150
نیروهای وارد بر آن صفر ( )ΣF = 0و بردار حاصل از تمام گشتاورهای بدن در مورد یک نقطه (یا محور) نیز صفر ( ΣM
)= 0باشد .ما در تمام راه حل های خود با این دو مورد ،که به راحتی از نظر فیزیکی قابل درک هستند ،هدایت می
شویم.
غالباً این نظریه نیست بلکه کاربرد آن است که مشکل را به وجود می آورد .مراحل اساسی در به کارگیری اصول تعادل
ما باید تا به حال کامالً آشنا باشد .آن ها هستند:
.1تصمیمی بی چون و چرا در مورد تعادل سیستم (بدن یا مجموعه ای از اجسام) بگیرید.
.2سیستم مورد نظر را با ترسیم نمودار بدن آزاد خود که تمام نیروها و زوج های وارد بر سیستم جدا شده را از منابع
خارجی نشان می دهد جدا کنید.
.3هنگام تعیین حس هر نیرو ،اصل عمل و عکس العمل (قانون سوم نیوتن) را رعایت کنید.
-5محورهای مرجع را انتخاب و برچسب گذاری کنید ،همیشه هنگام استفاده از بردار برداری یک مجموعه راست دست
انتخاب کنید (که معموالً برای تجزیه و تحلیل سه بعدی مورد استفاده قرار می گیرد).
.6کفایت محدودیت ها (پشتیبان ها) را بررسی کرده و تعداد مجهوالت را با تعداد معادالت مستقل تعادل موجود مطابقت
دهید.
هنگام حل مسئله تعادل ،ابتدا باید بررسی کنیم که آیا بدن از نظر ایستایی تعیین شده است یا خیر .اگر تعداد بیشتری از
نیازها برای ثابت نگه داشتن بدن وجود داشته باشد ،بدن از نظر آماری نامشخص است و معادالت تعادل به خودی خود
ما را قادر نخواهد ساخت که همه واکنشهای خارجی را حل کنیم .در اعمال معادالت تعادل ،جبر مقیاس ،جبر بردار یا
تجزیه و تحلیل گرافیکی را با توجه به اولویت و تجربه انتخاب می کنیم .جبر بردار مخصوصاً برای بسیاری از مسائل سه
بعدی مفید است.
جبر یک محلول را می توان با انتخاب محور گشت که تا حد امکان مجهوالت را از بین می برد یا با انتخاب جهت جمع
نیرو که از اشاره به ناشناخته های خاص جلوگیری می کند ،ساده کرد .چند لحظه فکر برای استفاده از این ساده سازی
ها می تواند زمان و تالش قابل مالحظه ای را ذخیره کند.
اصول و روشهای پوشش داده شده در فصلهای 2و 3اساسی ترین بخش استاتیک را تشکیل می دهند .آنها اساس آنچه
را که نه تنها در استاتیک بلکه در دینامیک نیز دنبال می شود ،پایه گذاری می کنند.
151
فصل 4سازه ها
4/1مقدمه
4/2خرپای هواپیما
4/3روش مفاصل
4/5خرپای فضایی
4/7مرور فصل
152
پل Seri Wawasanدر پوتراجایای مالزی دارای طول کلی 787فوت و ارتفاع 279پا است .در سال 2003افتتاح
شد.
4/1مقدمه
در فصل 3ما تعادل یک جسم سفت و سخت یا یک سیستم از اعضای متصل را که به عنوان یک بدن سفت و سخت
رفتار می شود مطالعه کردیم .ما ابتدا یک نمودار بدن آزاد از بدن ترسیم کردیم که تمام نیروهای خارج از بدن جدا شده
را نشان می داد ،و سپس معادالت نیرو و گشتاور تعادل را اعمال کردیم .در فصل 4ما بر تعیین نیروهای داخلی یک
ساختار یعنی نیروهای عمل و واکنش بین اعضای متصل متمرکز می شویم .ساختار مهندسی عبارت است از هر سیستم
متصل از اعضا که برای پشتیبانی یا انتقال نیروها و تحمل ایمن بارهای وارد شده به آن ساخته شده است .برای تعیین
نیروهای داخلی یک ساختار مهندسی ،ما باید ساختار را تجزیه کنیم و نمودارهای جداگانه بدن آزاد اعضای جداگانه یا
ترکیب اعضا را تجزیه و تحلیل کنیم .این تجزیه و تحلیل مستلزم استفاده دقیق از قانون سوم نیوتن است ،که بیان می
کند هر عمل با عکس العمل مساوی و متضاد همراه است.
در فصل ، 4ما نیروهای داخلی را که در چندین نوع ساختار یعنی خرپاها ،قاب ها و ماشین ها عمل می کنند ،تجزیه
و تحلیل می کنیم .در این درمان ما فقط ساختارهای تعیین شده از نظر ایستایی را در نظر می گیریم ،که محدودیت
های حمایتی بیشتری نسبت به آنچه برای حفظ یک تعادل الزم است ،ندارند .بنابراین ،همانطور که قبالً دیدیم ،
معادالت تعادل برای تعیین همه واکنشهای ناشناخته کافی است.
تجزیه و تحلیل خرپاها ،قاب ها و ماشین آالت و تیرها تحت بارهای متمرکز یک کاربرد مستقیم از مواد توسعه یافته در
دو فصل قبل را تشکیل می دهد .روش اساسی که در فصل 3برای جداسازی یک بدن با ساختن نمودار صحیح بدن آزاد
ایجاد شده است ،برای تجزیه و تحلیل ساختارهای تعیین شده استاتیک ضروری است.
4/2خرپای هواپیما
چارچوبی متشکل از اعضایی که در انتهای آنها به هم پیوسته اند و یک ساختار سفت و سخت را تشکیل می دهند ،خرپا
نامیده می شود .پل ها ،تکیه گاه سقف ،آجرها و سایر سازه های مشابه از نمونه های رایج خرپاها هستند .اعضای سازه
ای که معموالً مورد استفاده قرار می گیرند ،تیرهای ، Iکانال ها ،زاویه ها ،میله ها و شکل های خاصی هستند که در
انتهای آنها با جوشکاری ،اتصاالت پرچ شده یا پیچ و مهره های بزرگ به هم چسبیده اند .هنگامی که اعضای خرپا
اساساً در یک صفحه قرار دارند ،خرپا خرپای صفحه ای نامیده می شود.
برای پل ها و سازه های مشابه ،خرپاهای صفحه معموالً به صورت جفت استفاده می شود و یک مجموعه خرپا در هر
طرف سازه قرار داده شده است .بخشی از ساختار پل معمولی در شکل 4/1نشان داده شده است .وزن ترکیبی راه و
وسایل نقلیه به تارهای طولی ،سپس به تیرهای عرضی منتقل می شود و در نهایت ،با وزن وزنه ها و تیرهای عرضی
،به اتصاالت فوقانی دو خرپای صفحه که کناره های عمودی را تشکیل می دهند ،منتقل می شود .از ساختار یک مدل
ساده شده از ساختار خرپا در سمت چپ تصویر نشان داده شده است .نیروهای Lنشان دهنده بارهای مشترک هستند.
153
چندین مثال از خرپاهای متداول که می توان آنها را به عنوان خرپای صفحه ای تجزیه و تحلیل کرد به شکل شماتیک
در شکل 4/2نشان داده شده است.
خرپاهای ساده
عنصر اساسی خرپای صفحه مثلث است .سه میله که در انتهای آنها با پین به هم متصل شده اند ،شکل ، 4/3aیک
قاب سفت و سخت را تشکیل می دهند .واژه سفت و سخت به معنای غیرقابل انعطاف و همچنین به این معنی است که
تغییر شکل اعضا به دلیل کرنش های داخلی ناشی از آن ناچیز است .از سوی دیگر ،چهار یا چند میله به هم متصل شده
و یک چند ضلعی از چند ضلع را تشکیل می دهند که یک قاب غیر خشک است .با افزودن یک میله مورب که به Aو
Dیا Bو Cمتصل می شود و در نتیجه دو مثلث را ایجاد می کنیم ،می توانیم قاب غیر سفت را در شکل b3/4محکم
یا پایدار کنیم .ما می توانیم ساختار را با افزودن واحدهای اضافی دو میله متصل به انتها ،مانند DEو CEیا AFو DF
،شکل ، 4/3cکه به دو محل اتصال محکم شده اند ،گسترش دهیم .به این ترتیب کل ساختار سفت می ماند.
سازه های ساخته شده از مثلث اصلی به روش توصیف شده به عنوان خرپاهای ساده شناخته می شوند .هنگامی که تعداد
بیشتری از اعضای مورد نیاز برای جلوگیری از فروپاشی وجود دارد ،خرپا از نظر استاتیک نامشخص است .تنها با معادالت
تعادل نمی توان خرپای نامعین را از نظر آماری تحلیل کرد .اعضای اضافی یا پشتیبانی هایی که برای حفظ تعادل الزم
نیستند ،اضافی نامیده می شوند.
154
برای طراحی خرپا ،ابتدا باید نیروها را در اعضای مختلف تعیین کنیم و سپس اندازه ها و شکل های ساختاری مناسب را
برای مقاومت در برابر نیروها انتخاب کنیم .چندین فرض در تجزیه و تحلیل نیروهای خرپای ساده وجود دارد .اول ،ما
همه اعضا را اعضای دو نیرو فرض می کنیم .یک عضو دو نیرو فقط تحت تأثیر دو نیرو در تعادل است ،همانطور که در
شکل 4/3در هنر تعریف شده است 4/3 .هر عضو یک خرپا معموالً یک پیوند مستقیم است که دو نقطه اعمال نیرو را
به هم متصل می کند .این دو نیرو در انتهای عضو اعمال می شوند و لزوماً برای تعادل برابر ،مخالف و هم خط هستند.
155
همانطور که در شکل 4/4نشان داده شده است ،ممکن است عضو تحت کشش یا فشار قرار گیرد .هنگامی که تعادل
بخشی از یک عضو دوتایی را نشان می دهیم ،کشش Tیا فشرده سازی Cکه بر روی بخش برش عمل می کند برای
همه مقاطع یکسان است .در اینجا فرض می کنیم که وزن عضو در مقایسه با نیرویی که پشتیبانی می کند اندک است.
اگر اینطور نیست ،یا اگر باید اثر کوچک وزن را در نظر بگیریم ،می توانیم وزن Wعضو را با دو نیرو ،هر W ∕ 2در
صورت یکنواخت بودن عضو ،با یک نیرو در هر انتهای وزن جایگزین کنیم .عضو این نیروها ،در واقع ،به عنوان بارهایی
هستند که از خارج به اتصاالت پین وارد می شوند .محاسبه وزن یک عضو به این ترتیب ،نتیجه درستی برای کشش یا
فشار متوسط در طول عضو به دست می دهد ،اما تأثیر خم شدن عضو را در نظر نمی گیرد.
156
157
شرایط تعادل برای نیروهای وارد بر پین اتصال هر مفصل .بنابراین این روش با تعادل نیروهای همزمان سروکار دارد و
فقط دو معادله تعادل مستقل شامل قسمتهایی از اعضای AFو ABمی شود که مکانیسم عمل و واکنش را به وضوح
نشان می دهد .عضو ABدر واقع در سمت چپ پین تماس برقرار می کند ،اگرچه نیروی ABاز سمت راست کشیده
شده و با دور از پین نشان داده می شود .بنابراین ،اگر پیکانهای نیرو را به طور پیوسته در همان سمت پین با عضو بکشید
،کشش (مانند )ABهمیشه با یک فلش دور از پین نشان داده می شود و فشرده سازی (مانند )AFهمیشه نشان داده
می شود با یک پیکان به سمت پین مقدار AFاز معادله ΣFy = 0و ABسپس از ΣFx = 0بدست می آید.
Fمشترک ممکن است بعداً مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد ،زیرا در حال حاضر تنها شامل دو مجهول است EF ،و .BF
در ادامه به مفصل بعدی که بیش از دو مجهول وجود ندارد ،مفصل E، C ،Bو Dرا به ترتیب ترتیب می دهیم .شکل
4/8نمودار جسم آزاد هر مفصل و چند ضلعی نیروی مربوطه را نشان می دهد که به صورت گرافیکی دو حالت تعادل
ΣFx = 0و ΣFy = 0را نشان می دهد .اعداد ترتیب ترتیب تجزیه و تحلیل مفاصل را نشان می دهند .توجه داشته
باشیم که هنگامی که به طور کامل به مفصل Dبرسیم ،واکنش محاسبه شده R2باید با نیروهای موجود در اعضای
CDو ، EDکه قبالً از دو مفصل همسایه تعیین شده بودند ،در تعادل باشد .این الزام ،صحت کار ما را بررسی می کند.
توجه داشته باشید که جداسازی مفصل Cنشان می دهد که در CEصفر است وقتی معادله ΣFy = 0اعمال می شود.
البته اگر یک بار عمودی خارجی در Cاعمال شود ،نیرو در این عضو صفر نخواهد بود.
158
اغلب می توان کشش Tو فشرده سازی Cاعضای مختلف را مستقیماً در نمودار خرپایی اصلی با کشیدن فلش هایی از
پین ها برای کشش و به طرف پین ها برای فشرده سازی نشان داد .این نامگذاری در پایین شکل 4/8نشان داده شده
است.
گاهی اوقات نمی توانیم جهت صحیح یک یا هر دو نیروی ناشناخته را که روی یک پین معین عمل می کنند ،تعیین
کنیم .اگر چنین است ،ممکن است یک انتساب دلخواه داشته باشیم .مقدار نیروی محاسبه شده منفی نشان می دهد که
جهت اولیه فرض شده نادرست است.
159
این ساختار پل نیویورک نشان می دهد که اعضای یک خرپای ساده نیازی به راست ندارند.
اگر خرپای صفحه دارای پشتیبان خارجی بیشتری نسبت به مقدار الزم برای اطمینان از تعادل پایدار باشد ،خرپا به طور
کلی از نظر آماری نامشخص است و تکیه گاه های اضافی مازاد خارجی را تشکیل می دهند .اگر یک خرپا دارای اعضای
داخلی بیشتری نسبت به مقدار الزم برای جلوگیری از فروپاشی باشد ،هنگامی که خرپا از تکیه گاه خود برداشته می شود
،اعضای اضافی اضافی داخلی را تشکیل می دهند و خرپا دوباره از نظر آماری نامشخص است.
برای خرپایی که از نظر آماری از خارج تعیین می شود ،بین تعداد اعضای آن و تعداد اتصاالت آن که برای ثبات داخلی
بدون افزونگی الزم است ،رابطه معینی وجود دارد .از آنجا که ما می توانیم تعادل هر مفصل را با دو معادله نیروی مقیاس
تعیین کنیم ،در همه j2چنین معادالتی برای خرپایی با اتصاالت jوجود دارد .برای کل خرپا متشکل از mاعضای دو
نیرو و دارای حداکثر سه واکنش پشتیبانی ناشناخته ،در همه m 3مجهول وجود دارد ( mکشش یا نیروهای فشاری
و سه واکنش) .بنابراین ،برای هر خرپای صفحه ای ،معادله m 3 = 2jدر صورتی که خرپا از نظر استاتیک به صورت
داخلی تعیین شود ،برآورده خواهد شد.
یک خرپا صفحه ساده ،که با شروع با یک مثلث و افزودن دو عضو جدید برای قرار دادن هر مفصل جدید با توجه به
ساختار موجود تشکیل شده است ،به طور خودکار رابطه را برآورده می کند .این شرط برای مثلث اولیه صادق است ،
جایی که ، m = j = 3و mبرای هر مفصل اضافه شده 2افزایش می یابد در حالی که j 1افزایش می یابد .برخی
خرپاهای دیگر (غیر ساده) از نظر استاتیکی مشخص ،مانند خرپای Kدر شکل ، 4 /2به گونه ای متفاوت مرتب شده
اند ،اما می توان مشاهده کرد که رابطه یکسانی را برآورده می کند.
160
این معادله شرط الزم برای ثبات است اما aنیست شرایط کافی است ،زیرا یک یا چند عضو mمی توانند به گونه ای
چیده شوند که به تثبیت پایدار کل خرپا کمک نکنند .اگر ، m 3> 2jتعداد اعضا بیشتر از معادالت مستقل باشد ،و
خرپا از نظر داخلی از نظر آمادگی با اعضای مازاد حاضر نامشخص است .اگر m 3 <2jباشد ،کمبود اعضای داخلی
وجود دارد و خرپا ناپایدار است و تحت بار فرو می ریزد.
شرایط خاص
ما اغلب در تجزیه و تحلیل خرپاها با چندین شرایط خاص روبرو می شویم .هنگامی که دو عضو خطی تحت فشار هستند
،همانطور که در شکل a9/4نشان داده شده است ،الزم است یک عضو سوم اضافه شود تا هم ترازی دو عضو حفظ
شود و از کمانش جلوگیری شود .از مجموع نیرو در جهت yمی بینیم که نیروی F3در عضو سوم باید صفر و از جهت
xآن F1 = F2باشد .این نتیجه گیری صرف نظر از زاویه holdsو همچنین اگر اعضای خطی در کشش باشند صادق
است .اگر یک نیروی خارجی با یک جزء در جهت yبه مفصل اعمال شود F3 ،دیگر صفر نخواهد بود.
161
هنگامی که دو عضو غیر خطی به هم متصل می شوند ،همانطور که در شکل 4/9bنشان داده شده است ،در صورت
عدم وجود بار خارجی در این مفصل ،نیروهای هر دو عضو باید صفر باشند ،همانطور که از مجموع دو نیرو می بینیم.
هنگامی که دو جفت از اعضای خطی به هم متصل می شوند همانطور که در شکل 4/9cنشان داده شده است ،نیروهای
هر جفت باید مساوی و مخالف یکدیگر باشند .این نتیجه گیری از جمع بندی نیروهایی که در تصویر نشان داده شده
است ،ناشی می شود.
پانل های خرپایی اغلب در شکل متقاطع مهار می شوند ،همانطور که در شکل 4/10aنشان داده شده است .اگر هر
یک از مهاربندها بتوانند از کشش یا فشرده سازی پشتیبانی کنند ،چنین پانلی از نظر آماری نامشخص است .با این حال
،وقتی مهاربندها مانند اعضای کابل قادر به پشتیبانی از فشرده سازی نیستند ،فقط اعضای کششی عمل می کنند و ما
می توانیم عضو دیگر را نادیده بگیریم .معموالً از عدم تقارن بارگذاری نحوه تغییر تابلو آشکار است .در صورتی که این
تغییر در شکل 4/10bنشان داده شده است ،باید عضو ABرا حفظ کرده و CDرا نادیده گرفت .وقتی این انتخاب را
نمی توان با بازرسی انجام داد ،ممکن است ما به طور خودسرانه عضوی را که باید حفظ شود انتخاب کنیم .اگر تنش
فرض شده در محاسبه مثبت شود ،پس انتخاب درست بود .اگر نیروی کششی فرض شده منفی باشد ،باید عضو مقابل
حفظ شود و محاسبه مجددا انجام شود.
با انتخاب دقیق محورهای مرجع می توان از حل همزمان معادالت تعادل دو نیروی ناشناخته در یک مفصل جلوگیری
کرد .بنابراین ،برای مفصلی که در شکل 4/11به صورت شماتیک نشان داده شده است ،جایی که Lشناخته شده است
و F1و F2ناشناخته هستند ،جمع نیرو در جهت xاشاره به F1و جمع نیرو در جهت ʹ xاشاره به F2را حذف می کند.
وقتی زوایای درگیر به آسانی یافت نشد ،ممکن است یک راه حل همزمان از معادالت با استفاده از یک مجموعه جهت
های مرجع برای هر دو مجهول ترجیح داده شود.
162
مشکل نمونه 4/1
نیرو را در هر عضو خرپای طاقی بارگذاری شده به روش اتصاالت محاسبه کنید.
راه حل
در صورت عدم محاسبه واکنش های خارجی در Dو ، Eتجزیه و تحلیل خرپای کنسول می تواند با اتصال در انتهای
بارگذاری شده آغاز شود .با این حال ،این خرپا به طور کامل مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد ،بنابراین اولین قدم
محاسبه نیروهای خارجی در Dو Eاز نمودار بدن آزاد خرپا به عنوان یک کل است .معادالت تعادل می دهد
سپس نمودارهای بدن آزاد را ترسیم می کنیم که نیروهای وارد بر هر یک از پین های اتصال را نشان می دهد .صحت
جهتهای تعیین شده نیروها زمانی تأیید می شود که هر مفصل به ترتیب در نظر گرفته شود .هیچ سوالی در مورد جهت
صحیح نیروهای روی مفصل .Aوجود ندارد .تعادل نیاز دارد
مفصل Bباید بعداً مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد ،زیرا بیش از دو نیروی ناشناخته روی مفصل .Cوجود دارد .نیروی
BCباید یک جزء رو به باال را فراهم کند ،در این صورت BDباید نیروی سمت چپ را متعادل کند .دوباره نیروها از
آنها بدست می آید
163
cمشترک در حال حاضر فقط شامل دو مورد ناشناخته است ،و اینها به همان شیوه قبلی یافت می شوند:
توجه داشته باشید که وزن اعضای خرپا در مقایسه با بارهای خارجی نادیده گرفته شده است.
164
نکته مفید
.1باید تاکید کرد که تعیین کشش /فشرده سازی به عضو اشاره دارد ،نه مفصل .توجه داشته باشید که ما پیکان نیرو را
در همان طرف مفصل که نیرو را اعمال می کند ترسیم می کنیم .به این ترتیب کشش (فلش دور از مفصل) از فشرده
سازی (پیکان به سمت مفصل) متمایز می شود.
165
مشکل نمونه 4/2
خرپای ساده نشان داده شده از دو بار ،هر یک به بزرگی Lپشتیبانی می کند .نیروهای موجود در اعضای ، DF ،DE
DGو CDرا تعیین کنید.
راه حل
اول از همه ،ما توجه داریم که اعضای منحنی این خرپای ساده همه اعضای دو نیرو هستند ،به طوری که اثر هر یک
از اعضای منحنی درون خرپا همانند یک عضو مستقیم است.
ما می توانیم با Eمشترک شروع کنیم زیرا تنها دو نیروی ناشناس در آنجا فعالیت می کنند .با اشاره به نمودار جسم آزاد
و هندسه همراه برای مفصل ، Eتوجه می کنیم که 𝛽 = 180درجه -11.25درجه -90درجه = 78.8درجه.
اکنون باید به مفصل Fبرویم ،زیرا هنوز سه عضو ناشناخته در مفصل .Dوجود دارد .از نمودار هندسی ،
166
برای عضو ، DGما به نمودار جسم آزاد مفصل Dو هندسه همراه آن می رویم.
توجه داشته باشید که .در شکل های همراه اغراق آمیز نشان داده شده است.
167
نکته مفید
1به جای محاسبه و استفاده از زاویه 𝛽 = 78.8درجه در معادالت نیرو ،می توانیم از زاویه 11.25درجه مستقیم استفاده
کنیم.
168
4/4روش بخش ها
هنگام تجزیه خرپاهای صفحه با روش اتصاالت ،ما فقط به دو معادله از سه معادله تعادل نیاز داریم زیرا روشها شامل
نیروهای همزمان در هر مفصل است .ما می توانیم از معادله سوم یا لحظه ای تعادل با انتخاب یک قسمت کامل از خرپا
برای بدن آزاد در حالت تعادل تحت تأثیر یک سیستم غیر همزمان نیروهای استفاده کنیم .این روش مقاطع این مزیت
اساسی را دارد که نیروی تقریباً در هر عضو مورد نظر مستقیماً از تجزیه و تحلیل قسمتی که آن عضو را بریده است ،
یافت می شود .بنابراین ،الزم نیست تا زمان رسیدن به عضو مورد نظر ،محاسبه را از مفصل به مفصل ادامه دهید .در
انتخاب بخشی از خرپا ،توجه می کنیم که به طور کلی ،بیش از سه عضو که نیروهای آنها ناشناخته است باید قطع
شوند ،زیرا فقط سه رابطه تعادل مستقل موجود است.
تصویر روش
روش برشها اکنون برای خرپا در شکل 6/4نشان داده شده است ،که در توضیح روش اتصاالت استفاده شده است .خرپا
مجدداً در شکل a12/4برای مرجع آماده نشان داده شده است .واکنش های خارجی ابتدا با در نظر گرفتن روش اتصال
،با در نظر گرفتن خرپا در کل محاسبه می شود.
اجازه دهید به عنوان مثال نیروی موجود در عضو BEرا تعیین کنیم .یک بخش خیالی ،که با خط چین مشخص شده
است ،از خرپا عبور می کند و آن را به دو قسمت تقسیم می کند ،شکل .4/12bاین بخش سه عضو را که نیروهای
آنها در ابتدا ناشناخته است ،قطع کرده است .برای اینکه قسمت خرپا در هر طرف مقطع در حالت تعادل باقی بماند ،
الزم است که به هر عضو بریده شده نیرویی را که عضو بریده بر آن وارد کرده بود اعمال کرد .برای خرپاهای ساده
متشکل از اعضای مستقیم دو نیرو ،این نیروها ،چه کششی و چه فشاری ،همیشه در جهت اعضای مربوطه خواهند
بود .بخش چپ تحت تأثیر بار اعمال شده ، Lواکنش انتهایی R1و سه نیروی وارد شده به اعضای برش توسط بخش
راست که برداشته شده است ،در حالت تعادل است.
169
ما معموالً می توانیم نیروها را با حواس مناسب آنها با تقریب بصری الزامات تعادل ترسیم کنیم .بنابراین ،در متعادل
سازی گشتاورهای مربوط به نقطه Bبرای قسمت چپ ،نیروی EFبه وضوح به سمت چپ است ،که باعث فشرده
شدن آن می شود ،زیرا نسبت به قسمت برش EFعضو عمل می کند .بار Lبیشتر از واکنش R1است ،بنابراین نیروی
BEباید باال و راست باشد تا بتواند جزء رو به باال مورد نیاز برای تعادل عمودی را تأمین کند .بنابراین نیروی BEکششی
است ،زیرا از قسمت برش دور عمل می کند.
با در نظر گرفتن بزرگی تقریبی R1و ، Lمی بینیم که تعادل لحظه ها در مورد نقطه Eمستلزم آن است که BCدر
سمت راست باشد .یک نگاه گاه به گاه به خرپا باید به همان نتیجه برسد وقتی متوجه شدیم که قسمت افقی پایین تحت
کشش ناشی از خم شدن کش می آید .معادله گشتاورها در مورد مفصل Bسه نیرو را از رابطه حذف می کند و EFرا
می توان مستقیماً تعیین کرد .نیروی BEاز معادله تعادل جهت yمحاسبه می شود .سرانجام ،ما BCرا با متعادل کردن
لحظات در مورد نقطه Eتعیین می کنیم .به این ترتیب هر یک از سه ناشناخته مستقل از دو مورد دیگر تعیین شده است.
170
شکل سمت راست خرپا ،شکل ،4/12bتحت عمل R2در تعادل است و همان سه نیرو در اعضای برش خورده در جهت
های مخالف قسمت چپ اعمال می شود .حس مناسب نیروهای افقی را می توان به راحتی از توازن لحظه ها در مورد
نقاط Bو Eمشاهده کرد.
مالحظات اضافی
درک این نکته ضروری است که در روش مقاطع یک قسمت کامل از خرپا یک بدن واحد در حالت تعادل در نظر گرفته
می شود .بنابراین ،نیروهای داخلی اعضای بخش در تجزیه و تحلیل بخش به طور کلی دخیل نیستند .برای شفاف سازی
بدن آزاد و نیروهای خارجی که بر روی آن عمل می کنند ،بخش برش ترجیحاً از طریق اعضا و نه از مفاصل عبور می
کند .برای محاسبات ممکن است از هر قسمت خرپایی استفاده کنیم ،اما آن قسمت که تعداد نیرو های کمتری را شامل
می شود ،معموالً راه حل ساده تری را به همراه خواهد داشت.
در برخی موارد می توان روشهای مقاطع و اتصاالت را برای یک راه حل موثر ترکیب کرد .به عنوان مثال ،فرض کنید
ما می خواهیم نیرو را در یک عضو مرکزی یک خرپا بزرگ بیابیم .عالوه بر این ،فرض کنید که امکان عبور بخشی از
این عضو بدون عبور از حداقل چهار عضو ناشناخته وجود ندارد .ممکن است بتوان نیروهای موجود در اعضای نزدیک را
با روش مقاطع تعیین کرد و سپس با روش مفاصل به عضو ناشناخته پیشرفت کرد .چنین ترکیبی از دو روش ممکن است
مفیدتر از استفاده انحصاری از هر دو روش باشد.
در روش مقاطع از معادالت لحظه ای به نفع زیادی استفاده می شود .فرد باید یک مرکز لحظه ای را انتخاب کند ،چه
بر روی بخش یا خارج از آن ،تا آنجا که ممکن است نیروهای ناشناخته از آنجا عبور می کنند.
هنگامی که نمودار بدن آزاد یک بخش در ابتدا ترسیم می شود ،همیشه نمی توان حس مناسب یک نیروی ناشناخته را
تعیین کرد .هنگامی که یک انتساب دلخواه انجام می شود ،یک پاسخ مثبت معنای مفروض را تأیید می کند و یک
نتیجه منفی نشان می دهد که نیرو به معنای مخالف تصور است .عالمت جایگزین که توسط برخی ترجیح داده می شود
این است که تمام نیروهای ناشناخته را بصورت دلخواه در جهت کشش (دور از مقطع) مثبت قرار دهید و اجازه دهید
عالمت جبری پاسخ بین کشش و فشرده سازی تمایز قائل شود .بنابراین ،عالمت مثبت نشان دهنده کشش و فشرده
سازی عالمت منفی است .از سوی دیگر ،مزیت اختصاص نیروها به معانی صحیح آنها بر روی نمودار بدن آزاد یک
بخش در هر کجا که ممکن است این است که با این کار مستقیماً بر عملکرد فیزیکی نیروها تأکید می شود .این تمرین
در اینجا ترجیح داده می شود.
171
بسیاری از خرپاهای ساده دوره ای هستند زیرا مقاطع ساختاری مکرر و یکسانی وجود دارد.
نیروهایی را که در اعضا CL،KLو CBایجاد می شود با بار 20تنی روی خرپای کنسول محاسبه کنید.
راه حل
اگرچه اجزای عمودی واکنشهای Aو Mاز نظر ایستا با دو تکیه گاه نامشخص هستند ،اما همه اعضا به غیر از AM
از نظر آماری تعیین می شوند .ما ممکن است قسمتی را مستقیماً از طریق اعضای CL،KLو CBعبور دهیم و قسمتی
از خرپا را که در سمت چپ این قسمت قرار دارد ،به عنوان یک بدن سفت و سخت تعیین شده ،تحلیل کنیم.
نمودار بدن آزاد قسمت خرپا در سمت چپ بخش نشان داده شده است .مجموع لحظه ای برای Lتعیین CBبه عنوان
فشرده سازی را به سرعت تأیید می کند و مجموع لحظه ای درباره Cبه سرعت نشان می دهد که KLدر تنش است.
جهت CLکامالً واضح نیست مگر اینکه مشاهده کنیم که KLو CBدر نقطه Pدر سمت راست .Gمتقاطع می شوند.
یک مقدار لحظه ای در مورد Pاشاره به KLو CBرا حذف می کند و نشان می دهد که CLباید فشرده باشد تا لحظه
لحظه را متعادل کند .نیروی 20تنی در مورد .Pبا در نظر گرفتن این مالحظات ،راه حل ساده می شود ،زیرا اکنون می
بینیم که چگونه برای هر یک از سه ناشناخته به طور مستقل از دو مورد دیگر حل کنیم.
172
جمع بندی لحظات در مورد Lنیاز به یافتن بازوی لحظه دارد
در مرحله بعد لحظه هایی را در مورد Cمی گیریم که نیاز به محاسبه cosدارد .از ابعاد داده شده ما 𝜃 = tan – 1
) (5∕12را می بینیم به طوری که .cos 𝜃 = 12∕13از این رو،
سرانجام ،ممکن است CLرا به صورت لحظه ای در مورد ، Pکه فاصله آن از Cتوسط )PC ∕ 16 = 24 ∕ (26 - 16
یا PC = 38.4 ftمشخص شده است ،بیابیم .ما همچنین به 𝛽 ،که با 𝛽 = −tanداده می شود ،نیاز داریم1 .
( CB ∕ BL) = tan – 1 (12∕21) = 29.7درجه و cos 𝛽 = 0.868ما اکنون داریم
173
نکات مفید
.1ما توجه می کنیم که تجزیه و تحلیل با روش اتصاالت برای محاسبه سه نیروی مورد نیاز مستلزم کار با هشت مفصل
است .بنابراین ،روش بخشها در این مورد مزیت قابل توجهی را ارائه می دهد.
.2ما می توانستیم با لحظاتی در مورد Cیا Pبه همان خوبی شروع کرده باشیم.
.3ما همچنین می توانیم CLرا با جمع نیرو در جهت -xیا -yتعیین کنیم.
نیروی DJعضو خرپای سقف نشان داده شده را محاسبه کنید .هرگونه اجزای افقی نیرو را در تکیه گاهها نادیده بگیرید.
راه حل
بدون قطع چهار عضو که نیروهای آنها ناشناخته است ،نمی توان بخشی را از DJعبور داد .اگرچه سه مورد از این بخشها
که در بخش 2بریده می شوند در Jهمزمان هستند و بنابراین می توان از معادله لحظه ای در مورد Jبرای بدست آوردن
DEاستفاده کرد ،اما نیرو در DJرا نمی توان از دو اصل تعادل باقی مانده بدست آورد .الزم است قبل از تجزیه و تحلیل
بخش ، 2ابتدا قسمت مجاور 1را در نظر بگیرید.
نمودار بدن آزاد برای بخش 1ترسیم شده و شامل واکنش 18/33کیلو نیوتن در Aاست که قبالً از تعادل خرپا به عنوان
یک کل محاسبه شده است .در تعیین مسیرهای مناسب برای نیروهای وارد بر سه عضو بریده ،می بینیم که تعادل لحظه
ها در مورد Aاثر CDو JKرا از بین می برد و به وضوح نیاز دارد که CJباال و چپ باشد .توازن لحظه ها در مورد C
اثر سه نیروی همزمان در Cرا از بین می برد و نشان می دهد که JKباید در سمت راست باشد تا گشتاور کافی در جهت
عقربه های ساعت را تأمین کند .باز هم باید کامالً واضح باشد که آکورد پایینی به دلیل تمایل به خم شدن خرپا تحت
کشش است .اگرچه همچنین باید آشکار شود که آکورد باال تحت فشرده سازی است ،اما برای توضیح تصویر ،نیروی
موجود در سی دی به صورت دلخواه به عنوان کشش تعیین می شود.
در این معادله ،لحظه CJبا در نظر گرفتن اجزای افقی و عمودی آن در نقطه .Jمحاسبه می شود .تعادل لحظه ها در
مورد Jنیاز دارد
لحظه CDدر مورد Jبا در نظر گرفتن دو جزء آن که از طریق Dعمل می کنند محاسبه می شود .عالمت منفی نشان
می دهد که CDدر جهت اشتباه تعیین شده است.
174
از این رو ،
از نمودار بدن آزاد بخش ، 2که اکنون شامل مقدار شناخته شده CJاست ،تعادل لحظه ها در مورد Gبرای حذف DE
و JKمشاهده می شود .بدین ترتیب،
دوباره لحظه CJاز اجزای آن که در .Jعمل می کنند تعیین می شود .پاسخ DJمثبت است ،به طوری که جهت کششی
فرض شده صحیح است.
یک رویکرد جایگزین برای کل مشکل استفاده از بخش 1برای تعیین CDو سپس استفاده از روش مفاصل مورد استفاده
در Dبرای تعیین DJاست.
نکات مفید
.1تخصیص یک یا چند نیرو در جهت اشتباه ،مادامی که محاسبات با فرض مطابقت داشته باشد ،ضرری ندارد .پاسخ
منفی نیاز به تغییر جهت نیرو را نشان می دهد.
