HỆ THỐNG

KIỂM SOÁT NỘI BỘ

ThS. Mai Phương Thảo

 MỤC TIÊU

Sau khi hoàn tất chương học, sinh viên có thể:

1. Hiểu được định nghĩa hệ thống KSNB
2. Phân biệt các yếu tố hợp thành hệ thống KSNB
3. Giải thích các hạn chế của hệ thống KSNB
4. KTV đánh giá HTKSNB
 NỘI DUNG TRÌNH BÀY

1. Định nghĩa hệ thống KSNB

2. Các bộ phận hợp thành hệ thống KSNB
3. Hạn chế của hệ thống KSNB
 Đặt vấn đề

Kiểm toán độc lập

Kiểm toán nội bộ

Kiểm soát nội bộ

4
 Các văn bản chuẩn mực quốc tế

COBIT 1996
SAS 55/78/94

Basel 1998
COSO 2013

ERM 2017

Đặc điểm chung:

5
Nghiên cứu hệ thống KSNB để phục vụ cho mục tiêu quản trị
 Các văn bản chuẩn mực

VSA 315 - “Xác định và đánh giá rủi ro có sai sót

trọng yếu thông qua hiểu biết về đơn vị
được kiểm toán và môi trường của đơn vị”
“Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ”

Phục vụ kiểm toán độc lập,

không phục vụ cho mục tiêu quản trị

6
 Kieåm soaùt noäi boä laø gì?

Ruûi ro
quaûn lyù

Laøm aên thua loã

Taøi saûn bò tham oâ
Baùo caùo taøi chính khoâng trung thöïc
CHÍNH SÁCH
Baùo caùo noäi boä khoâng trung thöïc TIÊU CHUẨN
Phaùp luaät bò vi phaïm
Caùc quy ñònh khoâng ñöôïc tuaân thuû THỦ TỤC
 Kieåm soaùt noäi boä laø gì?

• Kieåm soaùt noäi boä laø moät quaù trình do ngöôøi

quaûn lyù, hoäi ñoàng quaûn trò vaø caùc nhaân vieân cuûa
ñôn vò chi phoái, noù ñöôïc thieát laäp ñeå cung caáp
moät söï baûo ñaûm hôïp lyù nhaèm thöïc hieän ba muïc
tieâu:

- Baùo caùo TC ñaùng tin caäy;

- Luaät leä vaø quy ñònh ñöôïc tuaân thuû;
- Hoaït ñoäng höõu hieäu & hieäu quaû.
 COSO là gì?

• COSO( Committee of Sponsoring Organizations of the

Treadway Commission)
• Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về chống gian lận
khi lập BCTC
• Thành lập năm 1985, sau các vụ bê bối Watergate 1970;
khủng hoảng tiết kiệm và nợ 1980s.
• Cơ quan bảo trợ:
 HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
• Theo COSO (*), KSNB là một quá trình bị chi phối bởi hội
đồng quản trị, ban giám đốc và các nhân viên được thiết
lập nhằm cung cấp sự đảm bảo hợp lý để đạt được các
mục tiêu của tổ chức:
• Hoạt động hữu hiệu và hiệu quả;
• Tính đáng tin cậy của các thông tin tài chính;
• Các quy định và luật lệ được tuân thủ.

(*) Là một Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia về việc chống
gian lận khi lập BCTC (National Commission on Financial
Reporting, còn được gọi là Treadway Commission)
 Diễn giải định nghĩa

• Một quá trình: bị chi phối bởi con người và các thủ tục
thiết lập, duy trì, và giám sát bởi Ban quản lý

• Đảm bảo hợp lý: không phải sự đảm bảo tuyệt đối

• Các mục tiêu nhằm đảm bảo:

• Tính đáng tin cậy của thông tin tài chính
• Tính tuân thủ các quy định và luật lệ
• Tính hữu hiệu và hiệu quả của hoạt động
 Mục đích hệ thống KSNB

• Đảm bảo tính Hiệu lực và Hiệu

quả của các hoạt động trong
công ty.
• Đảm bảo Độ tin cậy của Báo
cáo tài chính
• Tuân thủ pháp luật và các quy
định
• Bảo vệ tài sản
 Các bộ phận hợp thành
hệ thống kiểm soát nội bộ
 Hệ thống kiểm soát nội bộ

