Charakterystyka

pierwiastków
chemicznych bloku p
Blok p w układzie okresowym

Blok p tworzą pierwiastki chemiczne

grup od 13 do 18 układu okresowego
(za wyjątkiem helu).
Zaliczamy do nich:
• Borowce
• Węglowce
• Azotowce
• Tlenowce
• Fluorowce
• Helowce
Borowce

• Zaliczamy do nich pierwiastki grupy 13.: bor, glin, gal, ind i tal
• Wszystkie są substancjami stałymi
• W reakcjach chemicznych tworzą wiązania kowalencyjne
• W związkach chemicznych występują na III stopniu utlenienia (lub I, w przypadku talu)
• Reagują z:
o Tlenem, tworząc tlenki, np. Al2O3 Charakter
Wzór tlenku
o Fluorowcami, tworząc halogenki, np. AlCl3 chemiczny
o Siarką, tworząc siarczki, np. Al2S3 B2O3 kwasowy
o Azotem, tworząc azotki, np. AlN
Al2O3 amfoteryczny
o Wodorem, tworząc wodorki, np. B2H6
Ga2O3 amfoteryczny
In2O3 amfoteryczny
Tl2O zasadowy
TlO zasadowy
Tl2O3 zasadowy
Glin i jego reakcje

Charakterystyka glinu:
• Kowalny i ciągliwy metal
• Dobrze przewodzi prąd elektryczny i ciepło
• Wykazuje małą wytrzymałość na rozerwanie, jest miękkim metalem

1. Reakcja pasywacji glinu w kwasie azotowym

Al

Roztwór HNO3 4 Al + 3 O2 Al2O3

Obserwacje: Powierzchnia pokrywa się jasną, matową warstwą

Wniosek: Pod wpływem działania kwasu azotowego(V), o silnych właściwościach utleniających,
na powierzchni metalu tworzy się warstwa ochronna tlenku glinu
Glin i jego reakcje

2. Działanie kwasu i zasady na wodorotlenek glinu

Roztwór HCl Roztwór NAOH

1) Wodorotlenek glinu roztwarza się w kwasie, powstaje chlorek glinu :

2) Wodorotlenek glinu roztwarza się w zasadzie, powstaje

tetrahydroksoglikanian sodu

Al(OH)3

Wnioski: Wodorotlenek glinu wykazuje charakter amfoteryczny

Zadanie

Przeprowadzono doświadczenia chemiczne narysowane

na schematach.
a) Wskaż, w których probówkach powstanie
wodorotlenek glinu
b) Zapisz równania reakcji chemicznych zachodzących
w wybranych probówkach
c) Określ charakter wodorotlenku glinu
Węglowce

Należą do nich pierwiastki grupy 14: węgiel, Tlenek Charakter

krzem, german, cyna, ołów chemiczny
• Występują w przyrodzie jako składniki skał i CO obojętny
minerałów SiO obojętny
• Są substancjami stałymi GeO obojętny
• Zazwyczaj występują na IV stopniu utlenienia, SnO amfoteryczny
rzadziej na II
PbO amfoteryczny
• Łączą się z: CO2 kwasowy
o tlenem w wysokich temperaturach SiO2 kwasowy
o Fluorowcami, tworząc halogenki GeO2 amfoteryczny
o Siarką, tworząc siarczki
o Azotem, tworząc azotki SnO2 amfoteryczny
PbO2 amfoteryczny
Związki węglowców z wodorem

Związki chemiczne pierwiastków grupy 14. z wodorem zawierają

wiązania kowalencyjne.
Przykładami takich związków są:
• Węglowodory, czyli połączenia węgla z wodorem – tworzą łańcuchy
i pierścienie
• Silany, czyli połączenia krzemu z wodorem- SiH4, Si2H6
• Germanowodory, czyli połączenia germanu z wodorem
• Wodorki, czyli połączenia ołowiu lub cyny z wodorem
Azotowce

Tlenki Charakter
Do azotowców zalicza się pierwiastki grupy 15.: chemiczny
azot, fosfor, arsen, antymon i N2O obojętny
bizmut NO obojętny
• Azot jest gazem, pozostałe- substancjami
stałymi N2O4 kwasowy
• W związkach chemicznych tworzą wiązania N2O3 kwasowy
kowalencyjne NO2 kwasowy
• Przyjmują stopnie utlenienia od –III do V
• Tworzą azotki, fosforki, wodorki, halogenki i N2O5 kwasowy
siarczki P4O6 kwasowy
P4O10 kwasowy
As2O3 amfoteryczny
As2O5 Słabo kwasowy
Sb2O3 amfoteryczny
Bi2O3 zasadowy
Odmiany alotropowe azotowców

Prawie wszystkie azotowce mają swoje odmiany alotropowe(z wyjątkiem azotu):

• Fosfor- posiada 10 odmian, z czego najczęściej spotykane są:
o Fosfor biały w postaci cząsteczek P4, który zapala się w powietrzu- w wyniku intensywnego
utleniania się do P4O10 świeci- zjawisko to nazywamy chemiluminescencją

!
o Fosfor czerwony w postaci proszku
o Fosfor czarny, który ma metaliczny połysk i przewodzi prąd, ale jest mało aktywny chemicznie

• Arsen • Antymon Chemiluminescencja-

o Antymon metaliczny świecenie substancji wywołane
o Arsen szary (krucha, stalowoszara energią wydzielaną podczas
o Antymon bezpostaciowy- czarny
substancja o metalicznym połysku) reakcji chemicznych; nie
o Arsen żółty towarzyszy jej podwyższenie
o Arsen czarny temperatury
Azot