175
.2در صورت تمایل ،جهت CDدر نمودار بدن آزاد تغییر می کند و عالمت جبری CDدر محاسبات معکوس می شود
،در غیر این صورت ممکن است کار با یادداشتی که جهت مناسب را نشان می دهد به همان صورت باقی بماند.
.3توجه داشته باشید که می توان بخشی از DJ،CDو DEرا که شامل سه عضو ناشناخته است حذف کرد .با این حال
،از آنجا که نیروهای این سه عضو همه در Dهمزمان هستند ،یک معادله لحظه ای در مورد Dهیچ اطالعاتی در مورد
آنها به دست نمی دهد .حل دو معادله نیروی باقی مانده برای سه مجهول کافی نیست.
خرپای فضایی
خرپای فضایی همتای سه بعدی خرپای صفحه است که در سه مقاله قبلی توضیح داده شد .خرپای فضایی ایده آل شامل
پیوندهای سفت و محکمی است که در انتهای آنها با اتصاالت توپی و سوکت متصل شده است (چنین مفصلی در شکل
3/8در هنر 3/4نشان داده شده است) .در حالی که مثلثی از میله های متصل به پین واحد غیرقابل انعطاف برای خرپای
صفحه را تشکیل می دهد ،از طرف دیگر ،یک خرپای فضایی به شش میله نیاز دارد که در انتهای آنها به هم متصل
شده اند تا لبه های یک چهارضلعی را به عنوان واحد اصلی غیرقابل انعطاف تشکیل دهند .در شکل 4/13aدو میله AD
و BDکه در Dبه هم متصل شده اند به سی دی پشتی سوم نیاز دارند تا مثلث ADBرا از ABدور نکند .در شکل
4/13bپایه پشتی با سه میله BC،ABو ACدیگر جایگزین می شود تا چهارضلعی ای ساخته شود که از نظر سفتی
خود به پایه وابسته نیست.
ما ممکن است یک واحد سفت و سخت جدید بسازیم تا ساختار را با سه میله همزمان اضافی بسازیم که انتهای آنها به
سه اتصال ثابت در ساختار موجود متصل شده است .بنابراین ،در شکل 4/13cمیله های BF،AFو CFبه فونداسیون
و بنابراین fix Gنقطه Fدر فضا متصل شده اند .به همین ترتیب ،نقطه Hدر فضا توسط میله های DH،AHو CH
ثابت می شود .سه میله اضافی FG،CGو HGبه سه نقطه ثابت F،Cو Hو بنابراین fix Gدر فضا متصل شده
اند .نقطه ثابت Eبه طور مشابه ایجاد شده است .اکنون می بینیم که ساختار کامالً سفت و سخت است .دو بار اعمال
شده نشان داده شده باعث ایجاد نیرو در همه اعضا می شود .خرپایی فضایی که به این شکل شکل گرفته است خرپای
فضایی ساده نامیده می شود.
176
در حالت ایده آل باید از اتصاالت نقطه ای ،مانند سوکت ،در اتصاالت خرپای فضایی استفاده شود تا از خم شدن اعضا
جلوگیری شود .همانطور که در اتصاالت پرچ شده و جوش داده شده برای خرپاهای صفحه ،اگر خطوط مرکزی اعضای
متصل در نقطه ای قطع شوند ،می توان فرض اعضای دو نیرو را تحت کشش و فشرده سازی ساده توجیه کرد.
هنگامی که یک خرپای فضایی از خارج پشتیبانی می شود به طوری که از نظر آماری به عنوان یک واحد کامل تعیین
می شود ،بین تعداد اتصاالت آن و تعداد اعضای آن که برای ثبات داخلی الزم است بدون افزونگی رابطه وجود دارد .از
آنجا که تعادل هر مفصل با سه معادله نیروی مقیاس مشخص می شود ،در هر j3چنین معادالتی برای خرپای فضایی
با اتصاالت jوجود دارد .برای کل خرپا متشکل از mاعضا mناشناخته ای (نیروهای کششی یا فشاری در اعضا) به
عالوه شش واکنش پشتیبانی ناشناخته در حالت کلی یک ساختار فضایی تعیین شده از نظر ایستایی وجود دارد .بنابراین
،برای هر خرپای فضایی ،معادله m 6 = 3jدر صورتی تعیین می شود که خرپا از نظر استاتیک به صورت داخلی
تعیین شود .یک خرپای فضایی ساده به طور خودکار این رابطه را تأیید می کند .با شروع چهار ضلعی اولیه ،که معادله
177
برای آن مناسب است ،ساختار با افزودن سه عضو و یک مفصل در یک زمان گسترش می یابد ،بنابراین برابری را حفظ
می کند.
همانطور که در مورد خرپای هواپیما ،این رابطه شرط الزم برای ثبات است ،اما شرط کافی نیست ،زیرا یک یا چند
عضو mمی توانند به گونه ای چیده شوند که به ایجاد ثبات کمک نکنند .کل خرپا اگر ، m 6> 3jتعداد اعضا بیشتر
از معادالت مستقل باشد ،و خرپا از نظر داخلی از نظر داخلی با اعضای مازاد حاضر نامشخص است .در صورت m 6
، <3jکمبود اعضای داخلی وجود دارد و خرپا ناپایدار است و تحت بار قرار می گیرد .این رابطه بین تعداد اتصاالت و
تعداد اعضا در طراحی اولیه یک خرپای فضایی پایدار بسیار مفید است ،زیرا پیکربندی به اندازه یک خرپای صفحه ای
مشهود نیست ،جایی که هندسه تعیین قطعی به طور کلی کامالً آشکار است.
روش اتصال در هنر توسعه یافته است 3/4 .برای خرپاهای صفحه با ارضای معادله بردار کامل به طور مستقیم به خرپاهای
فضایی کشیده می شود
برای هر مفصل ما به طور معمول تجزیه و تحلیل را در محل مشترکی که حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه
نیروی ناشناخته در آن حضور دارند ،آغاز می کنیم .مفاصل مجاور که بیش از سه نیروی ناشناخته روی آنها عمل نمی
کند ،به نوبه خود قابل تجزیه و تحلیل هستند.
این تکنیک گام به گام مفصل تمایل دارد تعداد معادالت همزمان را که باید نیروها را در همه اعضای خرپای فضایی
تعیین کنیم ،حل کند .به همین دلیل ،اگرچه به آسانی به روال عادی تقلیل نمی یابد ،اما چنین رویکردی توصیه می
شود .با این حال ،به عنوان یک روش جایگزین ،ما می توانیم با استفاده از معادله معادالت مشترک j3را به سادگی
بنویسیم 4/1 .به تمام اتصاالت قاب فاصله .اگر ساختار هنگام برداشتن از پشتی های آن غیرقابل انعطاف باشد و این
پشتیبان ها 6واکنش خارجی ایجاد کنند ،تعداد مجهوالت 6خواهد بود .اگر عالوه بر این ،اعضای اضافی وجود نداشته
باشد ،تعداد معادالت ( )j3برابر با تعداد مجهوالت ( )m + 6است و کل سیستم معادالت را می توان به طور همزمان
برای مجهوالت حل کرد .به دلیل تعداد زیاد معادالت همراه ،معموالً یک راه حل رایانه ای مورد نیاز است .با این رویکرد
اخیر ،الزم نیست در یک محل مشترک که در آن حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه نیروی ناشناخته عمل
می کنند ،آغاز شود.
178
یک خرپای فضایی در طوالنی ترین پیاده روی شیشه ای جهان گنجانده شده است که در پارک جنگلی ملی Huangshi
در چونگ چینگ چین واقع شده است.
روش مقاطع توسعه یافته در مقاله قبلی ممکن است برای خرپاهای فضایی نیز استفاده شود .دو معادله بردار
باید برای هر بخش از خرپا ،که در آن مجموع گشتاور صفر برای همه محورهای گشتاور حفظ می شود ،راضی باشد .از
آنجا که دو معادله بردار معادل شش معادله مقیاس پذیر است ،نتیجه می گیریم که به طور کلی ،بخشی نباید از بیش
از شش عضوی که نیروهای آنها ناشناخته است عبور کند .روش برش برای خرپاهای فضایی به طور گسترده ای مورد
استفاده قرار نمی گیرد ،زیرا به ندرت می توان محور گشتاور را پیدا کرد که همه موارد ناشناخته را حذف می کند ،مانند
خرپاهای صفحه.
نماد بردار برای بیان اصطالحات در معادالت نیرو و گشتاور برای خرپاهای فضایی از مزیت قابل توجهی برخوردار است
و در نمونه نمونه زیر استفاده می شود.
179
مشکل نمونه 4/5
خرپای فضایی شامل چهارضلعی صلب ABCDاست که توسط اتصال توپ و سوکت در Aلنگر انداخته شده است و از
چرخش محورهای - y،-xیا zتوسط پیوندهای مربوطه 2 ، 1و 3جلوگیری می کند L .به مفصل Eاعمال می شود ،
که توسط سه پیوند اضافی به طور محکم به چهار وجهی ثابت می شود .برای نیروهای موجود در عضو Eمشترک حل
کنید و روش تعیین نیروها را در اعضای باقی مانده خرپا نشان دهید.
راه حل
ما ابتدا توجه داریم که خرپا با شش محدودیت مناسب نصب شده است ،که سه مورد در Aو پیوندهای 2 ، 1و 3هستند.
همچنین ،با m = 9عضو و j = 5مفصل ،شرایط m + 6 = 3jبرای کافی بودن اعضا برای ارائه یک ساختار
غیرقابل انعطاف ،رضایت بخش است.
واکنشهای خارجی در B، Aو Dرا می توان به راحتی به عنوان اولین قدم محاسبه کرد ،اگرچه مقادیر آنها از محلول
همه نیروها بر روی هر یک از مفاصل پی در پی تعیین می شود.
ما با یک مفصل شروع می کنیم که در آن حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه نیروی ناشناخته عمل می کنند
،که در این مورد مفصل Eاست .نمودار جسم آزاد مفصل Eبا تمام بردارهای نیرو که به طور دلخواه در جهت های
کشش مثبت آنها فرض شده اند نشان داده شده است( .دور از مفصل) .عبارات بردار برای سه نیروی ناشناخته عبارتند از
برابر کردن ضرایب بردارهای واحد - j،-iو -kبه صفر ،سه معادله را نشان می دهد.
180
حل معادالت به ما می دهد
مگر اینکه ابتدا واکنشهای خارجی را محاسبه کرده باشیم ،سپس باید مفصل Cرا با مقدار شناخته شده FECو سه
ناشناخته FCA،FCBو FCDتجزیه و تحلیل کنیم .این روش مشابه روشی است که برای مفصل .Eاستفاده می شود.
سپس مفصل های D،Bو Aبه همان شیوه و به ترتیب مرتب مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند ،که مجهوالت
اسکالر را برای هر مفصل به سه محدود می کند .البته واکنشهای خارجی محاسبه شده از این تجزیه و تحلیلها باید با
مقادیری که در ابتدا از تجزیه و تحلیل کل خرپا تعیین می شود ،موافق باشد.
نکات مفید
.1پیشنهاد :یک نمودار بدن آزاد از خرپا به طور کلی رسم کنید و بررسی کنید که نیروهای خارجی وارد بر خرپا = Ax
Dz = - (4L ∕ 3) k، Dy =- Lj ، By = 0 ، Az = (4L ∕ 3) k ، Ay = Lj ،Li
.2با این فرض ،مقدار عددی منفی برای یک نیرو نشان دهنده فشرده سازی است.
181
4/6قاب و ماشین آالت
اگر یک ساختار را قاب یا ماشین می نامند اگر حداقل یکی از اعضای جداگانه آن یک عضو چند نیرو باشد .یک عضو
چند نیرو به عنوان یک نفر با سه یا چند نیرو که بر آن وارد می شوند ،یا یک نفر با دو یا چند نیرو و یک یا چند زوج که
بر آن عمل می کنند ،تعریف می شود .قابها ساختارهایی هستند که برای تحمل بارهای اعمال شده طراحی شده اند و
معموالً در موقعیت خود ثابت می شوند .ماشین آالت ساختارهایی هستند که شامل قطعات متحرک هستند و برای انتقال
نیروهای ورودی یا زوج به نیروهای خروجی یا زوج ها طراحی شده اند.
از آنجا که قابها و ماشینها دارای اعضای چند نیرو هستند ،نیروهای این اعضا به طور کلی در جهت اعضا نخواهد بود.
بنابراین ،ما نمی توانیم این ساختارها را با روشهای توسعه یافته در هنر تجزیه و تحلیل کنیم 4/4 ، 4/3 .و 4/5زیرا این
روشها برای خرپاهای ساده متشکل از اعضای دو نیرو که نیروها در جهت اعضا قرار دارند اعمال می شود.
182
دو وسیله که امدادگران برای نجات قربانیان تصادف از الشه هواپیما استفاده می کنند .دستگاه "فک های زندگی" که
در سمت چپ نشان داده شده است موضوع مشکالت این مقاله و مقاله مرور فصل است.
در فصل 3ما تعادل اجسام چندگانه را مورد بحث قرار دادیم ،اما بر تعادل یک جسم سفت و سخت متمرکز شدیم .در
مقاله حاضر ما بر تعادل اجسام سفت و محکم به هم پیوسته متشکل از اعضای چند نیرو تمرکز می کنیم .اگرچه اغلب
این اجسام را می توان به عنوان سیستم های دو بعدی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد ،اما نمونه های متعددی از قاب ها
و ماشین ها به صورت سه بعدی وجود دارد.
نیروهایی که بر روی هر یک از اعضای یک سیستم متصل عمل می کنند ،با جداسازی عضو با نمودار جسم آزاد و اعمال
معادالت تعادل پیدا می شوند .هنگامی که نیروهای متقابل را در نمودارهای جداگانه بدن آزاد نشان می دهیم ،اصل
عمل و واکنش باید به دقت رعایت شود .اگر ساختار دارای تعداد بیشتری عضو یا تکیه گاه بیش از حد الزم برای جلوگیری
از فروپاشی باشد ،در این صورت ،مانند خرپاها ،مشکل از نظر آماری نامشخص است و اصول تعادل ،هر چند الزم
است ،برای حل کافی نیست .اگرچه بسیاری از فریم ها و ماشین ها از نظر استاتیک نامشخص هستند ،در این مقاله ما
فقط آنهایی را که از نظر ایستایی تعیین شده اند در نظر خواهیم گرفت.
183
اگر قاب یا ماشین به محض جدا شدن از تکیه گاه خود یک واحد سفت و سخت تشکیل دهد ،مانند قاب Aدر شکل
،4/14aتجزیه و تحلیل بهتر است با ایجاد تمام نیروهای خارجی در ساختار که به عنوان یک بدنه سفت و سخت رفتار
می شود ،آغاز شود .سپس ساختار را تجزیه کرده و تعادل هر قسمت را جداگانه در نظر می گیریم .معادالت تعادلی برای
چندین قسمت از طریق اصطالحات مربوط به نیروهای متقابل مرتبط می شوند .اگر ساختار به تنهایی یک واحد سفت و
سخت نباشد ،اما به دلیل استحکام آن به تکیه گاههای خارجی آن بستگی دارد ،همانطور که در شکل b14/4نشان
داده شده است ،محاسبه واکنشهای تکیه گاه خارجی تا زمان تجزیه ساختار و تجزیه و تحلیل قطعات جداگانه نمی تواند
تکمیل شود .به
در بیشتر موارد تجزیه و تحلیل قابها و ماشینها با نمایش نیروها بر حسب اجزای مستطیلی آنها تسهیل می شود .این امر
به ویژه هنگامی اتفاق می افتد که ابعاد قطعات در جهت عمود بر هم متقابل داده شوند .مزیت این نمایش این است که
محاسبه بازوهای لحظه ای ساده شده است .در برخی از مسائل سه بعدی ،به ویژه هنگامی که گشتاورها در مورد
محورهایی که موازی محورهای مختصات نیستند ،ارزیابی می شوند ،استفاده از نماد برداری برتری دارد.
184
همیشه نمی توان در هنگام رسم نمودارهای بدن آزاد به هر نیرو یا اجزای آن حس مناسب داد ،و انجام یک وظیفه
دلخواه ضروری می شود .در هر صورت ،کامالً ضروری است که نیرویی به طور مداوم در نمودارها برای اجسام متقابل
که نیروی مورد نظر را شامل می شود ،نشان داده شود .بنابراین ،برای دو جسم متصل به پین ، Aشکل ، 4/15aاجزای
نیرو باید به طور مداوم در جهت های مخالف در نمودارهای جداگانه بدن آزاد نشان داده شوند.
برای اتصال یک توپ و سوکت بین اعضای یک قاب فاصله ،ما باید اصل عمل و واکنش را برای هر سه جزء همانطور
که در شکل 4/15bنشان داده شده اعمال کنیم .هنگامی که عالئم جبری اجزاء هنگام محاسبه تعیین می شوند ،ممکن
است جهت های تعیین شده اشتباه باشند .به عنوان مثال ،اگر ، Axمنفی باشد ،در واقع در جهت مخالف آنچه در ابتدا
نشان داده شده است عمل می کند .بر این اساس ،ما باید جهت نیرو را بر روی هر دو عضو معکوس کنیم و عالمت
اصطالحات نیروی آن را در معادالت معکوس کنیم .یا ممکن است بازنمایی را همانطور که در ابتدا گفته شده رها کنیم
،و حس مناسب نیرو از عالمت منفی درک شود .اگر برای برچسب زدن نیروها از بردار نویسی استفاده کنیم ،باید مراقب
باشیم که از عالمت بعالوه برای یک عمل و عالمت منفی برای واکنش مربوطه استفاده کنیم ،همانطور که در شکل
4/16نشان داده شده است.
185
گاهی اوقات ممکن است برای جداسازی مجهوالت به حل دو یا چند معادله نیاز داشته باشیم .با این حال ،در اکثر موارد
،ما می توانیم از راه حل های همزمان با انتخاب دقیق اعضا یا گروه اعضا برای نمودار بدن آزاد و با انتخاب دقیق
محورهای لحظه ای که عبارات نامطلوب را از معادالت حذف می کند ،اجتناب کنیم .روش حل که در پاراگراف های
باال توضیح داده شده است در مشکالت نمونه زیر نشان داده شده است.
قاب از وزن 400کیلوگرمی به روش نشان داده شده پشتیبانی می کند .وزن اعضا را در مقایسه با نیروهای ناشی از بار
نادیده بگیرید و اجزای افقی و عمودی همه نیروهایی که بر هر یک از اعضاء وارد می شوند را محاسبه کنید.
راه حل
ما ابتدا مشاهده می کنیم که سه عضو پشتیبان که قاب را تشکیل می دهند ،مجموعه ای سفت و سخت تشکیل می
دهند که می تواند به عنوان یک واحد تجزیه و تحلیل شود .ما همچنین مشاهده می کنیم که چیدمان تکیه گاه های
خارجی باعث می شود که قاب از نظر ایستایی تعیین شود.
از نمودار بدن آزاد کل قاب ،واکنش های خارجی را تعیین می کنیم .بدین ترتیب
در مرحله بعد ،ما قاب را تجزیه کرده و یک نمودار جداگانه از هر عضو رسم می کنیم .نمودارها در موقعیت های نسبی
تقریبی خود مرتب شده اند تا در پیگیری نیروهای مشترک تعامل کمک کنند .واکنشهای خارجی که به تازگی به دست
آمده بر روی نمودار ADوارد می شود .دیگر نیروهای شناخته شده نیروهای 3.92کیلو نیوتون هستند که توسط محور
قرقره بر روی BFعضو اعمال می شود ،که از نمودار بدن آزاد قرقره بدست آمده است .کشش کابل 3.92کیلو نیوتن
نیز بر روی ADدر نقطه اتصال آن نشان داده شده است.
186
بعد ،اجزای همه نیروهای ناشناخته روی نمودارها نشان داده شده است .در اینجا مشاهده می کنیم که CEیک عضو دو
نیرو است 2 .اجزای نیرو در CEدارای واکنشهای مساوی و متضاد هستند ،که در BFدر Eو ADدر Cنشان داده شده
است .ممکن است در نگاه اول حس واقعی اجزا را در Bتشخیص ندهیم ،بنابراین ممکن است خودسرانه اما به طور
پیوسته به یکدیگر اختصاص داده شوند.
راه حل ممکن است با استفاده از معادله گشتاور در مورد Bیا Eبرای BFعضو ،و سپس دو معادله نیرو ادامه یابد .بدین
ترتیب،
مقادیر عددی مثبت مجهوالت بدین معناست که ما جهت آنها را به درستی در نمودارهای جسم آزاد فرض کرده ایم.
مقدار Cx = Ex = 13.08کیلو نیوتن که با بازرسی نمودار بدن آزاد CEبدست می آید ،اکنون به همراه مقادیر Bx
و فقط تعیین شده بر روی نمودار برای ADوارد می شود .معادالت تعادل ممکن است اکنون به عنوان یک چک برای
عضو ADاعمال شود ،زیرا تمام نیروهای وارد بر آن قبالً محاسبه شده اند .معادالت می دهد
نکات مفید
187
.1می بینیم که قاب مربوط به دسته ای است که در شکل 4/14aنشان داده شده است.
.2بدون این مشاهده ،راه حل مشکل بسیار طوالنی تر خواهد بود ،زیرا سه معادله تعادل برای عضو BFشامل چهار
مجهول است Ex، By ،Bx :و .Eyتوجه داشته باشید که جهت خطی که به دو نقطه اعمال نیرو می پیوندد ،و نه شکل
عضو ،جهت نیروهایی را که بر روی یک عضو دو نیرو وارد می شوند تعیین می کند.
وزن قاب را نادیده بگیرید و نیروهای وارد بر همه اعضای آن را محاسبه کنید.
راه حل
ما ابتدا توجه می کنیم که قاب هنگام برداشتن از تکیه گاه یک واحد سفت و سخت نیست زیرا BDEFیک چهارضلعی
متحرک است و یک مثلث صلب نیست .در نتیجه ،تا زمانی که تک تک اعضا مورد تجزیه و تحلیل قرار نگیرند ،نمی
توان واکنش های خارجی را به طور کامل تعیین کرد .با این حال ،ما می توانیم اجزای عمودی واکنش های Aو Cرا
از نمودار بدن آزاد قاب به طور کلی تعیین کنیم .بدین ترتیب،
188
در مرحله بعد ،قاب را جدا کرده و نمودار بدن آزاد هر قسمت را ترسیم می کنیم .از آنجا که EFیک عضو دو نیرویی
است ،جهت نیرو در Eدر EDو در Fروی ABمشخص است .ما فرض می کنیم که نیروی 30پوند به عنوان بخشی
از عضو قبل از میالد به پین اعمال می شود .در تخصیص جهت صحیح نیروهای D، F ،Eو Bxمشکلی وجود ندارد.
با این حال ،جهت Byممکن است با بازرسی تعیین نشود و بنابراین به طور خودسرانه به عنوان پایین در ABو باال در
BCنشان داده می شود.
عضو ED
عضو EF
عضو AB
از آنجا که Fدر حال حاضر شناخته شده است ،ما برای Ax،Bxو حل می کنیم
نتایج By،Bxو Dاکنون به BCمنتقل می شود و Cxناشناخته باقی مانده از پیدا می شود
ما ممکن است دو معادله تعادل باقی مانده را به عنوان یک چک اعمال کنیم .بدین ترتیب،
189
نکات مفید
.1می بینیم که این قاب مربوط به مقوله ای است که در شکل 4/14bنشان داده شده است.
.2جهت Axو Cxدر ابتدا مشخص نیست و می تواند به صورت دلخواه تعیین شود ،در صورت لزوم بعداً اصالح می
شود.
.3از طرف دیگر ،نیروی 30پوندی را می توان به پینی که بخشی از BAدر نظر گرفته می شود ،اعمال کرد ،در نتیجه
واکنش Bxتغییر می کند.
190
متناوباً ،ما می توانیم به صورت نمودار بدن آزاد در کل قاب برگردیم و Cxرا پیدا کنیم.
دستگاه نشان داده شده به عنوان یک دستگاه حفاظت از اضافه بار طراحی شده است که بار را هنگامی که از مقدار از
پیش تعیین شده .Tبیشتر می کند آزاد می کند .یک پین برشی فلزی نرم Sدر سوراخی در قسمت پایینی قرار داده شده
و توسط نیمه باالیی عمل می کند .هنگامی که نیروی کلی روی پین از قدرت آن بیشتر شود ،می شکند .دو نیمه سپس
تحت تأثیر کشش های BDو ، CDهمانطور که در طرح دوم نشان داده شده است ،در حدود Aمی چرخند و غلطک
های Eو Fپیچ چشم را آزاد می کنند .در صورتی که پایه Sبریده شود وقتی نیروی کل 800نیوتن برش می یابد
حداکثر کشش Tرا تعیین کنید .همچنین نیروی مربوطه را بر روی پایه لوال Aمحاسبه کنید.
راه حل
به دلیل تقارن ،ما فقط یکی از دو عضو وابسته را تحلیل می کنیم .قسمت فوقانی انتخاب شده است و نمودار بدن آزاد
آن همراه با آن برای اتصال در Dترسیم شده است .به دلیل تقارن نیروهای Sو Aفاقد اجزای xهستند .اعضای دو
نیرو BDو CDنیروهایی با قدر برابر B = Cرا بر روی اتصال در .Dاعمال می کنند .تعادل اتصال
از نمودار بدن آزاد قسمت فوقانی ،ما تعادل لحظه ها را در مورد نقطه .Aبا جایگزینی S = 800 Nبیان می کنیم و
عبارت Bبه
191
جایگزینی∕ cos 𝜃 = tan 𝜃 = 5∕12و حل Tبرای حل مشکل
192
نکات مفید
.1تشخیص تقارن همیشه مفید است .در اینجا به ما می گوید که نیروهایی که بر دو قسمت وارد می شوند نسبت به
محور xبه عنوان تصویر آینه از یکدیگر رفتار می کنند .بنابراین ،ما نمی توانیم روی یک عضو در جهت xمثبت و
واکنش آن در طرف دیگر در جهت xمنفی داشته باشیم .در نتیجه ،نیروهای Sو Aفاقد اجزای xهستند.
.2مراقب باشید که قسمت جزء yاز .Bرا فراموش نکنید .توجه داشته باشید که واحدهای ما در اینجا نیوتن میلی متر
هستند.
در موقعیت خاص نشان داده شده ،بیل مکانیکی نیروی 20کیلو نیوتن موازی با زمین اعمال می کند .دو سیلندر
هیدرولیک ACبرای کنترل OABبازو و یک سیلندر DEبرای کنترل بازو EBIFوجود دارد .الف) تعیین نیرو در
سیلندرهای هیدرولیک ACو فشار pACدر برابر پیستونهای آنها ،که قطر موثر آنها 95میلی متر است( .ب) همچنین
193
نیرو در سیلندر هیدرولیک DEو فشار pDEدر برابر پیستون قطر 105میلی متر آن را تعیین کنید .در مقایسه با اثرات
نیروی 20کیلو نیوتن وزن اعضای را نادیده بگیرید.
راه حل
(الف) ما با ساختن نمودار بدن آزاد از کل مجموعه بازو شروع می کنیم .توجه داشته باشید که ما فقط ابعاد الزم برای این
بخش از مشکل را شامل می شویم در حال حاضر جزئیات استوانه های DEو GHضروری نیست.
(ب) برای سیلندر ، DFما مجموعه را در محلی "برش" می دهیم که نیروی سیلندر مورد نظر را از نمودار بدن آزاد ما
خارج می کند .این به معنی جدا کردن EBIFبازوی عمودی به همراه سطل و نیروی اعمال شده آن است.
194
نکته مفید
4/7مرور فصل
در فصل 4ما اصول تعادل را در دو دسته از مشکالت به کار برده ایم :الف) خرپاهای ساده و (ب) قاب ها و ماشین ها.
هیچ نظریه جدیدی مورد نیاز نبود ،زیرا ما فقط نمودارهای الزم برای بدن آزاد را ترسیم کردیم و معادالت متعادل خود
را به کار گرفتیم .با این حال ،ساختارهای مورد بحث در فصل 4به ما این فرصت را داده است تا قدردانی خود را از
رویکرد سیستماتیک در مورد مسائل مکانیک بیشتر توسعه دهیم.
اساسی ترین ویژگی های تجزیه و تحلیل این دو دسته از ساختارها در جمالت زیر بررسی می شود.
.1خرپاهای ساده از اعضای دو نیرویی تشکیل شده اند که در انتهای آنها به هم متصل شده و قادر به پشتیبانی از کشش
یا فشرده سازی هستند .بنابراین ،هر نیروی داخلی همیشه در جهت خطی است که به نقاط پایانی اعضای خود می
پیوندد.
.2خرپاهای ساده از واحد سفت و محکم (غیرقابل انعطاف) مثلث برای خرپاهای صفحه و چهار ضلعی برای خرپاهای
فضایی ساخته می شوند .واحدهای اضافی یک خرپا با افزودن اعضای جدید ،دو مورد برای خرپای صفحه ای و سه مورد
برای خرپای فضایی ،به اتصاالت موجود متصل شده و در انتهای آنها به هم متصل می شوند و یک مفصل جدید را
تشکیل می دهند.
.3مفصل خرپاهای ساده به عنوان اتصاالت پین برای خرپاهای صفحه و اتصاالت توپ و سوکت برای خرپاهای فضایی
فرض می شود .بنابراین ،مفاصل می توانند نیرو را منتقل کنند اما نه لحظه ای.
.5خرپاها از نظر آماری از خارج تعیین می شوند وقتی که محدودیت های خارجی مساوی است اما بیش از حد الزم برای
حفظ موقعیت تعادل نیست.
195
.6خرپاها بصورت داخلی از نظر داخلی تعیین می شوند هنگامی که به روش توصیف شده در مورد ( )2ساخته می شوند
،در صورتی که اعضای داخلی بیش از آنهایی که برای جلوگیری از فروپاشی الزم است ،نیستند.
.7روش اتصاالت از معادالت نیروی تعادلی برای هر مفصل استفاده می کند .تجزیه و تحلیل به طور معمول در یک
محل اتصال آغاز می شود که در آن حداقل یک نیرو شناخته شده است و بیش از دو نیرو برای خرپای هواپیما ناشناخته
نیست یا بیش از سه نیرو برای خرپاهای فضایی ناشناخته است.
.8روش برش ها از یک بدن آزاد از یک قسمت کامل از یک خرپا که دارای دو یا چند مفصل است استفاده می کند .به
طور کلی ،این روش شامل تعادل یک سیستم نیروهای غیر همزمان است .معادله لحظه ای تعادل به ویژه هنگامی که
از روش مقاطع استفاده می شود مفید است .به طور کلی ،نیروهای وارد بر بخشی که بیش از سه عضو ناشناخته خرپا را
قطع می کند ،به طور کامل حل نمی شوند ،زیرا تنها سه معادله تعادل مستقل وجود دارد.
.9بردار نماینده نیرویی که بر مفصل یا مقطعی وارد می شود در همان طرف مفصل یا مقطع عضوی که نیرو را منتقل
می کند کشیده شده است .با این قرارداد ،کشش زمانی نشان داده می شود که پیکان نیرو از مفصل یا مقطع دور باشد
و زمانی که پیکان به سمت مفصل یا مقطع نشان می دهد ،فشرده سازی نشان داده می شود.
.10هنگامی که دو عضو مورب که یک تابلوی چهار ضلعی را مهار می کنند ،اعضای قابل استخراج هستند که قادر به
پشتیبانی از فشرده سازی نیستند ،تنها آن عضوی که در کشش است در تحلیل باقی می ماند و پانل به صورت ایستا
تعیین می شود.
-11هنگامی که دو عضو پیوسته تحت بار خطی هستند و یک عضو سوم با جهت متفاوت با اتصال آنها به هم متصل
می شود ،نیرو در عضو سوم باید صفر باشد مگر اینکه نیروی خارجی در مفصل با جزء عادی به اعضای خطی وارد شود.
.1قابها و ماشینها ساختارهایی هستند که شامل یک یا چند عضو چند نیرو هستند .عضوی چند نیرویی است که سه یا
چند نیرو ،یا دو یا چند نیرو و یک یا چند زوج بر آن وارد شده باشد.
.2فریم ها سازه هایی هستند که برای تحمل بارها ،عموماً در شرایط استاتیک طراحی شده اند .ماشین ها ساختارهایی
هستند که نیروها و گشتاورهای ورودی را به نیروها و گشتاورهای خروجی تبدیل می کنند و عموماً شامل قطعات متحرک
می شوند .برخی از ساختارها ممکن است به عنوان قاب یا ماشین طبقه بندی شوند.
.3در اینجا فقط فریم ها و ماشین هایی که از نظر داخلی و خارجی تعیین می شوند در نظر گرفته می شوند.
.4اگر یک قاب یا ماشین در کل یک واحد سخت (غیرقابل انعطاف) باشد وقتی که تکیه گاههای خارجی آن برداشته
شود ،آنگاه تجزیه و تحلیل را با محاسبه واکنشهای خارجی روی کل واحد آغاز می کنیم .اگر یک قاب یا ماشین به طور
کلی هنگامی که پشتیبان های خارجی آن برداشته می شود ،یک واحد غیر خشک (جمع شونده) باشد ،تا تجزیه ساختار
تجزیه و تحلیل واکنش های خارجی را نمی توان تکمیل کرد.
196
.5نیروهای متصل به اتصاالت داخلی قابها و ماشینها با تجزیه ساختار و ایجاد نمودار جداگانه بدن آزاد از هر قسمت
محاسبه می شوند .اصل عمل و عکس العمل باید کامالً رعایت شود .در غیر این صورت ،خطا ایجاد می شود.
.6معادالت نیرو و گشتاور تعادل بر حسب نیاز برای محاسبه مجهوالت مورد نظر بر اعضا اعمال می شود.
197
فصل 5نیروهای توزیع شده
5/1مقدمه
5/2مرکز جرم
5/5قضایای پاپوس
5/9آمار سیاالت
5/10مرور فصل
198
پل هزاره گیتسهد بر روی رودخانه تاین در بریتانیا قرار دارد .این پل برنده جایزه می تواند حول یک محور افقی در طول
دهانه خود بچرخد تا کشتی ها از زیر آن عبور کنند .بنابراین ،اثر تجمعی توزیع وزن آن باید در طیف وسیعی از جهت ها
در طول فرآیند طراحی تعیین شود.
5/1مقدمه
در فصل های قبل ما با همه نیروها در خطوط عمل و نقاط کاربرد آنها متمرکز بودیم .این درمان یک مدل معقول برای
آن نیروها ارائه داد .در واقع ،نیروهای "متمرکز" به معنای دقیق وجود ندارند ،زیرا هر نیروی خارجی که به صورت
مکانیکی به بدن وارد می شود ،در یک منطقه تماس نامحدود ،هرچند کوچک توزیع می شود.
به عنوان مثال ،نیرویی که توسط پیاده رو بر روی الستیک اتومبیل وارد می شود ،بر الستیک در تمام سطح تماس آن
وارد می شود ،شکل ، 5/1kکه ممکن است در صورت نرم بودن الستیک قابل مالحظه باشد .هنگام تجزیه و تحلیل
نیروهای وارد بر خودرو به طور کلی ،اگر بعد bمنطقه تماس در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه ،مانند فاصله بین چرخها
ناچیز باشد ،ممکن است نیروهای تماس واقعی توزیع شده را با Rحاصل از آنها جایگزین کنیم به عنوان نیروی متمرکز
حتی نیروی تماس بین یک توپ فوالدی سخت شده و مسابقه آن در یک بلبرینگ باردار ،شکل ، 5/1bدر یک منطقه
تماس نامحدود ،هرچند بسیار کوچک اعمال می شود .نیروهایی که به یک عضو دو نیرویی از یک خرپا اعمال می شود
،شکل ، 5/1cبر روی یک ناحیه واقعی تماس سنجاق در برابر سوراخ و به صورت داخلی در بخش برش اعمال می
199
شود .در این موارد و نمونه های مشابه دیگر ،ممکن است هنگام تجزیه و تحلیل تأثیرات خارجی آنها بر اجسام به طور
کلی ،نیروهای متمرکز را در نظر بگیریم.
