CHÖÔNG 1

KHAÙI NIEÄM VEÀ

ÑO LÖÔØNG

1
I. Khaùi nieäm chung
1. Ñònh nghóa:

 Ño löôøng laø quaù trình ñaùnh giaù (so saùnh)

ñònh löôïng ñaïi löôïng caàn ño ñeå coù keát quaû
baèng soá so vôùi ñôn vò ño.
Phöông trình cô baûn cuûa pheùp ño: X=A.XO

Trong ñoù: X : Ñaïi löôïng caàn ño

A : Giaù trò ño ñöôïc
Xo : Ñôn vò ño 2
Phaân loaïi phöông phaùp ño:
 Ño löôøng tröïc tieáp (direct measurements)
 Ño löôøng giaùn tieáp (indirect measurements)
 Ño löôøng hôïp boä (combined measurements)
 Ño löôøng thoáng keâ (statistical measurements)

3
2. Ñaïi löôïng ño
 Ñaïi löôïng ñieän:
 Ñaïi löôïng ñieän taùc ñoäng (active): laø nhöõng ñaïi
löôïng ñieän ôû traïng thaùi bình thöôøng coù mang naêng
löôïng ñieän, naêng löôïng naøy cung caáp cho thieát bò
ño
 Ñaïi löôïng ñieän thuï ñoäng (passive): laø nhöõng ñaïi
löôïng ñieän ôû traïng thaùi bình thöôøng khoâng coù
mang naêng löôïng ñieän, muoán ño caùc ñaïi löôïng
naøy phaûi caàn nguoàn cung caáp cho thieát bò ño
 Ñaïi löôïng khoâng ñieän: muoán ño caùc ñaïi
löôïng naøy phaûi chuyeån sang ñaïi löôïng ñieän
4
3. Ñôn vò ño
 Ñôn vò ño laø giaù trò ñôn vò tieâu chuaån veà
moät ñaïi löôïng ño naøo ñoù ñöôïc quoác teá qui
ñònh maø moãi quoác gia phaûi tuaân theo
 Phaân loaïi ñôn vò ño (Categories):
 Ñôn vò cô baûn (base/fundamental units) ñöôïc
theå hieän baèng caùc ñôn vò chuaån vôùi ñoä chính
xaùc cao nhaát maø khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi coù
theå thöïc hieän ñöôïc.
 Ñôn vò keùo theo (derived units) laø caùc ñôn vò
coù lieân quan vôùi ñôn vò ño cô baûn theå hieän qua
caùc bieåu thöùc lieân heä 5
 Tieáp ñaàu ngöõ cuûa ñôn vò đo (Unit prefixes)

6
II. Chöùc naêng vaø ñaëc tính cuûa TBÑ
 Chöùc naêng:
 Bieán ñoåi caùc ñaïi löôïng caàn ño thaønh caùc
daïng tín hieäu tieän lôïi cho ngöôøi quan saùt.
 Kieåm tra, kieåm ñònh caùc thieát bò ño khaùc
 Kieåm tra söï hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng
ñieàu khieån töï ñoäng

7
 Ñaëc tính:
 Haøm bieán ñoåi (transfer function): laø haøm
soá quan heä giöõa ñaïi löôïng ñaàu ra () vaø
caùc ñaïi löôïng ñaàu vaøo (X) cuûa thieát bò ño:
=f(X)
d
 Ñoä nhaïy (Sensitivity): S 
dX

Trong ñoù: X: Ñaïi löôïng ñaàu vaøo

: Ñaïi löôïng ñaàu ra

8
 Ñieän trôû
 Ñieän trôû vaøo: Laø ñieän trôû ñaàu vaøo cuûa
duïng cuï ño, coù theå lôùn hay nhoû tuøy thuoäc
tính chaát cuûa ñoái töôïng ño
 Ñieän trôû ra: Laø ñieän trôû ñaàu ra cuûa duïng
cuï ño, noù xaùc ñònh coâng suaát truyeàn taûi cho
khaâu keá tieáp.

9
 Ñoä taùc ñoäng nhanh (fast impact): Laø thôøi gian
ñeå duïng cuï xaùc laäp keát quaû ño treân chæ thò
– Ñoái vôùi duïng cuï ño töông töï: thôøi gian khoaûng 4s
– Ñoái vôùi duïng cuï ño soá: thôøi gian khoaûng 1s
 Ñoä tin caäy (expected): Laø khaû naêng laøm vieäc
khoâng xaûy ra hö hoûng cuûa thieát bò ño trong ñieàu
kieän laøm vieäc bình thöôøng trong thôøi gian quy
ñònh. Noù phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá:
– Ñoä tin caäy cuûa caùc linh kieän
– Keát caáu cuûa duïng cuï ño khoâng quaù phöùc taïp
– Ñieàu kieän laøm vieäc
10
III. Sô ñoà caáu truùc cuûa thieát bò ño
Sô ñoà caáu truùc cô baûn:

