WYKŁAD 1: FORMALNE PODSTAWY DYSCYPLINY NAUKOWEJ

PRZEDMIOT PEDAGOGIKI TWÓRCZOŚCI:

Przedmiot dotyczy zagadnień związanych z rozwojem i wychowaniem człowieka do aktywności i ekspresji twórczej.
Przedmiot ten ma na celu uświadomienie:

- czym jest twórczość/kreatywność

- jak je rozumieć i intepretować

- jak je stymulować

- dlaczego twórczość jest wartością

- jak ją rozpoznawać (diagnoza)

- co ogranicza potencjał twórczy

NA PSYCHOPEDAGOGIKĘ TWÓRCZOŚCI SKŁADAJĄ SIĘ DWIE DZIEDZINY:

1. Dydaktyka (psychodydaktyka twórczości) – kto? Jak? Kogo? Gdzie? Powinien nauczać

2. Teorie wychowania do twórczości – te teorie, w obszarze których wyjaśnia się funkcje rozwoju twórczego
człowieka

M.Czerpaniak – Walczak twierdzi, że jednostka osiągająca podmiotowość samodzielnie, samorefleksyjnie,

świadomie jest ideałem podmiotowości. Charakteryzuje ją m.in.:

● Otwartość, twórczość, innowacyjność w dostrzeganiu i rozwiązywaniu problemów, rezygnacja ze

standardów, stereotypów, rytuałów
● Zaczepność wobec świata we wszystkich jego obszarach i wymiarach
● Odwaga w podejmowaniu ryzyka i gotowość do ponoszenia odpowiedzialności
● Operatywność w działaniu samodzielnym i zbiorowym
● Wyobraźnia i zdolność przewidywania (predyktywność)
● Poczucie tożsamości indywidualnej i zbiorowej

DYNAMIZM ROZWOJU (S. Kunowski)

● BIOS – wszystko co jest wrodzone, np. uwarunkowania neurologiczne, temperament itp.

● AGOS – wszystkie osoby ważne dla nas i prowadzące nas (nauczyciele, rodzice, blogerzy, influenserzy itp.)
● ETOS – kulturowo-społeczna obyczajowość
● LOS – siła nie do końca uchwytna, może zaburzyć nasz porządek życiowy

TEMPERAMENT (BIOS) A POTENCJALNOŚĆ:

Ludzie wysokokreatywni cechują się dużą neurotycznością, są wrażliwi na bodźce, ale mało odporni na przeciążenie
nimi.
Niska kreatywność 🡪 większa odporność na bodźce 🡪 większa równowaga emocjonalna 🡪 mniejsze koszty
psychologiczne
Potencjał kreacyjny jest w każdym z nas, ale ludzi różni nasilenie tej cechy.

WYKŁAD 2: JOHN BOWLBY – PSYCHOSPOŁECZMA KONCEPCJA ROZWOJU:

Wg. J. Bowlby’ego jakość relacji przywiązania determinuje rozwój osobowości dziecka. Wpływa ona między innymi
na poczucie wartości dziecka, na zależność od innych, stabilność zachowania. Tworzy matrycę kontaktów dziecka ze
światem, z innymi, z samym sobą.
To co myślą o dzieciach osoby znaczące, stanowi podstawę ich osobistego rozumienia samego siebie i nadaje
kierunek rozwojowi.

DZIECI Z NIEDOBRYMI WZORCAMI PRZYWIĄZANIA ZAZWYCZAJ:

 ● Reagują impulsywnie, trudno je opanować
● Mogą patologicznie szukać uwagi (np. dzieci osierocone)
● Zdradzają objawy skrępowania i nadmiernej kontroli
● Zdarza się, że mają tendencje do podporządkowywania sobie rówieśników ich wykorzystywania, lub szukania
kozłów ofiarnych

PRZYWIĄZANIE AMBIWALENTNE:

● Zachowanie opiekuna – brak stałości, spójności, przewidywalności reakcji na sygnały dziecka; częste
ignorowanie sygnałów i pozostawienie ich bez reakcji
● U dziecka – nie ma ono wzorca zachowań, czuje się niepewnie, bo nie wie od czego zależy reakcja matki. W
rezultacie również zachowania dziecka stają się nieprzewidywalne.
● Brak schematu/deficyt w sferze potrzeb
● Relacja hamuje tendencje do eksploracji, dziecko wyraża niepewność co do swojej wartości, a także źródeł
własnego bezpieczeństwa

MATKA UNIKAJĄCA:

● Słaba zdolność przyjmowania perspektywy dziecka

● Zahamowana ekspresja emocji (sztywność emocjonalna)
● Unikanie kontaktu cielesnego
● Ignorowanie lub odtrącanie dziecka, gdy wyraża swoje emocje
● U dziecka: Na skutek doświadczeń uczy się, że zostanie odtrącone i bez pomocy, dlatego unika kontaktu z
matką:
- może być przyjazne wobec innych osób, nie ujawniać reakcji dystresu z powodu rozłąki z matką
- dziecko zdobywa pozorną samowystarczalność, która hamuje jego rozwój emocjonalny i społeczny
- bywa, że rozwija tendencje do hamowania reakcji (nadmierna kontrola emocjonalna)

WYKŁAD 2: POTENCJAŁ KREACYJNY JAKO FUNDAMENTALNE ZAPLECZE SAMOREALIZACJI W PERSPEKTYWIE

WYBRANYCH KONCEPCJI ROZWOJU I WSPÓŁCZESNYCH WYZWAŃ RZECZYWISTOŚCI

UWARUNKOWANIA ROZWOJU WG. ERIKA ERIKSONA A PREDYLEKCJE DO TWÓRCZOŚCI, KREATYWNOŚCI,

EKSPRESJI:

● Stadium 1 (1/2 r.): Ufność vs. Nieufność – ja jestem ok, świat jest ok?; w tym etapie wypracowuje się
podstawowa ufność lub nieufność wobec świata. Osoba, która podejmuje się opieki nad dzieckiem staje się
reprezentantem tego co dzieje się na zewnątrz; dychotomia: (podział na dwie części wzajemnie się
wykluczające i uzupełniające do całości)
Pozytywne cechy: silna wola, rozwija się umiejętność panowania nad sobą (rozwija te właściwości, gdy
rodzice nagradzają dziecko za pomyślne wysiłki, nie wyszydzają niepowodzeń) vs. Negatywne
konsekwencje: zwątpienie, niepewność, wstyd, nadmierna samokontrola

● Stadium 2 (2/3 r.): Autonomia vs. Wstyd i niepewność

● Stadium 3 (3-5 r): Inicjatywa vs poczucie winy

● Stadium 4 (6-12 r.): pracowitość vs poczucie niższości – Jeżeli dziecku daje się odczuć, że ważne są jego
sukcesy i docenia się je, przeważy pracowitość, jeżeli zaś pojawia się presja, nadmierne współzawodnictwo,
inne ograniczenia pojawia się poczucie niższości

● Stadium 5 (12-15 r.): Tożsamość vs pomieszanie ról – jeśli ścieżka rozwoju jest optymalna, dobra to człowiek
ma większe szanse na osiągnięcie na określenie siebie w wymiarze bardziej dojrzałym szybciej niż osoby,
które doświadczają problemów podczas rozwoju.

● Stadium 6: Bliskość vs izolacja (osamotnienie)

 ● Stadium 7: postawa twórcza vs stagnacja – człowiek robiąc rekonesans swojego życia, albo charakteryzuje
się dobrą stroną, albo pojawia się stagnacja

● Studium 8: integralność vs rozpacz

MECHANIZM KSZTAŁTOWANIA NEGATYWNYCH PRZEKONAŃ I ZACHOWAŃ (J. STRZEMIECZNY):

● „Błędne koło” – dotyczy kształtowania przekonań, a w konsekwencji zachowań. Dziecko uczy się być tym,
kim chce żeby było jego otoczenie
● Im częściej dziecko doświadcza negatywizmu, antagonizmu, negatywnego komunikatu, tym bardziej
negatywne przekonania i zachowania utrwalają się w obrazie siebie i dziecka; tym częściej powtarza złe
zachowanie, które wchodzi w nawyk; tym rzadziej próbuje innych konstruktywnych zachowań. Wtedy
dziecko kształtuje swoją rolę.
● Rola jest mu potrzebna, aby miał poczucie przynależności do rodziny; pozwala mu przetrwać, rola może
ograniczać spontaniczność/rozwój, może stanowić rodzaj pancerza.