از طرف دیگر ،اگر بخواهیم توزیع نیروهای داخلی را در مواد بدن در نزدیکی محل تماس ،جایی که تنشها و کرنشهای
داخلی قابل تشخیص است ،بیابیم ،نباید بار را متمرکز در نظر بگیریم بلکه باید توزیع واقعی این مشکل در اینجا مورد
بحث قرار نمی گیرد زیرا مستلزم آگاهی از خواص مواد است و متعلق به درمانهای پیشرفته مکانیک مواد و نظریه های
کشش و انعطاف پذیری است.
وقتی نیروهایی بر منطقه ای اعمال می شود که ابعاد آن در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه ناچیز نیست ،باید نحوه واقعی
توزیع نیرو را در نظر بگیریم .ما این کار را با جمع بندی اثرات نیروی توزیع شده در کل منطقه با استفاده از ادغام ریاضی
انجام می دهیم .این امر مستلزم آن است که شدت نیرو را در هر مکانی بدانیم .چنین مشکالتی سه دسته هستند.
200
( )1توزیع خط .هنگامی که نیرویی در امتداد یک خط توزیع می شود ،مانند بار عمودی پیوسته که توسط یک کابل
معلق پشتیبانی می شود ،شکل ، 5/2aشدت wبارگذاری به عنوان نیرو در واحد طول خط ،نیوتن بر متر ( ) N/mیا
پوند در هر پا (پوند/فوت).
( )2توزیع منطقه .هنگامی که نیرویی بر روی یک ناحیه توزیع می شود ،مانند فشار هیدرولیکی آب بر روی سطح داخلی
بخشی از سد ،شکل ، 5/2bشدت به عنوان نیرو در واحد مساحت بیان می شود .به این شدت فشار برای اعمال نیروهای
مایع و تنش برای توزیع داخلی نیروها در جامدات گفته می شود .واحد اصلی فشار یا تنش در SIنیوتن بر متر مربع
( )N/m2است که پاسکال ( )Paنیز نامیده می شود .با این حال ،این واحد برای اکثر برنامه ها بسیار کوچک است ( Pa
6895 = 1پوند/اینچ در .)2کیلوپاسکال ( ، )kPaمعادل ، 103 Paبیشتر برای فشار مایع و مگاپاسکال ،معادل Pa
، 106برای تنش استفاده می شود .در سیستم واحدهای معمول ایاالت متحده ،فشار مایع و فشار مکانیکی معموالً بر
حسب پوند بر اینچ مربع (پوند /اینچ در )2بیان می شود.
( )3توزیع حجم .نیرویی که بر حجم یک جسم توزیع می شود نیروی بدن نامیده می شود .متداول ترین نیروی بدن
نیروی جاذبه است که بر روی همه عناصر جرم در بدن تأثیر می گذارد .برای از بین بردن نیروها بر تکیه گاههای سازه
سنگ فرش سنگین در شکل ،5/2kبرای مثال ،برای توزیع نیروی گرانشی در سراسر ساختار نیاز است .شدت نیروی
گرانشی وزن مخصوص 𝜌 gاست ،که در آن چگالی (جرم در واحد حجم) و gشتاب ناشی از گرانش است .واحدهای
𝜌 gعبارتند از ( kg/m3) (m/s2) = N/m3در واحدهای SIو پوند/اینچ در 2در سیستم عادی ایاالت متحده.
نیروی بدن ناشی از جاذبه زمین (وزن) بیشترین نیرویی است که با آن برخورد می شود .بخش الف این فصل به تعیین
نقطه ای در جسمی که از طریق آن نیروی گرانشی حاصل می شود ،می پردازد و ویژگی های هندسی مرتبط خطوط ،
مناطق و حجم ها را مورد بحث قرار می دهد .بخش ب به نیروهای توزیع شده که بر روی تیرها و کابلهای قابل انعطاف
عمل می کنند و نیروهای توزیع شده که مایعات بر روی سطوح نمایان شده اعمال می کند ،پرداخته است.
201
5/2مرکز جرم
یک بدن سه بعدی با هر اندازه و شکل ،با جرم mدر نظر بگیرید .اگر بدن را ،همانطور که در شکل 5/3نشان داده
شده است ،از هر نقطه مانند Aمعلق کنیم ،بدن تحت تأثیر کشش طناب و Wناشی از نیروهای گرانشی که بر همه
ذرات بدن این نتیجه به وضوح هم خطی با طناب است .فرض کنید که ما موقعیت آن را با حفر یک سوراخ فرضی با
اندازه ناچیز در امتداد خط عمل آن مشخص می کنیم .ما آزمایش را با تعلیق بدن از نقاط دیگر مانند Bو Cتکرار می
کنیم و در هر مورد خط عمل نیروی حاصل را مشخص می کنیم .برای همه اهداف عملی ،این خطوط عمل در یک
نقطه واحد ، Gکه مرکز ثقل بدن نامیده می شود ،همزمان خواهند بود.
با این حال ،یک تجزیه و تحلیل دقیق ،جهت های کمی متفاوت نیروهای گرانش را برای ذرات مختلف بدن در نظر
می گیرد ،زیرا این نیروها به سمت مرکز جاذبه زمین همگرا می شوند .همچنین ،از آنجا که ذرات در فاصله های متفاوتی
از زمین قرار دارند ،شدت نیروی زمین دقیقاً بر روی بدن ثابت نیست .در نتیجه ،خطوط عمل نیروی گرانش در آزمایشاتی
که توضیح داده شد کامالً همزمان نیستند و بنابراین هیچ مرکز ثقل منحصر به فردی به معنای دقیق وجود ندارد .تا زمانی
که ما با اجسامی برخورد کنیم که ابعاد آنها در مقایسه با اندازه های زمین کوچک است ،اهمیت چندانی ندارد .بنابراین
ما یک نیروی یکنواخت و موازی را به دلیل جاذبه گرانشی زمین در نظر می گیریم .این فرض منجر به مفهوم مرکز ثقل
منحصر به فرد می شود.
برای تعیین ریاضی محل مرکز ثقل هر جسمی ،شکل ، 5/4aما اصل لحظه ها (به مقاله 2/6مراجعه کنید) را بر روی
سیستم موازی نیروهای گرانشی اعمال می کنیم .گشتاور نیروی گرانشی حاصله Wدر مورد هر محور برابر است با
مجموع گشتاورهای مربوط به همان محور نیروهای گرانشی dWکه بر روی تمام ذراتی که به عنوان عناصر بی شمار
کوچک بدن عمل می کنند عمل می کند .نتیجه نیروهای گرانشی بر روی همه عناصر وزن بدن است و با مجموع W
= ∫ dWبدست می آید .به عنوان مثال ،اگر اصل گشتاور را در مورد محور yاعمال کنیم ،لحظه در مورد این محور
202
وزن عنصر x dWاست و مجموع این گشتاورها برای همه عناصر بدن ∫ x dWاست .این مجموع لحظه ها باید برابر
، W xلحظه مجموع باشد .بنابراین .xW = ∫ x dW ،
با عبارات مشابه برای دو جزء دیگر ،ممکن است مختصات مرکز ثقل Gرا به صورت زیر بیان کنیم
برای تجسم گشتاورهای فیزیکی نیروهای گرانشی که در معادله سوم ظاهر می شوند ،ممکن است بدن و محورهای
متصل شده را تغییر جهت دهیم تا محور zافقی باشد .ضروری است که تشخیص دهیم که شمارشگر هر یک از این
عبارات مجموع لحظه ها را نشان می دهد ،در حالی که حاصل ضرب Wو مختصات مربوط به Gنشان دهنده لحظه
جمع است .این اصل لحظه استفاده مکرر را در مکانیک پیدا می کند.
203
معادالت 5/1bممکن است به صورت بردار با کمک شکل 5/4bبیان شود ،که در آن جرم عنصری و مرکز جرم Gبا
بردارهای موقعیت مربوطه r = xi + yj + zkو r = xi + yواقع شده اند .بنابراین ،معادالت 5/1bاجزای معادله
بردار واحد هستند
چگالی جسم جرم آن در واحد حجم است .بنابراین ،جرم یک عنصر افتراقی حجم dV dm = 𝜌 dVمی شود .اگر در
سراسر بدن ثابت نباشد اما بتوان آن را به صورت تابعی از مختصات بدن بیان کرد ،هنگام محاسبه اعداد و مخرج های
معادل باید این تنوع را در نظر بگیریم 5/1b .سپس ممکن است این عبارات را به صورت زیر بنویسیم
معادالت 5/2، 5/1bو 5/3مستقل از اثرات گرانشی هستند زیرا gدیگر ظاهر نمی شود .بنابراین آنها یک نقطه
منحصر به فرد در بدن تعریف می کنند که فقط تابع توزیع جرم است .این نقطه مرکز جرم نامیده می شود و به وضوح با
مرکز ثقل همخوانی دارد تا زمانی که میدان گرانش یکنواخت و موازی تلقی شود.
صحبت از مرکز ثقل جسمی که از میدان گرانشی زمین برداشته شده است بی معنی است ،زیرا هیچ نیروی گرانشی بر
آن وارد نخواهد شد .با این حال ،بدن هنوز مرکز جرم منحصر به فرد خود را دارد .ما معموالً از این پس به مرکز جرم
اشاره می کنیم تا به مرکز ثقل .همچنین ،مرکز جرم در محاسبه واکنش دینامیکی یک جسم به نیروهای نامتعادل اهمیت
ویژه ای دارد .این دسته از مشکالت در جلد به طور طوالنی مورد بحث قرار گرفته است 2 .دینامیک
در بیشتر مشکالت محاسبه موقعیت مرکز جرم ممکن است با انتخاب هوشمند محورهای مرجع ساده شود .به طور کلی
،محورها باید به گونه ای قرار گیرند که معادالت مرزها تا حد ممکن ساده شوند .بنابراین ،مختصات قطبی برای بدنهایی
با مرزهای دایره ای مفید خواهد بود.
سرنخ مهم دیگری را می توان از مالحظات تقارن گرفت .هرگاه یک خط یا صفحه تقارن در یک بدن همگن وجود داشته
باشد ،باید محور یا صفحه مختصاتی را انتخاب کرد که با این خط یا صفحه منطبق باشد .مرکز جرم همیشه در چنین
خط یا صفحه ای قرار دارد ،زیرا لحظات ناشی از عناصر متقارن همیشه لغو می شوند و ممکن است بدن از جفت این
عناصر تشکیل شده در نظر گرفته شود .بنابراین ،مرکز جرم Gمخروط دایره ای شکل راست شکل a5/5جایی در محور
مرکزی آن ،که یک خط تقارن است ،قرار دارد .مرکز جرم نیمه مخروط دایره ای شکل راست روی سطح تقارن آن قرار
204
دارد ،شکل .5/5bمرکز جرم نیم حلقه در شکل 5/5cدر هر دو سطح تقارن آن قرار دارد و بنابراین در خط ABقرار
دارد .به آسانی می توان موقعیت Gرا با استفاده از تقارن در زمان وجود یافت.
205
محاسبه سانتروئیدها در سه دسته مجزا قرار می گیرند ،بسته به اینکه آیا می توانیم شکل بدن درگیر شده را به صورت
خط ،مساحت یا حجم مدل کنیم.
( )1خطوط .برای یک میله یا سیم باریک به طول ، Lسطح مقطع Aو چگالی 𝜌 ،شکل ، 5/6بدنه تقریبی یک بخش
خطی است و .dm = 𝜌A dLاگر 𝜌 و Aدر طول میله ثابت باشند ،مختصات مرکز جرم نیز مختصات مرکز Cقطعه
خط می شود ،که از معادل ، b1/5 .ممکن است نوشته شود
توجه داشته باشید که به طور کلی ،مرکز مرکزی Cروی خط قرار نمی گیرد .اگر میله بر روی یک صفحه قرار گیرد ،
مانند صفحه ، x-yفقط دو مختصات باید محاسبه شود.
( )2مناطق .هنگامی که یک جسم چگالی دارای ضخامت کوچک اما ثابت tاست ،می توانیم آن را به عنوان یک سطح
Aمدل کنیم ،شکل .5/7جرم یک عنصر dm = 𝜌t dAمی شود .باز هم ،اگر 𝜌 و tدر کل منطقه ثابت باشند ،
مختصات مرکز جرم بدن نیز مختصات مرکز مرکزی Cسطح و از معادله می شود 5/1b .مختصات ممکن است نوشته
شود
206
اعداد در معادله 5/5اولین لحظات مساحت نامیده می شود *.اگر سطح منحنی باشد ،همانطور که در شکل 5/7با بخش
پوسته نشان داده شده است ،هر سه مختصات درگیر خواهند شد .مرکز Cبرای سطح خمیده به طور کلی روی سطح
قرار نمی گیرد .اگر مساحت یک سطح در مثالً صفحه x-yباشد ،فقط مختصات Cدر آن صفحه باید محاسبه شود.
( )3جلدها .برای بدنه کلی حجم Vو چگالی 𝜌 ،عنصر دارای جرم dm = 𝜌 dVاست .اگر چگالی در کل حجم ثابت
باشد ،لغو می شود و مختصات مرکز جرم نیز مختصات Cمرکز بدن بدن می شود .از معادله 5/3یا 5/1bمی شوند
مشکل اصلی یک نظریه اغلب نه در مفاهیم آن بلکه در شیوه های به کارگیری آن نهفته است .در مورد مراکز توده ای
و سانتریوئیدها مفهوم اصل لحظه به اندازه کافی ساده است .مراحل دشوار انتخاب عنصر دیفرانسیل و تنظیم انتگرال
است .پنج دستورالعمل زیر مفید خواهد بود.
( )1ترتیب عنصر .در صورت امکان ،یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول باید به ترجیح یک عنصر مرتبه باالتر انتخاب شود
تا تنها یک ادغام برای پوشش کل تصویر الزم باشد .بنابراین ،در شکل 5/8aیک نوار افقی مرتبه اول از مساحت dA
= l dyفقط برای یکپارچه سازی با yنیاز به پوشش کل تصویر دارد .عنصر مرتبه دوم dx dyبه دو ادغام نیاز دارد ،
اول در رابطه با xو دوم در رابطه با ، yبرای پوشش دادن شکل .به عنوان مثال دیگر ،برای مخروط جامد در شکل
، 5/8bیک عنصر مرتبه اول را در قالب یک برش دایره ای حجم dV = 𝜋r2 dyانتخاب می کنیم .این انتخاب تنها
به یک ادغام نیاز دارد و بنابراین بر انتخاب یک عنصر مرتبه سوم dV = dx dy dzترجیح داده می شود که به سه
ادغام ناخوشایند نیاز دارد.
207
( )2تداوم .در صورت امکان ،ما عنصری را انتخاب می کنیم که می تواند در یک عملیات پیوسته برای پوشش تصویر
ادغام شود .بنابراین ،نوار افقی در شکل 5/8aبر نوار عمودی در شکل 5/9ترجیح داده می شود ،که در صورت استفاده
،به دلیل ناپیوستگی در بیان ارتفاع نوار در ، xبه دو انتگرال جداگانه نیاز دارد.x =X1 .
( )3صرف نظر از شرایط سفارش باالتر .شرایط مرتبه باالتر در مقایسه با شرایط درجه پایین ممکن است همیشه حذف
شود (به مقاله 1/7مراجعه کنید) .بنابراین ،نوار عمودی مساحت زیر منحنی در شکل 10/5با عبارت مرتبه اول = dA
208
1
y dxداده شده است ،و مساحت مثلثی مرتبه دوم dx dyکنار گذاشته می شود .در محدوده ،البته ،هیچ خطایی
2
وجود ندارد.
( )4انتخاب مختصات .به عنوان یک قاعده کلی ،ما سیستم مختصاتی را انتخاب می کنیم که با مرزهای تصویر مطابقت
دارد .بنابراین ،مرزهای ناحیه در شکل 5/11aبه آسانی در مختصات مستطیلی توصیف می شود ،در حالی که مرزهای
بخش دایره ای شکل 5/11bبه بهترین شکل برای مختصات قطبی مناسب است.
( )5مختصات مرکزی عنصر .هنگام انتخاب یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول یا دوم ،استفاده از مختصات مرکز عنصر
برای بازوی گشتاور در بیان لحظه عنصر دیفرانسیل ضروری است .بنابراین ،برای نوار افقی مساحت در شکل ، 5/12a
لحظه dAدر مورد محور xc dA ،yاست ،جایی که xcمختصات -xمرکز Cمرکز عنصر است .توجه داشته باشید
که xcنیست که هر یک از ناحیه را توصیف می کند .در جهت yبرای این عنصر ،بازوی لحظه ycمرکز عنصر یکسان
است ،در حد ،مانند مختصات yدو مرز.
به عنوان مثال دوم ،نیمه مخروط جامد شکل 5/12bرا با برش نیم دایره با ضخامت افتراقی به عنوان عنصر حجم در
نظر بگیرید .بازوی لحظه ای برای عنصر در جهت ، xفاصله xcتا مرکز مرکز عنصر است و فاصله xتا مرز عنصر نیست.
از طرف دیگر ،در جهت zبازوی لحظه ای zcمرکز عنصر همان مختصات zعنصر است.
209
با در نظر گرفتن این مثالها ،معادلها را بازنویسی می کنیم 5/5 .و 5/6در فرم
ضروری است بدانیم که زیرنویس cیادآوری می کند که بازوهای لحظه ای که برای لحظه ها در شمارنده عبارات انتگرال
ظاهر می شوند ،همیشه مختصات وسط مرکزی عناصر خاص انتخاب شده است.
در این مرحله باید مطمئن باشید که اصل لحظات را که در هنر معرفی شده است به وضوح درک می کنید 2/4 .شما باید
معنای فیزیکی این اصل را به عنوان اعمال شده بر روی سیستم نیروهای موازی وزن نشان داده شده در شکل 5/4a
تشخیص دهید .برای جلوگیری از اشتباه در تنظیم ریاضیات الزم ،معادله بین لحظه وزن حاصل شده Wو مجموع
210
(انتگرال) لحظه های وزن عناصر dWرا در نظر داشته باشید .به رسمیت شناختن اصل لحظه ها در بدست آوردن عبارت
صحیح برای بازوی لحظه ای ، yc،xcیا zcمرکز مرکزی عنصر دیفرانسیل انتخابی کمک می کند.
با در نظر گرفتن تصویر فیزیکی اصل لحظات ،متوجه می شویم که معادالت 5/5 ، 5/4 .و ، 5/6که روابط هندسی
هستند ،همچنین توصیفی از اجسام فیزیکی همگن هستند ،زیرا چگالی لغو می شود .اگر چگالی جسم مورد نظر ثابت
نباشد اما به عنوان برخی از عملکردهای مختصات در سراسر بدن متفاوت باشد ،از عدد و مخرج عبارات مرکز جرم حذف
نمی شود .در این رویداد ،ما باید از معادالت استفاده کنیم 5/3 .همانطور که قبالً توضیح داده شد.
نمونه مسائل 5/1تا 5/5که در ادامه آمده است به دقت برای نشان دادن کاربرد معادالت انتخاب شده است5/5 ، 5/4 .
و 5/6برای محاسبه محل مرکز برای قطعات خط (میله های باریک) ،مناطق (نازک در صفحات) و حجم (جامدات
همگن) .پنج مالحظات ادغام ذکر شده در باال در این مشکالت نمونه به تفصیل نشان داده شده است.
بخش C/10پیوست Cشامل جدولی از انتگرال است که شامل موارد مورد نیاز برای مشکالت در این فصل و فصل
های بعدی است .خالصه مختصات مرکز برای برخی از اشکال متداول در جداول D/3و ، D/4ضمیمه Dآمده است.
مرکز قوس دایره ای شکل مرکز تصویر قوس دایره ای را همانطور که در تصویر نشان داده شده است قرار دهید.
راه حل
انتخاب محور تقارن به عنوان محور y = 0.Aیک عنصر دیفرانسیل قوس دارای طول 𝜃 dL = r dدر مختصات قطبی
است و مختصات xعنصر 𝜃 r cosاست.
برای قوس نیم دایره 𝛼 ، 𝜋 = 2که x = 2rمی دهد .با تقارن ،بالفاصله می بینیم که وقتی اندازه گیری مطابق شکل
انجام شود ،این نتیجه در مورد قوس چهار دایره ای نیز صدق می کند.
211
نکته مفید
.1باید کامالً آشکار باشد که مختصات قطبی بر مختصات مستطیل ترجیح داده می شوند تا طول قوس دایره ای را بیان
کنند.
مرکز یک ناحیه مثلثی فاصله hرا از قاعده مثلث ارتفاع hتا مرکز قسمت مساحت آن تعیین کنید.
راه حل
محور xمنطبق بر پایه است .یک نوار دیفرانسیل از منطقه dA = x dyانتخاب شده است .با مثلث های مشابه ∕ x
.(h - y) = b ∕ hاستفاده از معادالت دوم 5/5aمی دهد
212
این نتیجه در مورد هر دو ضلع دیگر مثلث که پایه جدیدی با ارتفاع جدید مربوطه در نظر گرفته می شود ،صادق است.
بنابراین ،مرکز مرکزی در تقاطع میانه ها قرار دارد ،زیرا فاصله این نقطه از هر ضلع یک سوم ارتفاع مثلث است و آن
ضلع در نظر گرفته می شود.
نکته مفید
.1ما با استفاده از عنصر مرتبه اول منطقه ،یک ادغام را در اینجا ذخیره می کنیم .تشخیص دهید که dAباید بر اساس
متغیر ادغام yبیان شود .بنابراین x = ƒ (y) ،مورد نیاز است.
مرکز سطح ناحیه یک بخش مدور مرکز مرکزی ناحیه یک بخش مدور را نسبت به راس آن تعیین کنید.
راه حل اول
محور xبه عنوان محور تقارن انتخاب می شود و بنابراین yبه طور خودکار صفر است .ممکن است با حرکت دادن
عنصری به شکل حلقه دایره ای جزئی ،همانطور که در تصویر نشان داده شده است ،منطقه را از مرکز به محیط بیرونی
بپوشانیم .شعاع حلقه r0و ضخامت آن dr0است ،به طوری که مساحت آن dA = 2r0𝛼 dr0است.
مختصات xبه مرکز عنصر از نمونه مشکل xc = r0 sin 𝛼 ∕ 𝛼 ،5/1است ،که در آن r0جایگزین rدر فرمول می
شود 2 .بنابراین ،اولین معادالت 5/5a .می دهد
213
راه حل دوم
این منطقه همچنین ممکن است با چرخاندن مثلثی از مساحت دیفرانسیل در راس و زاویه کل بخش پوشانده شود .این
مثلث ،که در تصویر نشان داده شده است ،دارای مساحت )𝜃 dA = (r ∕ 2) (r dاست ،جایی که اصطالحات مرتبه
باالتر نادیده گرفته می شوند .از نمونه مساله ، 5/2مرکز عنصر مثلثی مساحت دو سوم ارتفاع آن از راس آن است ،به
2
طوری که مختصات xبه مرکز عنصر = r cos xcاست .اعمال اولین معادالت 5/5aمی دهد
3
برای یک منطقه نیم دایره 𝛼 ، 𝜋 = 2که 𝜋 x = 4r ∕ 3می دهد .با تقارن ،بالفاصله می بینیم که این نتیجه در مورد
ناحیه چهار دایره ای که اندازه گیری آن مطابق شکل انجام شده است نیز صدق می کند.
الزم به ذکر است که اگر ما یک عنصر مرتبه دوم 𝜃 r0 dr0 dرا انتخاب کرده بودیم ،یک ادغام با توجه به 𝜃 حلقه ای
را ایجاد می کرد که راه حل Iبا آن شروع شد .از سوی دیگر ،ادغام با توجه به r0در ابتدا به عنصر مثلثی که راه حل II
با آن شروع شد ،می دهد.
214
نکات مفید
.1به دقت توجه کنید که ما باید بین متغیر r0و ثابت rتفاوت قائل شویم.
.2مراقب باشید از r0به عنوان مختصات مرکزی برای عنصر استفاده نکنید.
215
مشکل نمونه 5/4
راه حل اول
عنصر عمودی ناحیه dA = y dxمطابق شکل نشان داده شده است .مختصات xمرکز مرکزی از اولین معادالت یافت
می شود 5/5a .بدین ترتیب،
216
در محلول yاز معادله دوم ، 5/5a .مختصات مرکز عنصر مستطیل yc = y ∕ 2است ،جایی که yارتفاع نوار است که
توسط معادله منحنی x = ky3تنظیم می شود .بنابراین ،اصل لحظه تبدیل می شود
راه حل دوم
عنصر افقی مساحت نشان داده شده در تصویر زیر ممکن است به جای عنصر عمودی استفاده شود .مختصات xبه مرکز
1
عنصر مستطیلی xc = x + (a-x) = (a + x) ∕ 2دیده می شود که به طور متوسط میانگین مختصات aو xانتهای
2
انتهای نوار .از این رو ،
جایی که yc = yبرای نوار افقی .ارزیابی این انتگرال ها نتایج قبلی را برای xو yبررسی می کند.
217
218
نکته مفید 1توجه کنید که xc = xبرای عنصر عمودی.
مرکز مرکز حجم نیمکره شعاع rرا نسبت به قاعده آن تعیین کنید.
راه حل اول
با انتخاب محورهایی که در شکل نشان داده شده است x = z = 0 ،با تقارن .راحت ترین عنصر یک برش دایره ای از
ضخامت dyموازی با صفحه x-zاست .از آنجایی که نیم کره صفحه y-zرا در دایره y2 + z2 = r2قطع می کند ،
شعاع برش دایره ای z = + √𝑟 2 − 𝑦 2است .حجم برش عنصری می شود
راه حل دوم به طور متناوب ممکن است برای عنصر افتراقی خود از پوسته استوانه ای به طول ، yشعاع zو ضخامت
dzاستفاده کنیم ،همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است .با گسترش شعاع پوسته از صفر به ، rکل حجم را
پوشش می دهیم .با تقارن ،مرکز پوسته عنصری در مرکز آن قرار دارد ،به طوری که yc = y ∕ 2حجم عنصر dV
2
) = (2𝜋z dz) (yاست .بیان yبر حسب zاز معادله دایره y = +√𝑟 2 + 𝑧 2می دهد .با استفاده از مقدارπr3
2
محاسبه شده در محلول Iبرای حجم نیمکره و جایگزینی آن در معادل دوم 5/6 .الف به ما بدهید
219
راه حلهای اول و دوم قابل استفاده هستند زیرا هریک شامل عنصری از شکل ساده است و نیاز به ادغام تنها با توجه به
یک متغیر دارد.
راه حل سوم
به عنوان یک جایگزین ،ما می توانیم از زاویه 𝜃 به عنوان متغیر خود با محدوده 0و π2استفاده کنیم .شعاع هر یک
از عناصر r sinمی شود ،در حالی که ضخامت برش در محلول dy = (r d𝜃) sinو پوسته در محلول dz = (r
d𝜃) cos beخواهد بود .طول پوسته y = r cosخواهد بود.
220
نکته مفید
.1آیا می توانید عنصر مرتبه باالتر حجم را که از عبارت dVحذف شده است ،تشخیص دهید؟
وقتی بدن یا شکل را می توان به راحتی به چند قسمت تقسیم کرد که مرکز جرم آنها به راحتی تعیین می شود ،ما از
اصل لحظات استفاده می کنیم و هر قسمت را به عنوان یک عنصر نامتعارف از کل تلقی می کنیم .چنین بدنه ای به
صورت شماتیک در شکل 5/13نشان داده شده است .قطعات آن دارای جرم m3، m2 ،m1با مختصات مرکز جرم
مربوطه x3، x2 ،x1در جهت xهستند .اصل لحظه می دهد
جایی که Xمختصات xمرکز جرم کل است .روابط مشابه برای دو جهت مختصات دیگر برقرار است.
بنابراین ،ما برای یک بدن از هر تعداد قسمت تعمیم می دهیم و مبالغ را به صورت متراکم بیان می کنیم تا مختصات
مرکز جرم را بدست آوریم
روابط مشابه برای خطوط کامپوزیت ،مناطق و حجم ها وجود دارد ،جایی که mها به ترتیب با A،Lو Vجایگزین
می شوند .توجه داشته باشید که اگر یک حفره یا حفره یکی از اجزای تشکیل دهنده یک بدن یا تصویر در نظر گرفته
شود ،جرم مربوطه که توسط حفره یا حفره نشان داده می شود به عنوان یک مقدار منفی تلقی می شود.
221
و ارتفاع متغیر hتقسیم می شود .مساحت Aهر نوار ،مانند ناحیه ای که با رنگ قرمز نشان داده شده است h Δx ،
است و در مختصات xcو ycمرکز آن ضرب می شود تا گشتاور عنصر مساحت را بدست آورد.
مجموع لحظه ها برای همه نوارها تقسیم بر مساحت کل نوارها مختصات مربوط به مرکز را نشان می دهد .یک جدول
بندی منظم از نتایج ،امکان ارزیابی منظم کل مساحت ، ΣAمبالغ ΣAxcو ΣAycو مختصات مرکز
با کاهش عرض نوارها می توانیم دقت تقریب را افزایش دهیم .در همه موارد ،ارتفاع متوسط نوار باید در تقریب مناطق
تخمین زده شود .اگرچه معموالً استفاده از عناصر با عرض ثابت مفید است ،اما الزم نیست .در واقع ،ما ممکن است از
عناصری در هر اندازه و شکلی که ناحیه داده شده را با دقت رضایت بخش تقریبی استفاده می کنیم ،استفاده کنیم.
حجم نامنظم
برای تعیین مرکز یک حجم نامنظم ،ممکن است مشکل را به یکی از مکان یابی مرکز مرکزی یک ناحیه کاهش دهیم.
حجم نشان داده شده در شکل 5/15را در نظر بگیرید ،جایی که مقادیر Aمناطق مقطع طبیعی با جهت xدر برابر x
مطابق شکل نشان داده شده است .یک نوار عمودی از سطح زیر منحنی A Δxاست که برابر با عنصر مربوط به حجم
ΔVاست .بنابراین ،مساحت زیر منحنی رسم شده نشان دهنده حجم بدن است و مختصات xمرکز مرکزی ناحیه زیر
منحنی توسط
222
برابر است که
راه حل
ناحیه کامپوزیت به چهار شکل ابتدایی تقسیم شده است که در تصویر زیر نشان داده شده است .مکانهای مرکزی همه
این اشکال را می توان از جدول D/3بدست آورد .توجه داشته باشید که مناطق "سوراخ ها" (قسمت 3و )4در جدول
زیر منفی در نظر گرفته شده است:
منطقهای منطقه با معادلها 5/7در حال حاضر اعمال می شود و بازدهی دارد
223
مشکل نمونه 5/7
برآورد مختصات xمرکز مرکز حجم بدن که طول آن 1متر و سطح مقطع آن با xمتفاوت است ،همانطور که در تصویر
نشان داده شده است.
راه حل
بدن به پنج بخش تقسیم می شود .برای هر بخش ،میانگین مساحت ،حجم و موقعیت مرکز مرکزی تعیین می شود و
در جدول زیر وارد می شود:
224
نکات مفید
.1توجه داشته باشید که شکل بدن به صورت تابعی از yو zبر Xتأثیر نمی گذارد.
مرکز جرم ترکیب براکت و شفت را تعیین کنید .سطح عمودی از ورق فلزی ساخته شده است که جرم آن 25کیلوگرم
بر متر مربع است .جرم مواد پایه افقی 40کیلوگرم بر متر مربع است و چگالی فوالد 7.83میلی گرم بر متر مکعب است.
راه حل
بدنه مرکب ممکن است در نظر گرفته شود که از پنج عنصر نشان داده شده در قسمت پایین تصویر تشکیل شده است.
قسمت مثلثی به عنوان یک جرم منفی در نظر گرفته می شود .برای محورهای مرجع نشان داده شده ،با تقارن مشخص
است که مختصات xمرکز جرم صفر است.
جرم mهر قسمت به راحتی محاسبه می شود و نیازی به توضیح بیشتری ندارد .برای قسمت 1از نمونه مشکل 5/3
داریم
225
در قسمت 3از نمونه مسئله 5/2می بینیم که مرکز قطر جرم مثلثی یک سوم ارتفاع آن از پایه آن باالتر است .اندازه
گیری از محورهای مختصات می شود
مختصات yو zبه مراکز جرم قسمتهای باقی مانده باید با بازرسی مشخص شود .شرایط استفاده از معادالت 5/7به
بهترین شکل به صورت جدول به شرح زیر انجام می شود:
معادالت 5/7در حال حاضر اعمال می شود و نتایج آن نیز وجود دارد
226
ابعاد بر حسب میلی متر
5/5قضیه pappus
یک روش بسیار ساده برای محاسبه سطح ایجاد شده توسط چرخاندن منحنی صفحه در مورد یک محور غیر متقاطع در
صفحه منحنی وجود دارد .در شکل 5/16بخش خطی طول Lدر صفحه x-yهنگامی که در محور xحرکت می کند
سطحی ایجاد می کند .عنصری از این سطح حلقه ای است که توسط dLایجاد می شود .مساحت این حلقه برابر دور آن
با ارتفاع کج یا dA = 2𝜋y dLاست .مساحت کل آن زمان است
227
جایی که yمختصات yمرکز مرکزی Cبرای خط طول .Lاست ،بنابراین ،مساحت تولید شده همان ناحیه جانبی
استوانه دایره شکل راست به طول Lو شعاع yاست.
در مورد حجمی که با چرخاندن ناحیه ای در یک خط غیرمتقاطع در صفحه آن ایجاد می شود ،یک رابطه به همان اندازه
ساده برای یافتن حجم وجود دارد .یک عنصر از حجم ایجاد شده توسط چرخش ناحیه Aدر محور ، xشکل ، 5/17حلقه
عنصری سطح مقطع dAو شعاع yاست .حجم عنصر برابر دور آن dAیا dV = 2𝜋y dAو حجم کل آن است
جایی که yمختصات yمرکز مرکزی Cناحیه چرخیده Aاست ،بنابراین ،با تولید منطقه تولید کننده در محیط مسیر
دایره ای که توسط مرکز آن توضیح داده شده است ،حجم تولید شده را بدست می آوریم.
دو قضیه ، Pappusبیان شده توسط معادله 5/8و ، 5/9برای تعیین مناطق و حجم انقالب مفید هستند .آنها همچنین
برای یافتن سانترییدهای منحنی صفحه و مناطق صفحه هنگامی که مناطق و حجمهای مربوطه را که با چرخاندن این
شکلها در یک محور غیر متقاطع ایجاد شده است ،بدانیم ،مورد استفاده قرار می گیرند .تقسیم ناحیه یا حجم بر 𝜋2
برابر طول قطعه خط مربوطه یا مساحت صفحه ،فاصله مرکز از محور را مشخص می کند.
228
اگر یک خط یا یک ناحیه از طریق زاویه کمتر از 𝜋2بچرخد ،می توانیم سطح یا حجم تولید شده را با جایگزینی 𝜋2
𝜃 در معادل تعیین کنیم 5/5و 5/9بنابراین ،روابط عمومی تر است
و
قضایای Pappusبرای تعیین حجم و سطح اجسام مانند این مخزن ذخیره آب مفید است.
229
مشکل نمونه 5/9
حجم Vو مساحت Aتوروس کامل سطح مقطع دایره ای را تعیین کنید.
راه حل
توروس را می توان با چرخاندن ناحیه مدور شعاع از 360درجه به دور محور zایجاد کرد .با استفاده از معادله ،5/9aما
داریم
نکته مفید
توجه داشته باشیم که زاویه چرخش برای حلقه کامل 2درجه است .این نتیجه رایج اما مورد خاص توسط معادله /9
5داده شده است.
230
مشکل نمونه 5/10
حجم Vجامد را که با چرخاندن ناحیه مثلثی راست 60میلی متری از طریق 180درجه به دور محور zتولید می شود
محاسبه کنید .اگر این بدنه از فوالد ساخته شده باشد ،جرم آن چقدر خواهد بود؟
راه حل
231
نکته مفید
تیرها بدون شک مهمترین عنصر در بین تمام اعضای سازه ای هستند ،بنابراین درک نظریه اساسی در طراحی آنها بسیار
مهم است .برای تجزیه و تحلیل ظرفیت باربری یک تیر ،ابتدا باید الزامات تعادلی تیر را به صورت یکپارچه و هر قسمت
از آن را جداگانه در نظر بگیریم .دوم ،ما باید روابط بین نیروهای حاصله و مقاومت داخلی پرتو را برای حمایت از این
نیروها برقرار کنیم .بخش اول این تجزیه و تحلیل مستلزم استفاده از اصول استاتیک است .بخش دوم شامل ویژگی های
مقاومت مواد است و معموالً در مطالعات مکانیک جامدات یا مکانیک مواد مورد بررسی قرار می گیرد.
