ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡ.

ΓΙΑΓΚΟΥ

ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ… ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ

Όταν τον Αύγουστο του 1922 τα απ’ αιώνων Ελληνικά Μικρασιατικά

παράλια, και ιδιαίτερα η Σμύρνη, παραδίδονταν στις φλόγες και στην
κατακτητική μανία των ορδών του Κεμάλ Ατατούρκ, κι όταν ο γόος
των σφαγιαζομένων και σπαρασσομένων αμάχων Ελλήνων ξέσχιζε τους
αιθέρες κι έφθανε στα ουράνια, κι όταν ο εθνικός μας εξευτελισμός
έφθανε στο αποκορύφωμά του, υπήρξε ένας Αμερικανός Πρόξενος στη
Σμύρνη, ο George Horton, ο οποίος έζησε εκ του σύνεγγυς όλα τα γεγο-
νότα, είδε την τουρική θηριωδία σ’ όλη της τη γυμνότητα και αγριότητα
και ψύχραιμα συνήγαγε τα δικά του συμπεράσματα. Αυτά εκτίθενται σε
απόρρητη έκθεση, την οποία υπέβαλε στο Αμερικανικό Υπουργείο των
εξωτερικών, με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου 1922.
Η προφητική αυτή έκθεση δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το
Δρα Πέτρο Στυλιανού στη σειρά «Ιστορικές και Αρχειακές εκδόσεις»,
Κυπριακή Βασική Βιβλιοθήκη, Λευκωσία 1984.
Σταχυολογώ ορισμένες από τις εμβριθείς σκέψεις του, στις οποίες
εμφαίνεται ολοκάθαρα η ιστορική του οξύνοια και η ικανότητά του
ν› αξιολογεί τα γεγονότα και, ως άλλος Προμηθέας, να προβλέπει
το μέλλον: «Η Κωνσταντινούπολη είναι σήμερα, όπως ήταν και
κατά το χρόνο της πτώσης της, το ακροτελεύτιο προπύργιο της
Ευρώπης εναντίον των ορδών της Ασίας, και μιας και αποδοθεί
στον Τούρκο, θα σημάνει την απαρχή ενός κατακτητικού πολέμου
σε βάρος των βαλκανικών χωρών, αν όχι σήμερα, αύριο, και αν όχι
αυτό το χρόνο, τον άλλο και η ειρήνη της Ευρώπης θα βρίσκεται σε
διαρκή κίνδυνο. Ο Τούρκος είναι φυλή που δεν ενδιαφέρεται για τις
τέχνες της ειρήνης και δεν ξέρει τίποτε άλλο από τον πόλεμο και
την κατάκτηση. Είναι αδύνατο για κείνον ν’ απόσχει από πολεμικές
επιχειρήσεις. Οποιαδήποτε σχέδια στηρίζονται πάνω στις υποσχέσεις
του ή σε οποιεσδήποτε διαφορετικές υποθέσεις είναι καταδικασμένα
να οδηγήσουν σε απογοήτευση, και οι πολιτικοί που σχεδιάζουν
οποιοδήποτε σχέδιο για το μέλλον πάνω σε οποιαδήποτε διαφορετική
βάση, κτίζουν πάνω σε λανθασμένα θεμέλια... γνωρίζω και για ποιο

265
 Παρνασσός ΝΗ´ (2021)