• Các thành phần

Môi trường kiểm soát: Phong cách của một tổ chức ảnh
hưởng đến ý thức của nhân viên, nền tảng của các thành
phần khác của hệ thống KSNB.
Đánh giá rủi ro: Xác định và Phân tích các Rủi ro ảnh
hưởng đến việc hoàn thành các Mục tiêu của hệ thống
KSNB, cơ sở Quản lý rủi ro như thế nào
Các hoạt động kiểm soát: các chính sách và các thủ tục
giúp đảm bảo thực hiện các chỉ thị hướng dẫn của Ban
giám đốc
Thông tin và báo cáo: hỗ trợ việc xác định, phản ánh và
trao đổi thông tin đúng hạn và theo mẫu, giúp nhân viên
thực hiện tốt nhiệm vụ
Giám sát: Quá trình đánh giá chất lượng việc vận hành
hệ thống KSNB theo thời gian
 Hệ thống kiểm soát nội bộ

Ngăn Sai sót trọng yếu

ngừa ảnh hưởng
CÁC THÀNH PHẦN
HỆ THỐNG KSNB Cơ sở dẫn liệu
Phát của báo cáo tài
hiện
chính
MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT

• Thiết lập sắc thái

riêng của 1 tổ chức,
ảnh hưởng đến ý thức
kiểm soát của thành
viên trong tổ chức.

• Là nền tảng của các bộ

phận khác

Slide 16
 MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT
Gồm các yếu tố:
• Giá trị đạo đức và tính chính trực
• Năng lực nhân viên
• Hội đồng quản trị hay ủy ban kiểm toán
• Triết lý quản lý và phong cách điều hành
• Cơ cấu tổ chức
• Phân định quyền hạn và trách nhiệm
• Thủ tục và chính sách nguồn nhân lực
 MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT

Tính chính trực và giá trị đạo đức

Chuẩn mực về đạo đức và hành vi của nhân viên cần được
thiết lập.
Hiệu lực của hệ thống KSNB phụ thuộc sự chính trực và
đạo đức của người thiết lập, quản lý và giám sát các hoạt
động kiểm soát.
Năng lực nhân viên
Kiến thức và kỹ năng của nhân viên thực hiện các nhiệm
vụ đối với một công việc cụ thể.
Sự tham gia của Hội đồng quản trị (HĐQT) và Ban kiểm soát
Giám sát các chính sách thủ tục báo cáo kế toán.
 MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT

• Triết lý và phong cách quản lý của Ban giám đốc

Việc thiết lập, bảo trì và giám sát hệ thống KSNB là trách
nhiệm của Ban giám đốc.
Các yếu tố nhận biết:

Phương pháp mạo hiểm và giám sát rủi ro kinh

doanh

Thái độ và hành động của Ban giám đốc đối với báo
cáo tài chính

Thái độ của Ban giám đốc đối với việc xử lý thông

tin, các chức năng kế toán, nhân sự
 MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ

• Cơ cấu tổ chức

Thể hiện quyền hạn và trách nhiệm được thực hiện và

giám sát như thế nào

Thiết lập các khâu quan trọng về quyền hạn phê duyệt và
trách nhiệm, bộ phận cần báo cáo
 MÔI TRƯỜNG KIỂM SOÁT

Đề nghị

Lập chứng từ

Phê duyệt PHÂN

Kiểm tra

Thực hiện
CÔNG
Ghi nhận
PHÂN
NHIỆM
Quản lý tài sản
 ĐÁNH GIÁ RỦI RO
• Xác định, phân tích rủi ro
ảnh hưởng đến tiến trình
đạt mục tiêu của tổ
chức.
• Xác định cách thức quản
trị rủi ro
• Đánh giá khả năng của rủi
ro
• Xác định giải pháp cần
thiết để quản lý rủi ro

Slide 22
Những trường hợp ảnh hưởng

• Những thay đổi trong môi trường hoạt động

• Sự thay đổi nhân sự
• Thiết lập hay sửa đổi hệ thống thông tin
• Sự tăng trưởng của đơn vị
• Sự ứng dụng kỹ thuật mới
• Sắp xếp lại tổ chức
• Các chính sách kế toán mới áp dụng
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
• Là các chính sách và thủ tục nhằm đảm bảo các
hướng dẫn của các nhà quản lý được thực hiện.
• Các bộ phận của hoạt động kiểm soát:
• Phân chia trách nhiệm
• Kiểm soát quá trình xử lý thông tin
• Kiểm soát vật chất
• Kiểm tra độc lập việc thực hiện
• Soát xét việc thực hiện
Phân chia trách nhiệm
 CAÙC HOAÏT ÑOÄNG KIEÅM SOAÙT
PHAÂN CHIA TRAÙCH NHIEÄM

° Khoâng ñeå moät caù nhaân naém taát caû caùc

khaâu cuûa moät nghieäp vuï: xeùt duyeät,
thöïc hieän, baûo quaûn taøi saûn vaø giöõ soå
saùch keá toaùn.