Badanie właściwości amoniaku Obserwacje: W probówce zbiera się

• Tworzy trwałe cząsteczki bezbarwny gaz, o charakterystycznym,
dwuatomowe drażniącym zapachu, który bardzo
dobrze rozpuszcza się w wodzie.
• Jest bezbarwnym, Fenoloftaleina zmieniła zabarwienie
bezwonnym gazem nie na malinowy.
posiadającym smaku
Reakcja rozpuszczania amoniaku w
• W wodzie rozpuszcza się wodzie: NH3 + H2O → NH4+ + OH-
znacznie gorzej od tlenu
Wniosek: Otrzymany gaz to amoniak,
• Tworzy istotny związek- który wykazuje odczyn zasadowy.
amoniak (NH3) Właściwości zasadowe wody amoniakalnej ujawniają się w reakcjach z
kwasami, tworząc solne amonowe:
NH3 + HCl → NH4Cl Powstaje wówczas chlorek amonu, tworzący
charakterystyczny biały dym
 Azot

Azot tworzy również kwasy:

Badanie właściwości kwasu azotowego(V)
1) Kwas azotowy(V)- HNO3 Obserwacje:
Węgiel i siarka zapalają się w
N2O5 + H2O = 2 HNO3
ogrzanym stężonym roztworze
• Bezbarwna ciecz kwasu azotowego, z parowniczek
• Silnie żrący unoszą się brunatne dymy.
• Ostry zapach
• Pod jego wpływem białko ścina się Wniosek: Kwas azotowy(V) jest
silnym utleniaczem, w reakcji
i żółknie
powstaje brunatny gaz, NO2
2) Kwas azotowy(III)- HNO2
• jest słaby i nietrwały, dlatego istnieje
wyłącznie w roztworach wodnych rozcieńczonych
• wykazuje słabe właściwości utleniające
Tlenowce

Zaliczamy do nich pierwiastki

chemiczne 16. grupy: tlen, siarkę,
selen, tellur i polon
H2O
• Tlen jest gazem, pozostałe-
substancjami stałymi H2S

Moc kwasu
• Mogą występować na –II, VI i VI
stopniu utlenienia (tlen na –II i H2Se
–I)
H2Te
• Tlenowce z wodorem tworzą
kwasy beztlenowe, których moc
rośnie w dół grupy
Tlen

• Bezbarwny i bezwonny gaz Spalanie węgla, siarki i magnezu w tlenie

• Niezbędny do procesu oddychania Obserwacje: W każdej kolbie
pod wpływem tlenu substancje
• Podtrzymuje procesy spalania paliły się jasnym płomieniem
• Bardzo aktywny chemicznie
Wniosek: Reakcje łączenia się
• Gęstość większa od powietrza pierwiastków chemicznych z
tlenem przebiegają
gwałtownie, towarzyszą im
efekty świetlne i cieplne. Tlen
podtrzymuje spalanie.

Równania reakcji:
1) C + O2 -> CO2
2) S+ O2 -> SO2
3) 2 Mg+ O2 -> 2 MgO
Siarka

• niemetal Z tlenem tworzy dwa istotne tlenki: Badanie właściwości tlenku siarki(IV)
• ciało stałe 1) Tlenek siarki (IV)- SO2
• Bezbarwny gaz
• barwa żółta • Charakterystyczny, duszący zapach
• bez smaku i zapachu • Ma właściwosci bakteriobójcze
• Charakter kwasowy
• najważniejsze odmiany
alotropowe to siarka
rombowa i jednoskośna Jest on bezwodnikiem kwasu
siarkowego (IV), który jest słabym,
• nie rozpuszcza się w
wodzie nietrwałym kwasem tlenowym

SO2 + H2O -> H2SO3 Obserwacje: Płatki róży czerwonej pod

wpływem tlenku siarki (IV) odbarwiają się

Wniosek: Tlenek siarki(IV) ma właściwości

wybielające.
Siarka

Badanie właściwości kwasu siarkowego(VI)

2) Tlenek siarki(VI)
• Lotna, bezbarwna ciecz
• Jest reaktywny
• Jest silnym utleniaczem Obserwacje: Cukier i bibuła sczerniały,
a na tkaninie pojawiły się dziury.
• Gwałtownie reaguje z wodą, Wniosek: Substancje pod
czemu towarzyszy wydzielenie wpływem kwasu siarkowego(VI)
się ciepła i utworzenie H2SO4 uległy zwęgleniu.

SO3+ H20 -> H2SO4 Inne właściwości kwasu:

• Jest silnym utleniaczem
• Ma właściwości higroskopijne
• Jest bezbarwną, oleistą cieczą
• Jest silnie żrący
Siarka

W reakcji z wodorem, powstanie nam

natomiast siarkowodór o wzorze H2S:
• Jest silnie trującym, bezbarwnym gazem
• Ma charakterystyczny zapach zgniłych
jaj
• Jest produktem rozkładu beztlenowego
substancji
• Dobrze rozpuszcza się w wodzie

H2 + S -> H2S
Helowce

Są to pierwiastki z grupy 18., zwane

inaczej gazami szlachetnymi: hel (należy
do bloku s), neon, argon, krypton, ksenon
i radon.
• Bezbarwne i bezwonne gazy Gazy szlachetne
• Występują w postaci atomów i nie emitujące światło
tworzą cząsteczek dwuatomowych widzialne w
silnym polu
• Są bierne chemicznie- ich powłoka
walencyjna posiada oktet elektrycznym
elektronowy- taka konfiguracja jest
bardzo trwała, dlatego nie wykazują
one aktywności chemicznej
Podsumowanie
Dziękuję za
uwagę!