این مقاله مربوط به بارگذاری خارجی و واکنش هایی است که بر روی یک تیر تأثیر می گذارد .در هنر 5/7 .ما توزیع را
در طول پرتو نیروی داخلی و گشتاور محاسبه می کنیم.
انواع تیرها
تیرها به گونه ای پشتیبانی می شوند که واکنشهای پشتیبانی خارجی آنها تنها با روشهای استاتیک محاسبه شود ،تیرهای
تعیین شده ایستا نامیده می شوند .پرتویی که بیشتر از نیازهای مورد نیاز برای ایجاد تعادل است ،از نظر استاتیک نامعین
است .برای تعیین واکنشهای تکیه گاه برای چنین پرتو ،باید ویژگیهای تغییر شکل بار آن را عالوه بر معادالت تعادل
ایستا در نظر بگیریم .شکل 5/18نمونه هایی از هر دو نوع تیر را نشان می دهد .در این مقاله ما فقط تیرهای تعیین شده
استاتیک را تجزیه و تحلیل می کنیم.
همچنین ممکن است تیرها با نوع بارگذاری خارجی که پشتیبانی می کنند ،مشخص شوند .تیرهای شکل 5/18از بارهای
متمرکز پشتیبانی می کنند ،در حالی که تیر در شکل 5/19از بار توزیع شده پشتیبانی می کند .شدت wیک بار توزیع
شده را می توان به عنوان نیرو بر واحد طول پرتو بیان کرد .شدت ممکن است ثابت یا متغیر ،پیوسته یا ناپیوسته باشد.
شدت بارگذاری در شکل 5/19از Cتا Dثابت و از Aتا Cو از Dتا Bمتغیر است .شدت در Dناپیوسته است ،جایی
که به طور ناگهانی قدر را تغییر می دهد .اگرچه شدت خود در Cناپیوسته نیست ،میزان تغییر شدت dw/dxناپیوسته
است.
232
بارهای توزیع شده
شدت بارگذاری که ثابت است یا به صورت خطی تغییر می کند به راحتی قابل کنترل است .شکل 5/20سه مورد متداول
و نتایج بارهای توزیع شده در هر مورد را نشان می دهد.
در موارد aو bشکل ، 5/20می بینیم که بار حاصله Rبا مساحت ایجاد شده توسط شدت ( wنیرو در واحد طول پرتو)
و طول Lکه نیرو بر روی آن توزیع می شود ،نشان داده می شود .نتیجه از مرکز مرکزی این ناحیه عبور می کند.
در قسمت cشکل ، 5/20ناحیه ذوزنقه ای به یک قسمت مستطیلی و یک مثلث تقسیم شده است ،و نتایج مربوطه R1
و R2این مناطق فرعی به طور جداگانه تعیین می شوند .توجه داشته باشید که یک نتیجه واحد را می توان با استفاده از
233
تکنیک کامپوزیت برای یافتن سانتروئیدها ،که در هنر مورد بحث قرار گرفت ،تعیین کرد 5/4معموالً ،تعیین یک نتیجه
واحد غیر ضروری است.
برای توزیع کلی تر بار ،شکل ، 5/21ما باید با افزایش دیفرانسیل نیرو dR = w dxشروع کنیم .بار کل Rسپس
مجموع نیروهای دیفرانسیل ،یا است
همانند قبل R ،حاصل در مرکز قسمت مورد بررسی قرار دارد .مختصات xاین سانتروئید با اصل لحظات Rx = ∫ xw
، dxیا یافت می شود
234
برای توزیع شکل ، 5/21نیازی به مختصات عمودی مرکز نیست.
هنگامی که بارهای توزیع شده به بارهای متمرکز معادل خود کاهش می یابد ،واکنشهای خارجی که بر روی تیر تأثیر
می گذارد ،ممکن است با یک تحلیل استاتیک مستقیم که در فصل 3ایجاد شده است ،یافت شوند.
بار (های) متمرکز معادل و واکنشهای خارجی را برای پرتو به سادگی پشتیبانی شده که تحت بار توزیع شده نشان داده
شده است ،تعیین کنید.
راه حل
مساحت مربوط به توزیع بار به مناطق مستطیلی و مثلثی نشان داده شده تقسیم می شود .مقادیر بار متمرکز با محاسبه
مناطق تعیین می شود و این بارها در مرکز نواحی مربوطه قرار دارند.
هنگامی که بارهای متمرکز تعیین می شوند ،آنها بر روی نمودار جسم آزاد پرتو همراه با واکنشهای خارجی در Aو B
قرار می گیرند .با استفاده از اصول تعادل ،ما
235
نکته مفید
.1توجه داشته باشید که معموالً کاهش بار توزیع شده به یک بار متمرکز غیر ضروری است.
راه حل
ثابت در توزیع بار w0 = 1000 N/mو k = 2 N/m4است .بار Rدر آن صورت است
236
توجه داشته باشید به .Ax = 0
نکات مفید
.2دانش آموز باید تشخیص دهد که محاسبه Rو محل آن xصرفاً کاربرد سانتریوئیدهاست که در هنر رعایت شده است.
5/3
یک پرتو عالوه بر حمایت از کشش یا فشرده سازی ،می تواند در برابر برش ،خم شدن و پیچ خوردگی مقاومت کند.
این سه اثر در شکل 5/22نشان داده شده است .نیروی Vنیروی برشی ،زوج Mگشتاور خمشی و زوج Tگشتاور
پیچشی نامیده می شود .این اثرات نشان دهنده اجزای بردار حاصل از نیروهایی است که بر روی یک سطح عرضی از
تیر وارد می شوند ،همانطور که در قسمت پایین تصویر نشان داده شده است.
237
نیروی برشی Vو گشتاور خمشی Mناشی از نیروهای وارد شده به تیر را در یک صفحه واحد در نظر بگیرید .قراردادهای
مربوط به مقادیر مثبت برشی Vو گشتاور خمش Mنشان داده شده در شکل 5/23مواردی هستند که عموماً مورد
استفاده قرار می گیرند .از اصل عمل و عکس العمل می توان دریافت که جهت Vو Mدر دو بخش معکوس است.
اغلب نمی توان بدون محاسبه گفت که برش و گشتاور در یک قسمت خاص مثبت است یا منفی .به همین دلیل توصیه
می شود که Vو Mرا در جهت مثبت خود در نمودارهای بدن آزاد نشان دهید و اجازه دهید عالئم جبری مقادیر محاسبه
شده جهت های مناسب را نشان دهد.
به عنوان کمکی برای تفسیر فیزیکی زوج خمش ، Mتیر نشان داده شده در شکل 5/24را که توسط دو گشتاور مثبت
مساوی و متضاد در انتها اعمال شده است ،خم کرده اید .سطح مقطع پرتو به عنوان یک بخش Hبا یک تار وسط بسیار
باریک و رگه های سنگین باال و پایین تلقی می شود .برای این پرتو ما ممکن است از بار حمل شده توسط شبکه کوچک
در مقایسه با بارهای دو ساقه غفلت کنیم .ضخامت باالیی پرتو به طور واضح کوتاه شده و تحت فشار قرار دارد ،در حالی
که ضخامت پایینی بلندتر شده و تحت کشش است .نتیجه این دو نیرو ،یکی کششی و دیگری فشاری ،که بر روی هر
238
بخش عمل می کند ،یک زوج است و دارای ارزش لحظه خمش در بخش است .اگر پرتویی با شکل مقطع دیگر به
همان شیوه بارگیری شود ،توزیع نیرو بر سطح مقطع متفاوت خواهد بود ،اما نتیجه آن یک زوج یکسان خواهد بود.
تغییرات نیروی برشی Vو گشتاور خمش Mدر طول یک تیر ،اطالعات الزم برای تجزیه و تحلیل طراحی تیر را فراهم
می کند .به طور خاص ،حداکثر اندازه گشتاور خمشی معموالً در طراحی یا انتخاب تیر مورد توجه اصلی قرار می گیرد و
مقدار و موقعیت آن باید تعیین شود .تغییرات برشی و گشتاور به بهترین شکل به صورت گرافیکی نشان داده می شود ،
و عبارات Vو Mهنگامی که بر اساس فاصله در طول تیر رسم می شوند ،نمودارهای نیروی برشی و گشتاور خمشی
را برای پرتو نشان می دهند.
اولین قدم در تعیین روابط برشی و گشتاور این است که با اعمال معادالت تعادل در نمودار جسم آزاد تیر به طور کلی ،
مقادیر همه واکنشهای خارجی بر روی تیر را تعیین کنیم .در مرحله بعد ،قسمتی از پرتو را ،در سمت راست یا چپ یک
بخش عرضی دلخواه ،با نمودار بدن آزاد جدا می کنیم و معادالت تعادل را در این قسمت جدا شده از تیر اعمال می
کنیم .این معادالت برای نیروی برشی Vو گشتاور خمشی Mکه در قسمت برش در قسمت تیر جدا شده عمل می کند
،بیان می کند .قسمتی از تیر که شامل تعداد کمتری از نیروها می شود ،چه در سمت راست و چه در سمت چپ بخش
دلخواه ،معموالً راه حل ساده تری به دست می آید.
ما باید از استفاده از یک مقطع عرضی که با محل بار یا زوج متمرکز منطبق است ،اجتناب کنیم ،زیرا چنین موقعیتی
نشان دهنده یک نقطه ناپیوستگی در تغییرات گشتاور برشی یا خمشی است .در نهایت ،توجه به این نکته ضروری است
که محاسبات Vو Mدر هر بخش انتخاب شده باید با شرایط مثبت نشان داده شده در شکل 5/23مطابقت داشته باشد.
برای هر تیر با بارهای توزیع شده ،ما می توانیم روابط عمومی خاصی را ایجاد کنیم که در تعیین توزیع برشی و گشتاور
در طول تیر بسیار کمک خواهد کرد .شکل 5/25بخشی از یک تیر بارگذاری شده را نشان می دهد ،جایی که یک عنصر
dxاز تیر جدا شده است .بارگذاری wنشان دهنده نیروی در واحد طول پرتو است .در محل xبرش Vو لحظه Mکه
بر روی عنصر عمل می کنند در جهت مثبت خود کشیده شده اند .در طرف مقابل عنصری که مختصات آن x + dx
است ،این مقادیر نیز در جهت مثبت خود نشان داده می شوند .با این حال ،آنها باید برچسب V + dVو M + dM
239
داشته باشند ،زیرا Vو Mبا xتغییر می کنند .بارگذاری wممکن است در طول طول عنصر ثابت در نظر گرفته شود ،
زیرا این طول یک مقدار دیفرانسیل است و اثر هر گونه تغییر در wدر مقایسه با اثر خود wدر حد ناپدید می شود.
تعادل عنصر مستلزم این است که مجموع نیروهای عمودی صفر باشد .بنابراین ،ما داریم
یا
ما از معادله می بینیم 5/10که شیب نمودار برشی در همه جا باید برابر منفی مقدار بار اعمال شده باشد .معادله 5/10در
هر دو طرف بار متمرکز اما نه در بار متمرکز به دلیل ناپیوستگی ناشی از تغییر ناگهانی برش ،وجود دارد.
240
به دلیل استفاده اقتصادی از مواد برای دستیابی به سختی خمش ،پرتو اول یک عنصر ساختاری بسیار متداول است.
اکنون ممکن است نیروی برشی Vرا بر حسب بارگذاری wبا یکپارچه سازی معادله بیان کنیم 5/10 .بدین ترتیب،
یا
در این عبارت V0نیروی برشی در x0و Vنیروی برشی در xاست .جمع بندی مساحت زیر منحنی بارگذاری معموالً
یک راه ساده برای ساخت نمودار نیروی برشی است.
تعادل عنصر در شکل 5/25نیز مستلزم این است که مجموع گشتاور صفر باشد .جمع بندی لحظات در مورد سمت چپ
عنصر می دهد
دو Mلغو می شوند و ممکن است اصطالحات w (dx)2∕2و dV dxکنار گذاشته شوند ،زیرا تفاوت های مرتبه
باالتری نسبت به موارد باقی مانده دارند .این برگ
که بیانگر این واقعیت است که برش در همه جا برابر با شیب منحنی گشتاور است .معادله 5/11در دو طرف یک زوج
متمرکز وجود دارد اما نه در زوج متمرکز به دلیل ناپیوستگی ناشی از تغییر ناگهانی لحظه.
اکنون ممکن است لحظه Mرا بر حسب برش Vبا یکپارچه سازی معادله بیان کنیم 5/11 .بدین ترتیب،
یا
241
در این عبارت M0گشتاور خمشی در x0و Mگشتاور خمشی در xاست .برای تیرهایی که هیچ گشتاور خارجی M0
در x0 = 0وجود ندارد ،گشتاور کل در هر بخش مساوی مساحت زیر نمودار برشی تا آن قسمت است .جمع بندی
مساحت زیر نمودار برشی معموالً ساده ترین راه برای ساخت نمودار لحظه است.
وقتی Vاز صفر عبور می کند و یک تابع پیوسته xبا dV ∕ dx ≠ 0است ،گشتاور خم Mحداکثر یا حداقل خواهد
بود ،زیرا dM ∕ dx = 0در چنین نقطه ای .مقادیر بحرانی Mنیز هنگامی رخ می دهد که Vبه طور ناپیوسته از محور
صفر عبور می کند ،که برای تیرهای تحت بارهای متمرکز رخ می دهد.
ما از معادله مشاهده می کنیم 5/10و 5/11که درجه Vدر xیک باالتر از wاست .همچنین M ،یک درجه باالتر از
xنسبت به Vاست .در نتیجه M ،دو درجه در xباالتر از wاست .بنابراین برای پرتو بارگذاری شده با ، w = kxکه
درجه اول در xاست ،برش Vدرجه دوم در xو گشتاور خم Mدرجه سوم در xاست.
بنابراین ،اگر wیک تابع xشناخته شده باشد ،می توان لحظه Mرا با دو ادغام بدست آورد ،مشروط بر این که هر بار
حدود یکپارچگی به درستی ارزیابی شود .این روش تنها در صورتی قابل استفاده است که wیک تابع پیوسته xباشد*.
هنگامی که خم شدن در یک پرتو در بیش از یک صفحه اتفاق می افتد ،ممکن است تجزیه و تحلیل جداگانه ای در هر
صفحه انجام دهیم و نتایج را به صورت بردار ترکیب کنیم.
توزیع برشی و گشتاور تولید شده در تیر ساده توسط بار متمرکز 4کیلو نیوتن را تعیین کنید.
راه حل
از نمودار جسم آزاد کل پرتو ،واکنشهای حمایتی را به دست می آوریم ،که هستند
سپس قسمتی از پرتو طول xبا نمودار بدنه آزاد آن جدا می شود که برش Vو گشتاور خمش Mرا در جهت مثبت آنها
نشان می دهیم .تعادل می دهد
242
این مقادیر Vو Mدر تمام بخشهای تیر در سمت چپ بار 4کیلو نیوتن اعمال می شود.
قسمتی از پرتو در سمت راست بار 4کیلو نیوتنی در ادامه با نمودار بدنه آزاد آن جدا می شود که Vو Mدر جهت مثبت
آنها نشان داده شده است .تعادل نیاز دارد
این نتایج فقط در بخش هایی از تیر در سمت راست بار 4کیلو نیوتن اعمال می شود.
مقادیر Vو Mمطابق شکل رسم می شوند .حداکثر گشتاور خم شدن در جایی رخ می دهد که برش جهت خود را تغییر
می دهد .همانطور که در جهت xمثبت با x = 0حرکت می کنیم ،می بینیم که لحظه Mفقط ناحیه انباشته شده زیر
نمودار برشی است.
243
نکته مفید
.1ما باید مراقب باشیم که قسمت خود را با بار متمرکز (مانند x = 6متر) نگیریم زیرا روابط برشی و گشتاور شامل
ناپیوستگی در چنین موقعیت هایی است.
پرتو کنسول در معرض شدت بار (نیرو در واحد طول) است که به صورت ) w = w0 sin (𝜋x ∕ lتغییر می کند .نیروی
برشی Vو گشتاور خمش Mرا به عنوان توابع نسبت x ∕ lتعیین کنید.
راه حل
نمودار بدنه آزاد کل پرتو ابتدا ترسیم می شود تا نیروی برشی V0و گشتاور خمش M0که در انتهای پشتیبانی شده در
x = 0عمل می کنند ،محاسبه شود .طبق قرارداد V0و M0در معانی ریاضی مثبت آنها نشان داده شده است .جمع
نیروهای عمودی برای تعادل می دهد
از نمودار بدنه آزاد بخش دلخواه طول ، xادغام معادله 5/10 .به ما اجازه می دهد نیروی برشی داخلی تیر را پیدا کنیم.
بدین ترتیب،
244
یا به شکل بدون بعد
تغییرات V ∕ w0 lو M ∕ w0 l2با x ∕ lدر شکل های زیر نشان داده شده است .مقادیر منفی M ∕ w0 l2نشان می
دهد که از نظر فیزیکی گشتاور خمش در جهت مخالف نشان داده شده است.
245
نکات مفید
.1در این مورد از تقارن ،واضح است که 𝜋 R = V0 = 2w0lتوزیع بار در وسط فاصله عمل می کند ،بنابراین نیاز
لحظه ای به سادگی M0 = −Rl ∕ 2 = −w0l2 ∕ isاست .عالمت منفی به ما می گوید که از نظر فیزیکی لحظه
خمش در x = 0برعکس آن است که در نمودار بدن آزاد نشان داده شده است.
2نمودار بدن آزاد به ما یادآوری می کند که محدودیت های ادغام برای Vو xباید در نظر گرفته شود .ما می بینیم که
عبارت Vمثبت است ،بنابراین نیروی برشی همانطور که در نمودار جسم آزاد نشان داده شده است.
نمودارهای نیروی برشی و گشتاور خمشی را برای تیر بارگذاری شده رسم کرده و حداکثر گشتاور Mو محل آن را از
انتهای چپ تعیین کنید.
راه حل
246
واکنشهای پشتیبانی به راحتی با در نظر گرفتن نتایج بارهای توزیع شده که در نمودار بدن آزاد پرتو به طور کلی نشان
داده شده است ،بدست می آید .اولین فاصله از پرتو از نمودار بدن آزاد بخش برای 0 >x < 4تجزیه و تحلیل می شود.
جمع نیروهای قائم و جمع لحظه ای در مورد عملکرد بخش برش
این مقادیر Vو Mبرای 0 >x < 4فوت وجود دارد و برای آن فاصله در نمودارهای برشی و گشتاور نشان داده شده
ترسیم می شود.
از نمودار بدن آزاد مقطعی که برای آن 4>x < 8فوت ،تعادل در جهت عمودی و جمع لحظه ای در مورد برش داده
شده است
این مقادیر Vو Mبر روی نمودارهای برشی و لحظه ای برای فاصله 4>x < 8فوت رسم می شود.
تجزیه و تحلیل بقیه پرتو از نمودار بدن آزاد بخشی از پرتو به سمت راست یک بخش در فاصله بعدی ادامه می یابد .الزم
به ذکر است که Vو Mدر جهت مثبت خود نشان داده شده اند .یک جمع بندی نیروی عمودی و یک جمع بندی لحظه
ای در مورد عملکرد بخش
این مقادیر Vو Mبر روی نمودارهای برشی و لحظه ای برای فاصله 8>x < 10فوت رسم می شود.
آخرین بازه ممکن است با بازرسی تجزیه و تحلیل شود .برش در 300پوند ثابت است و لحظه از یک رابطه مستقیم که
از صفر در انتهای راست تیر شروع می شود ،پیروی می کند.
حداکثر گشتاور در x = 4.47فوت رخ می دهد ،جایی که منحنی برشی از محور صفر عبور می کند ،و مقدار Mبرای
این مقدار xبا جایگزینی در عبارت Mبرای فاصله دوم بدست می آید .حداکثر لحظه است
247
مانند قبل ،توجه داشته باشید که تغییر در لحظه Mتا هر مقطع مساحت زیر نمودار برشی تا آن قسمت را دارد .به عنوان
مثال ،برای x < 4فوت ،
248
کابلهای انعطاف پذیر ممکن است یک سری بارهای متمرکز متمایز را پشتیبانی کنند ،همانطور که در شکل 5/26a
نشان داده شده است ،یا ممکن است بارهایی را که بطور پیوسته در طول کابل توزیع می شوند ،پشتیبانی کنند ،همانطور
که در بارگذاری با شدت متغیر wدر 5/26bنشان داده شده است .در برخی موارد وزن کابل در مقایسه با بارهایی که
پشتیبانی می کند ناچیز است .در موارد دیگر ،وزن کابل ممکن است یک بار قابل مالحظه یا تنها بار باشد و نمی توان
از آن غافل شد .صرف نظر از اینکه کدام یک از این شرایط موجود است ،الزامات تعادل کابل ممکن است به همان شیوه
فرموله شود.
روابط عمومی
اگر شدت بار متغیر و پیوسته اعمال شده بر روی کابل شکل 5/26bبه صورت wواحد نیرو در واحد طول افقی xبیان
شود R ،حاصل از بارگذاری عمودی
جایی که ادغام در فاصله مورد نظر گرفته می شود .ما موقعیت Rرا از اصل لحظه می یابیم ،به طوری که
بار عنصر dR = w dxتوسط یک نوار عنصری با طول عمودی wو عرض dxاز ناحیه سایه دار نمودار بارگذاری و
Rبا مساحت کل نشان داده می شود .از عبارات فوق نتیجه می شود که Rاز مرکز مرکزی ناحیه سایه دار عبور می کند.
249
اگر هر یک از عناصر اصلی کابل در حالت تعادل باشد ،شرایط تعادل کابل برآورده می شود .نمودار بدن آزاد یک عنصر
دیفرانسیل در شکل 5/26cنشان داده شده است .در حالت کلی xکشش کابل Tاست و کابل با جهت xافقی زاویه
ایجاد می کند .در بخش x + dxکشش T + dTو زاویه آن 𝜃 𝜃 dاست .توجه داشته باشید که تغییرات هر دو در
Tو withبا تغییر مثبت در xمثبت تلقی می شوند .بار عمودی w dxنمودار بدن آزاد را کامل می کند .تعادل نیروهای
عمودی و افقی به ترتیب مستلزم این است که
انبساط مثلثاتی برای سینوس و کسینوس از مجموع دو زاویه و جایگزینی 𝜃 sin d𝜃 = dو ، cos d𝜃 = 1که با
نزدیک شدن d zeroبه صفر در حد مجاز نگه داشته می شوند.
250
که ما به عنوان می نویسیم
رابطه دوم بیانگر این واقعیت است که جزء افقی Tبدون تغییر باقی می ماند ،که از نمودار بدن آزاد مشخص است .اگر
نماد 𝜃 T0 = T cosرا برای این نیروی افقی ثابت وارد کنیم ،می توانیم 𝜃 T = T0 ∕ cosرا در اولین دو معادله
ای که به دست آمده جایگزین کنیم و d (T0 tan 𝜃) = w dxرا بدست آوریم .از آنجا که ، tan 𝜃 = dy ∕ dx
معادله تعادل ممکن است به شکل نوشته شود
معادله 5/13معادله دیفرانسیل برای کابل قابل انعطاف است .راه حل معادله آن رابطه عملکردی ) y = ƒ (xاست که
معادله را برآورده می کند و همچنین شرایط انتهای ثابت کابل را که شرایط نامیده می شود ،برآورده می کند .این رابطه
شکل کابل را مشخص می کند و ما از آن برای حل دو مورد مهم و محدود کننده بارگذاری کابل استفاده خواهیم کرد.
کابل سهمی
هنگامی که شدت بارگذاری عمودی wثابت است ،شرایط تقریباً شبیه به یک پل معلق است که در آن وزن یکنواخت
مسیر ممکن است با wثابت بیان شود .جرم کابل به طور یکنواخت با افقی توزیع نمی شود اما نسبتاً کوچک است ،
بنابراین وزن آن را نادیده می گیریم .برای این مورد محدود ،ما ثابت خواهیم کرد که کابل در یک قوس سهموی آویزان
است.
251
ما با یک کابل معلق از دو نقطه Aو Bشروع می کنیم که در یک خط افقی نیستند ،شکل 5/27aمنبع مختصات را
در پایین ترین نقطه کابل قرار می دهیم ،جایی که کشش افقی است و T0است .ادغام معادله 5/13یکبار با توجه به x
می دهد
جایی که Cثابت ادغام است .برای محورهای مختصات انتخاب شده dy ∕dx = 0 ،وقتی ، x = 0به طوری که C
= 0بنابراین ،
که شیب منحنی را به صورت تابعی از xتعریف می کند .یک ادغام بیشتر نتیجه می دهد
از طرف دیگر ،شما باید بتوانید نتایج یکسان با انتگرال نامحدود همراه با ارزیابی ثابت ادغام را بدست آورید .معادله 5/14
شکل کابل را نشان می دهد ،که ما می بینیم یک سهمی عمودی است .جزء افقی ثابت کشش کابل به کشش کابل در
مبدأ تبدیل می شود.
252
کشش Tاز یک نمودار بدن آزاد از قسمت نامحدود کابل ،که در شکل 5/27bنشان داده شده است ،یافت می شود.
از قضیه فیثاغورس
ما طول sAکابل را از مبدا تا نقطه Aبا ادغام عبارت برای طول دیفرانسیل ds= √(𝑑𝑥)2 + (𝑑𝑦)2فرمول بدست
می آوریم .بدین ترتیب،
اگرچه می توانیم این عبارت را به صورت بسته ادغام کنیم ،اما برای اهداف محاسباتی راحت تر است که رادیکال را به
عنوان یک سری همگرا بیان کنیم و سپس آن را به صورت یک اصطالح ادغام کنیم .برای این منظور از بسط دو جمله
ای استفاده می کنیم
1
که برای x2 < 1همگرایی می کند .جایگزینی xدر سری با (wx ∕ T0) 2و تنظیم = nعبارت را
2
1
این سری برای مقادیر < ، hA ∕ lAکه در بیشتر موارد کاربردی صادق است ،همگرا است.
2
253
روابطی که در قسمت کابل از مبدا تا نقطه Bاعمال می شود ،به راحتی با جایگزینی lA،hAو sAبه ترتیب با lB،hB
و sBبدست می آید.
برای پل معلق که برجهای پشتیبان در یک خط افقی قرار دارند ،شکل ، 5/28طول کل ، L = 2lAافتادگی h = hA
و طول کل کابل S = 2sAاست .با این جایگزینی ها ،حداکثر کشش و طول کل تبدیل می شود
1
این سری برای همه مقادیر < h ∕ Lهمگرا می شود .در بیشتر موارد hبسیار کوچکتر از L ∕ 4است ،به طوری که
4
سه عبارت معادله 5/16a .تقریب کافی کافی را ارائه می دهد.
کابل کاتناری
اکنون یک کابل یکنواخت را در نظر بگیرید ،شکل ، 5/29aکه از دو نقطه Aو Bمعلق است و فقط تحت تأثیر وزن
خود آویزان شده است .در این مورد محدود نشان خواهیم داد که کابل شکل منحنی به خود می گیرد که به عنوان
کاتناری شناخته می شود.
254
نمودار بدن آزاد قسمت نامحدودی از طول کابل sاز مبدا در قسمت bشکل نشان داده شده است .این نمودار بدنه آزاد
با آنچه در شکل 5/27bنشان می دهد متفاوت است زیرا کل نیروی عمودی پشتیبانی شده برابر با وزن قسمت کابل
طول sاست و نه بار توزیع شده یکنواخت نسبت به افقی .اگر کابل دارای وزن 𝜇 در واحد طول آن باشد R ،حاصل از
بار R = 𝜇sاست و بار عمودی افزایشی w dxشکل 5/26cبا 𝜇 dsجایگزین می شود .با جایگزینی رابطه دیفرانسیل
،معادله ، 5/13برای کابل می شود
از آنجا که ) ،s = ƒ (x,yما باید این معادله را به یکی که فقط شامل دو متغیر است تغییر دهیم.
ممکن است هویت (ds) 2 = (dx) 2 (dy) 2را برای بدست آوردن جایگزین کنیم
معادله 5/18معادله دیفرانسیل منحنی (زنجیره ای) است که توسط کابل تشکیل شده است .اگر p = dy ∕ dxرا برای
بدست آوردن جایگزین کنیم ،این معادله آسان تر حل می شود
255
ادغام این معادله به ما می دهد
ثابت Cصفر است زیرا dy ∕ dx = p = 0وقتی x = 0جایگزینی ، p = dy ∕ dxتغییر حالت نمایی و پاکسازی
معادله رادیکال
جایی که تابع هذلولی* برای راحتی معرفی شده است .شیب ممکن است برای بدست آوردن یکپارچه شود
ثابت ادغام Kاز شرایط مرزی x = 0هنگامی که .y = 0ارزیابی می شود .این جایگزینی مستلزم آن است که = K
𝜇 ∕ ، −T0و از این رو ،
معادله 5/19معادله منحنی (کاتناری) است که توسط کابل آویزان شده در اثر وزن فقط شکل می گیرد.
از نمودار بدن آزاد در شکل 5/29bمی بینیم که .dy ∕dx = tan 𝜃 = 𝜇s ∕ T0بنابراین ،از عبارت قبلی برای شیب
،
ما کشش Tرا در کابل از مثلث تعادل نیروهای در شکل 5/29bبدست می آوریم .بدین ترتیب،
256
یا
همچنین ممکن است تنش را بر حسب yبا کمک معادله بیان کنیم ، 5/19 .که وقتی به معادله جایگزین می شود 5/21
،می دهد
رابطه 5/22نشان می دهد که تغییر کشش کابل از پایین ترین موقعیت فقط به 𝜇 yبستگی دارد.
بیشتر مشکالتی که در ارتباط با مهد کودک وجود دارد شامل راه حل معادله است 5/19 .تا ،5/22که می تواند با تقریب
گرافیکی اداره شود یا توسط کامپیوتر حل شود .روش حل یک راه حل گرافیکی یا رایانه ای در مثال شماره 17/5در زیر
این مقاله نشان داده شده است.
راه حل مشکالت زنجیره ای که در آن نسبت افتادگی به دهانه کوچک است ممکن است با روابط ایجاد شده برای کابل
سهموی تقریبی باشد .یک نسبت کوچک افتادگی به دهانه به معنای یک کابل محکم است و توزیع یکنواخت وزن در
طول کابل با شدت بار مشابهی که به طور یکنواخت در امتداد افقی توزیع شده است ،تفاوت چندانی ندارد.
بسیاری از مشکالت مربوط به کابل های کاتنار و سهموی شامل نقاط تعلیق است که در یک سطح نیستند .در چنین
مواردی ممکن است روابطی را که به تازگی ایجاد شده است ،در قسمتی از کابل در هر طرف پایین ترین نقطه اعمال
کنیم.
257
این خودروهای تراموا عالوه بر وزن توزیع شده کابل ،بارهای متمرکز بر روی کابل معلق وارد می کنند.
طول 100فوت نوار نقشه بردار 0.6پوند وزن دارد .هنگامی که نوار بین دو نقطه در یک سطح با کشش 10پوند در هر
طرف کشیده می شود ،افتادگی در وسط را محاسبه کنید.
راه حل
وزن در واحد طول 𝜇 = 0.6/100 = 0.006پوند/فوت است .طول کل s = 1002یا s = 50فوت است.
258
نکته مفید
کابل نور از جرم 12کیلوگرم بر متر طول افقی پشتیبانی می کند و بین دو نقطه در یک سطح با فاصله 300متر از
یکدیگر معلق است .اگر افتادگی 60متر است ،کشش را در طول میانی ،حداکثر کشش و طول کل کابل پیدا کنید.
راه حل
با توزیع افقی یکنواخت بار ،راه حل قسمت (ب) هنر 8/5 .اعمال می شود و ما یک شکل سهمی برای کابل داریم .برای
h = 60متر L = 300 ،متر و ، w = 12 (9.81) (10−3) kN/mرابطه زیر معادله 5/14با lA = L -2کشش
طول میانی را می دهد
حداکثر کشش در تکیه گاهها بوجود می آید و معادله آن را نشان می دهد 5/15b .بدین ترتیب،
نسبت افتادگی به دهانه 60/300 =1/5 > 1/4است .بنابراین ،بیان سری در معادله توسعه یافته است 5/16a .همگرا
است و ممکن است برای کل طول بنویسیم
259
نکته مفید
.1پیشنهاد :مقدار Tmaxرا مستقیماً از نمودار بدن آزاد نیمه راست کابل ،که ممکن است از آن چند ضلعی نیرو کشیده
شود ،بررسی کنید.
کابل نمونه مشکل 5/17را که به طور یکنواخت در امتداد افقی بارگیری شده است ،با کابل جایگزین کنید که جرم آن
12کیلوگرم بر متر طول خود است و فقط وزن خود را تحمل می کند .کابل بین دو نقطه در یک سطح با فاصله 300
متر از هم معلق است و 60متر افتادگی دارد .کشش را در طول میانی ،حداکثر کشش و طول کل کابل پیدا کنید.
راه حل
با بار توزیع شده به طور یکنواخت در طول کابل ،راه حل قسمت (ج) هنر 5/8 .اعمال می شود و ما شکل کاتنار کابل را
داریم .معادالت 20/5و 21/5برای طول و کشش کابل هر دو شامل حداقل کشش T0در طول میانی است که باید از
معادله 5/19بدست آید .بنابراین ،برای x = 150متر y = 60 ،متر ،و ، 𝜇=12 )9.81( )10-3( 0.1177 kN/mما
داریم
260
یا
این معادله را می توان به صورت گرافیکی حل کرد .ما عبارت را در هر طرف عالمت مساوی محاسبه کرده و آن را به
صورت تابعی از T0رسم می کنیم .تقاطع دو منحنی برابری را ایجاد می کند و مقدار صحیح T0را تعیین می کند .این
طرح در تصویر همراه با این مشکل نشان داده شده و راه حل را ارائه می دهد
و یک برنامه کامپیوتری برای محاسبه مقدار (های) T0که ƒ (T0) = 0را محاسبه می کند تنظیم کنید C/11 .پیوست
Cبرای توضیح یک روش عددی قابل اجرا.
261
نکته مفید
.1توجه داشته باشید که حل مسئله 5/17نمونه برای کابل سهموی تقریبی بسیار نزدیک به مقادیر مربوط به کاتینار می
دهد ،حتی اگر یک افتادگی نسبتاً بزرگ داشته باشیم .این تقریب حتی برای نسبتهای کوچکتر آویزان به دهانه بهتر
است.
5/9آمار سیاالت
تا کنون در این فصل ما به بررسی عملکرد نیروها بر روی و بین اجسام جامد پرداخته ایم .در این مقاله ما تعادل اجسامی
را که بر اثر فشارهای مایع تحت فشار قرار می گیرند در نظر می گیریم .مایع هر ماده پیوسته ای است که در حالت
استراحت قادر به تحمل نیروی برشی نیست .نیروی برشی یک مماس با سطحی است که بر روی آن عمل می کند و
هنگامی ایجاد می شود که سرعت های افتراقی بین الیه های مجاور مایعات وجود داشته باشد .بنابراین ،یک مایع در
حالت استراحت می تواند تنها نیروهای عادی را بر سطح محدود کننده اعمال کند .مایعات ممکن است گازی یا مایع
باشند .عموماً استاتیک مایعات را زمانی هیدرواستاتیک می نامند که مایع یک مایع باشد و هنگامی که مایع یک گاز است
،هوازدگی نامیده می شود.