 Chuyeån ñoåi sô caáp: laøm nhieäm vuï bieán ñoåi

caùc ñaïi löôïng caàn ño thaønh caùc tín hieäu ñieän

11
 Maïch ño: laø khaâu tính toaùn, bieán ñoåi caùc
ñaïi löôïng caàn ño thaønh caùc ñaïi löôïng phuø
hôïp vôùi quaù trình ghi giöõ vaø chæ thò
 Cô caáu chæ thò: laø khaâu cuoái cuøng cuûa thieát
bò ño, laøm nhieäm vuï theå hieän keát quaû ño.
Cô caáu chæ thò thöôøng coù 3 loaïi:
- Chæ thò cô ñieän (chæ thò kim)
- Chæ thò soá
- Chæ thò töï ghi
12
IV. Chuaån hoùa trong ño löôøng
(Measurement standardizations)
1. Caáp chuaån hoùa (standardization class)
 Caáp 1: Chuaån quoác teá (International standard)
 Caáp 2: Chuaån quoác gia (National standard)
 Caáp 3: Chuaån khu vöïc (Zone standard)
 Caáp 4: Chuaån phoøng thí nghieäm (Laboratory
standard)

13
2. Caáp chính xaùc (accuracy class)
X max
CCX  100 %
X dm
Trong ñoù:

X max : Sai soá tuyeät ñoái lôùn nhaát

X dm : Giaù trò ñònh möùc cuûa TBÑ

14
15
V. Sai soá pheùp ño
1. Nguyeân nhaân sai soá
 Khaùch quan (objective)
 Chuû quan (subjective)
2. Phaân loaïi sai soá
 Theo quy luaät xuaát hieän sai soá:
 Sai soá ngaãu nhieân (random errors)
 Sai soá heä thoáng (systematic errors)
16
 Theo caùch theå hieän baèng soá:
 Sai soá tuyeät ñoái (absolute errors):
X  X T  A

 Sai soá töông ñoái (relative errors):

X X
 100 %  100 %
XT A
 Sai soá töông ñoái qui ñoåi (convert relative
errors) X
 qd  100 %
X dm
X T : Giaù trò thöïc cuûa ñaïi löôïng caàn ño
17
Ví duï 1.1
Cho 1 ñoàng hoà ampe keá ñieän töø ño doøng ñieän coù giôùi
haïn ño Iñm = 20A, CCX = 1,5%. Tìm sai soá tuyeät ñoái
lôùn nhaát (Imax)? sai soá töông ñoái lôùn nhaát khi ñoàng
hoà chæ 18A (18A)? giaù trò thöïc cuûa doøng ñieän caàn ño
naèm trong giôùi haïn naøo?
Giaûi: Ta coù
I max CCX .I dm 1,5%.20
CCX  100 %  I max    0,3 A
I dm 100 % 100 %
I max 0,3
 18 A  100 %  100 %  1,66%
I18 A 18
I max  I T  I18 A  I18 A  I max  I T  I18 A  I max
 18  0,3  I T  18  0,3  18,3  I T  17,7 ( A) 18
Ví duï 1.2
Qui trình kieåm tra ñoàng hoà ñöôïc thöïc hieän nhö hình veõ.

Caên cöù vaøo keát quaû ôû baûng sau, haõy tìm CCX cuûa ñoàng
hoà caàn ño kieåm tra theo ñoàng hoà maãu vaø tìm max khi
ñoàng hoà chæ 220V? Bieát UñmKT = 250V
UKT (v) 0 50 100 150 200 250
UM (v) 0,2 49.7 98.2 150,4 199 251
UM (v) 0,1 49.5 99 151 198 251
19
Giaûi: Ta coù
UKT (v) 0 50 100 150 200 250
UM (v) 0,2 49,7 98,2 150,4 199 251
UM (v) 0,1 49,5 99 151 198 251
UMTB (v) 0,15 49,6 98,6 150,7 198,5 251
UM (v) 0,15 0,4 0,4 0,3 1,5 1
UM UM
U MTB  ; U M  U MTB  U KT
2
U max 1,5
CCX  100 %  100 %  0,6%
U dm 250
U max 1,5
 max  100 %  100 %  0,68%
U 220v 220
20
Ví duï 1.3
Xaùc ñònh sai soá töông ñoái qui ñoåi vaø CCX cuûa ñoàng
hoà coù thang ño: –50A; 0; 50A, khi keát quaû kieåm tra
nhö sau:

IKT(A) –50 –30 –10 0 10 30 50

IM(A) –51 –29,5 –9,7 0 10,3 30,4 50,9

21
 Giaûi: Ta coù
IKT (A) –50 –30 –10 0 10 30 50
IM (A) –51 –29,5 –9,7 0 10,3 30,4 50,9
I (A) 1 0,5 0,3 0 0,3 0,4 0,9
qd (%) 2 1 0,6 0 0,6 0,8 1,8

I  I M  I KT
I I
 qd  100 %  100 %
I dm 50
 CCX   qd max  2%
22
VI. Heä thoáng ño löôøng keânh
 Heä thoáng ño löôøng daïng töông töï (Analog)
 Moät keânh

23
 Nhieàu keânh

24
 Heä thoáng ño löôøng daïng soá (Digital)

25