πράγμα μιλώ και μερικοί που θα διαβάζουν τούτες τις γραμμές θα

ζήσουν να τις δουν να επιβεβαιώνονται».
Έκτοτε παρήλθαν 70 ολόκληρα χρόνια. Και οι προφητείες σκέψεις του
George Horton επαληθεύτηκαν πλήρως. Στα 70 αυτά χρόνια η Τουρκία
ουδόλως ενδιαφέρθηκε «για τις τέχνες της ειρήνης» και απέδειξε
ότι «δεν ξέρει τίποτε άλλο από τον πόλεμο και την κατάκτηση». Το
είδαμε ολοκάθαρα με την Κύπρο το 1974. Το βλέπουμε τώρα με τα
τεκταινόμενα στο χώρο της Βαλκανικής. Ο δάκτυλος της Τουρκίας είναι
εμφανής. Και σίγουρα βρισκόμαστε «στην απαρχή ενός κατακτητικού
πολέμου σε βάρος των βαλκανικών χωρών».
Αλλά, πέραν τούτων, θα ήθελα να επισημάνω κάπως εντονότερα τη
σκέψη του Horton που λέγει: «Οποιαδήποτε σχέδια στηρίζονται πάνω
στις υποσχέσεις του ή σε οποιεσδήποτε διαφορετικές υποθέσεις είναι
καταδικασμένα να οδηγήσουν σε απογοήτευση, και οι πολιτικοί που
σχεδιάζουν οποιοδήποτε σχέδιο για το μέλλον πάνω σε οποιασδήποτε
διαφορετική βάση, κτίζουν πάνω σε λανθασμένα θεμέλια».
Αυτό δυστυχώς πράττουμε εμείς σήμερα. Τόσο στην Κύπρο
όσο και στην Ελλάδα. Οι πολιτικοί μας ταγοί «κτίζουν πάνω σε
λανθασμένα θεμέλια». Εβδομήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική
καταστροφή και είκοσι μετά την τραγωδία της Κύπρου εξακολουθούμε
να συμπεριφερόμαστε ως ανιστόρητα νήπια, εμπαιζόμενα από τους
Τούρκους. Ακόμη δεν συνειδητοποιήσαμε ότι «οποιαδήποτε σχέδια
στηρίζονται πάνω στις υποσχέσεις του ή σε οποιεσδήποτε διαφορετικές
υποθέσεις είναι καταδικασμένα να οδηγήσουν σε απογοήτευση και οι
πολιτικοί που σχεδιάζουν οποιοδήποτε σχέδιο για το μέλλον πάνω σε
οποιαδήποτε διαφορετική βάση, κτίζουν πάνω σε λανθασμένα θεμέλια».
Εκείνο που με θλίβει βαθύτατα είναι το γεγονός ότι, παρ’ όλο
που εμείς γεννήσαμε τον Προμηθέα, το σύμβολο της διορατικότητας,
του χρέους και της αγωνιστικότητας, παραμένουμε μοιρολατρικά
ανιστόρητοι, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στον Επιμηθεϊσμό!
Τα διδάγματα της Ελληνικής Ιστορίας ουδέποτε έγιναν βίωμά
μας, ούτε απετέλεσαν πυξίδα προσανατολισμού των σκέψεών μας,
ούτε υπήρξαν φάρος καθοδηγητικός στην ιστορική μας ανελικτική
πορεία. Καθ’ ότι αν γινόντουσαν, ούτε τη Μικρασιατική καταστροφή
θα γνωρίζαμε, ούτε την τραγωδία της Κύπρου θα δοκιμάζαμε. Εάν
τα ιστορικά πορίσματα μετεβάλλοντο στις ψυχές μας πηγή ιστορικού
χρέους και οραματισμών, τότε έπρεπε εμείς «ως εξουσίαν έχοντες»,
να προκαθορίζουμε τη μελλοντική πορεία πλεύσεώς μας και όχι σαν

266
 Ένας Αμερικανός... Προμηθέας

Επιμηθείς να οδυρόμαστε «επί των ποταμών της Βαβυλώνος». Η εθνική

μας κατάσταση κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, τόσο στην Κύπρο,
όσο και στον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο υπήρξε χαλεπή. Ωστόσο, παρ’
όλες τις απογοητεύσεις μου, πιστεύω ότι, έστω και τη δωδεκάτη, έχουμε
τις πνευματικές δυνάμεις της μέθεξης από τη θρηνώδη κατάσταση του
επιμηθεϊσμού στις αιθέριες σφαίρες της διορατικότητας, του χρέους και
της αγωνιστικότητας, τουτέστι στις σφαίρες του Προμηθεϊσμού.
Πώς θα επιτύχουμε το ηράκλειο τούτο επίτευγμα; Πιστεύω ότι ο
δρόμος της επιτυχίας μας διέρχεται μέσω της μελέτης της πολυκύμαντης
Ιστορίας μας. Λαός που δεν μελετά και δεν διδάσκεται από την Ιστορία
του είναι καταδικασμένος να διαπράξει τα ίδια λάθη μ’ εκείνα του
παρελθόντος και να καταστραφεί. Γι’ αυτό επιβάλλεται να γίνουμε λαός
με ιστορική συνείδηση και ευαισθησία γύρω από τις αξίες της ζωής,
πρώτιστες, των οποίων είναι η αξία του Ανθρώπου και της Ελευθερίας
του. Βίωμά μας και φάρος καθοδηγητικός των σκέψεών μας και των
πράξεών μας ας είναι η γενναία απάντηση που οι Αθηναίοι έδωσαν
στους πρέσβεις του Μαρδόνιου. «Έως αν ο ήλιος την αυτήν πορείαν
πορεύητα, οι Αθηναίοι ου παύσονται του πολέμου προς Πέρσας υπέρ
της χώρα, των ιερών και της ελευθερίας της Ελλάδος».
Επί πλέον η εμβάθυνση στην Ελληνική μας Ιστορία θα μας βοηθήσει
ν’ αποκτήσουμε τρεις αρετές πολυτιμότατες για την περαιτέρω
ιστορική μας ανέλιξη και διάκριση. Πρώτο θ’ αποκτήσουμε συνείδηση
της λαμπρής πνευματικής μας καταγωγής και ανωτερότητας και θ’
αντιληφθούμε βαθύτερα και εναργέστερα ότι ο Ελληνισμός είναι
έννοια με οικουμενική διάσταση. Δεύτερο, αυτή η βαθιά γνώση της
πνευματικότητάς μας και της παγκοσμιότητάς μας θα μας βοηθήσει ν’
αποκτήσουμε μια εσωτερική υπερηφάνεια για την καταγωγή μας και
μια εθνική ευαισθησία για ο,τιδήποτε έχει σχέση με τον πολιτισμό μας
και ιδιαίτερα για το ύψιστο αγαθό που λέγεται ελευθερία της Πατρίδας
μας. Και τρίτο θα συνειδητοποιήσουμε πέρα για πέρα ότι οι διαχρονικές
αξίες στης ζωής, όπως είναι η Δημοκρατία, η Ελευθερία, η Παιδεία κ.λπ.
αμαυρώνονται και καταβαραθρώνονται όταν ο φορέας των αξιών αυτών,
ο Άνθρωπος, περιπέσει στον Ευδαιμονισμό-Συβαριτισμό. Αντίθετα όταν
ο Άνθρωπος ενστερνιστεί τις υπεριστορικές αυτές αξίες και αγωνίζεται
με σθένος και μαχητικότητα γι’ αυτές, τότε και τη ζωή του νοηματοδοτεί
και την πατρίδα του διατηρεί ελεύθερη και ευνομούμενη.
Αν πετύχουμε σ’ αυτούς τους τρεις στόχους και αποκτήσουμε αυτές
τις τρεις αρετές – και γιατί να μην πετύχουμε; – τότε δεν θα χρειαστεί