فشار سیال
فشار در هر نقطه از یک مایع در همه جهات یکسان است (قانون پاسکال) .ما می توانیم این امر را با در نظر گرفتن تعادل
یک منشور مثلثی در مقیاس کوچک کوچک مایع مانند شکل 5/30نشان دهیم .فشارهای مایع طبیعی روی صفحات
عنصر p3، p2 ،p1و p4هستند .با نیروی برابر با فشار زمان مساحت ،تعادل نیروها در جهت xو yمی دهد
از آنجا که ds sin 𝜃 = dyو ds cos 𝜃 = dxاست ،این معادالت چنین چیزی را ایجاب می کند
262
با چرخاندن عنصر از طریق ، 90°می بینیم که p4نیز با سایر فشارها برابر است .بنابراین ،فشار در هر نقطه از یک مایع
در حالت استراحت در همه جهات یکسان است .در این تجزیه و تحلیل نیازی نیست که وزن عنصر مایع را در نظر بگیریم
زیرا وقتی وزن واحد حجم (چگالی 𝜌 بر گرم) در حجم عنصر ضرب شود ،مقدار دیفرانسیل مرتبه سوم حاصل می شود
که در حد ناپدید می شود .با اصطالحات نیروی فشار درجه دوم.
در همه مایعات در حالت استراحت ،فشار تابعی از بعد عمودی است .برای تعیین این تابع ،نیروهایی را که بر روی عنصر
دیفرانسیل یک ستون عمودی از سیال سطح مقطع dAعمل می کنند ،در نظر می گیریم ،همانطور که در شکل 5/31
نشان داده شده است .جهت مثبت اندازه گیری عمودی hبه سمت پایین گرفته شده است .فشار روی صورت فوقانی p
است ،و در قسمت پایین صورت pاست به عالوه تغییر ، pیا .p + dpوزن عنصر برابر 𝜌 gضرب در حجم آن است.
نیروهای عادی روی سطح جانبی ،که افقی هستند و بر تعادل نیروها در جهت عمودی تأثیر نمی گذارند ،نشان داده
نمی شوند .تعادل عنصر مایع در جهت hنیاز دارد
263
این رابطه افتراقی به ما نشان می دهد که فشار در مایع با عمق افزایش می یابد یا با افزایش ارتفاع کاهش می یابد.
معادله 5/23هم برای مایعات و هم برای گازها صادق است و با مشاهدات رایج ما در مورد فشار هوا و آب موافق است.
مایعاتی که اساساً قابل تراکم نیستند مایعات نامیده می شوند و برای بیشتر اهداف عملی ما ممکن است چگالی آنها را
برای هر قسمت از مایع ثابت در نظر بگیریم 5/23 .می دهد
فشار p0فشار روی سطح مایع است که در آن h = 0اگر p0ناشی از فشار اتمسفر باشد و ابزار اندازه گیری فقط افزایش
بیش از فشار اتمسفر را ثبت کند † ،اندازه گیری آن چیزی را که فشار فشار نامیده می شود ،نشان می دهد .از = p
𝜌ghمحاسبه می شود.
واحد متداول فشار در واحدهای SIکیلوپاسکال ( )kPaاست که برابر کیلون ووتون بر متر مربع ( )N/m2 103است .در
فشار محاسبه ،اگر از Mg/m3برای m/s2 ،برای gو mبرای hاستفاده کنیم ،آنگاه محصول 𝜌 ghمستقیماً فشار
بر کیلو پاسکال به ما می دهد .به عنوان مثال ،فشار در عمق 10متر در آب شیرین است
در سیستم عادی ایاالت متحده ،فشار مایع به طور کلی بر حسب پوند بر اینچ مربع ( )lb/in.2یا گهگاه بر حسب پوند
بر فوت مربع ( )lb/ft2بیان می شود .بنابراین ،در عمق 10فوت در آب شیرین فشار است
جسمی غوطه ور در مایع ،مانند دریچه دروازه در سد یا دیواره مخزن ،تحت فشار مایع قرار می گیرد که روی سطح آن
عادی عمل می کند و در سطح آن توزیع می شود .در مسائلی که نیروهای مایع قابل تشخیص هستند ،ما باید نیروی
حاصله را به دلیل توزیع فشار بر سطح و موقعیتی که این نتیجه در آن عمل می کند ،تعیین کنیم .برای سیستم های باز
به اتمسفر ،فشار اتمسفر p0روی تمام سطوح عمل می کند و بنابراین نتیجه صفر را به دست می دهد .بنابراین ،در
چنین مواردی ،ما فقط باید فشار گیج p = 𝜌ghرا در نظر بگیریم ،که افزایشی باالتر از فشار اتمسفر است.
264
مورد خاص اما متداول اعمال فشار هیدرواستاتیک بر سطح صفحه مستطیلی غوطه ور در مایع را در نظر بگیرید .شکل
5/32aچنین صفحه ای را 1-2-3-4نشان می دهد که لبه باالیی آن افقی است و صفحه صفحه دارای زاویه دلخواه
𝜃 با صفحه عمودی است .سطح افقی مایع توسط صفحه x-yنشان داده شده است .فشار مایع (گاز) که در صفحه 2
عادی صفحه است با پیکان 6-2نشان داده می شود و برابر 𝜌 gبرابر فاصله عمودی از سطح مایع تا نقطه .2این فشار
یکسان در تمام نقاط در امتداد لبه 2-3است .به در نقطه 1در لبه پایینی ،فشار مایع برابر 𝜌 gبرابر عمق نقطه 1است
و این فشار در تمام نقاط در امتداد لبه 1-4یکسان است .تغییر فشار pبر مساحت صفحه توسط رابطه عمق خطی تنظیم
می شود و بنابراین با پیکان pنشان داده می شود که در شکل 5/32bنشان داده شده است ،که به طور خطی از مقدار
2-6تا مقدار -5تغییر می کند 1 .نیروی حاصل از این توزیع فشار با Rنشان داده می شود ،که در نقطه ای به نام مرکز
فشار عمل می کند.
شرایط حاکم بر بخش عمودی 1-2-6-5در شکل 5/32aبا شرایط 4-3-7-8و در هر قسمت عمودی دیگر عادی
صفحه یکسان است .بنابراین ،ما ممکن است مشکل را از نمای دو بعدی یک بخش عمودی تحلیل کنیم ،همانطور که
در شکل 5/32bبرای بخش 1-2-6-5نشان داده شده است .برای این بخش توزیع فشار ذوزنقه ای است .اگر bعرض
265
افقی صفحه به اندازه سطح تصویر اندازه گیری شود (بعد 2-3در شکل ، )5/32aعنصری از سطح صفحه که فشار p
= 𝜌ghبر آن اعمال می شود dA = b dyاست و افزایش نیروی حاصله dR = p dA = bp dyاست .اما p dy
فقط افزایش سایه دار منطقه ذوزنقه ای dA′است ،به طوری که .dR = b dAبنابراین ممکن است نیروی حاصله را
بر روی کل صفحه به عنوان ناحیه ذوزنقه ای 1-2-6-5برابر عرض bصفحه نشان دهیم ،
مراقب باشید ناحیه فیزیکی Aصفحه را با ناحیه هندسی Aتعریف شده توسط توزیع ذوزنقه ای فشار اشتباه نگیرید.
ناحیه ذوزنقه ای نشان دهنده توزیع فشار با استفاده از ارتفاع متوسط آن به راحتی بیان می شود .بنابراین نیروی حاصل
1
Rممکن است بر حسب میانگین فشار ) pav = (p1 + p2برابر سطح صفحه Aنوشته شود .فشار متوسط نیز فشاری
2
است که در عمق متوسط وجود دارد ،اندازه گیری شده به مرکز مرکزی Oبشقاب بنابراین یک عبارت جایگزین برای
Rاین است
ما خط عمل نیروی حاصله Rرا از اصل لحظه ها بدست می آوریم .با استفاده از محور ( xنقطه Bدر شکل )5/32bبه
عنوان محور گشتاور ) RY = ∫ y (pb dyبه دست می آید .جایگزینی ’ p dy = dAو ’ R = bAو لغو
که به سادگی بیان مختصات مرکز ناحیه ذوزنقه ای Aاست .بنابراین ،در نمای دو بعدی R ،حاصل از مرکز مرکزی
ناحیه ذوزنقه ای عبور می کند که توسط توزیع فشار در قسمت عمودی تعیین شده است .واضح است که Yنیز مرکز C
منشور کوتاه را 1-2-3-4-5-6-7-8در شکل 5/32aکه نتیجه از آن عبور می کند ،قرار می دهد.
برای توزیع ذوزنقه ای فشار ،ممکن است محاسبه را با تقسیم ذوزنقه به مستطیل و مثلث ،شکل ، 5/32cو جداگانه در
نظر گرفتن نیروی نشان داده شده توسط هر قسمت ،ساده کنیم .نیروی نشان داده شده توسط قسمت مستطیلی در مرکز
Oصفحه عمل می کند و R2 = p2Aاست ،جایی که Aناحیه 1-2-3-4صفحه است .نیروی R1که با افزایش مثلثی
1
توزیع فشار نشان داده می شود (p1 - p2) Aاست و از طریق مرکز قطعه مثلثی نشان داده شده عمل می کند.
2
تعیین Rحاصل به دلیل فشار توزیع شده بر روی سطح منحنی مستغرق ،محاسبه بیشتری نسبت به سطح flدر سطح
دارد .به عنوان مثال ،سطح استوانه ای غوطه ور در شکل 5/33aرا در نظر بگیرید که در آن عناصر سطح منحنی موازی
266
با سطح افقی x-y′مایع هستند .مقاطع عمودی عمود بر سطح همه منحنی ABو توزیع فشار یکسانی را آشکار می
کنند .بنابراین ،از نمایش دو بعدی در شکل 5/33bممکن است استفاده شود .برای یافتن Rبا یک ادغام مستقیم ،ما
باید اجزای -xو yاز dRرا در امتداد منحنی ABادغام کنیم ،زیرا dRبه طور مداوم جهت را تغییر می دهد .بدین
ترتیب،
اگر بخواهیم موقعیت Rرا تعیین کنیم ،اکنون معادله لحظه ای مورد نیاز است.
267
روش دوم برای یافتن Rمعموالً بسیار ساده تر است .تعادل بلوک ABCمایع را مستقیماً در سطح در نظر بگیرید ،که
در شکل 5/33cنشان داده شده است .سپس Rحاصل به عنوان واکنش مساوی و مخالف سطح روی بلوک مایع ظاهر
می شود .نتایج فشارها در امتداد ACو CBبه ترتیب Pyو Pxاست و به راحتی بدست می آید .وزن Wبلوک مایع از
ناحیه ABCمقطع آن ضرب در بعد ثابت bو 𝜌 gمحاسبه می شود .وزن Wاز مرکز مرکزی ناحیه ABCعبور می
کند .سپس Rتعادلی به طور کامل از معادالت تعادلی که برای نمودار جسم آزاد بلوک مایع استفاده می کنیم ،تعیین می
شود.
شکل 5/34aیک صفحه flدر هر شکلی که در مایع غوطه ور شده است را نشان می دهد .سطح افقی مایع صفحه x-
y isاست و صفحه صفحه با عمودی زاویه ایجاد می کند .نیروی وارد بر نوار دیفرانسیل مساحت dAبه موازات سطح
مایع dR = p dA = 𝜌gh dAاست .فشار pدر تمام طول نوار همان اندازه را دارد ،زیرا هیچ تغییری در عمق نوار
ایجاد نمی شود .کل نیروی وارد شده به ناحیه در معرض Aرا با یکپارچه سازی بدست می آوریم ،که این امر را می دهد
مقدار 𝜌 ghفشاری است که در عمق مرکز مرکزی Oمنطقه وجود دارد و متوسط فشار بر روی ناحیه است.
همچنین ممکن است Rحاصل را به صورت هندسی با حجم V′از نشان دهیم
شکل نشان داده شده در 5/34bدر اینجا فشار مایع pبه عنوان ابعادی نرمال برای صفحه که به عنوان پایه در نظر
گرفته شده است ،نشان داده می شود .می بینیم که حجم حاصله یک استوانه راست کوتاه است .نیروی dRکه بر ناحیه
دیفرانسیل dA = x dyعمل می کند با حجم عنصر p dAکه توسط برش سایه دار نشان داده شده است و نیروی کل
با حجم کل استوانه نشان داده می شود .ما از معادله می بینیم 5/25که ارتفاع متوسط استوانه کوتاه شده فشار متوسط
𝜌ghاست که در عمق متناظر با مرکز مرکزی Oدر معرض فشار وجود دارد.
برای مشکالتی که مرکز Oیا حجم Vبه آسانی مشخص نیست ،ممکن است یک ادغام مستقیم برای بدست آوردن
Rانجام شود .بنابراین ،
268
جایی که عمق hو طول xنوار افقی ناحیه افتراقی باید بر حسب yبیان شود تا ادغام انجام شود.
پس از به دست آوردن نتیجه ،باید محل آن را تعیین کنیم .با استفاده از اصل لحظه ها با محور xشکل 5/34bبه عنوان
محور گشت ،به دست می آوریم
این رابطه دوم تعریف مختصات Yرا به مرکز قطر حجم ′ Vسیلندر کوتاه فشار وارد می کند .بنابراین نتیجه می گیریم
که Rحاصل از مرکز مرکزی حجم که توسط سطح صفحه به عنوان پایه و فشار متغیر خطی به عنوان مختصات عمود
بر آن توصیف شده است ،عبور می کند .نقطه Pکه در آن Rروی صفحه اعمال می شود مرکز فشار است .توجه داشته
باشید که مرکز فشار Pو مرکز مرکزی Oصفحه یکسان نیستند.
269
سد دیابلو برق را برای سیاتل ،واشنگتن تأمین می کند.
شناوری
ارشمیدس با کشف اصل شناوری شناخته شده است .این اصل به راحتی برای هرگونه مایعات ،گاز یا مایع در حالت تعادل
توضیح داده می شود .بخشی از مایع را که توسط یک سطح بسته خیالی تعریف شده است در نظر بگیرید ،همانطور که
در مرز نامنظم خط کشی شده در شکل a35/5نشان داده شده است .اگر بتوان بدن مایع را از داخل حفره بسته بیرون
کشید و نیروهایی را که در مرز حفره اعمال می کند ،جایگزین کرد ،شکل ، 5/35bتعادل مایع اطراف مختل نخواهد
شد .عالوه بر این ،نمودار جسم آزاد قسمت مایع قبل از برداشتن ،شکل ، 5/35cنشان می دهد که نتیجه نیروهای
فشرده شده بر سطح آن باید برابر و برابر وزن میلی گرم آن باشد و باید از مرکز جرم عنصر مایع اگر عنصر مایع را با
جسمی با ابعاد یکسان جایگزین کنیم ،نیروهای سطحی وارد بر بدن که در این موقعیت نگه داشته می شوند ،مشابه
نیروهای موثر بر عنصر مایع هستند .بنابراین ،نیروی حاصله بر سطح یک جسم غوطه ور در یک مایع برابر و برابر وزن
مایع جابجا شده است و از مرکز جرم مایع جابجا شده عبور می کند .این نیروی حاصله نیروی شناوری نامیده می شود
270
جایی که 𝜌 چگالی مایع است g ،شتاب ناشی از گرانش است و Vحجم مایع جابجا شده است .در مورد مایعی که چگالی
آن ثابت است ،مرکز جرم مایع جابجا شده با سانتروئید حجم جابجا شده منطبق است.
طراحان قایق های بادبانی با عملکرد باال باید توزیع فشار هوا روی بادبان ها و توزیع فشار آب روی بدنه را در نظر بگیرند.
271
بنابراین وقتی چگالی یک جسم کمتر از چگالی مایعی است که در آن غوطه ور شده است ،عدم تعادل نیرو در جهت
عمودی وجود دارد و جسم باال می رود .هنگامی که مایع غوطه ور یک مایع است ،جسم به افزایش خود ادامه می دهد
تا به سطح مایع برسد و سپس در حالت تعادل قرار می گیرد ،با این فرض که چگالی مایع جدید باالی سطح کمتر از
چگالی مایع است .در مورد مرز سطحی بین یک مایع و یک گاز ،مانند آب و هوا ،تأثیر فشار گاز بر آن قسمت از جسم
چسبنده باالی مایع با فشار اضافه شده در مایع به دلیل عمل گاز روی سطح آن
یک مشکل مهم مربوط به شناوری ،تعیین پایداری یک جسم شناور است ،مانند بدنه کشتی که در شکل مقطع در حالت
قائم در شکل 5/36aنشان داده شده است .نقطه Bمرکز قطر جابجا شده است و مرکز شناوری نامیده می شود .نتیجه
نیروهایی که توسط فشار آب بر بدنه وارد می شود نیروی شناوری Fاست که از Bعبور کرده و برابر و برابر وزن W
کشتی است .اگر کشتی از طریق زاویه listشکل 5/36bفهرست شود ،شکل حجم جابجا شده تغییر می کند و مرکز
شناوری به Bتغییر می کند.
نقطه تقاطع خط عمودی از طریق B′با خط مرکزی کشتی ،متا مرکز Mو فاصله hاز مرکز جرم Gارتفاع متا مرکز
نامیده می شود .برای اکثر شکل های بدنه hبرای زوایای لیست تا حدود 20درجه عمال ثابت می ماند .وقتی Mباالتر
272
از Gباشد ،مانند شکل ، 5/36bیک لحظه مناسب وجود دارد که تمایل دارد کشتی را به حالت عمودی خود باز گرداند.
اگر Mزیر Gباشد ،در مورد بدنه شکل ،5/36cلحظه همراه لیست در جهت افزایش لیست است .این به وضوح شرایط
بی ثباتی است و باید در طراحی هر کشتی اجتناب شود.
آزمایش تونل باد این خودرو در مقیاس کامل در پیش بینی عملکرد آن بسیار مفید است.
یک صفحه مستطیل شکل که در بخش عمودی ABنشان داده شده است 4 ،متر ارتفاع و 6متر عرض دارد (معمولی
با صفحه کاغذ) و انتهای یک کانال آب شیرین به عمق 3متر را مسدود می کند .صفحه در طول یک محور افقی در
امتداد لبه باالیی خود از طریق Aمتصل شده است و توسط یال محکم Bکه به صورت افقی در لبه پایینی صفحه قرار
دارد باز نمی شود .نیروی Bرا که بر روی خط الراس وارد صفحه می شود پیدا کنید.
راه حل
نمودار بدن آزاد صفحه در بخش نشان داده شده است و شامل اجزای عمودی و افقی نیروی در ، Aوزن نامشخص W
= میلی گرم صفحه ،نیروی افقی ناشناخته Bو Rحاصل از توزیع مثلثی فشار بر روی صورت عمودی
273
Rحاصل از نیروهای فشار علیه صفحه تبدیل می شود
این نیرو از طریق مرکز توزیع مثلثی فشار ،که 1متر باالتر از کف صفحه است ،عمل می کند .یک جمع لحظه ای صفر
در مورد Aنیروی ناشناخته Bرا ایجاد می کند ،بنابراین ،
نکته مفید
274
مشکل نمونه 5/20
فضای هوا در مخزن بسته آب شیرین بسته با فشار 0.80پوند/اینچ (باالتر از اتمسفر) حفظ می شود .نیروی حاصله Rرا
که هوا و آب به انتهای مخزن وارد می کند تعیین کنید.
راه حل
توزیع فشار در سطح انتهایی نشان داده شده است ،جایی که p0 = 0.80 lb/in.2وزن مخصوص آب
شیرین 𝜇=pg= 62.4/1728 = 0.0361 lb/in.3است به طوری که افزایش فشار Δpبه دلیل آب هست
نیروهای حاصله R1و R2به ترتیب به دلیل توزیع مستطیل و مثلث فشار هستند
ما Rرا با اعمال اصل لحظه در مورد Aمشخص می کنیم که R1از طریق مرکز 38اینچ عمل می کند .عمق و اینکه
R2از طریق مرکز توزیع فشار مثلثی 20اینچ زیر سطح آب و 20+8=28اینچ زیر Aعمل می کند .بنابراین ،
275
نکته مفید
.1تقسیم تقسیم فشار به این دو قسمت قطعاً ساده ترین روش محاسبه است.
نیروی حاصله Rرا که به وسیله آب بر سطح سد استوانه ای وارد می شود بطور کامل تعیین کنید .چگالی آب شیرین
1.000میلی گرم بر متر مکعب است و طول سد bمعمولی با کاغذ 30متر است.
راه حل
بلوک مدور آب BDOجدا شده و نمودار جسم آزاد آن ترسیم شده است .نیروی Pxاست
وزن Wآب از مرکز جرم Gبخش چهارم دایره ای عبور می کند و می شود
276
تعادل بخش آب نیاز دارد
نیروی حاصل از Rکه مایع بر سد وارد می کند برابر و مخالف نیروی نشان داده شده بر روی مایع است و
مختصات xنقطه Aکه Rاز آن عبور می کند ممکن است از اصل لحظه ها پیدا شود .استفاده از Bبه عنوان مرکز
لحظه می دهد
راه حل جایگزین
نیروی وارد بر سطح سد ممکن است با ادغام مستقیم اجزا بدست آید
از آنجا که dRهمیشه از نقطه Oعبور می کند ،می بینیم که Rنیز از Oعبور می کند و بنابراین ،لحظات Rxو Ry
در مورد Oباید لغو شود .بنابراین ما Rxy1 = Ryx1را می نویسیم که به ما می دهد
277
نکات مفید
.1اگر در مورد واحدهای 𝜌 ghسوالی وجود دارد به یادداشت در نمونه مسئله 19/5مراجعه کنید.
.2این رویکرد با ادغام عمدتا به دلیل هندسه ساده قوس دایره ای امکان پذیر است.
در صورت پر شدن ظرفیت مخزن ،نیروی حاصله Rرا در انتهای نیم دایره مخزن آب نشان داده شده در تصویر مشخص
کنید .نتیجه را بر حسب شعاع rو چگالی آب بیان کنید.
راه حل
راه حل اول
ما ابتدا با یکپارچه سازی مستقیم به دست می آوریم .با یک نوار افقی از مساحت dA = 2x dyتحت فشار p = 𝜌gy
،افزایش نیروی حاصله dR = p dAاست به طوری که
278
محل Rبا استفاده از اصل لحظه ها تعیین می شود .گرفتن لحظات در مورد محور xمی دهد
راه حل دوم
ممکن است از معادله استفاده کنیم 5/25به طور مستقیم به ،Rکه در آن فشار متوسط 𝜌ghو hمختصات مرکز مرکز
ناحیه ای است که فشار بر روی آن عمل می کند .برای یک منطقه نیم دایره .h = 4r ∕ (3𝜋) ،
Rحاصل از طریق مرکز مرکزی حجم که توسط شکل منطقه فشار تعیین شده است عمل می کند.
محاسبه فاصله مرکزی Yشامل همان انتگرال بدست آمده در محلول اول است.
279
نکته مفید
.1بسیار مراقب باشید که تصور نکنید که Rاز مرکز مرکزی ناحیه ای که فشار بر آن اعمال می شود ،عبور می کند.
یک شناور به شکل قطب یکنواخت 8متری با قطر 0.2متر دارای جرم 200کیلوگرم است و در انتهای پایینی آن به کف
دریاچه آب شیرین با 5متر کابل محکم شده است .اگر عمق آب 10متر است ،زاویه 𝜃 قطب را با افقی محاسبه کنید.
راه حل
نمودار بدنه آزاد شناور وزن آن را از طریق ، Gکشش عمودی Tدر کابل لنگر و نیروی شناوری Bرا نشان می دهد که
از مرکز مرکزی Cقسمت غرق شده شناور عبور می کند .بگذارید xفاصله Gتا خط آب باشد .چگالی آب شیرین 𝜌 =
103کیلوگرم بر متر مکعب است ،به طوری که نیروی شناوری است
280
5/10مرور فصل
در فصل ، 5ما نمونه های متداول مختلف نیروها را که در حجم ها ،مناطق مختلف و در امتداد خطوط توزیع شده اند ،
مطالعه کرده ایم .در همه این مشکالت ،ما اغلب باید نتیجه نیروهای توزیع شده و محل حاصله را تعیین کنیم.
.1با ضرب شدت نیرو در عنصر مناسب حجم ،مساحت یا طول که بر حسب آن شدت بیان می شود ،شروع کنید .سپس
نیروهای افزایشی را در ناحیه درگیر جمع کنید (ادغام کنید) تا نتیجه آنها را بدست آورید.
281
.2برای تعیین خط عمل نتیجه ،از اصل لحظه ها استفاده کنید .مجموع گشتاورها ،در مورد یک محور مناسب ،از همه
افزایش نیروها را ارزیابی کنید .این مجموع را با لحظه حاصل در مورد همان محور برابر کنید .سپس بازوی لحظه ناشناخته
حاصل را حل کنید.
نیروهای گرانشی
هنگامی که نیرو در سراسر یک جرم توزیع می شود ،همانطور که در مورد جاذبه ،نیروی جذب در واحد حجم است ،
جایی که چگالی و gشتاب گرانشی است .برای اجسامی که چگالی آنها ثابت است ،در بخش Aدیدیم که وقتی اصل
لحظه اعمال می شود g𝜌 ،لغو می شود .این مسئله ما را با یک مشکل هندسی برای یافتن مرکز مرکز تصویر مواجه
می کند ،که با مرکز جرم بدن فیزیکی که مرز آن شکل را مشخص می کند منطبق است.
.1برای صفحات و پوسته هایی که همگن هستند و ضخامت ثابت دارند ،مشکل یکی از ویژگی های یک منطقه است.
.2برای میله ها و سیم های باریک با چگالی یکنواخت و سطح مقطع ثابت ،مشکل یکی از ویژگی های یک بخش خط
پیدا می شود.
برای مشکالتی که مستلزم ادغام روابط متفاوت است ،مالحظات زیر را در نظر داشته باشید.
.1یک سیستم مختصات را انتخاب کنید که ساده ترین توصیف مرزهای منطقه ادغام را ارائه دهد.
.2هر گاه مقادیر کمتری دیفرانسیل باقی بماند ،مقادیر دیفرانسیل مرتبه باالتر را حذف کنید.
.3یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول به ترجیح یک عنصر مرتبه دوم و یک عنصر مرتبه دوم به ترجیح یک عنصر مرتبه
سوم را انتخاب کنید.
.4در صورت امکان ،عنصر متفاوتی را انتخاب کنید که از ناپیوستگی در منطقه ادغام جلوگیری کند.
در بخش Bما از این دستورالعمل ها به همراه اصول تعادل برای حل اثرات نیروهای توزیع شده در تیرها ،کابل ها و
مایعات استفاده کردیم .به یاد بیاور:
.1برای تیرها و کابلها شدت نیرو بر حسب نیرو بر واحد طول بیان می شود.
.2برای مایعات ،شدت نیرو به صورت نیرو در واحد سطح یا فشار بیان می شود.
اگرچه تیرها ،کابل ها و مایعات از نظر فیزیکی کاربردهای کامالً متفاوتی دارند ،اما فرمول های مشکل آنها عناصر
مشترکی را که در باال ذکر شد ،به اشتراک می گذارند.
282
فصل 6اصطکاک
6/1مقدمه
6/2انواع اصطکاک
6/3اصطکاک خشک
6/4گوه
6/5پیچ
6/6بلبرینگ مجله
6/9مقاومت نورد
6/10مرور فصل
283
در یک گیربکس پیوسته متغیر ( ، )CVTقطر درایو و قرقره های متحرک تغییر می کنند تا نسبت انتقال تغییر کند.
اصطکاک بین کمربند فلزی و قرقره ها عامل اصلی در روند طراحی است.
6/1مقدمه
در فصل های قبل ما معموالً فرض می کردیم که نیروهای عمل و واکنش بین سطوح تماس با سطوح طبیعی عمل می
کنند .این فرض تعامل بین سطوح صاف را مشخص می کند و در مثال 2شکل 3/1نشان داده شده است .اگرچه این
فرض ایده آل غالباً شامل یک خطای نسبتاً کوچک می شود ،اما مشکالت زیادی وجود دارد که در آنها ما باید توانایی
تماس سطوح را برای حمایت از نیروهای مماسی و عادی در نظر بگیریم .نیروهای مماسی ایجاد شده بین سطوح تماس
،نیروهای اصطکاک نامیده می شوند و تا حدی در برهم کنش بین تمام سطوح واقعی ایجاد می شوند .هرگاه تمایل به
لغزش یک سطح تماس در سطح دیگر وجود داشته باشد ،نیروهای اصطکاک ایجاد شده همیشه در جهت مخالفت با
این گرایش هستند.
در برخی از انواع ماشین آالت و فرایندها می خواهیم اثر تاخیری نیروهای اصطکاک را به حداقل برسانیم .به عنوان مثال
می توان انواع بلبرینگ ها ،پیچ های دنده ای ،چرخ دنده ها ،جریان سیال در لوله ها و پیشرانه هواپیماها و موشک ها
284
در جو را نام برد .در شرایط دیگر ،ما می خواهیم اثرات اصطکاک را به حداکثر برسانیم ،مانند ترمزها ،کالچ ها ،تسمه
ران ها و گوه ها .وسایل نقلیه چرخ دار برای شروع و توقف به اصطکاک بستگی دارد و راه رفتن معمولی به اصطکاک
بین کفش و زمین بستگی دارد.
نیروهای اصطکاک در سرتاسر طبیعت وجود دارند و در همه ماشین ها وجود دارند ،مهم نیست که چقدر دقیق ساخته
شده یا با دقت روغن کاری شده اند .گفته می شود ماشین یا فرآیندی که در آن اصطکاک آنقدر کوچک باشد که نادیده
گرفته شود ایده آل است .وقتی اصطکاک باید در نظر گرفته شود ،ماشین یا فرآیند واقعی نامیده می شود .در همه مواردی
که حرکت لغزشی بین قطعات وجود دارد ،نیروهای اصطکاک منجر به از دست دادن انرژی می شوند که به شکل گرما
از بین می رود .پوشیدن یکی دیگر از اثرات اصطکاک است.
6/2انواع اصطکاک
در این مقاله ما به طور مختصر انواع مقاومت اصطکاکی را که در مکانیک با آن مواجه می شویم ،مورد بحث قرار می
دهیم .مقاله بعدی شامل شرح مفصل تری از رایج ترین نوع اصطکاک ،اصطکاک خشک است.
(الف) اصطکاک خشک اصطکاک خشک زمانی اتفاق می افتد که سطوح بدون روغن دو جامد در شرایط لغزش یا تمایل
به سر خوردن در تماس باشند .نیروی اصطکاک مماس بر سطوح تماس هم در بازه منتهی به لغزش قریب الوقوع و هم
در هنگام لغزش رخ می دهد .جهت این نیروی اصطکاک همیشه مخالف حرکت یا حرکت قریب الوقوع است .به این نوع
اصطکاک اصطکاک کولن نیز می گویند .اصول اصطکاک خشک یا کولنب عمدتاً از آزمایشات کولنب در 1781و از کار
مورین از 1831تا 1834توسعه یافته است .اگرچه ما هنوز نظریه جامعی در مورد اصطکاک خشک نداریم ،در هنر6/3 .
ما یک مدل تحلیلی را توصیف می کنیم که برای حل اکثر مشکالت مربوط به اصطکاک خشک کافی است .این مدل
اساس بسیاری از این فصل را تشکیل می دهد.
(ب) اصطکاک سیال .اصطکاک سیال زمانی رخ می دهد که الیه های مجاور در یک مایع (مایع یا گاز) با سرعت های
مختلف در حال حرکت هستند .این حرکت باعث ایجاد نیروهای اصطکاک بین عناصر مایع می شود و این نیروها به
سرعت نسبی بین الیه ها بستگی دارد .وقتی سرعت نسبی وجود نداشته باشد اصطکاک مایع نیز وجود ندارد .اصطکاک
سیال نه تنها به شیب سرعت درون مایع بلکه به ویسکوزیته مایع بستگی دارد که معیاری از مقاومت آن در برابر برش
بین الیه های مایع است .اصطکاک سیاالت در مطالعه مکانیک مایعات مورد بررسی قرار می گیرد و در این کتاب بیشتر
مورد بحث قرار نخواهد گرفت.
ج) اصطکاک داخلی اصطکاک داخلی در تمام مواد جامد که تحت بار چرخه ای قرار می گیرند ،رخ می دهد .برای مواد
بسیار کشسان بازیابی تغییر شکل با از دست دادن بسیار اندک انرژی به دلیل اصطکاک داخلی رخ می دهد .برای موادی
که دارای خاصیت ارتجاعی پایینی هستند و در هنگام بارگیری دچار تغییر شکل پالستیکی قابل مالحظه ای می شوند ،
مقدار قابل توجهی اصطکاک داخلی ممکن است با این تغییر شکل همراه باشد .مکانیسم اصطکاک داخلی با عمل تغییر
285
شکل برشی مرتبط است که در منابع علم مواد مورد بحث قرار گرفته است .از آنجا که این کتاب در درجه اول به تأثیرات
خارجی نیروها می پردازد ،ما اصطکاک داخلی را بیشتر بحث نمی کنیم.
6/3اصطکاک خشک
باقیمانده این فصل اثرات اصطکاک خشک بر روی سطوح خارجی اجسام سفت و سخت را شرح می دهد .اکنون مکانیسم
اصطکاک خشک را با کمک یک آزمایش بسیار ساده توضیح می دهیم.
همانطور که در شکل 6/1aنشان داده شده است ،یک بلوک جامد از جرم mرا که روی یک سطح افقی قرار گرفته
است ،در نظر بگیرید .ما فرض می کنیم که سطوح تماس دارای زبری هستند .این آزمایش شامل اعمال یک نیروی
افقی Pاست که پیوسته از صفر به مقدار کافی افزایش می یابد تا بلوک را حرکت داده و به آن سرعت قابل توجهی
بدهد .نمودار جسم آزاد بلوک برای هر مقدار Pدر شکل 6/1bنشان داده شده است ،جایی که نیروی اصطکاک مماسی
که توسط هواپیما بر روی بلوک وارد می شود برچسب Fدارد .این نیروی اصطکاکی که بر بدن وارد می شود همیشه در
یک جهت مخالفت با حرکت یا گرایش به حرکت بدن .همچنین یک نیروی عادی Nوجود دارد که در این حالت برابر
میلی گرم است و نیروی کل Rکه توسط سطح نگهدارنده بر روی بلوک اعمال می شود ،حاصل Nو Fاست.
یک تصویر بزرگ از بی نظمی سطوح جفت گیری ،شکل ، 6/1cبه ما کمک می کند تا عملکرد مکانیکی اصطکاک را
تجسم کنیم .پشتیبانی لزوما متناوب است و در قوزهای جفت گیری وجود دارد .جهت هر یک از واکنش ها در بلوک ،
R3، R2 ،R1و غیره ،نه تنها به پروفایل هندسی بی نظمی ها بلکه به میزان تغییر شکل موضعی در هر نقطه تماس
بستگی دارد .مجموع نیروی عادی Nمجموع nاجزای Rو نیروی اصطکاک کل Fمجموع اجزای R ,tاست .هنگامی
که سطوح در حرکت نسبی هستند ،تماس ها تقریباً در امتداد قسمت باالی قوزها قرار دارند و اجزای R ,tها کوچکتر از
زمانی است که سطوح نسبت به یکدیگر در حالت استراحت هستند .این مشاهدات به توضیح این واقعیت مشهور کمک
می کند که نیروی Pبرای حفظ حرکت به طور کلی کمتر از نیروی مورد نیاز برای شروع بلوک است ،زمانی که بی
نظمی ها بیشتر در مش قرار دارند.
اگر آزمایش را انجام دهیم و نیروی اصطکاک Fرا به عنوان تابع Pثبت کنیم ،رابطه نشان داده شده در شکل 6/1dرا
بدست می آوریم .وقتی Pصفر است ،تعادل مستلزم عدم وجود نیروی اصطکاک است .با افزایش ، Pنیروی اصطکاک
باید برابر و مخالف Pباشد تا زمانی که بلوک لغزش نکند .در این دوره بلوک در تعادل است و همه نیروهای وارد بر بلوک
باید معادالت تعادل را برآورده کنند .در نهایت ،ما به مقدار Pمی رسیم که باعث می شود بلوک لغزیده و در جهت نیروی
وارد شده حرکت کند .در این زمان نیروی اصطکاک کمی و به طور ناگهانی کاهش می یابد .سپس برای مدتی اساساً
ثابت می ماند ،اما با افزایش سرعت همچنان بیشتر کاهش می یابد.
