İ : 96 11 Mayıs 1326 C: 1
bul intihabatı sabıkasında kendilerini namzetliğe
vaz'eden kimseler vardı. Onlar şu vatanın ahalisin­
den değillerdir. Onların ilimleri, iktidarları, Kuvvei
kalemiyyeleri bir müddeti muvakkate zarfında şu
vatanı Osmanî üzerinde ne gibi tesirler icra ettiğini
'bilirsiniz.
Hattâ bir takımlarının da Mebus olmaya yakın
bir vaziyette kaldığını da bilirsiniz. Bilâhare âlim
olan, mütefennin olan bu adamların ahlâksızlığı va­
tana el'an hizmetlerini mi intaç etti, yoksa aksini
mi intaç etti? Şüphesiz aksini intaç etti. Eğer sırf
bir şâikai ilmiyye ile, s.âikai fehniyye ile bir ada­
mın Mebus olması lâzım gelirse, asıl ahalinin ah­
lâk hususundaki vukufunun akim kalmasını intaç
eder ki, asıl vatan için tevellüt edecek olan ma­
zarrat da buradan çıkar.
TRAYAN NALI EFENDİ (Manastır) — Niya­
zi'yi de unutmayınız, o da yerli idi.
İSMAİL HAKKI BEY (Devamla) — Ankara
Mebusu Talat Bey buyurdular ki, Kanunu Esasinin
on yedinci maddesi, Osmanlıların, memleketin hu­
kuk ve vezaifinde müsavi olduğunu tasrih etmekte­
dir. Halbuki yine Kanunu Esasinin diğer bir mad­
desinde meselâ Mebus olmak için o Vilâyet ahalisin­
den olmak kaydı münderiç bulunmaktadır. Eğer bu
teklif, Talat Bey tarafından dermeyan olunan Ka­
nunu Esasinin o maddesine muhalif olursa, yine
Kanunu Esasinin kendi, diğer maddesini nakzetmiş
olur ki bu madde Mebusan ve Ayandan çıktığından
dolayı...
M E H M E T TALAT BEY (Ankara) — Her ka­
nunu Esaside buyurduğunuz diğer madde de vardır.
Amma böyle beş sene diye müddet tayin etmemiş.
İSMAİL HAKKI BEY (Devamla) — Sonra
malûmu âlîmizdir ki vâzıı kanunun mevzuatında bir
hikmet, hakikat aramak vâcibedendir. Hiçbir ka­
nun tasavvur edemem ki mevzu olan mevaddı abes
bir noktaya matuf olagelsin. Bahusus Kanunu Esa­
si gibi otuz milyon nüfus Osmanlının hukuku esa-
siyye ve fer'lyyesini tahtı muhafazada bulunan bir
kanun abesle iştigal etsin. Bunu kat'iyyen farz ede­
mem. Eğer biz doğrudan doğruya nakli mekân
muamelesini ahâlîi mahal üyeden bulunmak imtiya-
zatına tevfik edersek nakli mekân muamelesi icra
eden bir şahıs, aynı günde o beldenin hukuku Bele-
diyyesine mâlik bulunursa Kanunu Esasinin Vilâ­
yet ahalisinden olmak kaydının bütün bütün abes
kalması ioab eder. Çünkü nakli mekân muamelesi
b k saat zarfında icra- edilebilir bir muameledir. Hat­
428 —
tâ telgrafla bile icra edilir bir muameledir. Bunun
da emsali vardır. Nasıl olur da bunu tecviz eder­
siniz? Kanunu Esasî vücub tahtında «vilâyet ahali­
sinden olacaktır» kaydını koyduktan sonra, nasıl
olur da siz o kaydı bir saatlik, beş dakikalık bir
muamele ile hercümerc edersiniz? (Gürültü) Sonra
Nüfus Nizamnamesine bu maddenin vâz' edilmesi,
bu kaydın konulması nakli mekân eden şahsın asıl
hukuku belediyyesini yine ihlâl etmez. Yalnız buna
mukabil bir şahsı tanıyan ahali tarafından yine o
hukuku Belediyye istimal edilmiş olur. Meselâ
Edirne'den 'İstanbul'a nakleden bir şahıs Edirne'de
aynı hukukunu haiz olabilir. Fakat üç sene veya­
hut beş sene sonra İstanbul'da bu hukuku istimal
eder. Meselenin uzun uzadıya bahse tahammülü
yoktur. Dediğim, Kanunu Esasinin lüzum ve vü-
oubu dairesinde buna bir kayıt koymaya mecbur­
sunuz. Eğer Kanunu Esasinin o maddesi abesle iş­
tigal etmiyorsa, bu kayda mecburiyet vardır. Ka­
nunu Esasinin o maddesi abes değilse buraya bu
suretle bir kayıt koymaya mecbursunuz. Fakat üç
sene mi, beş sene mi, ne kadarsa? Geçenki bende­
nizin teklifim beş sene idi. Fakat Mebusanın efkâ­
rını başka bir noktada gördüğüm için üç sene yap­
tım. Eğer beş sene kabul edilirse... (Beş sene sada­
ları) O halde mesele hâsıl olmuştur. Hemen reye kon­
mak lâzım gelir. (Alkışlar)
A H M E T FERİT BEY (Kütahya) — Efendim,
bendeniz öyle zannediyorum ki, değil üç sene, beş
sene için, hattâ on beş sene İçin de böyle bir takrir
verilse yine Meclisimizde bir kısım ekseriyet bu
takririn kabulü taraftarı olacaklardır. Çünkü takri­
re vaz'ı imza etmişlerdir. Çünkü cereyan, çünkü
vuku bulan takdirat onu irâe ediyor, onu ihsas ey-
liyor. (Gürültü)
REİS — Efendim, mütalaasını bildiriyor, din­
lersiniz, kabul etmezseniz etmezsiniz.
AHMET FERİT BEY (Devamla) — Biz yalnız
bu husustaki müddeayâtımızı vatana, memlekete
hizmet etmek arzusuyla arz etmek istiyoruz. Çünkü
cümleniz emin olabilirsiniz ki Meclisi Mebusan için­
de bulunan âzâ, kendi menafi i şahsiyyelerini temin
etmek için bu takrire itiraz etmeye mecbur değildir.
Bizim gayretimiz müddeayâtımızın hakikaten mena-
fii vataniyyeye ait bulunduğunu zannetmek noktai
nazarından Oluyor. Buna itimat etmenizi rica ede­
rim. Evvel emirde şu takririn ne münasebetle bu
Kanunun müzakeresi esnasında takdim edildiğinin
esbabını 'bendeniz bir türlü anlayamadığımı arz ede-
TBMM KÜTÜPHANESİ