ZABURZENIA ZACHOWANIA – mówimy o nim wtedy, gdy zachowanie są nieadekwatne do sytuacji, i staje się reguła,
a dziecko w różnych sytuacjach prezentuje stały stereotyp zachowania.

Cechy takiego zachowania to: nieadekwatność, sztywność, szkodliwość dla podmiotu i otoczenia, obecność
negatywnych emocji

Dzielimy je na:

● Zaburzenia w relacjach z rówieśnikami: rywalizacja za wszelką cenę, odrzucanie innych, odstraszanie,

izolowanie się, agresja, przemoc, manipulowanie innymi itd.
● Zaburzenia w relacji z zadaniem: nie podejmuje zadania, odkłada na później, przerywa w trakcie realizacji,
nie wykorzystuje swoich możliwości
● Zaburzenia w relacji z samym sobą: nieadekwatne ocenianie siebie i swoich możliwości przejawia się w
sposobie mówienia o sobie i innych; deprecjonowanie siebie (używanie siebie, np. do rozśmieszania innych);
autoagresja; obwinianie siebie
● Dysfunkcyjne przekonania: usztywnione schematy

AKCENT NA „AKTYWNE POZYTYWNE” SZCZEGÓLNIE KŁADZIE A. KAMIŃSKI:

„trzeba akceptować jednostkę taką jaka jest, ale umieć dostrzec to kim może być…Należy mieć wiarę w jednostkę i
dostrzegać jej zdolność i dążenie do transgresji (dobre, konstruktywne przekraczanie własnych granic).”

● Trzeba nawiązać odpowiedni kontakt, aby liczyć na powodzenie działań.

● Należy tworzyć nastrój zachęcający do wypowiedzi, trzeba umieć słuchać
● Należy zmierzać do wyrobienia takiej postawy u jednostki, aby sama zapragnęła się zmieniać.
● Trzeba widzieć, to co czasami jest niewidoczne bezpośrednio

ROLA DOROSŁEGO/WYCHOWAWCY/NAUCZYCIELA W RÓŻNYCH STADIACH TOŻSAMOŚCI:

1. Tożsamość rozproszona – autorytet – to dorosły mówi co wolno, co nie wolno, co trzeba/nie trzeba;
jesteśmy (dzieci) obserwatorami tego co na zewnątrz, to później przekłada się na to kim się stajemy w
dorosłości
2. Tożsamość lustrzana – doradca – osoba, która z akcentem na wskazówki, ale nie już na rozkazy, wspomaga,
doradza (nie powinna to być osoba obca).
3. Tożsamość moratoryjna - konsultant
4. Tożsamość dojrzała – partner

WYKŁAD 3: PONOWOCZESNOŚĆ JAKO CYWILIZACYJNY I SPOŁECZNY KONTEKST ROZWOJU. WYCHOWANIE,

EDUKACJA „DO TWÓRCZOŚCI” JAKO CEL I WARUNEK EFEKTYWNOŚCI I DOBROSATNU
„Sukces życiowy ponowoczesnych ludzi zależy bardziej od szybkości, z jaką potrafią przezwyciężyć stare nawyki, niż
od szybkości nabierania nowych. Musimy wyrobić nawyk życia…bez nawyku.” – Z. Bauman

PONOWOCZESNOŚĆ – KONTRASTOWOŚĆ:

● Swoboda, autonomia, możliwość wyboru

● Marginalizacja, wykluczenia, „ludzie na przemiał”