286
اصطکاک استاتیک
ناحیه ای که در شکل 6/1dتا نقطه لغزش یا حرکت قریب الوقوع است را محدوده اصطکاک استاتیک می نامند و در
این محدوده مقدار نیروی اصطکاک با معادالت تعادل تعیین می شود .این نیروی اصطکاک ممکن است دارای مقداری
از صفر تا حداکثر مقدار باشد .برای یک جفت سطوح جفت گیری معین ،آزمایش نشان می دهد که این حداکثر مقدار
اصطکاک استاتیک Fmaxمتناسب با نیروی عادی Nاست .بنابراین ،ممکن است بنویسیم
جایی که𝜇 sثابت تناسب است ،ضریب اصطکاک استاتیک نامیده می شود.
287
آگاه باشید که معادله 6/1فقط مقدار محدود کننده یا حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک را توصیف می کند و هیچ مقدار
کمتری را بیان نمی کند .بنابراین ،معادله فقط در مواردی صدق می کند که حرکت در حال پیشروی با نیروی اصطکاک
در مقدار اوج خود باشد .برای شرایط تعادل ایستا هنگامی که حرکت قریب الوقوع نیست ،نیروی اصطکاک استاتیک
است
اصطکاک جنبشی
پس از لغزش ،شرایط اصطکاک جنبشی با حرکت بعدی همراه می شود .نیروی اصطکاک جنبشی معموالً تا حدودی
کمتر از حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک است .نیروی اصطکاک جنبشی Fkنیز متناسب با نیروی عادی است .بدین
ترتیب،
جایی که 𝜇kضریب اصطکاک جنبشی است .نتیجه می شود که 𝜇kبه طور کلی کمتر از 𝜇sاست .با افزایش سرعت
بلوک ،اصطکاک جنبشی تا حدودی کاهش می یابد و در سرعت های باال ،این کاهش ممکن است معنی دار باشد.
ضرایب اصطکاک تا حد زیادی به وضعیت دقیق سطوح و همچنین سرعت نسبی بستگی دارد و در معرض عدم قطعیت
قابل توجهی است.
به دلیل تغییرپذیری شرایط حاکم بر عمل اصطکاک ،در عمل مهندسی اغلب تمایز بین یک ضریب استاتیک و جنبشی
،به ویژه در منطقه ای که بین حرکت قریب الوقوع و حرکت پیش می رود ،دشوار است .برای مثال ،پیچ های چرب
شده تحت بارهای مالیم اغلب مقاومت اصطکاکی قابل مقایسه ای را نشان می دهند ،چه در آستانه چرخش باشند و چه
در حال حرکت باشند.
:در ادبیات مهندسی ما اغلب عبارتهایی برای حداکثر اصطکاک استاتیک و اصطکاک جنبشی به سادگی به صورت = F
𝜇Nمی یابیم .از مشکل موجود مشخص می شود که آیا حداکثر اصطکاک استاتیک یا اصطکاک جنبشی توصیف شده
است .اگرچه ما اغلب بین ضرایب استاتیک و جنبشی تمایز قائل می شویم ،در موارد دیگر هیچ تمایزی قائل نمی شویم
و ضریب اصطکاک به سادگی به صورت نوشته می شود .در این موارد شما باید تصمیم بگیرید که کدام یک از شرایط
اصطکاک ،حداکثر اصطکاک استاتیک برای حرکت قریب الوقوع یا اصطکاک جنبشی ،شامل می شود .ما دوباره تأکید
می کنیم که بسیاری از مشکالت شامل یک نیروی اصطکاک استاتیک است که کمتر از حداکثر مقدار در حرکت قریب
الوقوع است ،و بنابراین در این شرایط رابطه اصطکاک معادله 6/1قابل استفاده نیست.
شکل 6/1cنشان می دهد که سطوح ناهموار بیشتر از سطوح صاف تر زاویه بیشتری بین واکنشها و جهت nدارند.
بنابراین ،برای یک جفت سطح جفت گیری ،یک ضریب اصطکاک ناهمواری را نشان می دهد ،که یک ویژگی هندسی
سطوح است .با استفاده از این مدل هندسی اصطکاک ،ما سطوح جفت گیری را "صاف" توصیف می کنیم ،در صورتی
288
که نیروهای اصطکاکی که می توانند از آنها پشتیبانی کنند ،ناچیز باشند .بی معنی است که از ضریب اصطکاک برای
یک سطح واحد صحبت کنیم.
این جراح درخت بستگی به اصطکاک بین طناب ،دستگاه های مکانیکی دارد که طناب می تواند از طریق آنها سر بخورد.
جهت Rحاصل در شکل 6/1bاز جهت Nاندازه گیری شده از جهت Nبه وسیله tan 𝛼 = F ∕ Nمشخص شده
است .وقتی نیروی اصطکاک به مقدار استاتیک محدود Fmaxخود برسد ،زاویه 𝛼 به حداکثر مقدار 𝜙sمی رسد .بدین
ترتیب،
هنگام لغزش ،زاویه دارای مقدار 𝜙kاست که مربوط به نیروی اصطکاک جنبشی است .به همین شیوه ،
در عمل ما اغلب عبارت 𝜇 = 𝜙 tanرا می بینیم ،که در آن ضریب اصطکاک بسته به مشکل خاص ممکن است به
حالت استاتیک یا جنبشی اشاره داشته باشد .زاویه 𝜙 sرا زاویه اصطکاک استاتیک و زاویه 𝜙kرا زاویه اصطکاک جنبشی
289
می نامند .زاویه اصطکاک برای هر مورد به وضوح جهت محدود کننده کل واکنش Rبین دو سطح تماس را مشخص
می کند .در صورت قریب الوقوع بودن حرکت ، Rهمانطور که در شکل 6/2نشان داده شده است ،باید یک عنصر از
مخروط راست دایره ای زاویه راس 2باشد .اگر حرکت قریب الوقوع نباشد R ،درون مخروط است .این مخروط زاویه
راس 2مخروط اصطکاک استاتیک نامیده می شود و نشان دهنده مکان جهت های احتمالی واکنش Rدر حرکت قریب
الوقوع است .اگر حرکت رخ دهد ،زاویه اصطکاک جنبشی اعمال می شود و واکنش باید بر روی سطح مخروط کمی
متفاوت از زاویه راس 2𝜙 kقرار گیرد .این مخروط مخروط اصطکاک جنبشی است.
آزمایش بیشتر نشان می دهد که نیروی اصطکاک اساساً مستقل از منطقه تماس ظاهری یا پیش بینی شده است .منطقه
تماس واقعی بسیار کوچکتر از مقدار پیش بینی شده است ،زیرا فقط قله های بی نظمی سطح تماس بار را تحمل می
کند .حتی بارهای معمولی نسبتاً کوچک منجر به تنش زیاد در این نقاط تماس می شود .با افزایش نیروی عادی ،سطح
تماس واقعی نیز با تسلیم شدن ،خرد شدن یا پاره شدن مواد در نقاط تماس افزایش می یابد.
نظریه جامع اصطکاک خشک باید فراتر از توضیحات مکانیکی ارائه شده در اینجا باشد .به عنوان مثال ،شواهدی وجود
دارد که نشان می دهد جاذبه مولکولی می تواند عامل مهمی در اصطکاک در شرایطی باشد که سطوح جفت گیری در
تماس بسیار نزدیک هستند .عوامل دیگری که بر اصطکاک خشک تأثیر می گذارد عبارتند از ایجاد دمای محلی باال و
چسبندگی در نقاط تماس ،سختی نسبی سطوح جفت گیری و وجود الیه های نازک اکسید ،روغن ،خاک یا سایر مواد.
برخی از مقادیر معمولی ضرایب اصطکاک در جدول ، D/1ضمیمه .Dآورده شده است .این مقادیر تنها تقریبی هستند
و بسته به شرایط دقیق حاکم ،تغییرات قابل توجهی دارند .با این حال ،ممکن است از آنها به عنوان نمونه های معمولی
در مورد میزان اثرات اصطکاکی استفاده شود .برای محاسبه قابل اعتماد شامل اصطکاک ،ضریب اصطکاک مناسب باید
با آزمایشهایی که شرایط سطحی برنامه را تا حد امکان تکرار می کند ،تعیین شود.
290
انواع مشکالت اصطکاک مفاهیم کلیدی
اکنون می توانیم سه نوع مشکل زیر را که در برنامه های کاربردی شامل اصطکاک خشک وجود دارد ،تشخیص دهیم.
اولین قدم برای حل مشکل اصطکاک ،شناسایی نوع آن است.
.1در نوع اول مسئله ،شرایط حرکت قریب الوقوع وجود دارد .در اینجا جسمی که در حالت تعادل قرار دارد در آستانه
لغزش است و نیروی اصطکاک برابر است با اصطکاک محدود کننده استاتیک .Fmax = 𝜇sNالبته معادالت تعادل نیز
برقرار خواهد بود.
.2در نوع دوم مسئله ،نه شرایط حرکت قریب الوقوع و نه وضعیت حرکت معلوم نیست .برای تعیین شرایط اصطکاک
واقعی ،ابتدا تعادل ایستا را فرض می کنیم و سپس نیروی اصطکاک Fالزم برای تعادل را حل می کنیم .سه نتیجه
ممکن است:
(الف) ) :F <(Fmax = 𝜇sNدر اینجا می توان نیروی اصطکاک الزم برای تعادل را پشتیبانی کرد و بنابراین بدن بر
اساس فرض در حالت تعادل ایستا قرار دارد .ما تأکید می کنیم که نیروی اصطکاک واقعی Fکمتر از مقدار محدود
Fmaxاست که توسط معادله داده شده است 6/1 .و Fتنها با معادالت تعادل تعیین می شود.
(ب) ) : F = (Fmax = 𝜇sNاز آنجا که نیروی اصطکاک Fدر حداکثر مقدار خود Fmaxاست ،همانطور که در نوع مسئله
( )1مورد بحث قرار گرفته است ،حرکت متوقف می شود .فرض تعادل ایستا معتبر است.
(ج) ) :F> (Fmax = 𝜇sNبدیهی است این شرایط غیرممکن است ،زیرا سطوح نمی توانند نیروی بیشتری از حداکثر
𝜇sNرا تحمل کنند .بنابراین فرض تعادل نامعتبر است و حرکت رخ می دهد .نیروی اصطکاک Fبرابر 𝜇kNاز معادله
2/6است.
.3در نوع سوم مشکل ،حرکت نسبی بین سطوح تماس وجود دارد و بنابراین ضریب اصطکاک جنبشی به وضوح اعمال
می شود .برای این نوع مشکل ،معادله 6/2همیشه نیروی اصطکاک جنبشی را مستقیماً می دهد.
بحث فوق برای همه سطوح تماس خشک و تا حد محدودی برای سطوح متحرک که تا حدی روغن کاری شده اند ،
صدق می کند.
حداکثر زاویه ای را که ممکن است شیب قابل تنظیم با افقی قبل از شروع به لغزش بلوک جرم mداشته باشد ،تعیین
کنید .ضریب اصطکاک استاتیک بین بلوک و سطح شیب دار 𝜇sاست.
راه حل
نمودار جسم آزاد بلوک وزن ، W = mgنیروی عادی Nو نیروی اصطکاک Fرا که توسط شیب بر روی بلوک اعمال
می شود نشان می دهد .نیروی اصطکاک در جهت مخالفت با لغزش که در صورت عدم اصطکاک رخ می دهد ،عمل
می کند.
291
تعادل در جهت xو yمستلزم وجود دارد
با تقسیم معادله اول بر دوم F ∕ N = tan𝜃 ،به دست می آید .از آنجا که حداکثر زاویه هنگام F = Fmax = 𝜇sNرخ
می دهد ،برای حرکت قریب الوقوع داریم
نکات مفید
.1ما محورهای مرجع را در امتداد و نرمال جهت Fانتخاب می کنیم تا از حل شدن Fو Nدر اجزا جلوگیری کنیم.
.2این مشکل روش بسیار ساده ای را برای تعیین ضریب اصطکاک استاتیک توصیف می کند .حداکثر مقدار 𝜃 به عنوان
زاویه آرامش شناخته می شود.
محدوده مقادیری را که ممکن است جرم m0داشته باشد تعیین کنید تا بلوک 100کیلوگرمی نشان داده شده در تصویر
نه شروع به حرکت به سمت باال کرده و نه از سطح پایین بیاید .ضریب اصطکاک استاتیک برای سطوح تماس 0.30
است.
292
راه حل
حداکثر مقدار m0با نیاز به حرکت قریب الوقوع به سطح داده می شود .بنابراین نیروی اصطکاک روی بلوک در سطح
پایین عمل می کند ،همانطور که در نمودار بدن آزاد بلوک برای مورد Iدر تصویر نشان داده شده است .با وزن = mg
، 100 )9.81( = 981 kمعادالت تعادل می دهد
حداقل مقدار m0هنگام حرکت قریب الوقوع به سطح تعیین می شود .نیروی اصطکاک بر روی بلوک به منظور مخالفت
با گرایش به حرکت ،همانطور که در نمودار بدن آزاد در مورد دوم نشان داده شده است ،در سطح حرکت می کند .تعادل
در جهت xمستلزم آن است
بنابراین m0 ،ممکن است دارای مقداری از 6.01تا 62.4کیلوگرم باشد و بلوک در حالت استراحت باقی می ماند.
در هر دو حالت تعادل ایجاب می کند که حاصل Fmaxو Nهمزمان با وزن 981-Nو کشش Tباشد.
293
نکته مفید
.1از نتایج نمونه مسئله 6/1می بینیم که بلوک از محدوده شیب بدون محدودیت اتصال به m0از زمان برنزه شدن 20
درجه> 0/30پایین می آید .بنابراین ،مقدار m0برای حفظ تعادل مورد نیاز است.
مقدار و جهت نیروی اصطکاکی که بر روی بلوک 100کیلوگرمی نشان داده می شود را تعیین کنید ،اگر ،اول P = ،
500 Nو دوم .P = 100 N ،ضریب اصطکاک استاتیک ، 0.20و ضریب اصطکاک جنبشی 0.17است .به نیروها در
ابتدا در حالت استراحت با بلوک اعمال می شوند.
راه حل
هیچ راهی برای بیان مسئله وجود ندارد که آیا بلوک در حالت تعادل باقی می ماند یا آیا پس از کاربرد Pشروع به لغزش
می کند .بنابراین الزم است که ما یک فرض کنیم ،بنابراین نیروی اصطکاک را به همانطور که در پیکان جامد نشان
داده شده است ،در سطح باال باشید .از نمودار جسم آزاد ،تعادل نیروها در دو جهت xو yنشان داده می شود
294
مورد اول
P = 500نیوتن
عالمت منفی به ما می گوید که اگر بلوک در تعادل باشد ،نیروی اصطکاکی که بر آن وارد می شود در جهت مخالف
تصور است و بنابراین در پایین صفحه قرار دارد ،همانطور که توسط پیکان خط کشی نشان داده شده است .با این حال
،ما نمی توانیم در مورد بزرگی Fبه نتیجه ای برسیم ،مگر اینکه تأیید کنیم که سطوح قادر به تحمل 134.3 Nنیروی
اصطکاک هستند .این ممکن است با جایگزینی P = 500 Nدر معادله دوم ،که می دهد ،انجام شود
حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک که سطوح می توانند تحمل کنند در آن صورت است
از آنجا که این نیرو بیشتر از نیروی مورد نیاز برای تعادل است ،نتیجه می گیریم که فرض تعادل درست بود .بنابراین ،
پاسخ این است که
مورد دوم
P = 100نیوتن
از این رو می توان 242نیوتن اصطکاک را پشتیبانی نکرد .بنابراین ،تعادل نمی تواند وجود داشته باشد و ما مقدار صحیح
نیروی اصطکاک را با استفاده از ضریب جنبشی اصطکاک همراه با حرکت به سمت پایین بدست می آوریم .از این رو ،
پاسخ این است
295
نکته مفید
.1باید توجه داشته باشیم که حتی اگر ΣFxدیگر برابر صفر نباشد ،تعادل در جهت yوجود دارد ،به طوری که = ΣFy
.0بنابراین ،نیروی طبیعی 956 Nاست ،خواه بلوک در حالت تعادل باشد یا نباشد.
بلوک مستطیل شکل جرم ، mعرض bو ارتفاع Hروی سطح افقی قرار می گیرد و تحت نیروی افقی Pقرار می گیرد
که بلوک را در طول سطح با سرعت ثابت حرکت می دهد .ضریب اصطکاک جنبشی بین بلوک و سطح 𝜇kاست)a( .
بزرگترین مقداری که hممکن است داشته باشد را تعیین کنید تا بالک بدون چرخاندن لغزش کند و ( )bمحل یک نقطه
Cدر قسمت زیرین بلوک که در نتیجه آن اصطکاک و نیروهای عادی عمل می کنند اگر .h = H ∕ 2
راه حل
(الف) با بلوک در آستانه چرخش ،می بینیم که کل واکنش بین صفحه و بلوک لزوماً در Aخواهد بود .نمودار بدن آزاد
بلوک این شرایط را نشان می دهد .از آنجا که لغزش رخ می دهد ،نیروی اصطکاک مقدار محدود کننده 𝜇kNاست و
زاویه 𝜃 می شود 𝜃 =tan −1 𝜇kحاصل Fkو Nاز یک نقطه Bعبور می کند که Pنیز باید از آن عبور کند ،زیرا
سه نیروی همسطح در حالت تعادل همزمان هستند .بنابراین ،از هندسه بلوک
296
اگر hبزرگتر از این مقدار باشد ،تعادل لحظه ای در مورد Aبرآورده نمی شود و بلوک سرنگون می شود.
از طرف دیگر ،ممکن است با ترکیب الزامات تعادل جهت xو yبا معادله تعادل لحظه ای در مورد .A
(ب) با h = H ∕ 2از نمودار بدن آزاد برای مورد (ب) می بینیم که حاصل Fkو Nاز نقطه Cعبور می کند که فاصله
xبه سمت چپ خط مرکزی عمودی از طریق Gاست .تا زمانی که بلوک در حال لغزش است ،زاویه هنوز tan -1 𝜇k
=𝜃 = 𝜙 است .بنابراین ،از هندسه شکل که داریم
اگر بخواهیم 𝜇kرا با ضرایب استاتیک جایگزین کنیم ،راه حل های ما شرایطی را توصیف می کند که در آن بلوک ()a
در آستانه انحراف و ( )bدر آستانه لغزش قرار دارد ،هر دو از موقعیت استراحت.
297
نکات مفید
.1به یاد بیاورید که معادالت تعادل در مورد جسمی که با سرعت ثابت (شتاب صفر) حرکت می کند و همچنین برای
جسمی در حالت استراحت اعمال می شود 2 .متناوبا ،ما می توانیم لحظه های مربوط به Gرا برابر با صفر قرار دهیم ،
که به ما F (H ∕ 2) - Nx = 0می دهد ،بنابراین ،با Fk = 𝜇kNبه x = 𝜇k H ∕ 2می رسیم.
بلوک های سه درجه در شیب 30درجه مطابق شکل قرار گرفته اند و نیروی Pموازی با شیب به بلوک میانی اعمال می
شود .بلوک باالیی توسط یک سیم که آن را به تکیه ثابت متصل می کند ،حرکت نمی کند .ضریب اصطکاک استاتیک
برای هر یک از سه جفت سطح جفت گیری نشان داده شده است .حداکثر مقداری که Pممکن است قبل از لغزش رخ
دهد را تعیین کنید.
راه حل
298
نمودار بدن آزاد هر بلوک ترسیم شده است .نیروهای اصطکاک در جهت هایی قرار گرفته اند که با حرکت نسبی که در
صورت اصطکاک وجود نداشت ،مخالفت می کنند .دو حالت ممکن برای حرکت قریب الوقوع وجود دارد .یا بلوک 50
کیلوگرمی می لغزد و بلوک 40کیلوگرمی در جای خود باقی می ماند ،یا بلوک های 50و 40کیلوگرمی همراه با لغزش
بین بلوک 40کیلوگرمی و شیب حرکت می کنند.
نیروهای عادی ،که در جهت yهستند ،ممکن است بدون اشاره به نیروهای اصطکاک ،که همه در جهت xهستند ،
تعیین شوند .بدین ترتیب،
ما خودسرانه فرض می کنیم که فقط بلوک 50کیلوگرمی می لغزد ،بنابراین بلوک 40کیلوگرمی در جای خود باقی می
ماند .بنابراین ،برای لغزش قریب الوقوع در هر دو سطح بلوک 50کیلوگرمی ،داریم
تعادل فرض شده نیروها در حرکت قریب الوقوع برای بلوک 50کیلوگرمی می دهد
اکنون اعتبار فرض اولیه خود را بررسی می کنیم .برای بلوک 40کیلوگرمی با F2 = 272 Nنیروی اصطکاک F3توسط
داده می شود
اما حداکثر مقدار ممکن F3 = 𝜇sN3 = 0.45 (1019) = 459 N ,F3است .بنابراین 468 ،را نمی توان پشتیبانی
کرد و فرض اولیه ما اشتباه بود .بنابراین نتیجه می گیریم که لغزش ابتدا بین بلوک 40کیلوگرمی و شیب رخ می دهد.
با مقدار تصحیح شده ، F3 = 459 Nتعادل بلوک 40کیلوگرمی برای حرکت قریب الوقوع آن نیاز دارد
299
بنابراین ،با ، P = 93.8 Nحرکت برای بلوک های 50و 40کیلوگرمی به صورت واحد افزایش می یابد.
نکات مفید
.1در صورت عدم اصطکاک ،بلوک میانی ،تحت تأثیر ، Pحرکت بیشتری نسبت به بلوک 40کیلوگرمی دارد و نیروی
اصطکاک F2در جهت مخالفت با این حرکت خواهد بود.
300
در بخش ب ما عمل اصطکاک را در کاربردهای مختلف ماشین بررسی می کنیم .از آنجا که شرایط این برنامه ها معموالً
یا اصطکاک استاتیک یا جنبشی را محدود می کند ،ما به طور کلی از متغیر 𝜇 (به جای 𝜇sیا )𝜇kاستفاده می کنیم.
بسته به این که حرکت در حال قریب الوقوع است یا واقعاً در حال وقوع است 𝜇 ،را می توان به عنوان ضریب اصطکاک
استاتیک یا جنبشی تفسیر کرد.
6/4گوه
گوه یکی از ساده ترین و مفیدترین ماشین آالت است .از گوه برای ایجاد تنظیمات کوچک در موقعیت بدن یا اعمال
نیروهای بزرگ استفاده می شود .گوه ها تا حد زیادی به اصطکاک برای عملکرد بستگی دارند .هنگامی که لغزش یک
گوه در حال قریب الوقوع است ،نیروی حاصله بر روی هر سطح لغزشی گوه به میزان برابر زاویه اصطکاک از حالت
عادی به سطح متمایل می شود .جزء حاصل در طول سطح نیروی اصطکاک است ،که همیشه در جهت مخالفت با
حرکت گوه نسبت به سطوح جفت گیری است.
شکل 6/3aگوه ای را نشان می دهد که برای قرار دادن یا بلند کردن یک توده بزرگ متر استفاده می شود ،جایی که
بار عمودی میلی گرم است .ضریب اصطکاک برای هر جفت سطح ∅ 𝜇= tanبرنزه است .نیروی Pمورد نیاز برای
شروع گوه از مثلث های تعادل نیروهای روی بار و روی گوه پیدا می شود .نمودارهای بدن آزاد در شکل 6/3bنشان
داده شده است ،جایی که واکنشها در حالت زاویه 𝜙 نسبت به حالتهای معمولی خود متمایل هستند و در جهت مخالفت
با حرکت هستند .ما از جرم گوه غفلت می کنیم .از نمودارهای جسم آزاد ،شرایط تعادل نیرو را با برابر شدن صفر مجموع
بردارهای نیرو بر هر جسم می نویسیم .راه حل های این معادالت در قسمت cشکل نشان داده شده است ،جایی که
R2برای اولین بار در نمودار باال با استفاده از مقدار شناخته شده mgیافت می شود .پس از آنکه مقدار R2مشخص شد
،نیروی Pاز مثلث پایینی پیدا می شود.
301
اگر Pبرداشته شود و گوه در جای خود باقی بماند ،تعادل گوه ایجاب می کند که واکنشهای مساوی R1و R2هم خطی
باشند ،همانطور که در شکل 6/4نشان داده شده است ،جایی که زاویه گوه 𝛼 کمتر از 𝛼 در نظر گرفته شده است.
قسمت الف از تصویر نمایانگر لغزش قریب الوقوع در سطح فوقانی و قسمت cاز تصویر نمایانگر لغزش قریب الوقوع در
سطح زیرین است .برای اینکه گوه از فضای خود خارج شود ،لغزش باید به طور همزمان در هر دو سطح رخ دهد .در غیر
این صورت ،گوه خود قفل می شود و محدوده نامحدودی از موقعیت های زاویه ای متوسط R1و R2وجود دارد که گوه
برای آنها باقی می ماند .شکل 6/4bاین محدوده را نشان می دهد و نشان می دهد که اگر 𝛼 لغزش همزمان امکان
پذیر نباشد .شما تشویق می شوید که برای مواردی که 𝜙 𝛼> 2نمودارهای اضافی ایجاد می کنید ،تأیید کنید که گوه
تا زمانی که 𝜙 𝛼> 2خود قفل شده است.
اگر گوه خود قفل شده و قرار است خارج شود ،یک Pکشیدن روی گوه مورد نیاز است .برای مخالفت با حرکت قریب
الوقوع جدید ،واکنشهای R1و R2باید در طرف مقابل حالت عادی خود از واکنشهایی که گوه وارد شده بود ،عمل کنند.
302
راه حل را می توان مانند مورد افزایش بار به دست آورد .نمودارهای بدن آزاد و چند ضلعی های بردار برای این وضعیت
در شکل 6/5نشان داده شده است.
مشکالت گوه همانطور که در سه تصویر نشان داده شده است ،راه حل های گرافیکی ایجاد می کند .دقت یک راه حل
گرافیکی به راحتی در محدوده تحمل مطابق با عدم قطعیت ضرایب اصطکاک حفظ می شود .راه حل های جبری نیز
ممکن است از مثلثات چند ضلعی های تعادل بدست آید.
303
6/5پیچ
پیچ ها برای بستن و انتقال قدرت یا حرکت استفاده می شوند .در هر مورد اصطکاک ایجاد شده در رزوه ها عملکرد پیچ
را تا حد زیادی تعیین می کند .برای انتقال نیرو یا حرکت ،نخ مربع از نخ Vموثرتر است و تحلیل در اینجا به نخ مربع
محدود می شود.
شکل 6/6را تحت تأثیر بار محوری Wو یک لحظه Mدر مورد محور پیچ اعمال کنید .پیچ دارای سرب ( Lپیشرفت
در هر دور) و شعاع متوسط rاست .نیروی Rکه توسط نخ قاب جک بر روی قسمت کوچکی از پیچ پیچ اعمال می شود
در نمودار بدن آزاد پیچ نشان داده شده است .واکنشهای مشابهی در تمام بخشهای نخ پیچ وجود دارد که در آن تماس با
نخ پایه ایجاد می شود.
اگر Mفقط کافی باشد که پیچ را بچرخانیم ،نخ پیچ به دور و باال روی نخ ثابت شده قاب می لغزد .زاویه ساخته شده
توسط Rبا حالت عادی نسبت به نخ ،زاویه اصطکاک است ،به طوری که برنزه 𝜙 گشتاور Rدر مورد محور عمودی
پیچ )𝜙 Rr sin (𝛼 +است و کل لحظه به دلیل همه واکنش های روی نخ ها )𝜙 ΣRr sin (𝛼 +است .از آنجا
که )𝜙 r sin (𝛼 +در هر عبارت ظاهر می شود ،ممکن است آن را در نظر بگیریم .معادله تعادلی لحظه برای پیچ
تبدیل می شود
304
ترکیب عبارات برای Mو Wمی دهد
برای تعیین زاویه مارپیچ 𝛼 ،پیچ پیچ را برای یک دور کامل باز کنید و توجه داشته باشید که 𝛼 = ).tan − 1 (L ∕ 2𝜋r
ما ممکن است از نخ باز نشده پیچ به عنوان یک مدل جایگزین برای شبیه سازی عملکرد کل پیچ استفاده کنیم ،همانطور
که در شکل 6/7aنشان داده شده است .نیروی معادل مورد نیاز برای هل دادن نخ متحرک به سمت شیب ثابت = P
M ∕ rاست و مثلث بردارهای نیرو معادله می دهد 3/6 .بالفاصله
اگر لحظه Mبرداشته شود ،نیروی اصطکاک تغییر جهت می دهد به طوری که 𝜙 در طرف دیگر نرمال به نخ اندازه
گیری می شود .پیچ در جای خود باقی می ماند و قفل می شود به شرطی که 𝛼 <∅باشد و اگر 𝛼 = 𝜙 در آستانه باز
شدن باشد.
برای کاهش بار با باز کردن پیچ ،باید جهت Mرا تا زمانی که 𝛼 <معکوس کنیم .این حالت در شکل 6/7bبرای نخ
شبیه سازی شده ما در شیب ثابت نشان داده شده است .یک نیروی معادل P = M ∕ rباید به نخ وارد شود تا آن را از
شیب پایین بکشد .بنابراین ما از مثلث بردارها لحظه الزم برای پایین آوردن پیچ را بدست می آوریم
اگر 𝜙 <𝛼 ،پیچ به خودی خود باز می شود و شکل 6/7cنشان می دهد که لحظه مورد نیاز برای جلوگیری از باز شدن
305
6/6مشکل نمونه
موقعیت افقی بلوک مستطیلی 500کیلوگرمی بتن توسط گوه 5درجه تحت تأثیر نیروی Pتنظیم می شود .اگر ضریب
اصطکاک استاتیک برای هر دو سطح گوه 0.30باشد و اگر ضریب اصطکاک استاتیک بین بلوک و سطح افقی 0.60
است ،حداقل نیروی Pمورد نیاز برای حرکت بلوک را تعیین کنید.
راه حل
نمودارهای جسم آزاد گوه و بلوک با واکنش های R2،R1و R3که نسبت به حالت عادی خود متمایل به مقدار زاویه
اصطکاک برای حرکت قریب الوقوع هستند ترسیم شده است 1 .زاویه اصطکاک برای محدود کردن اصطکاک استاتیک
با 𝜇 𝜙 =tan – 1داده می شود .هر یک از دو زاویه اصطکاک محاسبه شده و روی نمودار نشان داده شده است.
نمودار بردار خود را برای بیان تعادل بلوک در نقطه مناسب Aشروع می کنیم و تنها بردار شناخته شده ،وزن Wبلوک
را ترسیم می کنیم .در مرحله بعد R3را اضافه می کنیم که شیب آن 31.0درجه از حالت عمودی مشخص است .بردار
، −R2که شیب 16.70درجه آن از جهت افقی نیز مشخص است ،باید چند ضلعی را برای تعادل ببندد .بنابراین ،نقطه
Bروی چند ضلعی پایینی با تقاطع جهت های شناخته شده R3و −R2تعیین می شود و بزرگی آنها مشخص می شود.
306
برای گوه R2را ترسیم می کنیم که اکنون شناخته شده است و R1را اضافه می کنیم که جهت آن مشخص است .جهت
R1و Pدر Cقطع می شوند ،بنابراین راه حل مقدار Pرا به ما می دهد.
راه حل جبری
ساده ترین انتخاب محورهای مرجع برای محاسبه ،برای بلوک ،در جهت a-aعادی به R3و ،برای گوه ،در جهت
b-bنرمال به R1است .زاویه بین R2و جهت 31.0= 47.7درجه 16.70 +درجه درجه است .بنابراین ،برای بلوک
برای گوه زاویه بین R2و جهت 90درجه است 5 (-درجه 51.6 = )2 𝜙 1 +درجه ،و زاویه بین Pو جهت 21.7درجه
= 𝜙 -1 + 5درجه = است .بدین ترتیب،
راه حل گرافیکی
دقت یک راه حل گرافیکی به خوبی در عدم قطعیت ضرایب اصطکاک است و یک نتیجه ساده و مستقیم را ارائه می
دهد .با قرار دادن بردارها در مقیاس معقول به دنبال دنباله ای که شرح داده شد ،ما مقیاس Pو Rرا به راحتی با مقیاس
گذاری مستقیم آنها از نمودارها بدست می آوریم.
307
نکات مفید
.1توجه داشته باشید که واکنشها از حالت عادی خود در جهت مخالفت با حرکت متمایل هستند .همچنین ،ما واکنشهای
مساوی و مخالف R2و -R2را یادداشت می کنیم.
.2واضح است که ما با حذف ارجاع به R3برای بلوک و R1برای گوه ،از معادالت همزمان اجتناب می کنیم.
پیچ تک نخ گل گیس دارای قطر متوسط 1اینچ و دارای 5نخ مربع در هر اینچ است .ضریب اصطکاک استاتیک در رزوه
ها 0.20است .کشش 60پوندی که معموالً روی دسته Aاعمال می شود ،نیروی فشاری 1000پوندی را بین فکهای
رونده ایجاد می کند .الف) گشتاور اصطکاک ، MBایجاد شده در ، Bبه دلیل رانش پیچ به بدنه فک را تعیین کنید( .ب)
نیروی Qرا که معموالً روی دسته در Aاعمال می شود تعیین کنید تا برای گشاد شدن گیسو الزم باشد.
راه حل
308
از نمودار بدن آزاد فک ،ابتدا کشش Tرا در پیچ بدست می آوریم.
پیچ جدا شده توسط نمودار بدن آزاد نشان داده شده است که در آن تمام نیروهای وارد بر نخ های پیچ با یک نیروی R
متمایل به زاویه اصطکاک 𝜙 از حالت عادی به نخ نشان داده می شوند .لحظه اعمال شده در مورد محور پیچ )8(=480
60پوند در اینچ است .در جهت عقربه های ساعت همانطور که از جلوی گوره دیده می شود .گشتاور اصطکاک MB
به دلیل نیروهای اصطکاکی که روی یقه Bعمل می کند در جهت خالف جهت عقربه های ساعت است تا با حرکت
قریب الوقوع مخالفت کند .از معادله 6/3با Tجایگزین ، Wلحظه خالص عمل بر روی پیچ است
(ب) شل شدن
نمودار بدنه آزاد پیچ در آستانه شل شدن نشان داده می شود با Rکه در جهت زاویه اصطکاک از حالت عادی در جهت
مقابله با حرکت قریب الوقوع عمل می کند 2 .همچنین گشتاور اصطکاک MB = 266پوند در اینچ نشان داده شده
است .جهت مخالفت با حرکت در جهت عقربه های ساعت عمل می کند .زاویه بین Rو محور پیچ در حال حاضر 𝛼 -
𝜙 است ،و ما از معادله استفاده می کنیم 6/3a .با گشتاور خالص برابر با لحظه اعمال شده M′منهای MBبدین
ترتیب
309
بنابراین ،نیروی روی دسته مورد نیاز برای شل شدن گیس است
نکات مفید
.1مراقب باشید که زاویه مارپیچ را به درستی محاسبه کنید .مماس آن سرب Lاست (پیشرفت در هر دور) تقسیم بر
میانگین محیط 2𝜋rو نه بر قطر .2r
310
2توجه داشته باشید که Rبا حرکت معکوس جهت معکوس به طرف مقابل حالت عادی می چرخد.
6/6بلبرینگ مجله
یاتاقان مجله ای است که بر خالف تکیه گاه محوری یا رانشی ،از یک شفت پشتیبانی جانبی می کند .برای یاتاقان های
خشک و بسیاری از یاتاقان های روانکاری شده ممکن است اصطکاک خشک را اعمال کنیم .این اصول تقریب رضایت
بخشی را برای اهداف طراحی ارائه می دهد.