° Khoâng cho pheùp kieâm nhieäm giöõa moät

soá chöùc naêng
 CAÙC HOAÏT ÑOÄNG KIEÅM SOAÙT
PHAÂN CHIA TRAÙCH NHIEÄM

• Chức năng bảo quản taøi saûn vôùi chöùc naêng keá
toaùn

• Chöùc naêng pheâ chuaån nghieäp vuï vôùi chöùc naêng

baûo quaûn taøi saûn

• Chöùc naêng nghieäp vuï vôùi chöùc naêng keá toaùn.

 THÍ DUÏ VEÀ KIEÂM NHIEÄM “NGUY HIEÅM”

Coâng vieäc kieâm Ruûi ro

nhieäm
Coù theå laáy tieàn sau ñoù che
Thu tieàn vaø theo doõi daáu baèng caùch ghi xoùa soå
soå saùch keá toaùn veà khoaûn nôï phaûi thu, hoaëc buø
nôï phaûi thu ñaép baèng khoaûn thu cuûa
khaùch haøng khaùc

Mua nguyeân vaät lieäu vaø Khoâng mua haøng nhöng

söû duïng cho saûn xuaát vaãn thanh toaùn tieàn
haøng
 Kiểm soát quá trình xử lý thông tin

Phê chuẩn Chứng từ,

nghiệp vụ sổ sách

• Phê chuẩn chung: áp dụng • Thiết kế đầy đủ, đơn giản

cho tất các nghiệp vụ và
hoạt động. • Đánh số trước liên tục
• Phê chuẩn cụ thể: áp dụng
cho từng nghiệp vụ và hoạt • Lập kịp thời
động riêng biệt.
• Lưu chuyển chứng từ
khoa học
 UÛY QUYEÀN VAØ XEÙT DUYEÄT

UÛy quyeàn baèng chính saùch

Ñöa ra chính saùch chung bao goàm caùc ñieàu kieän cho
pheùp thöïc hieän nghieäp vuï.

Xeùt duyeät cuï theå

Xeùt duyeät töøng tröôøng hôïp cuï theå, khoâng coù chính saùch
chung.
UÛY QUYEÀN THEO CHÍNH SAÙCH
Phoøng kinh doanh ñöôïc
quyeàn xeùt duyeät baùn chòu theo
chính saùch vôùi:
Caùc hoaù ñôn döôùi 10 trieäu
ñoàng
Caùc ñaïi lyù coù möùc dö nôï döôùi
100 trieäu ñoàng
XEÙT DUYEÄT CUÏ THEÅ
Phoù Toång giaùm ñoác xeùt
duyeät töøng tröôøng hôïp cuï
theå :
Caùc hoaù ñôn baùn chòu treân
10 trieäu
Caùc ñaïi lyù ñaõ coù dö nôï vöôït
möùc 100 trieäu
 KIEÅM SOAÙT CHÖÙNG TÖØ, SOÅ SAÙCH

❖ Kieåm soaùt chöùng töø

▪ Ñaùnh soá tröôùc, lieân tuïc
▪ Bieåu maãu chöùng töø ñaày ñuû
▪ Kieåm soaùt chöùng töø chöa söû duïng
▪ Löu chuyeån chöùng töø
▪ Tham chieáu vaø daáu veát kieåm toaùn
▪ Baûo quaûn löu tröõ
❖ Kieåm soaùt soå saùch
▪ Thieát keá, Ghi cheùp, Baûo quaûn löu tröõ
Ñaùnh soá tröôùc, lieân tuïc

° Laø cô sôû ghi cheùp soå saùch

vaø ñoái chieáu
° Baûo ñaûm vieäc ghi cheùp ñaày
ñuû
° Thuaän tieän cho truy caäp
chöùng töø
° Haïn cheá caùc haønh vi gian
laän vaø che giaáu gian laän
 Bieåu maãu chöùng töø

° Phaûi thieát keá ñeå cung caáp ñuû thoâng tin cho
thöïc hieän nghieäp vuï vaø ghi cheùp keá toaùn
° Chæ bao goàm thoâng tin thích hôïp
° Löu yù tính kieåm soaùt
° Bieåu maãu phaûi ñöôïc xeùt duyeät
° Phaûi raø soaùt bieåu maãu ñònh kyø
 Chöùng töø chöa söû duïng