„GLOBALY” NASTOLATEK:

● Jest pragmatyczny
● Maksymalnie tolerancyjny dla różnicy i odmienności, jednocześnie sceptyczny dla głębszego angażowania się
w cokolwiek
● Żądna natychmiastowej gratyfikacji
● Zorientowany na trendy
● Nieustannie musi ciągle na nowo się adaptować, akceptować inwazyjne i chaotyczne zmiany, przeskakiwać z
jednej formy w drugą, żyć w kulturze pełnej sprzeczności

„Globalny nastolatek wyrasta na człowieka o tożsamości przeźroczystej, niewrażliwego na różnice kulturowe – lecz
nie dlatego, że je akceptuje, ale dlatego, że ich nie widzi. Żyje bez korzeni. To co nie mieści się w schemacie jej
percepcji – po prostu nie istnieje.” – por. Melosik Z.

Z. Melosik:

● Konsumpcja jako super układ odniesienia

● Kolonizacja potrzeb
● Podstawowa kategoria konsumpcjonizmu – przyjemność
● „konsumenci” mają dążyć do szczęścia – bez wahania
● Szczęście = ekscytujące życie
● Zamiast stagnacji – „kulturowe wirowanie”
● Kultura klikania – przenoszenie się miejsca na miejsce
● Klęska ideałów – zamiast nich „idole”
● Kultura kultu ciała

Aktualnie problemem staje się sytuacja odkotwiczenia, czyli rozpadu więzi w coraz bardziej różnicującym się
społeczeństwie. Zjawisko odkotwiczenia odnieść należy do stosunku jednostki względem jej otoczenia.
ODKOTWICZENIE – tendencje eskapistyczne (brak zasobów służących przetwarzaniu oferty ze świata). Dziś często
zablokowane są podstawowe potrzeby: poczucia bezpieczeństwa, wsparcia, zaufania wobec innych itp.

RELACJE MŁODZIEŻY – BADANIA „LOKOWANIE SIĘ W PRZESTRZENI SPOŁECZNEJ”:

● „czuje się osobą osaczoną, obcą, niezauważalną. Czuję się inna od wszystkich, którzy przeszywają mnie
spojrzeniem…”
● „spotykam obok siebie innych ludzi (…). Każda z nich ma swój świat, a my w tych światach pojawiamy się
zupełnie przypadkowo i na kilka chwil. Jeśli tak jest to znaczy, że człowiek w tym świecie jest zdany tylko na
siebie…”

KATEGORYZACJA POSTAW WEDŁUG DR ŁĄCZYK:

● Merkantylna: jestem, gdy dostaję (jestem/należy mi się)

● Filantropijna: jestem, gdy spełniam się dla innych
● Transparentna: jestem, gdy się dopasuje (nie jestem ważna/y)
● Transgresyjna: jestem, gdy pokonuję własne bariery, słabości, a przez to zmieniam siebie i rzeczywistość na
lepszą
 WYKŁAD 4: WYKŁADANIA KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA NA RZECZ ROZWIJANIA POSTAWY TWÓRCZEJ,
KREATYWNOŚĆI I TWÓRCZOŚCI – MDEL EDUKACJI TRANSMISYJNJE, A PODSTAWOWE SKAŹNIKI SZKOŁY TWÓRCZEJ

POSTAWA TWÓRCZA – nabyta, a częściowo wrodzona właściwość poznawcza i charakterologiczna, wyrażająca się
tendencją, gotowością i nastawieniem do restrukturyzacji siebie, świata i otoczenia (S. Popek)

4 WYMIARY POSTAWY TWÓRCZEJ WG. S POPKA (test KAHN):

1. Konformizm – wiąże się z tendencją do myślenia grupowego, działania wyznaczonego przez ogólne trendy,
do poddawania się presji
2. Zachowania algorytmiczne – zachowania, związane z określonym kluczem, schematem
3. Zachowania heurystyczne – zachowania twórcze
4. Nonkonformizm – cecha przeciwstawna do konformizmu

KONCEPCJA KWESTIONARIUSZA opiera się na założeniu, że na postawę twórczą składają się dwie sfery – poznawcza
i charakterologiczna. Poznawcza wynika z dyspozycji intelektualnych i zmierza do wyodrębnienia zachowań
heurystycznych vs algorytmicznych.