267
 Παρνασσός ΝΗ´ (2021)

πια ποτέ να ξαναθρηνήσουμε σαν Επιμηθείς για «Χαμένες Πατρίδες»,

αλλά θα νιώθουμε υπερήφανοι ότι έχουμε εκπληρώσει το χρέος της
Μέθεξης. Θα νιώθουμε ότι ξεφύγαμε συνειδητά και οριστικά από τη
μοιρολατρική κατάσταση του Επιμηθεϊσμού και βρισκόμαστε πιο
γεμάτοι αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση και οραματισμούς στις αετώδεις
σφαίρες του Προμηθεϊσμού!

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι των λαών αναφαίνονται πολλάκις
προικισμένες προσωπικότητες με έντονες ανθρωπιστικές ευαισθησίες,
οι οποίες τους βοηθούν να μελετήσουν αντικειμενικά τα γεγονότα και
να επισημάνουν με εξαιρετική διορατικότητα το μέλλον. Μια τέτοια
λαμπρή προσωπικότητα υπήρξε ο Αμερικανός πολιτικός, ο George Hor-
ton, ο οποίος έζησε εκ του πλησίον όλα τα τραγικά εκείνα γεγονότα
της Μικρασιατικής καταστροφής και συνήγαγε τα δικά του ιστορικά
πορίσματα, τα οποία υπέβαλε σε μυστική έκθεσή του στο αμερικανι-
κό Υπουργείο των Εξωτερικών, με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου 1922.
Έκτοτε παρήλθαν 100 ολόκληρα χρόνια. Και οι προφητικές σκέψεις
του George Horton επαληθεύτηκαν πλήρως. Στα 100 αυτά χρόνια η
Τουρκία ουδόλως ενδιαφέρθηκε «για τις τέχνες της ειρήνης», παρά
μόνο εξοπλίζεται συνεχώς για νέες κατακτήσεις και απέδειξε ότι «δεν
ξέρει τίποτε άλλο από τον πόλεμο και την κατάκτηση». Η εισβολή και
η κατάκτηση του 38% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας το
1974, και η εθνική γενοκτονία εις βάρος των Ελληνοκυπρίων, καθώς και
οι καθημερινές πολεμικές απειλές της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδος,
πιστεύω ότι μας δίδουν το δικαίωμα να προσδώσουμε στον George Hor-
ton, την προσωνυμία του Προμηθέως.

ABSTRACT
An American… Prometheus

In the historical development of people, gifted personalities often appear

with strong humanitarian sensibilities, which help them to objectively
study events and point out the future with exceptional insight. Such a
brilliant personality was the American politician, GEORGE HORTON,

268
 Ένας Αμερικανός... Προμηθέας

who personally experienced all those tragic events of the Asia Minor ca-
tastrophe and drew his own historical conclusions, which he submitted
in a secret report to the American State Department, dated September
27, 1922. One hundred years have passed since then. The prophetic
thoughts of George Horton were fully verified. In these 100 years, Tur-
key has never been interested in “the arts of peace” at all, except for the
fact that it constantly equips itself for new conquests, which proves that
it “knows nothing but war and conquest”. I strongly believe that the
invasion and conquest of 38% of the territory of the Republic of Cyprus
in 1974 as well as the national genocide against the Greek Cypriots, give
us the right to consider George Horton as the Prometheus who foresaw
the events that later on formed the history of Cyprus.

269