° Ruûi ro bò laïm duïng ñoái vôùi taát caû chöùng töø:

- Giaáy giôùi thieäu
- Caùc sec, phieáu chi, phieáu xuaát…
- Caùc giaáy tôø coù tieâu ñeà coâng ty
° Phöông phaùp kieåm soaùt
- Ñaùnh soá tröôùc, lieân tuïc
- Kieåm soaùt soá löôïng phaùt haønh
- Baûo quaûn caån thaän
 Löu chuyeån chöùng töø

° Bao goàm quaù trình laäp vaø löu chuyeån qua caùc
boä phaän :
- Thöïc hieän söï xeùt duyeät
- Thöïc hieän söï kieåm soaùt
- Laø cô sôû ghi soå
° Caàn xaây döïng moät quy trình chuaån
° Moâ taû baèng löu ñoà
Nhaäp kho
1 vaø
laäp PN LÖU ÑOÀ
Coâng cuï moâ taû heä thoáng

PN

Kieåm tra vaø

caäp nhaät
theû kho

PN ñaõ
Theû kho kieåm tra
N
Caùc kyù hieäu

Nhaäp kho Thöïc hieän moät

Löu chöùng
vaø laäp PN coâng vieäc (thuû
töø
coâng)

Chöùng töø
PN Ñieåm noái

Ñaàu vaøo hay Luoàng löu

Theû kho ñaàu ra cuûa chuyeån
thoâng tin
Tham chieáu

° Cho pheùp lieân keát caùc chöùng töø vôùi

nhau/vôùi soå saùch.
° Gaén vôùi moät thuû tuïc kieåm soaùt
° Tham chieáu ngöôïc/tham chieáu xuoâi
 Laäp hoùa
Vaän ñôn ñôn
Tham chieáu
ngöôïc
Vaän ñôn

Hoùa ñôn
N

N
Khaùch
Tham chieáu haøng
xuoâi
Daáu veát kieåm toaùn

❖ Daáu veát löu laïi cuûa 1 thuû tuïc kieåm soaùt ñeå phuïc vuï cho
kieåm tra sau naøy
°Chöõ kyù xeùt duyeät
°Daáu “ñaõ kieåm soaùt”, “ñaõ chi”…
°Chöùng töø löu
°Cuoáng phieáu
 KIEÅM TRA ÑOÄC LAÄP

Ngöôøi kieåm tra khoâng phaûi laø ngöôøi thöïc

hieän nghieäp vuï ñeå naâng cao tính khaùch
quan

Tieàn kieåm
Kieåm tra tröôùc khi nghieäp vuï dieãn ra

Haäu kieåm
Kieåm tra sau khi nghieäp vuï xaûy ra
 Kiểm soát vật chất

• Hạn chế tiếp cận tài sản

• Bảo quản tài sản
• Kiểm kê tài sản
 Soát xét việc thực hiện

• So sánh kế hoạch và thực

hiện
• Đánh giá việc thực hiện
• Điều tra sự khác biệt
 THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

• Hệ thống thông tin bao gồm hệ

thống các thủ tục ghi nhận, xử • Truyền thông là việc cung cấp
lý và tổng hợp các thông tin thông tin đến các đối tượng
cho các đối tượng sử dụng. sử dụng.
• Yêu cầu chất lượng thông tin:
Thích hợp; Kịp thời; Cập nhật; Chính
xác; Dễ truy cập
 THOÂNG TIN VAØ TRUYEÀN THOÂNG

❖ Thoâng tin
▪ Coù cô cheá thu thaäp thoâng tin caàn thieát töø beân
ngoaøi vaø beân trong, chuyeån ñeán ngöôøi quaûn lyù
baèng caùc baùo caùo thích hôïp.
▪ Baûo ñaûm thoâng tin ñöôïc cung caáp ñuùng choã, ñuû
chi tieát, trình baøy thích hôïp vaø kòp thôøi.
▪ Raø soaùt vaø phaùt trieån heä thoáng thoâng tin treân cô
sôû moät chieán löôïc daøi haïn.
▪ Söï haäu thuaãn maïnh meõ cuûa ngöôøi quaûn lyù ñoái
vôùi vieäc phaùt trieån heä thoáng thoâng tin.
Truyeàn thoâng