● Typ dywergencyjny – samodzielność obserwacji, pamięć, logiczna giętkość intelektualna, refleksyjność

● Typ konwergentyka – reproduktywność, bierność, sztywność poznawcza, wyobraźnia odtwórcza,
nastawienie reproduktywne, kopiujące

Sfera charakterologiczna decyduje o dynamice motywacyjnej.

Realizacja predyspozycji poznawczych jest uzależniona od przyjęcia postawy konformistycznej (uległość, pasywność,
zależność, lękowość, defensywność), bądź niekonformistycznej (niezależność, samodzielność, wytrwałość, wysokie
poczucie własnej wartości).
K + A = POSTAWA ODTWÓRCZA
N + H = POSTAWA TWÓRCZA
KONFORMISTA (E. R. Bernacka):

● Niska samoocena
● Niska odporność na stres
● Przekonanie o małej sprawności intelektualnej, nie radzi sobie z lękiem, ma zaniżone aspiracje, przewiduje
niepowodzenia, preferuje stałe sądy, przyjmuje postawę obronną. Często grzeczny i lubiany

Postępowanie: wymaga wyrabiania poczucia pewności, rozwijania samodzielności, organizowania okoliczności

sprzyjających podejmowaniu zadań, ale prowadzących ewidentnie do sukcesu. Należy działać szybko, bo dzieci
odczuwają większe napięcie, gdy mają coś zrobić, niż gdy już to robią. Działać poprzez zachętę. Unikać zdziwienia
przy widocznej poprawie wyników.
NONKONFORMISTA:

● Wysoka samoocena
● Wewnątrzsterowny
● Duża tolerancja lęku, niepewności
● Poczucie bezpieczeństwa wyzwala spontaniczne zachowania
● Nie zawsze zależy mu na ocenach, a na dociekaniu istoty problemów
● Bywa, że posiada niekonwencjonalne poczucie humoru

Uwaga: Istnieje również typ niekonformisty pozornego, który poprzez niesubordynację oczekuje uwagi. Zatem
niesubordynacja sama w sobie nie może być wyznacznikiem postawy twórczej.
Postępowanie: należy wzmacniać pozytywny nonkonformizm, ale wymagać, np. wyjaśnienia ewentualnej negacji,
należy unikać potyczek emocjonalnych (prób władzy).

POSTAWA ODTÓWRCZA: pasywność, niesamodzielność, lękliwość, zależność, defensywność, uległość, niskie

poczucie własnej wartości, stereotypowość, zahamowalność
Uzupełnieniem tej charakterystyki są właściwości sfery intelektualnej, które przy postawie odtwórczej korelują z
dominacją myślenia konwergencyjnego, wyobraźnią odtwórczą, spostrzegawczością „Kierowaną”, niską
refleksyjnością intelektualną, odtwórczością werbalną, brakiem pomysłowości, brakiem uzdolnień artystycznych.

M. Malicka określa POSTAWĘ TWÓRCZĄ jako zespół dyspozycji emocjonalnych, który sprawia, że ktoś staje się
zdolny do ryzyka jakie niesie za sobą operacja rozkładania i ponownego „składania świata”.

Wśród dyspozycji odpowiadających za zdolność do podejmowania ryzyka przy reorganizacji otoczenia wymienia:

● Poczucie własnej wartości i odpowiedni krytycyzm wobec własnej osoby

● Niezależność od presji społecznej, kulturowej, własnych kompleksów
● Zdolność do wysokiej mobilizacji procesów psychicznych, co pozwala szybko przeorganizować posiadany
obraz świata
● Odporność na zaburzenie równowagi psychicznej

Z perspektywy poznawczej (C. Nosal) POSTAWA TWÓRCZA, oznacza pewien sposób (styl) postrzegania, rozumienia,
interpretowania i reagowania na rozbieżności informacyjne.