یاتاقان ژورنالی خشک یا تا حدی روانکاری شده با تماس یا نزدیکی بین شفت و بلبرینگ در شکل 6/8نشان داده شده
است ،جایی که فاصله بین شافت و بلبرینگ برای روشن شدن عمل بسیار بزرگنمایی شده است .با شروع چرخش شفت
در جهت نشان داده شده ،سطح داخلی یاتاقان را باال می کشد تا لغزش کند .در اینجا در حین چرخش در وضعیت کم و
بیش ثابت قرار می گیرد .گشتاور Mمورد نیاز برای حفظ چرخش و بار شعاعی Lبر روی محور باعث ایجاد واکنش R
در نقطه تماس Aبرای تعادل عمودی Rباید با Lبرابر شود اما با آن هم خطی نخواهد بود .بنابراین R ،بر یک دایره
کوچک از شعاع rƒموسوم به دایره اصطکاک مماس خواهد بود .زاویه بین Rو جزء عادی آن Nزاویه اصطکاک است.
معادل مجموع لحظه های مربوط به Aبه صفر می دهد
311
برای یک ضریب اصطکاک کوچک ،زاویه∅ کوچک است و سینوس و مماس ممکن است فقط با یک خطای کوچک
جایگزین شوند .از آنجا که ∅ ، 𝜇 =tanتقریب خوبی به گشتاور است
این رابطه مقدار گشتاور یا لحظه ای را که باید به شفت اعمال شود برای غلبه بر اصطکاک برای یاتاقان ژورنال خشک
یا تا حدی روانکاری می کند.
اصطکاک بین سطوح دایره ای تحت فشار عادی توزیع شده در یاتاقان های محوری ،صفحات کالچ و ترمزهای دیسکی
رخ می دهد .برای بررسی این برنامه ها ،ما دو دیسک را در شکل 9/6نشان می دهیم .شفت آنها در یاتاقان نصب شده
است (نشان داده نشده است) تا بتوانند تحت نیروی محوری Pبا هم تماس بگیرند .حداکثر گشتاوری که این کالچ می
تواند منتقل کند برابر با گشتاور Mالزم برای لغزش یک دیسک در مقابل دیسک دیگر است .اگر pفشار معمولی در
هر مکانی بین صفحات باشد ،نیروی اصطکاکی که روی یک ناحیه عنصری وارد می شود 𝜇p dAاست ،جایی که ef
ضریب اصطکاک است و dAمساحت 𝜃 r dr dعنصر است .گشتاور این نیروی اصطکاک عنصری در محور محور pr
𝜇dAاست و کل لحظه تبدیل می شود
جایی که ما انتگرال را در ناحیه دیسک ارزیابی می کنیم .برای انجام این ادغام ،باید تنوع p ,𝜇,را با rبدانیم.
312
در مثالهای زیر فرض می کنیم که 𝜇 ثابت است .عالوه بر این ،اگر سطوح جدید و به خوبی پشتیبانی می شوند ،منطقی
است که فرض کنیم فشار pدر کل سطح یکنواخت است به طوری که 𝜋R2p =pبا جایگزینی مقدار ثابت pدر عبارت
،M
2
ممکن است این نتیجه را معادل لحظه به دلیل نیروی اصطکاک 𝜇Pکه در فاصله Rاز مرکز شفت عمل می کند ،
3
تفسیر کنیم.
اگر دیسک های اصطکاک حلقه هستند ،مانند بلبرینگ یقه در شکل 6/10نشان داده شده است ،محدوده یکپارچگی
به ترتیب شعاع داخلی و خارجی Riو Roاست و گشتاور اصطکاکی
پس از پایان دوره اولیه فرسودگی ،سطوح شکل نسبی جدید خود را حفظ می کنند و بنابراین سایش بیشتر بر روی سطح
ثابت است .این سایش هم به فاصله محیطی طی شده و هم به فشار pبستگی دارد .از آنجا که مسافت طی شده متناسب
با rاست ،عبارت rp = Kممکن است نوشته شود ،جایی که Kیک ثابت است .مقدار Kبر اساس شرایط تعادل برای
نیروهای محوری تعیین می شود که می دهد
313
با فرمول ما ممکن است عبارت Mرا بنویسیم
که می شود
1 2
بنابراین لحظه اصطکاک صفحات فرسوده فقط ( ) ∕ ) ( /یا 4 3به اندازه سطوح جدید است .اگر دیسک های اصطکاک
2 3
حلقه هایی از شعاع داخلی Riو شعاع خارجی Roباشند ،جایگزینی این محدوده ها گشتاور اصطکاکی را برای سطوح
فرسوده ایجاد می کند.
شما باید آماده برخورد با سایر مشکالت اصطکاک دیسک باشید که فشار pعملکرد دیگری از rاست.
314
تغییر از انرژی مکانیکی به انرژی گرمایی در این نمای ترمز دیسکی مشهود است.
زنگ در شفتی به قطر 100میلیمتر می چرخد که ثابت است و نمی تواند بچرخد .نیروی افقی Tبرای حفظ تعادل میل
لنگ تحت تأثیر نیروی عمودی P = 100 Nاعمال می شود .حداکثر و حداقل مقادیری را که Tممکن است داشته
باشد بدون اینکه چرخ لنگ در هر دو جهت بچرخد ،تعیین کنید .ضریب اصطکاک استاتیک بین شفت و سطح بلبرینگ
میل لنگ 0/20است.
راه حل
چرخش قریب الوقوع زمانی رخ می دهد که واکنش Rمحور ثابت روی میل لنگ زاویه ای برابر با سطح معمولی زاویه
𝜇 𝜙= tan – 1ایجاد کند و بنابراین ،مماس با دایره اصطکاک باشد .همچنین ،تعادل ایجاب می کند که سه نیروی
وارد بر میل لنگ در نقطه Cهمزمان باشند .این حقایق در نمودارهای بدن آزاد برای دو مورد حرکت قریب الوقوع نشان
داده شده است.
315
6/8کمربند انعطاف پذیر
لغزش قریب الوقوع کابل ها ،تسمه ها و طناب های قابل انعطاف بر روی قرقره ها و طبل ها در طراحی انواع کمربندها
،ترمزهای باندی و سکوهای باالبر مهم است.
316
شکل 6/11aدرامی را که تحت دو کشش کمربند T1و T2قرار گرفته است نشان می دهد ،گشتاور Mالزم برای
جلوگیری از چرخش و واکنش بلبرینگ Rبا Mدر جهت نشان داده شده T2 ،بزرگتر از T1است .نمودار جسم آزاد
عنصر کمربند طول 𝜃 r dدر قسمت bشکل نشان داده شده است .ما نیروهایی را که بر روی این عنصر دیفرانسیل
عمل می کنند با برقراری تعادل عنصر تجزیه و تحلیل می کنیم ،به روشی مشابه آنچه در سایر مشکالت نیروی متغیر
استفاده می شود .کشش از Tدر زاویه 𝜃 تا T + dTدر زاویه 𝜃 𝜃 + dافزایش می یابد .نیروی عادی یک dN
دیفرانسیل است ،زیرا روی عنصر دیفرانسیل ناحیه عمل می کند .به همین ترتیب نیروی اصطکاک ،که باید در جهت
مخالفت با لغزش روی کمربند عمل کند ،دیفرانسیل است و برای حرکت قریب الوقوع 𝜇 dNاست.
317
از آنجا که کسینوس یک مقدار دیفرانسیل وحدت در حد است .تعادل در جهت nمستلزم آن است
جایی که ما از حقایقی استفاده کرده ایم که سینوس یک زاویه دیفرانسیل در حد برابر زاویه است و حاصلضرب دو
دیفرانسیل باید در حد نادیده گرفته شود در مقایسه با دیفرانسیل های درجه اول باقی مانده.
جایی که ) ln (T2 ∕ T1یک لگاریتم طبیعی (پایه )eاست .حل برای T2می دهد
توجه داشته باشید که βزاویه کل تماس کمربند است و باید بر حسب رادیان بیان شود .اگر یک طناب به دور یک درام
بپیچید ،زاویه آن 2𝜋nرادیان خواهد بود .معادله 6/7برای بخش غیر دایره ای که زاویه تماس کل βاست ،به همان
اندازه مناسب است .این نتیجه گیری از این واقعیت آشکار است که شعاع rطبل مدور در شکل 6/11وارد معادالت تعادل
عنصر دیفرانسیل کمربند نمی شود.
318
تنها یک دور یک خط در اطراف استوانه ثابت می تواند تغییر زیادی در کشش ایجاد کند.
رابطه بیان شده توسط معادله 6/7همچنین درایوهای تسمه ای اعمال می شود که هر دو تسمه و قرقره با سرعت ثابت
می چرخند .در این حالت معادله نسبت تنش کمربند برای لغزش یا لغزش قریب الوقوع را توصیف می کند .هنگامی که
سرعت چرخش زیاد می شود ،کمربند تمایل دارد از لبه خارج شود ،بنابراین معادله 6/7 .در این مورد شامل برخی خطاها
می شود.
6/9مقاومت نورد
تغییر شکل در محل تماس بین یک چرخ نورد و سطح نگهدارنده آن باعث ایجاد مقاومت در برابر نورد می شود ،که ما
فقط مختصر به آن اشاره می کنیم .این مقاومت ناشی از نیروهای اصطکاک مماسی نیست و بنابراین پدیده ای کامالً
متفاوت از اصطکاک خشک است.
برای توصیف مقاومت نورد ،چرخ نشان داده شده در شکل 6/12تحت تأثیر بار Lدر محور و نیروی Pدر مرکز آن برای
تولید نورد اعمال می شود .تغییر شکل چرخ و سطوح نگهدارنده همانطور که نشان داده شده بسیار اغراق آمیز است .توزیع
فشار pدر ناحیه تماس مشابه توزیع نشان داده شده است R .حاصل از این توزیع در نقطه Aعمل می کند و باید از
319
مرکز چرخ عبور کند تا چرخ در حالت تعادل قرار گیرد .ما نیروی Pرا برای حفظ نورد با سرعت ثابت با یکسان سازی
گشتاورهای همه نیروها در حدود Aبه صفر می یابیم .این به ما می دهد
جایی که بازوی لحظه ای Pبه rدر نظر گرفته می شود .نسبت 𝜇r = a ∕ rضریب مقاومت نورد نامیده می شود .این
ضریب نسبت نیروی مقاومتی به نیروی عادی است و بنابراین مشابه ضریب اصطکاک استاتیک یا جنبشی است .از سوی
دیگر ،هیچ گونه لغزش یا لغزش قریب الوقوع در تفسیر 𝜇rوجود ندارد.
از آنجا که ابعاد aبه عوامل زیادی بستگی دارد که برای کمی کردن آنها دشوار است ،نظریه جامعی از مقاومت نورد در
دسترس نیست .فاصله aتابعی از خواص االستیک و پالستیک مواد جفت گیری ،شعاع چرخ ،سرعت حرکت و زبری
سطوح است .برخی آزمایشات نشان می دهد که aبا شعاع چرخ کمی تغییر می کند و بنابراین اغلب aمستقل از شعاع
نورد در نظر گرفته می شود .متأسفانه ،مقدار aنیز در برخی منابع ،ضریب اصطکاک نورد نامیده می شود .با این حال ،
aدارای طول طول است و بنابراین یک ضریب بی بعد به معنای معمول نیست.
کابل قابل انعطاف که بار 100کیلوگرمی را پشتیبانی می کند از روی یک درام دایره ای ثابت عبور کرده و برای حفظ
تعادل تحت نیروی Pقرار می گیرد .ضریب اصطکاک استاتیک بین کابل و درام ثابت 0/30است( .الف) برای ، 𝛼 = 0
حداکثر و حداقل مقادیری را که ممکن است Pداشته باشد تا بار را باال یا پایین نبرید ،تعیین کنید )b( .برای P = 500
، Nحداقل مقداری را که ممکن است زاویه قبل از شروع به لغزش بار داشته باشد تعیین کنید.
320
راه حل
لغزش قریب الوقوع کابل بر روی درام ثابت با معادله 6/7داده می شود ، .که 𝛽𝜇 T2 ∕ T1 = eاست.
(الف) با 𝛼 = 0زاویه تماس π= 𝛽/2راد است .برای حرکت قریب الوقوع بار ، T1 = 981 N،T2 = Pmax ،و ما
داریم
321
نکات مفید
3همانطور که در مشتق معادله ذکر شد ، 6/7 .شعاع طبل وارد محاسبات نمی شود .تنها زاویه تماس و ضریب اصطکاک
است که شرایط محدود کننده حرکت قریب الوقوع کابل قابل انعطاف بر روی سطح منحنی را تعیین می کند.
محدوده جرم mرا که سیستم در حالت تعادل ایستا قرار دارد تعیین کنید .ضریب اصطکاک استاتیک بین طناب و سطح
خمیده باال 0/20است ،در حالی که بین بلوک و شیب 0/40است .اصطکاک را در محور Oنادیده بگیرید.
راه حل
322
از FBDنوار باریک یکنواخت ،می توان TAکششی را در کابل در نقطه Aتعیین کرد.
کشش TA = 73.3 Nبزرگتر از دو کشش مربوط به سطح گرد ناهموار است .از معادله 6/7ما داریم
مقدار TA = 73.3 Nبدون تغییر است ،اما اکنون این کوچکتر از دو کشش در معادله است7/6 .
با در نظر گرفتن FBDبلوک برای مورد دوم ،می بینیم که نیروی عادی Nنسبت به مورد Iبدون تغییر است.
323
نکات مفید
.1فقط کل تماس زاویه ای وارد معادله 6/7می شود( .به عنوان .)βبنابراین نتایج ما مستقل از مقادیر rو dاست.
.2اگر زاویه سطح شیب دار به 20درجه تغییر کرد ،کل مشکل را دوباره حل کنید ،در حالی که سایر اطالعات داده شده
ثابت باقی می مانند .مراقب نتیجه شگفت انگیز باشید!
6/10مرور فصل
در مطالعه اصطکاک ما روی اصطکاک خشک یا کولن متمرکز شده ایم که در آن یک مدل مکانیکی ساده از بی نظمی
های سطحی بین اجسام تماس ،شکل ، 6/1این پدیده را برای اکثر اهداف مهندسی به اندازه کافی توضیح می دهد.
این مدل به تجسم سه نوع مشکل اصطکاک خشک کمک می کند که در عمل با آنها مواجه می شویم .این انواع
مشکالت عبارتند از:
324
.1اصطکاک استاتیک کمتر از حداکثر مقدار ممکن و توسط معادالت تعادل تعیین می شود( .این معموالً برای بررسی
اینکه F <𝜇sNاست نیاز به بررسی دارد).
.1ضریب اصطکاک برای یک جفت سطح جفت گیری معین اعمال می شود .بی معنی است که از ضریب اصطکاک
برای یک سطح واحد صحبت کنیم.
.2ضریب اصطکاک استاتیک برای یک جفت سطح معین معموالً کمی بیشتر از ضریب ضریب جنبشی است.
.3نیروی اصطکاکی که بر جسم وارد می شود همیشه در جهت مخالفت با لغزش بدن است که در صورت اصطکاک رخ
می دهد.
.4هنگامی که نیروهای اصطکاک بر روی یک سطح یا در امتداد یک خط توزیع می شوند ،ما یک عنصر نماینده از
سطح یا خط را انتخاب می کنیم و اثرات نیرو و گشتاور نیروی اصطکاک عنصری که بر روی عنصر وارد می شود را
ارزیابی می کنیم .سپس این اثرات را در کل سطح یا خط ادغام می کنیم.
.5ضرایب اصطکاک بسته به شرایط دقیق سطوح جفت گیری بسیار متفاوت است .محاسبه ضرایب اصطکاک به سه معنا
نشان دهنده دقتی است که به راحتی نمی توان با آزمایش تکرار کرد .وقتی استناد می شود ،چنین مقادیری فقط برای
اهداف محاسباتی لحاظ می شود .برای محاسبات طراحی در عمل مهندسی ،هر مقدار دستی برای ضریب اصطکاک
استاتیک یا جنبشی باید به عنوان تقریبی در نظر گرفته شود.
سایر اشکال اصطکاکی که در مقاله مقدماتی فصل ذکر شده است در مهندسی اهمیت دارد .به عنوان مثال ،مشکالتی
که شامل اصطکاک مایعات می شوند ،از جمله مهمترین مشکالت اصطکاکی هستند که در مهندسی با آنها روبرو شده
اند و در مبحث مکانیک مایعات مورد مطالعه قرار گرفته اند.
325
فصل 7کار مجازی
7/1مقدمه
7/2کار
7/3تعادل
7/5مرور فصل
تجزیه و تحلیل ساختارهای چند پیوندی که پیکربندی را تغییر می دهند ،عموماً با رویکرد کار مجازی بهتر انجام می
شود .این سکوی ساختمانی یک نمونه معمولی است.
326
7/1مقدمه
در فصل های قبل ،ما تعادل یک جسم را با جداسازی آن با نمودار جسم آزاد و نوشتن معادالت نیروی صفر و حاصل
جمع صفر لحظه تحلیل کرده ایم .این رویکرد معموالً برای جسمی استفاده می شود که موقعیت تعادل آن مشخص یا
مشخص است و در آن یک یا چند نیروی خارجی ناشناخته است.
یک دسته جداگانه از مشکالت وجود دارد که در آن بدنها از اعضای متصل به هم تشکیل شده اند که می توانند نسبت
به یکدیگر حرکت کنند .بنابراین تنظیمات مختلف تعادلی امکان پذیر است و باید مورد بررسی قرار گیرد .برای مسائلی از
این دست ،معادالت تعادل نیرو و گشتاور ،اگرچه معتبر و کافی است ،اما اغلب مستقیم ترین و راحت ترین روش نیست.
روش مبتنی بر مفهوم کار انجام شده توسط نیرو مستقیم تر است .همچنین ،این روش بینش عمیق تری از رفتار سیستم
های مکانیکی ارائه می دهد و ما را قادر می سازد تا پایداری سیستم ها را در حالت تعادل بررسی کنیم .این روش را روش
کار مجازی می نامند.
7/2کار
ما باید ابتدا این واژه را به معنای کمی آن ،بر خالف کاربرد غیر تکنیکی رایج آن تعریف کنیم.
کار یک نیرو
نیروی ثابت Fرا که بر روی بدن نشان داده شده در شکل 7/1aدر نظر بگیرید ،در نظر بگیرید که حرکت آن در امتداد
صفحه از Aتا ’ Aبا بردار Δsنشان داده می شود که جابجایی بدن نامیده می شود .بر اساس تعریف کار Uتوسط نیروی
Fبر بدن در طول این جابجایی ،جزء نیرو در جهت جابجایی زمان جابجایی است ،یا
از شکل 7/1bمی بینیم که اگر مقدار نیرو را در جزء جابجایی در جهت نیرو ضرب کنیم ،همان نتیجه به دست می آید.
این می دهد
327
از آنجا که بدون در نظر گرفتن جهت بردارها ،به یک نتیجه می رسیم ،نتیجه می گیریم که کار Uیک مقدار مقیاس
پذیر است.
کار زمانی مثبت است که جزء کارکننده نیرو در راستای جهت جابجایی باشد .وقتی قطعه کار در جهت مخالف جابجایی
باشد ،شکل ، 7/2کار انجام شده منفی است .بدین ترتیب،
ما در حال حاضر تعریف کار را تعریف می کنیم تا شرایطی را که تحت آن جهت جابجایی و اندازه و جهت نیرو متغیر
است ،بررسی کنیم.
328
شکل 7/3aنیرویی Fرا نشان می دهد که بر جسمی در نقطه Aوارد می شود که در امتداد مسیری که از A1تا A2
نشان داده می شود حرکت می کند .نقطه Aبا بردار موقعیت rخود از مبدأ دلخواه اما راحت Oاندازه گیری شده است.
جابجایی کوچک در حرکت از Aبه ’ Aبا تغییر دیفرانسیل بردار موقعیت داده می شود .کار انجام شده توسط نیروی F
در طول جابجایی drبه صورت تعریف شده است
اگر Fنشان دهنده مقدار نیروی Fو dsنشان دهنده مقدار جابجایی دیفرانسیل drباشد ،از تعریف محصول نقطه برای
بدست آوردن استفاده می کنیم.
329
ممکن است دوباره این عبارت را به عنوان جزء نیرو 𝛼 F cosدر جهت جابجایی زمان جابجایی ،یا به عنوان جزء
جابجایی 𝛼 ds cosدر جهت نیرو بر نیرو ،همانطور که در شکل 7/3bنشان داده شده است ،تفسیر کنیم .اگر Fو
drرا بر حسب اجزای مستطیل شکل آنها بیان کنیم ،داریم
برای بدست آوردن کل کار Uانجام شده توسط Fدر طول حرکت نامحدود نقطه Aاز A1به ، A2شکل dU،7/3k
را بین این موقعیت ها ادغام می کنیم .بدین ترتیب،
برای انجام این ادغام ،ما باید رابطه بین اجزای نیرو و مختصات مربوط به آنها ،یا روابط بین Fو sو بین 𝛼 cosو s
را بدانیم.
در مورد نیروهای همزمان که در هر نقطه خاصی از بدن اعمال می شوند ،کار حاصل از آنها برابر است با کل کار انجام
شده توسط چندین نیرو .این به این دلیل است که جزء حاصل در جهت جابجایی برابر است با مجموع اجزای چندین نیرو
در یک جهت.
کار یک زوج
330
عالوه بر کار نیروهای انجام شده ،زوجین نیز می توانند کار کنند .در شکل ، 7/4aزن و شوهر Mروی بدن عمل می
کنند و موقعیت زاویه ای خود را با مقدار 𝜃 dتغییر می دهند .کار انجام شده توسط زوجین به راحتی از کار ترکیبی دو
نیرو که زوج را تشکیل می دهند تعیین می شود .در قسمت bاز تصویر ،ما زن و شوهر را با دو نیروی مساوی و متضاد
Fو -Fدر دو نقطه دلخواه Aو Bنشان می دهیم ،به طوری که F = M ∕ bدر طول حرکت بی شمار در صفحه
تصویر ،خط ABبه ’A ″ Bحرکت می کند .ما در حال حاضر جابجایی Aرا در دو مرحله انجام می دهیم ،اول ،یک
جابجایی drBبرابر با Bو دوم ،یک جابجایی ( drA ∕ Bبه عنوان جابجایی Aنسبت به Bخوانده می شود) به دلیل
چرخش در مورد .Bکار انجام شده توسط Fدر طول جابجایی از Aبه A equalمساوی و متضاد آن است زیرا -Fاز
طریق جابجایی برابر از Bبه ’ Bعمل می کند .بنابراین نتیجه می گیریم که هیچ کاری توسط یک زوج در حین ترجمه
(حرکت بدون چرخش) انجام نمی شود.
با این حال ،در طول چرخش F ،برابر 𝜃 F · drA ∕ B = Fb dعمل می کند ،جایی که 𝜃 drA ∕ B = b dو جایی که
𝜃 dزاویه کوچکترین چرخش در رادیان است .از آنجا که ، M = Fbما داریم
331
اگر زوج دارای حس مشابه 𝜃 dباشند (در این تصویر در جهت عقربه های ساعت) ،کار این زوج مثبت است و اگر حسی
در خالف جهت چرخش داشته باشد ،منفی است .کل کار یک زن و شوهر در طول یک چرخش نامحدود در صفحه آن
می شود
ابعاد کار
کار دارای ابعاد (نیرو) (فاصله) است .در واحدهای SIواحد کار ژول ( )Jاست که با نیروی یک نیوتن که از مسافت یک
متر در جهت نیرو حرکت می کند کار می کند ( .)J = N · mدر سیستم عادی ایاالت متحده ،واحد کار فوت پوند (ft-
)lbاست که به وسیله نیروی یک پوندی که در فاصله یک پا در جهت نیرو حرکت می کند انجام می شود.
ابعاد کار نیرو و گشتاور نیرو یکسان است ،اگرچه مقادیر فیزیکی کامالً متفاوتی هستند .توجه داشته باشید که کار یک
مقیاس است که توسط محصول نقطه ارائه می شود و بنابراین حاصلضرب یک نیرو و فاصله را شامل می شود که هر دو
در یک خط اندازه گیری می شوند .لحظه ،برعکس ،بردار داده شده توسط محصول متقاطع است و شامل ضرب نیرو و
فاصله اندازه گیری شده در زاویه راست نیرو است .برای تمایز بین این دو مقدار هنگام نوشتن واحدهای آنها ،در واحدهای
SIاز ژول ( )Jبرای کار استفاده می کنیم و واحدهای ترکیبی نیوتن متر ( )N · mرا برای لحظه ذخیره می کنیم .در
سیستم عادی ایاالت متحده ،ما معموالً از دنباله فوت پوند ( )ft-lbبرای کار و پوند فوت ( )lb-ftبرای لحظه استفاده
می کنیم.
کار مجازی
ما در حال حاضر ذره ای را در نظر می گیریم که موقعیت تعادل ایستایی آن توسط نیروهایی که بر روی آن عمل می
کنند تعیین می شود .هرگونه جابجایی کوچک فرض شده و دلخواه ،دور از این موقعیت طبیعی و مطابق با محدودیت
های سیستم ،جابجایی مجازی نامیده می شود .اصطالح مجازی برای نشان دادن این که جابجایی واقعاً وجود ندارد بلکه
فقط فرض می شود وجود دارد ،به طوری که ممکن است موقعیت های مختلف تعادل احتمالی را برای تعیین موقعیت
صحیح مقایسه کنیم.
کارهایی که توسط نیروی Fروی ذره در هنگام جابجایی مجازی انجام می شود ،کار مجازی نامیده می شود
332
جایی که 𝛼 زاویه بین Fو 𝛿rاست و 𝛿sمقدار 𝛿rاست .تفاوت بین drو isrدر این است که drبه یک تغییر واقعی
کوچک در موقعیت اشاره می کند و می تواند یکپارچه شود ،در حالی که 𝛿 rبه یک حرکت مجازی یا مفروض ناچیز
اشاره می کند و نمی تواند یکپارچه شود .از نظر ریاضی هر دو کمیت دیفرانسیل مرتبه اول هستند.
جابجایی مجازی همچنین ممکن است چرخش یک بدن باشد .با توجه به معادله 2/7کار مجازی که توسط یک زن و
شوهر Mدر طول جابجایی زاویه ای مجازی انجام می شود 𝜃𝛿 𝛿U = M 𝛿𝜃 ,است.
ممکن است نیروی Fیا جفت Mرا در طول هرگونه جابجایی مجازی بی نهایت کوچک ثابت نگه داریم .اگر هر تغییری
در Fیا Mدر طول حرکت بی نهایت کوچک در نظر بگیریم ،شرایط مرتبه باالتر ایجاد می شود که در حد ناپدید می
شوند .این مالحظات از نظر ریاضی همان چیزی است که به ما اجازه می دهد هنگام نوشتن dA = y dxبرای عنصر
ناحیه زیر منحنی ) y = ƒ (xاز محصول dx dyغافل شویم.
333
7/3تعادل
ما در حال حاضر شرایط تعادل را از نظر کار مجازی بیان می کنیم ،ابتدا برای یک ذره ،سپس برای یک بدن سفت و
سخت و سپس برای یک سیستم از اجسام صلب متصل.
تعادل یک ذره
ذره یا جسم کوچک را در شکل 7/5در نظر بگیرید که در نتیجه نیروهایی که در فنرهای متصل شده است به حالت
تعادل می رسد .اگر جرم ذره معنی دار بود ،وزن میلی گرم نیز به عنوان یکی از نیروها لحاظ می شد .برای یک جابجایی
مجازی 𝛿 rاز ذره دور از موقعیت تعادل ،کل کار مجازی انجام شده بر روی ذره
اکنون ما ΣFرا از نظر مقیاس های مقیاس و 𝛿 rاز نظر جابجایی های مجازی اجزای آن در جهت مختصات ،به شرح
زیر بیان می کنیم:
334
مجموع صفر است ،زیرا ، ΣF = 0که ΣFy = 0،ΣFx = 0و ΣFz = 0را نشان می دهد .بنابراین معادله 𝛿U = 0
یک عبارت جایگزین از شرایط تعادل برای یک ذره است .این شرط صفر بودن کار مجازی برای تعادل ،هم الزم و هم
کافی است ،زیرا ممکن است آن را در جابجایی های مجازی که هر یک در هر سه جهت عمود بر یکدیگر انجام می
شوند ،اعمال کنیم ،در این صورت معادل سه مورد مقیاس شناخته شده برای تعادل می شود .به
اصل صفر کار مجازی برای تعادل یک ذره معموالً این مشکل ساده را ساده نمی کند زیرا 𝛿 U = 0و ΣF = 0اطالعات
یکسانی را ارائه می دهند .با این حال ،ما مفهوم کار مجازی برای یک ذره را معرفی می کنیم تا بعداً بتوانیم آن را در
سیستم های ذرات به کار ببریم.
ما به راحتی می توانیم اصل کار مجازی را برای یک ذره به جسم سفت و سختی که به عنوان سیستمی از عناصر کوچک
یا ذرات محکم به یکدیگر متصل شده اند ،بسط دهیم .از آنجا که کار مجازی انجام شده بر روی هر ذره از بدن در حالت
تعادل صفر است ،نتیجه می شود که کار مجازی انجام شده بر روی کل بدنه صلب صفر است .فقط کار مجازی که
توسط نیروهای خارجی انجام می شود در ارزیابی 𝛿 U = 0برای کل بدن ظاهر می شود ،زیرا همه نیروهای داخلی در
جفت نیروهای مساوی ،مخالف و هم خطی ایجاد می شوند و کار خالص انجام شده توسط این نیروها در طول هر حرکت
صفر است.
همانطور که در مورد یک ذره ،ما دوباره در می یابیم که اصل کار مجازی هیچ مزیت خاصی برای راه حل برای یک
بدن سفت و سخت در حالت تعادل ارائه نمی دهد .هر جابجایی مجازی فرض شده که توسط یک حرکت خطی یا زاویه
ای تعریف شده است ،در هر عبارت در 𝛿 U = 0ظاهر می شود و در صورت لغو ،همان عبارتی را برای ما به همراه
خواهد داشت که با استفاده مستقیم از یکی از معادالت نیرو یا گشتاور تعادل بدست آورده بودیم.
335
این شرایط در شکل 7/6نشان داده شده است ،جایی که ما می خواهیم واکنش Rرا در زیر غلتک برای صفحه لوالیی
با وزن ناچیز تحت تأثیر نیروی معین تعیین کنیم .چرخش کوچک فرض شده صفحه در مورد Oمطابق با محدودیت
لوال در Oو به عنوان جابجایی مجازی در نظر گرفته می شود .کار انجام شده توسط −Pa 𝛿𝜃 ,pو کار انجام شده
توسط Rb 𝛿𝜃 ,Rاست .بنابراین ،اصل 𝛿 U = 0می دهد
لغو 𝜃𝛿 برگ
که به سادگی معادله تعادل لحظه ای در مورد Oاست .بنابراین ،با استفاده از اصل کار مجازی برای یک بدن سفت و
سخت هیچ چیزی به دست نمی آید .با این حال ،این اصل برای اجزای به هم پیوسته ،مطابق آنچه در ادامه مورد بحث
قرار می گیرد ،سودمند است.
اکنون ما اصل کار مجازی را به تعادل سیستم متصل به هم از اجسام سفت و سخت گسترش می دهیم .درمان ما در
اینجا محدود به سیستم های به اصطالح ایده آل خواهد بود.
اینها سیستم هایی هستند که از دو یا چند عضو سفت و سخت تشکیل شده اند که توسط اتصاالت مکانیکی به هم متصل
شده اند و قادر به جذب انرژی از طریق کشش یا فشرده سازی نیستند و در آنها اصطکاک آنقدر کوچک است که نمی
توان از آنها غفلت کرد.
336
شکل 7/7aیک مثال ساده از یک سیستم ایده آل را نشان می دهد که در آن حرکت نسبی بین دو قسمت آن امکان
پذیر است و جایی که موقعیت تعادل توسط نیروهای خارجی اعمال شده Pو Fتعیین می شود .ما می توانیم سه نوع
نیرو را که در چنین به هم پیوسته ای عمل می کنند ،شناسایی کنیم .سیستم آنها به شرح زیر است:
( )1نیروهای فعال نیروهای خارجی هستند که قادر به انجام کارهای مجازی در هنگام جابجایی های مجازی احتمالی
هستند .در شکل 7/7aنیروهای Pو Fنیروهای فعالی هستند زیرا با حرکت پیوندها کار می کنند.
( )2نیروهای واکنشی نیروهایی هستند که در موقعیتهای ثابت ثابت عمل می کنند که در آن هیچ جابجایی مجازی در
جهت نیرو صورت نمی گیرد .نیروهای واکنشی در حین جابجایی مجازی هیچ کاری انجام نمی دهند .در شکل b7/7
نیروی افقی FBکه توسط راهنمای عمودی بر انتهای غلتک عضو وارد می شود نمی تواند کاری انجام دهد زیرا نمی
تواند جابجایی افقی غلتک وجود داشته باشد .نیروی واکنشی FOکه توسط پشتیبانی ثابت در Oبه سیستم وارد می شود
نیز هیچ تاثیری ندارد زیرا Oنمی تواند حرکت کند.
337
( )3نیروهای داخلی نیروهایی در ارتباطات بین اعضا هستند .در حین حرکت احتمالی سیستم یا قطعات آن ،کار خالص
انجام شده توسط نیروهای داخلی در اتصاالت صفر است .این امر به این دلیل است که نیروهای داخلی همیشه در جفت
نیروهای مساوی و متضاد وجود دارند ،همانطور که برای نیروهای داخلی FAو -FAدر مفصل Aدر شکل 7/7cنشان
داده شده است .بنابراین کار یک نیرو لزوماً کار نیروی دیگر را در هنگام جابجایی یکسان لغو می کند.
با توجه به اینکه فقط نیروهای فعال خارجی در حین حرکت احتمالی سیستم کار می کنند ،اکنون می توانیم اصل کار
مجازی را به شرح زیر بیان کنیم:
کار مجازی که توسط نیروهای فعال خارجی بر روی یک سیستم مکانیکی ایده آل در حالت تعادل انجام می شود ،برای
هرگونه جابجایی مجازی مطابق با محدودیت ها صفر است.
منظور از محدودیت محدودیت حرکت توسط تکیه گاه ها است .اصل را از طریق ریاضی با معادله بیان می کنیم
جایی که 𝛿 Uکل کار مجازی انجام شده بر روی سیستم توسط تمام نیروهای فعال در هنگام جابجایی مجازی است.
فقط اکنون می توانیم مزایای واقعی روش کار مجازی را مشاهده کنیم .اساساً دو مورد وجود دارد .اول ،الزم نیست که
سیستمهای ایده آل را برای ایجاد روابط بین نیروهای فعال تجزیه کنیم ،به طور کلی در روش تعادل مبتنی بر جمع و
نیرو و لحظه .دوم ،ما ممکن است روابط بین نیروهای فعال را مستقیماً بدون اشاره به نیروهای واکنشی تعیین کنیم .این
مزایا روش کار مجازی را در تعیین موقعیت تعادل سیستم تحت بارهای شناخته شده بسیار مفید می کند .این نوع مساله
برخالف مشکل تعیین نیروهای وارد بر جسمی است که موقعیت تعادل آنها مشخص است.
روش کار مجازی به ویژه برای اهداف ذکر شده مفید است ،اما مستلزم این است که نیروهای اصطکاک داخلی در هنگام
جابجایی مجازی کار ناچیزی انجام دهند .در نتیجه ،اگر اصطکاک داخلی در یک سیستم مکانیکی قابل مالحظه باشد ،
روش کار مجازی را نمی توان برای کل سیستم به کار برد مگر اینکه کار انجام شده توسط اصطکاک داخلی شامل شود.
338
هنگام استفاده از روش کار مجازی ،باید نمودار را ترسیم کنید که سیستم مورد نظر را جدا کند .بر خالف نمودار بدن آزاد
،که در آن تمام نیروها نشان داده شده است ،نمودار روش کار مجازی فقط نیروهای فعال را نشان می دهد ،زیرا
نیروهای واکنشی وارد کاربرد 𝛿 U = 0نمی شوند .چنین نقاشی ای نمودار نیروی فعال شکل 7/7aیک نمودار نیروی
فعال برای سیستم نشان داده شده است.
درجه آزادی
تعداد درجات آزادی یک سیستم مکانیکی ،تعداد مختصات مستقل مورد نیاز برای تعیین کامل پیکربندی سیستم است.