• Duy trì söï truyeàn thoâng höõu hieäu veà traùch

nhieäm vaø nghóa vuï cuûa moãi thaønh vieân
• Thieát laäp caùc keânh thoâng tin ghi nhaän caùc haïn
cheá hay yeáu keùm trong caùc hoaït ñoäng.
• Xem xeùt vaø chaáp nhaän nhöõng kieán nghò cuûa
nhaân vieân trong vieäc caûi tieán hoaït ñoäng
• Baûo ñaûm truyeàn thoâng giöõa caùc boä phaän
• Môû roäng truyeàn thoâng vôùi beân ngoaøi.
• Phoå bieán cho caùc ñoái taùc veà caùc tieâu chuaån ñaïo
ñöùc cuûa ñôn vò.
• Theo doõi phaûn hoài thoâng tin
 GIÁM SÁT

• Tiến trình đánh giá chất lượng của hoạt động

kiểm soát nội bộ nhằm xác định:
• Kiểm soát nội bộ có vận hành đúng thiết kế ?
• Cần sửa đổi cho phù hợp?
• Thực hiện
• Giám sát thường xuyên
• Giám sát định kỳ
 GIAÙM SAÙT

°Giaùm saùt thöôøng xuyeân

°Caùc chöông trình ñaùnh giaù
°Kieåm toaùn noäi boä
 GIAÙM SAÙT

• Laø quaù trình maø ngöôøi quaûn lyù ñaùnh giaù chaát
löôïng cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä

• Ñaây coù theå ñöôïc xem laø cô cheá “kieåm soaùt cuûa söï
kieåm soaùt”

• Taïo hieäu öùng coù lôïi cho moâi tröôøng kieåm soaùt, ñoù
laø “ coâng vieäc nhaân vieân laøm luoân coù ngöôøi kieåm
tra, theo doõi, ñaùnh giaù”
 Hạn chế của hệ thống
kiểm soát nội bộ
• Vấn đề con người
• Nhân viên
• Ban Quản lý
• Chỉ tập trung vào nghiệp vụ thường xuyên.
• Quan hệ lợi ích-chi phí
Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ.
Sự hiểu biết về KSNB giúp KTV

Xác định các yếu tố

Xác định các loại
ảnh hưởng đến rủi
rủi ro tiềm tàng
ro sai sót trọng yếu

Thiết kế các thử Thiết kế các thử

nghiệm kiểm soát nghiệm cơ bản
Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ.

Tìm hiểu sơ lược hệ thống KSNB

Chọn lựa chiến lược kiểm toán

cho 1 tiến trình hay 1 cơ sơ dẫn liệu

Chiến lược Chiến lược

tiếp cận tiếp cận
chi tiết hệ thống
Phương pháp và tài liệu dẫn chứng
Quan sát Bảng tường thuật

Phỏng vấn
Bảng câu hỏi
Kiểm tra tài liệu

Walk-through

Kinh nghiệm Lưu đồ

Slid
e 54
 Thiết kế và thực hiện
các thử nghiệm kiểm soát
Thử nghiệm kiểm soát: thử nghiệm dùng để thu thập bằng
chứng kiểm toán về sự hữu hiệu trong thiết kế và vận
hành của hệ thống kiểm soát nội bộ.

Quan sát Phỏng vấn

Kiểm tra tài liệu

Walk-through
Slid
e 55
 Thiết kế và thực hiện
các thử nghiệm kiểm soát

Slid
e 56
Đánh giá sơ bộ rủi ro kiểm soát
• Đánh giá sự hữu hiệu của
hệ thống kiểm soát nội bộ
trong việc ngăn ngừa và Đánh giá RRKS
phát hiện các sai phạm. từng cơ sở dẫn
• VSA 400 yêu cầu: liệu ???

• “Đánh giá rủi ro kiểm soát

ở mức độ cơ sở dẫn liệu
đối với số dư tài khoản
hoặc loại nghiệp vụ trọng
yếu.”

Slide 57
 Đánh giá rủi ro kiểm soát

Rủi ro - Xác nhận các thủ tục kiểm soát - Mở rộng

kiểm soát không áp dụng; các thử
tối đa - Thử nghiệm kiểm soát → KSNB nghiệm cơ
yếu kém. bản
- Bằng chứng kiểm toán không
thuyết phục.
Rủi ro - Thủ tục kiểm soát được thiết - Thu hẹp
kiểm soát kế và thực hiện hữu hiệu; phạm vi
thấp hơn thử nghiệm
mức tối cơ bản
đa
Slid
e 58
The End of Chapter 3