Jednostka twórcza prezentuje:

● Postawę otwartości na asymilację nowych informacji, doświadczeń

● Potrafi modyfikować system samoocen
● Tworzy niezależne sądy i opinie
● Łatwo operuje danymi

Postawa twórcza jest utożsamiana z potencjałem kreacyjnym, czy wprost kreatywnością.

Postawa twórcza to termin kojarzony z taką aktywnością życiową (twórczym stylem życia), twórczą orientacją
życiową, której celem jest zdrowie psychiczne, samodoskonalenie, wyrażanie siebie, w mniejszym stopniu kojarzy się
z wytworami (Por. A. Maslow, E. Fromm)

WG. ELLISA PAULA TORRANCEA UCZNIOWIE UZDOLNIENI TWÓRCZO:

● Nie boją się ryzyka

● Badają ograniczenia, zadają pytania o zagadkowe rzeczy
● Podejmują trudne zadania, które pochłaniają ich uwagę i energie poznawczą
● Są odważni w swoich przekonaniach, zaciekawieni, poszukujący, zdecydowani, pewni siebie
● Wrażliwi emocjonalnie i świadomi swoich emocji – zdolni do wyrażania silnych emocji
● Prężni i uczciwi
● Wykazują się niezależnością w ocenianiu
● Lubią pracować w samotności, są zawsze zainteresowani, uparci
● Bywają dziecinni i swawolni
● Mają dobrą pamięć, są asertywni, ufni
● Mają poczcie piękna i poczucie humoru
● Są wizjonerami i idealistami

WG K. SZMIDTA DZECI WYBITNIE UZDOLIENI TWÓRCZO CHARATERYZUJE 10 CECH:

1. Ciekawość, wyrażająca się różnymi dziwnymi pytaniami, refleksją, filozofowaniem

2. Spostrzegawczość
3. Duże zainteresowanie wszystkich, w tym np. sprawami dorosłych
4. Zamiłowanie do czytania
5. Wyobraźnia twórcza
6. Wytrwałość
7. Dojrzałość
8. Wysoka zdolność koncentracji
9. Samokrytyka
10. Żwawość intelektualna
Współcześnie swoistą misją realizowaną na gruncie szkoły, na każdym etapie kształcenia jest przygotowanie
uczniów do radzenia sobie w takiej sytuacjach, które wcześniej nigdy nie były składowymi doświadczenia. Chodzi o
sytuacje nowe, zaskakujące, naznaczone koniecznością podejmowania wyzwań, w których niezbędne jest
uruchomienie myślenia twórczego i biegłość w działaniu.

Niezbędna jest:

● pomoc we wzmacnianiu poczucia kontroli, sprawczości, niezależności

● pomoc w dokonywaniu wglądu
● wspieranie tendencji pro podmiotowych
● dyrektywy vs propozycje

WYCHOWANIE WG S. KUNOWSKIEGO:

W proces wychowania i edukacji wpisane są następujące cele:

● wyzwalać
● dodawać odwagi
● uwalniać od ubezwłasnowolnienia
● usuwać wpływy zagrażające naturalnemu i spontanicznemu rozwojowi dzieci i młodzieży
● przygotować ich do przyszłego życia przez mobilizację do własnej aktywności
● pobudzać do zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, zasadami moralnymi, a także etyki
normatywnej

Zadaniem wychowawcy jest organizowanie wartościowego życia wychowanków w warunkach współdziałania i

współpracy z nimi. W tym także bezpośredniego dialogu o celach i wartościach w życiu człowieka, w wychowaniu
istotną rolę spełniają także aktywność wychowania.