شکل 7/8aسه نمونه از سیستم های درجه آزادی را نشان می دهد .فقط یک مختصات برای تعیین موقعیت هر قسمت
از سیستم مورد نیاز است .مختصات می تواند فاصله یا زاویه باشد .شکل 7/8bسه نمونه از دو درجه درجه آزادی را نشان
می دهد که در آن برای تعیین پیکربندی سیستم به دو مختصات مستقل نیاز است .با افزودن پیوندهای بیشتر به مکانیسم
در تصویر راست ،محدودیتی برای تعداد درجه های آزادی که می توان معرفی کرد وجود ندارد.
اصل کار مجازی 𝛿 U = 0ممکن است هر چند درجه آزادی وجود داشته باشد .با هر برنامه ،ما اجازه می دهیم فقط
یک مختصات مستقل در یک زمان تغییر کند در حالی که بقیه را ثابت نگه می داریم .در برخورد ما با کارهای مجازی
در این فصل ،ما فقط سیستم های درجه آزادی را در نظر می گیریم*.
هنگامی که اصطکاک کشویی به میزان قابل مالحظه ای در یک سیستم مکانیکی وجود دارد ،گفته می شود که سیستم
"واقعی" است .در سیستمهای واقعی برخی از کارهای مثبت انجام شده بر روی سیستم توسط نیروهای فعال خارجی (کار
ورودی) به شکل حرارت تولید شده توسط نیروهای اصطکاک جنبشی در حین حرکت سیستم از بین می رود .هنگام
لغزش بین سطوح تماس ،نیروی اصطکاک کار منفی می کند زیرا جهت آن همیشه برعکس حرکت جسمی است که بر
روی آن عمل می کند .این کار منفی قابل بازیابی نیست.
339
بنابراین ،نیروی اصطکاک جنبشی 𝜇kNکه بر روی بلوک کشویی در شکل 7/9aعمل می کند ،در طول جابجایی x
به مقدار -𝜇kNxروی بلوک کار می کند .در طول جابجایی مجازی 𝛿 ، xنیروی اصطکاک برابر 𝜇kN 𝛿xعمل می
کند .از طرف دیگر نیروی اصطکاک ساکن که بر روی نورد در شکل 7/9bوارد می شود ،در صورت لغزش چرخ هنگام
کار نمی کند.
در شکل 7/9cلحظه Mƒدر مورد مرکز مفصل سنجاق شده به دلیل نیروهای اصطکاکی که در سطوح تماس ایجاد می
کنند ،در طول هر حرکت زاویه ای نسبی بین دو قسمت کار منفی می کند .بنابراین ،برای جابجایی مجازی 𝜃𝛿 بین
دو قسمت ،که دارای جابجایی مجازی جداگانه 𝛿𝜃1و 𝛿𝜃2هستند ،کار منفی انجام شده = -Mƒ 𝛿𝜃1 - Mƒ 𝛿𝜃2
) ، −Mƒ (𝛿𝜃1 + 𝛿𝜃2یا به سادگی -Mƒاست .برای هر بخش Mƒ ،به این معنا است که با حرکت نسبی چرخش
مخالفت می کند.
340
پیشتر در مقاله اشاره شد که مزیت اصلی روش کار مجازی در تجزیه و تحلیل کل سیستم از اعضای متصل بدون جدا
کردن آنها است .اگر اصطکاک جنبشی قابل توجهی در داخل سیستم وجود داشته باشد ،برای تعیین نیروهای اصطکاک
،تجزیه سیستم ضروری می شود .در چنین مواردی روش کار مجازی تنها استفاده محدودی پیدا می کند.
کارایی مکانیکی
به دلیل اتالف انرژی در اثر اصطکاک ،کار خروجی یک ماشین همیشه کمتر از کار ورودی است .نسبت دو مقدار کار ،
کارآیی مکانیکی است .بدین ترتیب،
کارآیی مکانیکی ماشینهای ساده که دارای درجه آزادی واحد هستند و به صورت یکنواخت عمل می کنند ،ممکن است
با روش کار با ارزیابی عدد و مخرج عبارت برای eدر طول جابجایی مجازی تعیین شود.
به عنوان مثال ،بلوک در حال حرکت به سمت صفحه شیب دار در شکل 7/10را در نظر بگیرید .برای جابجایی مجازی
که نشان داده شده است ،کار خروجی برای باال بردن بلوک یا ∅mg 𝛿s sinضروری است .کار ورودی = T 𝛿s
(mg sin 𝜃 + 𝜇kmg cos 𝜃) sاست .بنابراین ،کارآیی صفحه مایل این است که
به عنوان مثال دوم ،جک پیچ توصیف شده در Artرا در نظر بگیرید 6/5 .و در شکل 6/6نشان داده شده است .معادله
6/3لحظه Mمورد نیاز برای باال بردن بار Wرا نشان می دهد ،جایی که پیچ دارای شعاع متوسط rو زاویه مارپیچ
است ،و جایی که زاویه اصطکاک 𝜙= tan − 1 𝜇kاست .در یک چرخش کوچک 𝜃𝛿 پیچ ،کار ورودی = 𝜃𝛿 M
)𝜙 Wr 𝛿𝜃 tan (𝛼 +است .کار خروجی برای باال بردن بار یا Wr 𝛿𝜃 tan αمورد نیاز است .بنابراین ،کارآیی
جک را می توان به صورت بیان کرد
341
با کاهش اصطکاک 𝜙 ،کوچکتر می شود و کارآیی به وحدت نزدیک می شود.
هر یک از دو میله لوالیی یکنواخت دارای جرم mو طول lهستند و مطابق شکل پشتیبانی و بارگیری می شوند .برای
یک نیروی معین ، Pزاویه تعادل را تعیین کنید.
راه حل
نمودار نیروی فعال برای سیستم متشکل از دو عضو به طور جداگانه نشان داده شده است و شامل وزن میلی گرم هر
میله به عالوه نیروی .Pسایر نیروهای خارجی که بر روی سیستم وارد می شوند نیروهای واکنشی هستند که در حین
حرکت مجازی کار نمی کنند 𝛿xهستند و بنابراین نشان داده نمی شوند.
اصل کار مجازی مستلزم آن است که مجموع کار همه نیروهای فعال خارجی برای هر جابجایی مجازی مطابق با
محدودیت ها صفر باشد .بنابراین ،برای یک حرکت 𝛿xکار مجازی می شود
اکنون ما هر یک از این جابجایی های مجازی را بر اساس متغیر 𝜃 ،مقدار مورد نیاز بیان می کنیم .از این رو ،
342
برای بدست آوردن این نتیجه با استفاده از اصول نیرو و جمع بندی لحظه ،الزم است که چارچوب را تکه تکه کرده و
تمام نیروهای اعمال شده بر هر یک از اعضا را در نظر بگیریم .راه حل به روش کار مجازی شامل یک عملیات ساده تر
است.
نکات مفید
.1به دقت توجه کنید که با xمثبت به راست 𝛿xنیز در جهت Pمثبت در راست است ،به طوری که کار مجازی P
) (+𝛿xاست .با hمثبت پایین 𝛿hاز نظر ریاضی نیز در جهت mgمثبت است ،به طوری که عبارت ریاضی صحیح
343
کار ) mg (+ 𝛿hاست .وقتی در مرحله بعد 𝛿hرا بر حسب 𝜃𝛿 بیان کنیم 𝛿h ،عالمت منفی خواهد داشت ،بنابراین
بیان ریاضی ما با مشاهده فیزیکی که وزن میلی گرم با افزایش xبه سمت باال حرکت می کند ،منفی عمل می کند.
𝛿h .2و 𝛿xرا با همان قواعد تمایز ریاضی بدست می آوریم که ممکن است dhو dxرا بدست آوریم.
جرم mبا استفاده از زوج Mبه انتهای یکی از دو پیوند موازی که مطابق شکل متصل شده اند ،به حالت تعادل می
رسد .پیوندها جرم ناچیزی دارند و فرض می شود که اصطکاک وجود ندارد .تعریف زاویه تعادل 𝜃 فرض شده توسط
پیوندها با عمودی برای مقدار معینی از Mجایگزین محلول را با تعادل نیرو و گشتاور در نظر بگیرید.
راه حل
نمودار نیروی فعال نشان می دهد که وزن mgدر مرکز جرم Gعمل می کند و زوج Mدر انتهای پیوند اعمال می
شود .هیچ نیروی فعال خارجی یا گشتاور دیگری وجود ندارد که در هنگام تغییر زاویه روی سیستم کار کند.
موقعیت عمودی مرکز جرم Gبا فاصله hزیر خط مرجع افقی ثابت مشخص شد h = b cos 𝜃 + cاست .کار انجام
شده توسط mgدر طول حرکت 𝛿hدر جهت mgاست
عالمت منفی نشان می دهد که کار برای مقدار مثبت𝜃 𝛿 منفی است .ثابت cاز بین می رود زیرا تنوع آن صفر است.
با "اندازه گیری مثبت در جهت عقربه های ساعت "،نیز در جهت عقربه های ساعت مثبت است .بنابراین ،کار انجام
شده توسط زوج عقربه های ساعت +M 𝜃𝛿 ,Mاست .جایگزینی معادله کار مجازی به ما می دهد
از آنجا که گناه نمی تواند از وحدت تجاوز کند ،می بینیم که برای تعادل M ،به مقادیری محدود می شود که از mgb
تجاوز نمی کند.
344
مزیت راه حل کار مجازی برای این مشکل به آسانی مشاهده می شود وقتی مشاهده کنیم که با راه حل به تعادل نیرو و
گشتاور چه چیزی شامل می شود .برای رویکرد دوم ،الزم است که نمودارهای جداگانه بدن از هر سه قسمت متحرک
را ترسیم کرده و تمام واکنشهای داخلی در اتصاالت پین را در نظر بگیریم .برای انجام این مراحل ،الزم است که در
تجزیه و تحلیل موقعیت افقی Gرا با توجه به نقاط پیوست دو پیوند در نظر بگیریم ،حتی اگر اشاره به این موقعیت در
نهایت وقتی معادالت حل می شوند ،از معادله خارج می شود .به بنابراین نتیجه می گیریم که روش کار مجازی در این
مسئله مستقیماً با علت و معلول سروکار دارد و از اشاره به مقادیر نامربوط اجتناب می کند.
نکته مفید
.1مجدداً ،مانند نمونه مسئله ، 7/1ما از نظر ریاضی با تعریف کارمان همخوانی داریم و می بینیم که عالمت جبری
عبارت حاصله با تغییر فیزیکی موافق است.
345
مشکل نمونه 7/3
برای پیوند OAدر موقعیت افقی نشان داده شده ،نیروی Pرا روی یقه کشویی تعیین کنید که مانع از چرخش OA
تحت عمل زوج Mنادیده گرفتن جرم قطعات متحرک می شود.
راه حل طرح ارائه شده به عنوان نمودار نیروی فعال برای سیستم عمل می کند .همه نیروهای دیگر به دلیل محدودیت
ها یا نیروهای واکنشی داخلی هستند یا غیرفعال.
ما به ORمیل لنگ یک حرکت کوچک زاویه ای در جهت عقربه های ساعت 𝛿𝜃 به عنوان جابجایی مجازی خود می
دهیم و کار مجازی حاصله توسط Mو Pرا تعیین می کنیم .از موقعیت افقی میل لنگ ،حرکت زاویه ای یک حرکت
رو به پایین Aبرابر با
از مثلث راست که پیوند ABآن هیپوتنوز ثابت است ممکن است بنویسیم
346
مجدداً مشاهده می کنیم که روش کار مجازی بدون درگیر کردن نیروهای دیگری که به این رابطه بی ربط هستند ،
رابطه مستقیم بین نیروی فعال Pو زوج Mایجاد می کند .حل معادالت نیرو و گشتاور تعادل ،اگرچه در این مسئله
نسبتاً ساده است ،اما در ابتدا نیاز به محاسبه همه نیروها و سپس حذف نیروهای نامربوط دارد.
نکات مفید
.1توجه داشته باشید که اگر OAمیل لنگ در موقعیت افقی نباشد جابجایی 𝛿𝜃 aنقطه Aدیگر برابر 𝛿yنخواهد بود.
.2طول bثابت است به طوری که 𝛿b = 0به عالمت منفی توجه کنید ،که فقط به ما می گوید که اگر یک تغییر
مثبت باشد ،دیگری باید منفی باشد.
.3ما همچنین می توانیم از یک جابجایی مجازی خالف جهت عقربه های ساعت برای میل لنگ استفاده کنیم ،که
فقط عالئم همه اصطالحات را معکوس می کند.
347
مقاله قبلی به تعادل سیستم های مکانیکی متشکل از اعضای جداگانه پرداخت که به نظر ما کامالً سفت و سخت است.
ما در حال حاضر روش خود را برای در نظر گرفتن سیستم های مکانیکی که شامل عناصر االستیک به شکل فنر است ،
گسترش می دهیم .ما مفهوم انرژی بالقوه را معرفی می کنیم که برای تعیین پایداری تعادل مفید است.
کار انجام شده بر روی یک عضو االستیک در عضو به شکل انرژی پتانسیل ارتجاعی Veذخیره می شود .این انرژی به
طور بالقوه برای انجام کار بر روی بدن دیگر در طول تسکین فشرده سازی یا امتداد آن در دسترس است.
یک فنر را در نظر بگیرید ،شکل ، 7/11که توسط نیروی Fفشرده می شود .ما فرض می کنیم که فنر کشسان و خطی
است ،به این معنی که نیروی Fمستقیماً متناسب با میزان xاست .ما این رابطه را به صورت F = kxمی نویسیم ،
جایی که kثابت فنر یا سفتی فنر است .کار انجام شده بر روی فنر توسط Fدر طول حرکت dxبرابر dU = F dx
است ،به طوری که انرژی پتانسیل ارتجاعی فنر برای فشرده سازی xکل کار انجام شده بر روی فنر است.
348
یا
بنابراین ،انرژی بالقوه چشمه برابر است با مساحت مثلثی در نمودار Fدر مقابل xاز 0تا .x
در طول افزایش فشرده سازی فنر از x1به ، x2کار انجام شده بر روی فنر برابر است با تغییر آن در انرژی پتانسیل
کشسانی یا
در طول جابجایی مجازی 𝛿xاز فنر ،کار مجازی انجام شده بر روی فنر تغییر مجازی در انرژی پتانسیل کشسانی است
در طول کاهش فشرده سازی فنر در حالی که از x = x2به x = x1آرام می گیرد ،تغییر (نهایی منهای اولیه) در انرژی
بالقوه چشمه منفی است .در نتیجه ،اگر 𝛿xمنفی باشد Ve𝛿 ،نیز منفی است.
وقتی چشمه ای در کشش داریم تا فشرده سازی ،روابط کار و انرژی مشابه روابط فشرده سازی است ،جایی که xدر
حال حاضر نشان دهنده افزایش طول فنر است نه فشرده سازی آن .در حالی که فنر در حال کشش است ،نیرو دوباره
در جهت جابجایی عمل می کند و روی چشمه کار مثبت می کند و انرژی بالقوه آن را افزایش می دهد.
از آنجا که نیرویی که بر انتهای متحرک یک فنر وارد می شود ،منفی نیرویی است که فنر بر بدنه ای که انتهای متحرک
آن به آن متصل است ،منفی است ،کار انجام شده بر روی بدن منفی تغییر انرژی بالقوه فنر است.
یک فنر پیچشی که در برابر چرخش یک محور یا یک عنصر دیگر مقاومت می کند ،می تواند انرژی بالقوه را ذخیره و
آزاد کند .اگر سفتی پیچشی که به صورت گشتاور در رادیان پیچش بیان می شود kT ،ثابت باشد و اگر 𝜃 زاویه پیچش
در رادیان باشد ،گشتاور مقاومت 𝜃 M = kTاست .انرژی بالقوه 𝜃 Ve = ∫𝜃0 kT𝜃 dیا
349
که مشابه عبارت فنر امتداد خطی است.
واحدهای انرژی پتانسیل کشسانی مشابه کار هستند و در واحد ژول ( )Jدر واحدهای SIو بر حسب فوت پوند ()ft-lb
در واحدهای معمولی ایاالت متحده بیان می شوند.
در مقاله قبلی ما کار نیروی گرانشی یا وزنی را که بر روی یک جسم تأثیر می گذارد مشابه کار هر نیروی فعال دیگر
مورد بررسی قرار دادیم .بنابراین ،برای جابجایی 𝛿ℎبدن به سمت باال در شکل 7/12وزن W = mgکار منفی 𝛿 U
= −mg 𝛿hانجام می دهد .اگر از طرف دیگر ،جابجایی بدن به سمت پایین 𝛿hباشد ،با hمثبت مثبت به سمت
پایین ،وزن کار مثبت 𝛿 U = mg 𝛿hانجام می دهد.
جایگزینی برای درمان فوق ،کار انجام شده توسط گرانش را بر حسب تغییر در انرژی بالقوه بدن بیان می کند .این درمان
جایگزین زمانی مفید است که ما یک سیستم مکانیکی را بر حسب کل انرژی آن توصیف کنیم .انرژی بالقوه گرانشی
Vgیک جسم به عنوان کار انجام شده بر روی بدن توسط نیرویی برابر و معادل وزن برای رساندن بدن به موقعیت مورد
نظر از برخی از صفحات داده دلخواه که در آن انرژی پتانسیل صفر تعریف شده است ،تعریف می شود .بنابراین انرژی
بالقوه منفی کار انجام شده توسط وزن است .به عنوان مثال وقتی بدن بلند می شود ،کار انجام شده به انرژی تبدیل می
شود که به طور بالقوه در دسترس است ،زیرا بدن می تواند با بازگشت به موقعیت پایین تر خود روی بدن دیگری نیز
کار کند .اگر Vgرا در صفر = ، 0،hشکل 7/12در نظر بگیریم ،در ارتفاع hباالتر از صفحه داده ،انرژی پتانسیل
گرانشی بدن
اگر جسم فاصله hزیر صفحه داده داشته باشد ،انرژی پتانسیل گرانشی آن -mghاست.
350
توجه داشته باشید که صفحه داده برای انرژی پتانسیل صفر دلخواه است زیرا فقط تغییر در انرژی بالقوه اهمیت دارد و
این تغییر بدون توجه به جایی که صفحه داده را قرار می دهیم یکسان است .همچنین توجه داشته باشید که انرژی
پتانسیل گرانشی مستقل از مسیری است که در رسیدن به سطح خاصی hدنبال می شود .بنابراین ،جرم mدر شکل
351
7/13دارای تغییر پتانسیل-انرژی یکسانی است بدون توجه به مسیری که از صفحه داده 1به صفحه داده 2می رود ،
زیرا Δhبرای هر سه مسیر یکسان است.
جایی که 𝛿hجابجایی مجازی رو به باال مرکز جرم بدن است .اگر مرکز جرم دارای جابجایی مجازی رو به پایین باشد ،
𝛿Vgمنفی است.
واحدهای انرژی بالقوه گرانشی همان واحدهای انرژی پتانسیل کار و کشش ،ژول ( )Jدر واحدهای SIو پوند پا (فوت-
پوند) در واحدهای معمولی ایاالت متحده است.
معادله انرژی
ما دیدیم که کار انجام شده توسط یک فنر خطی روی بدنه ای که انتهای متحرک آن به آن متصل است ،منفی تغییر
انرژی پتانسیل کششی فنر است .همچنین ،کار انجام شده توسط نیروی گرانشی یا وزن میلی گرم منفی تغییر انرژی
پتانسیل گرانشی است .بنابراین ،وقتی معادله کار مجازی را روی سیستمی با فنرها و با تغییر در موقعیت عمودی اعضای
آن اعمال می کنیم ،ممکن است کار چشمه ها و کار وزنه ها را با منفی تغییرات انرژی بالقوه مربوطه جایگزین کنیم.
ما می توانیم از این جایگزینی ها برای نوشتن کل کار مجازی 𝛿uدر معادله استفاده کنیم 7/3 .به عنوان مجموع کار
’ 𝛿uانجام شده توسط همه نیروهای فعال ،به غیر از نیروهای فنری و نیروهای وزنی ،و کار ( 𝛿 -)Ve 𝛿Vgتوسط
نیروهای فنر و وزن انجام می شود .سپس معادله 7/3می شود
جایی که V = Ve + Vgمخفف کل انرژی بالقوه سیستم است .با این فرمول یک فنر داخلی سیستم می شود و کار
نیروی بهار و نیروی گرانشی در اصطالح 𝛿vمحاسبه می شود.
با استفاده از روش کار مجازی ،ایجاد نمودار نیروی فعال سیستمی که در حال تجزیه و تحلیل آن هستید مفید است .مرز
سیستم باید آن اعضای را که بخشی از سیستم هستند از بدنهای دیگر که بخشی از سیستم نیستند به وضوح متمایز کند.
وقتی یک عضو االستیک را در محدوده سیستم خود قرار می دهیم ،نیروهای متقابل بین آن و اعضای متحرکی که به
آن متصل است ،داخلی سیستم هستند .بنابراین الزم نیست این نیروها نشان داده شوند زیرا اثرات آنها در اصطالح Ve
ذکر شده است .به طور مشابه ،نیروهای وزن نشان داده نمی شوند زیرا کار آنها در اصطالح Vgحساب شده است.
352
شکل 7/14تفاوت بین استفاده از معادله 7/3و 7/6را نشان می دهد ..ما بدن را در قسمتی از تصویر ذره ای برای سادگی
می دانیم و فرض می کنیم که جابجایی مجازی در امتداد مسیر ثابت قرار دارد .ذره تحت تأثیر نیروهای اعمال شده F1
و ، F2نیروی گرانشی ، mgنیروی فنر kxو نیروی واکنش معمولی در حالت تعادل قرار دارد .در شکل ، 7/14kجایی
که ذره به تنهایی جدا شده است 𝛿U ،شامل کارهای مجازی تمام نیروهایی است که در نمودار نیروی فعال ذره نشان
داده شده است( .واکنش عادی اعمال شده بر روی ذره توسط راهنمای صاف هیچ کار نمی کند و حذف می شود ).در
شکل 7/14cفنر در سیستم گنجانده شده است و ’ 𝛿Uکار مجازی فقط F1و F2است که فقط نیروهای خارجی که کار
آنها از نظر انرژی بالقوه محاسبه نمی شود .کار وزن mgدر اصطالح 𝛿 Vgو کار نیروی فنر در عبارت 𝛿 Veلحاظ شده
است.
بنابراین ،برای یک سیستم مکانیکی با اعضای االستیک و اعضایی که تغییر موقعیت می دهند ،می توانیم اصل کار
مجازی را به شرح زیر بیان کنیم:
353
کار مجازی انجام شده توسط همه نیروهای فعال خارجی (به غیر از نیروهای گرانشی و فنری که در اصطالح انرژی بالقوه
در نظر گرفته شده اند) بر روی یک سیستم مکانیکی در حالت تعادل ،برابر است با تغییرات مربوطه در کل انرژی پتانسیل
کششی و گرانشی سیستم برای همه و همه جابجایی مجازی مطابق با محدودیت ها
ثبات تعادل
در حال حاضر یک سیستم مکانیکی را در نظر بگیرید که در آن حرکت با تغییر در انرژیهای بالقوه گرانشی و کششی
همراه است و در آنجا هیچ نیرویی بر روی سیستم با نیروهای غیرقابل انجام نمی شود .مکانیسم مورد بررسی در نمونه
مسئله 7/6نمونه ای از چنین سیستمی است .با 𝛿 U′ = 0رابطه کار مجازی ،معادل ، 7/6 .می شود
معادله 7/7این الزام را بیان می کند که پیکربندی تعادل یک سیستم مکانیکی به گونه ای است که کل انرژی بالقوه V
سیستم دارای مقدار ثابت باشد .برای سیستم یک درجه آزادی که انرژی بالقوه و مشتقات آن توابع پیوسته یک متغیر
واحد هستند ،مثالً ، xکه پیکربندی را توصیف می کند ،شرایط تعادل 𝛿 V = 0از نظر ریاضی معادل نیاز است
معادله 7/8بیان می کند که یک سیستم مکانیکی زمانی تعادل دارد که مشتق کل انرژی بالقوه آن صفر باشد .برای
سیستم های دارای درجه آزادی چندی ،مشتق جزئی Vنسبت به هر مختصات به نوبه خود باید برای تعادل صفر باشد*.
سه شرط وجود دارد که تحت آن معادله 7/8اعمال می شود ،یعنی زمانی که کل انرژی بالقوه حداقل (تعادل پایدار) ،
حداکثر (تعادل ناپایدار) یا ثابت (تعادل خنثی) باشد .شکل 7/15یک مثال ساده از این سه شرط را نشان می دهد .انرژی
بالقوه غلتک به وضوح حداقل در موقعیت پایدار ،حداکثر در موقعیت ناپایدار و ثابت در موقعیت خنثی است.
همچنین ممکن است پایداری یک سیستم مکانیکی را با ذکر این نکته که یک جابجایی کوچک دور از موقعیت پایدار
منجر به افزایش انرژی بالقوه و تمایل به بازگشت به موقعیت انرژی پایین تر می شود ،مشخص کنیم .از طرف دیگر ،
یک جابجایی کوچک به دور از موقعیت ناپایدار منجر به کاهش انرژی پتانسیل و تمایل به دورتر شدن از موقعیت تعادل
354
به یکی از انرژی های کمتری می شود .برای موقعیت خنثی ،یک جابجایی کوچک به این طرف و آن طرف هیچ تغییری
در انرژی بالقوه و هیچ تمایلی به حرکت در هر دو طرف ایجاد نمی کند.
وقتی یک تابع و مشتقات آن پیوسته باشند ،مشتق دوم در نقطه ای از حداقل مقدار تابع مثبت و در نقطه حداکثر مقدار
تابع منفی است .بنابراین ،شرایط ریاضی برای تعادل و ثبات یک سیستم با یک درجه آزادی xعبارتند از:
مشتق دوم Vنیز ممکن است در موقعیت تعادل صفر باشد ،در این صورت برای اطمینان از نوع تعادل باید عالمت یک
مشتق باالتر را بررسی کنیم.
هنگامی که مرتبه کمترین مشتق غیر صفر باقی مانده زوج باشد ،با توجه به مثبت یا منفی بودن عالمت این مشتق ،
تعادل ثابت یا ناپایدار خواهد بود .اگر ترتیب مشتق فرد باشد ،تعادل به عنوان ناپایدار طبقه بندی می شود و نمودار Vدر
مقابل xبرای این مورد به عنوان یک نقطه تأثیر در منحنی با شیب صفر در مقدار تعادل ظاهر می شود.
معیارهای ثبات برای درجه های مختلف آزادی نیاز به درمان پیشرفته تری دارد .به عنوان مثال ،برای دو درجه آزادی ،
از بسط سری تیلور برای دو متغیر استفاده می کنیم.
355
این سکوهای آسانسور نمونه هایی از نوع سازه هایی هستند که به آسانی با رویکرد کار مجازی قابل تجزیه و تحلیل
هستند.
سیلندر 10کیلوگرمی توسط فنر معلق است که دارای سختی 2کیلو نیوتن متر بر متر است .انرژی پتانسیل Vسیستم را
ترسیم کرده و نشان دهید که حداقل آن در موقعیت تعادل است.
راه حل
(اگرچه موقعیت تعادل در این مسئله ساده به وضوح جایی است که نیرو در بهار برابر با وزن میلی گرم است ،ما طوری
پیش می رویم که گویی این واقعیت ناشناخته است تا روابط انرژی را به ساده ترین شکل نشان دهیم ).ما صفحه داده را
برای انرژی پتانسیل صفر در موقعیتی که چشمه در آن گسترش نیافته است.
1
انرژی پتانسیل کشسانی برای موقعیت دلخواه x Ve = kx2و انرژی پتانسیل گرانشی -mgxاست ،به طوری که
2
کل انرژی بالقوه
356
اگرچه در این حالت ساده می دانیم که تعادل پایدار است ،اما آن را با ارزیابی عالمت مشتق دوم Vدر موقعیت تعادل
ثابت می کنیم .بنابراین ، d2V ∕ dx2 = k ،که مثبت است ،ثابت می کند که تعادل پایدار است.
Vرا برای مقادیر مختلف xمحاسبه می کنیم و نمودار Vرا در مقابل xمطابق شکل نشان می دهیم .حداقل مقدار V
در x = 0.0490متر رخ می دهد که dV ∕ dx = 0و d2V ∕ dx2مثبت است.
357
نکات مفید
.2ما می توانیم صفحات مختلف داده را برای Veو Vgبدون تأثیر بر نتایج خود انتخاب کنیم .چنین تغییری فقط منحنی
های جداگانه Veو Vgرا به سمت باال یا پایین تغییر می دهد ،اما بر موقعیت حداقل مقدار Vتأثیر نمی گذارد.
دو پیوند یکنواخت ،هر کدام با جرم ، mدر سطح عمودی قرار دارند و مطابق شکل به هم متصل و محدود شده اند .با
افزایش زاویه بین پیوندها با اعمال نیروی افقی ، Pمیله نوری که در Aمتصل شده و از یقه محوری در Bعبور می کند
،فنر kرا فشرده می کند .اگر فنر در موقعیتی که 𝜃 = 0است فشرده نشود ،نیروی Pرا تعیین کنید که در زاویه تعادل
ایجاد می کند.
راه حل
طرح ارائه شده به عنوان نمودار نیروی فعال سیستم عمل می کند .تراکم xفنر مسافتی است که Aاز Bدور کرده است
که x = 2b sin 𝜃 ∕ 2است .بنابراین ،انرژی پتانسیل ارتجاعی چشمه است
با استفاده از داده برای انرژی پتانسیل گرانشی صفر از طریق پشتیبانی در Oبرای راحتی ،عبارت Vgتبدیل می شود
فاصله بین Oو 4b sin 𝜃 ∕ 2 ،cاست ،به طوری که کار مجازی انجام شده توسط Pمی باشد
358
ساده سازی در نهایت می دهد
اگر از ما خواسته می شد که مقدار تعادل 𝜃 مربوط به یک نیروی معین Pرا بیان کنیم ،در این مورد خاص مشکالتی را
به وضوح برای 𝜃 حل می کردیم .اما برای یک مسئله عددی می توانیم به یک راه حل رایانه ای و نمودار گرافیکی از
مقادیر عددی مجموع دو تابع 𝜃 برای تعیین مقدار 𝜃 که مجموع آن برابر با Pاست ،متوسل شویم.
انتهای نوار یکنواخت جرم mدر راهنماهای افقی و عمودی آزادانه می لغزد .شرایط ثبات موقعیتهای تعادل را بررسی
کنید .وقتی x = 0باشد ،فنر سفتی kتغییر شکل نمی دهد.
راه حل
سیستم شامل فنر و نوار است .از آنجا که هیچ نیروی فعال خارجی وجود ندارد ،طرح داده شده به عنوان نمودار نیروی
فعال عمل می کند .ما محور xرا به عنوان داده ای برای انرژی پتانسیل گرانشی صفر در نظر می گیریم .در موقعیت
جابجا شده ،انرژی های بالقوه کششی و گرانشی هستند
359
دو راه حل برای این معادله توسط ارائه شده است
اکنون با بررسی عالمت مشتق دوم Vبرای هر یک از دو موقعیت تعادل ،ثبات را تعیین می کنیم .مشتق دوم این است
راه حل اول
بنابراین ،اگر فنر به اندازه کافی سفت باشد ،میله به حالت عمودی باز می گردد حتی اگر در فنر هیچ نیرویی در آن
موقعیت وجود نداشته باشد.
راه حل دوم
از آنجا که کسینوس باید کمتر از وحدت باشد ،می بینیم که این محلول محدود به موردی است که k> mg ∕ 2b
داشته باشد ،که مشتق دوم Vرا منفی می کند .بنابراین ،تعادل برای راه حل دوم هرگز پایدار نیست .اگر ∕ k <mg
2kباشد ،دیگر راه حل دوم نداریم زیرا فنر بسیار ضعیف است و نمی تواند تعادل را در مقدار 𝜃 بین 0تا 90درجه حفظ
کند.
360
نکات مفید
.2مراقب باشید راه حل 𝜃=0داده شده توسط sin 𝜃 = 0را نادیده نگیرید.
.3ممکن است بدون تجزیه و تحلیل ریاضی ثبات ،این نتیجه را پیش بینی نکرده باشیم.
.4باز هم ،بدون استفاده از تجزیه و تحلیل ریاضی ثبات ،ممکن است به اشتباه تصور کنیم که میله می تواند در موقعیت
تعادل پایدار برای مقداری 𝜃 بین 0تا 90درجه قرار گیرد.
7/5مرور فصل
در این فصل ما اصل کار مجازی را توسعه داده ایم .این اصل برای تعیین پیکربندی تعادل احتمالی یک جسم یا سیستمی
از اجسام به هم پیوسته که نیروهای خارجی در آن شناخته شده اند مفید است .برای استفاده موفقیت آمیز از این روش ،
باید مفاهیم جابجایی مجازی ،درجه آزادی و انرژی بالقوه را درک کنید.
هنگامی که پیکربندی های متفاوتی برای بدن یا سیستم اجسام به هم پیوسته تحت تأثیر نیروهای اعمال شده امکان
پذیر است ،می توانیم با بکارگیری اصل کار مجازی موقعیت تعادل را پیدا کنیم .هنگام استفاده از این روش موارد زیر را
در نظر داشته باشید.
.1تنها نیروهایی که هنگام تعیین موقعیت تعادل باید مورد توجه قرار گیرند ،نیروهایی هستند که در حین فرض حرکت
دیفرانسیل بدن یا سیستم به دور از موقعیت تعادل کار می کنند (نیروهای فعال).
.2آن دسته از نیروهای خارجی که هیچ کاری انجام نمی دهند (نیروهای واکنشی) نیازی به دخالت ندارند.
361
.3به همین دلیل نمودار نیروی فعال بدن یا سیستم (و نه نمودار بدن آزاد) برای تمرکز توجه تنها بر نیروهای خارجی که
در جابجایی های مجازی کار می کنند مفید است.
جابجایی مجازی یک تغییر دیفرانسیل مرتبه اول در موقعیت خطی یا زاویه ای است .این تغییر از این جهت است که
حرکتی فرض شده است که نیازی به انجام آن در واقعیت نیست .از نظر ریاضی ،یک جابجایی مجازی مانند یک تغییر
دیفرانسیل در یک حرکت واقعی تلقی می شود .ما از نماد 𝛿 برای تغییر مجازی دیفرانسیل و نماد معمول dبرای تغییر
افتراقی در یک حرکت واقعی استفاده می کنیم.
ارتباط جابجایی های مجازی خطی و زاویه ای قسمت های یک سیستم مکانیکی در طول یک حرکت مجازی مطابق با
محدودیت ها ،اغلب مشکل ترین قسمت تحلیل است .برای انجام این،
.2ایجاد تغییرات افتراقی در موقعیت قسمتهای سیستم با ایجاد تفاوت در رابطه هندسی برای بدست آوردن یونهای بیان
برای حرکات مجازی افتراقی.
درجه آزادی
در فصل 7ما توجه خود را به سیستم های مکانیکی محدود کرده ایم که موقعیت اعضا را می توان با یک متغیر (سیستم
های درجه یک آزادی) مشخص کرد .برای دو یا چند درجه آزادی ،معادله کار مجازی را هر چند درجه آزادی اعمال می
کنیم ،و اجازه می دهیم یک متغیر در یک زمان تغییر کند در حالی که باقی مانده ها ثابت است.
مفهوم انرژی بالقوه ،هم گرانشی ( )Vgو هم کششی ( ، )Veدر حل مشکالت تعادلی مفید است که در آن جابجایی های
مجازی باعث تغییر در موقعیت عمودی مراکز جرم اجسام و تغییر در طول اعضای االستیک (چشمه ها) می شود .به برای
اعمال این روش ،
.1یک عبارت برای کل انرژی بالقوه Vسیستم بر حسب متغیری که موقعیت احتمالی سیستم را مشخص می کند ،
بدست آورید.
.2مشتقات اول و دوم Vرا به ترتیب موقعیت تعادل و شرایط ثبات مربوطه را بررسی کنید.
362