„Nie tak bardzo ważne jest, żeby człowiek dużo wiedział, ale żeby dobrze wiedział…, nie żeby umiał na pamięć, a żeby
rozumiał, nie żeby go Wszystko troszkę obchodziło, a żeby go coś naprawdę zajmowało.” – Janusz Korczak

WYKŁAD 5: SZKOŁA A POTENCJAŁ CZŁOWIEKA

Edukacja ma na celu przeciwstawianie się nawykom, zapobiegać przyzwyczajeniom, wzorcom,

stygmatyzacji/etykietowaniu/schematom.

SZKOŁA W TOKU PRZEOBRAŻEŃ – MODEL FUNCJONALNO-BEHAWIORYSTYCZNY A KONSTRUKTYWIZM:

● Maria Dudzikowa: „wszechstronny rozwój ucznia to mit”

● Zbyszko Melosik: „szkoła nadal uprzeciętnia”
● Krzysztof Szmidt: „w szkole obowiązuje pryzmat problemów zamkniętych, nadmierna rywalizacja, mała
dbałość o rozwój sfery motywacyjno-emocjonalnej”

SZKOŁA TRANSMISYJNA:

„…szkoła stanowi fabrykę przetwórstwa dzieci – udało się tam z dociekliwego dziecka uczynić obojętnego łowcę
ocen…” – Midas Dekkers

„Dotychczasowy system edukacyjny traktuje jako relit przeszłości. W szkole nie rozwija się inwencji, ani postawy do
innowacyjności. Ciągle wychodzą z niej wyłącznie oświeceni.” – Józef Kozielecki

W systemie szkoły transmisyjnej NIE rozwinie się kompetencji kreacyjnych i innowacyjnych.

W szkole transmisyjnej:

● Nauczyciel nadaje komunikat - uczeń koduje

● obowiązuje wizja człowieka jednowymiarowego, przystosowującego się do zastanych warunków, odbiorcy a
nie sprawcy
● rzadko bazuje się na intuicji, fantazji, emocjach; uczeń przyswaja wiedzę nie samodzielnie, rzadko ją integruje
● szkoła kształtuje zachowawczy sposób bycia, uczy konformizmu
 ● uczeń jest traktowane jako odbiorca, nie docenia się jego pasji, zaangażowania

Celem takiego kształcenia jest przygotowanie go do adaptacji prezentystycznej - zakłada się że świat cechuje się
stałością i względną nie zmiennością.

MODEL FUNCKJONALNO-BEHAWIORYSTYCZNY:

● nadrzędne hasło: edukować to kierować

● nienaruszalność ładu i porządku społecznego
● cele narzucone odgórnie
● człowiek (uczeń i nauczyciel) jest podporządkoway sytuacji (systemowi)
● centralizacja decyzji
● zachowanie ma być zgodne z oczekiwanym wzorcem
● człowiek jest „warunkowany” wzmocnieniami

MODEL HUMANISTYCZNO-ADAPTACYJNY: „PODĄŻANIE ZA DZIECKIEM”:

zasady: akceptacji, indywidualizacji, dobrej zabawy i pozytywnych emocji, spontaniczności, fantazji, redukcji udziału
innych osób, rozwijanie poczucia sprawstwa

Teoretycznym źródłem tego dyskursu jest naturalizm – J.J Rousseau oraz psychologia humanistyczna – A. Maslow,
C. Rogers

MODEL KONSTRUKTYWISTYCZNO-ROZWOJOWY:

„Edukować/prowadzić/wychowywać to organizować środowisko.”

● Ten model opiera się na zasadzie Budowania doświadczenia

● Wiedza nie jest transmitowana, ale jest budowana, tworzona
● Opiera się na tym co dziecko wie, jak rozumie, jak interpretuje
● Poznawanie/budowanie wiedzy i charakteru jest wynikiem aktywnej eksploracji
● Popełnianie błędów jest wpisane w proces badawczy

Dziecko samo tworzy, buduje, sprawdza, weryfikuje, myśli samodzielnie.

Konstruktywizm jest najlepszym filarem progresywizmu – podkreślającego aktywność i samodzielność.

Konstruktywistami byli: J. Dewey, M. Montessori, J. Piaget, L. Wygotski

Nauczyciel wspierający model konstruktywistyczny:

● Akceptuje i pobudza autonomie

● Inspiruje myślenie przez stawianie otwartych pytań (wprowadzanie uczniów w świat sprzeczności) (R.
Michalak)
● Pozwala na popełnianie błędów, które są najskuteczniejszą metodą poszukiwania wielość rozwiązań
● Pozwala eksperymentować, dzięki temu tworzyć w mózgu zindywidualizowane struktury poznawcze
● Ma świadomość tego co dziecko wie

WYKŁAD 6: ROZWIJANIE UZDOLNIEŃ TWÓRCZYCH:

GŁÓWNE BARIERY WYMAGAJĄCE ICH NIWELOWANIA W PROCESIE WYCHOWANIA DO TWÓRCZOŚCI (model

eliminowania inhibitorów) 🡪 TRENING ABARIETYCZNY (W. Dobrołowicz):

● Dominacja myślenia analitycznego

● Sztywność myślenia
● Lęk przed złą odpowiedzią
● Chęć szybkiego odpowiadania
● Presja zewnętrznej oceny
● Dychotomia: praca/zabawa

GŁÓWNE ZASADY TRENINGU MYŚLENIA TWÓRCZEGO (INTUICYJNEGO)

W. DOBROŁOWICZA:
1. Nie ma prawd absolutnych, wiedzy ostatecznej – wszystko rozwija się i zmienia, warto każdą sprawę
rozpatrywać z wielu punktów widzenia.
2. Nie ma problemów bez rozwiązania – z każdej sytuacji jest zawsze więcej niż jedno wyjście - „spirala ideacji”.
3. Warto dostrzegać „dziwności”, paradoksy, nieścisłości.
4. Nie ma glupich pytań – każde pytanie może być początkiem czegoś nowego i mądrego.
5. Pozwalamy sobie myśleć intuicyjnie (nie przeceniamy myślenia logicznego).
6. Traktujemy siebie nawzajem z szacunkiem.
7. Znajdujemy czas na relaksację.
8. Należy troszczyć się o odpowiednią atmosferę – swoboda wyrażania poglądów, zasada odroczonego
wartościowania pomysłów i idei, zasada „ludyczności”.
9. Wiara w możliwości twórcze uczniów.
10. Stosowanie zasady maksymalizacji pomysłów rozwiązywania danego problemu twórczego.
11. Zasada zespołowości pracy.

ZASADY WG K. SZMIDTA, 2007r.:

• Zasada falsyfikacji: ułatwiaj i usprawniaj procesy twórcze poprzez akceptację, autentyczność, asertywność,
empatię
• Zasada ludyczności
• Zasada rozwijania autonomicznej motywacji poznawczej
• Zasada wzmacniania procesu twórczego inspiracja i wygaszanie nadmiernego perfekcjonizmu
• Zasada

ZASADY WG B. HENNESSEY I T. AMABILE: za Szmidt:

1. Pamiętaj, że dzieci będą bardziej twórcze, gdy będą się cieszyć tym co robią.
2. Używaj nagród rzeczowych tak rzadko jak to możliwe – w zamian zachęcaj do odczuwania dumy z własnych
osiągnięć.
3. Unikaj rywalizacji.
4. Umniejszaj znaczenie oceny własnych prac, na rzecz rozwijania
TRZY PRZESŁANKI UZASADNIAJĄCE PODEJMOWANIE WARSZTATÓW TWÓRCZOŚCI:
• Humanistyczna wizja człowieka ( w nasz rozwój wpisuje się kreacjonizm)
• Twórczość potencjalna i skrystalizowana (każdy człowiek może
• Badania nad aktywnością procesów poznawczych
WYKŁAD 7: TEORIE TWÓRCZOŚCI I PODSTAWOWE PARADYGMATY W EKSPLIKACJI ISTOTY PROCESU TWÓRCZEGO
NA TLE LITERATURY PRZEDMIOTU. ZRÓŻNICOWANIE POGLĄDÓW I STANOWISKA KRYTYCZNE
Teorie: