FILIPINO 10
● Pasalindila
Wikang Pampanitikan
- Ito ang pinakamayamang uri ng wika
Etimolohiya
- Nanggagaling ang salitang panitikan mula
sa ‘pang/titik/an’. Ang may bahid ng
kanluraning salitang literatura : ang isa pang
katawagan para sa larangan ng panitikan.
- Nagmula ang salitang literatura sa wikang
latin - littera - na nangangahulugang titik.
Panitikan
- Ito ay isang sining na nagsasalaysay
tungkol sa pamumuhay, pamahalaan,
pananampalataya, at mga karanasan ng
isang lipunan.
- Ito rin ay nagpapahayag ng iba’t ibang uri
ng damdamin tulad ng pag-ibig,
kaligayahan, kalungkutan, pagkapoot, at
pangamba.
- Noong unang panahon, ang panitikan ay
pasalindila lamang
Ayon sa Paghahalin
May tatlong kabahaging uri ang paraan ng pag-uuri
ng panitikan ayon sa paghahalin. Ito ang
pasalindila, pasalinsulat, at ng pasalintroniko.
Lahat ng teksto natin ay sinunog ng mga kastila.
Nawala ang napreserbang teksto.
Pilipino = Kasaysayan
Bawat diyalekto ay may sariling panitikan.
Ang paraan ng paglipat ng panitikan mula sa dila at
bibig ng tao.
● Pagsalinsulat
Isinatitik, isinulat, inukit o iginuhit ng mga ninuno ng
pangkasalukuyang panahong mga pilipino ang
kanilang panitikan.
Naganap ito noong matutunan nola ang sinaunang
abakada o alpabeto, kabulang na ang mas
nanunang baybayin at mga katulad nito.
Ebolusyon ng pagsulat sa pilipino
● Pasalintroniko
Pagsalin ng panitikan sa pamamagitan ng mga
kagamitang elektroniko na dulot ng teknolohiyang
elektronika
Halimbawa: diskong kompakto, plaka, rekorder
(tape recorder at VHS) aklat na elektroniko at
kompyuter
Film restoration (movie) : to preserve
Kadalasan mga pelikula ni FPJ
Mga Bagay na Nakakaapekto sa Panitikan
- Lipunan at politika
- Klima
- Edukasyon at Pananampalataya
- Pook o Tirahan (tunggalian ex. Tao laban sa
tao)
- Hanapbuhay at tungkulin ng tao
Mga Akdang Pampanitikan na Nagbigay
Impluwensya sa Daigdig
● Bibliya - batayan ng pananampalataya ng
mga kristiyano
● Koran - bibliya ng mga muslim
● Iliad & Odyssey - Greece ; Isinulat ni
Homer, naglalaman ng mitolohiya at alamat
● Mahabharata - India ; galing sa India na
naglalaman ng kanilang pananampalataya
● Divina Komedya - Italy ; Kinatha ni Dante
Alighieri ng Italya na naglalaman ng
moralidad at pag-uugali ng mga Italyano
(morality)
 ● Aklat ng mga Aral ni Confucius (Doctrina
Cristiana) - mga Instik ; sinulat ni Confucius
ni Tsina na naging batayan ng kalinangan at
pananampalatayang Intsik
● Aklat ng mga Patay - Egypt ; naglalaman ng
mitolohiya at teolohiya ng mga ehipto
● Canterbury Tales - Ingles (Estados Unidos) ;
ugaling ingles at kanilang pananampalataya
● El Cid Campeador - Espanya ; naglalaman
ng kanilang alamat, kaugalian at
kasaysayan.
● Uncle Tom’s Cabin - diskriminasyon sa
Amerika ; nagbukas sa mata ng mga
amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim
at simula ng demokrasya sa daigdig.
Isinulat ni Harriet Beecher Stowe.
Bakit Dapat Pag-Aralan ang Panitikan
1. Upang makilala ang ating sarili bilang
pilipino
2. Upang mabatid natin na tayo ay may dakila
at marangal na tradisyon
3. Upang matalos natin ang ating mga
kakulangan sa pagsulat ng panitikan at
makapagsanay na ito’y matuwid at mabago
4. Upang makilala at magamit natin ang ating
kakayahan sa pagsulat at magsikap na ito’y
malinang at mapaunald
5. Bilang mga pilipinong nagmamahal sa
sariling kultura ay kailangang ipamalas ang
pagmamalasakit sa ating sariling panitikan
ANYO NG PANITIKAN
● Tuluyan : yaong mga nasusulat sa
karaniwang takbo ng pangungusap
● Patula : yaong mga pahayag na may sukat
o bilang ng mga pantig, tugma, taludtod, at
saknong.
Mga Akdang Tuluyan:
1. Nobela - mahabang salaysaying nahahati
sa mga kabanata. Ex. Noli Me Tangere
2. Maikling Kwento - salaysaying may isa o
ilang tauhan, may isang pangyayari sa
kakitalan. Ex. Impeng Negro
(pangkatauhan)
3. Dula - itinatanghal sa ibabaw ng entablado
o tanghalan. Nahahati sa ilang yugto, at sa
bawat yugot ay maraming tagpo.
4. Alamat - salaysaying hubad sa
katotohanan. Pinagmulan ng bagay ang
karaniwang paksa. Ex. Alamat ng Pinya
5. Pabula - salaysayin din itong hubad sa
katotohanan ngunit ang layunin ay gisingin
ang isipan ng mga bata sa pangyayaring
nahuhubog sa kanilang ugali at pagkilos.
Ito’y natutungkol sa mga hayop.
Ex. Ang Pagong at ang Kuneho
6. Anekdota - mga likhang isip lamang ng mga
manunulat ang mga maikling salaysaying ito
na tanging layunin ay makapag-bigay aral
sa mambabasa. Ito’y kinapupulutan ng aral.
Ex. Anekdota ni Rizal
7. Sanaysay - pagpapahayag ng kuro-kuro o
opinyon ng may-akda tungkol sa isang
suliranin o pangyayari.
● Pormal : May format
● Di Pormal : walang format
8. Talambuhay - tala ng kasaysayan ng buhay
ng isang tao
● Pangsarili : my story
● Paiba : ibang tao
9. Balita - isang uri ng paglalahad ng mga
pang araw-araw na pangyayari
10. Talumpati - ito’y isang pagpapahayag na
binibigkas sa harap ng mga tagapakinig.
● May Paghahanda
● Walang Paghahanda : Extempo
(Daglian)
11. Parabula - salaysaying hango sa bibliya
tulad ng anekdota. Ex. Sampung Dalaga,
Good Samaritan
Mga Akdang Patula:
Ang uring ito ay naglalarawan ng mahahalagang
mga tagpo o pangyayari sa buhay
1. Epiko - nagsasalaysay ng kabayanihang
halos hindi mapaniwalaan pagkat nauukot
sa kababalaghan
2. Awit at Korido - pagiging maginoo ; ang
mga ito ay may mga pasang hango sa
pangyayaring tungkol sa pagiging maginoo
at pakikipagsapalaran, at ang mga tauhan
ay mga hari’t reyna, prinsepe’t prinsesa.
 Ex. Korido : Ibong Adarna (8 pantig)
Awit : Florante at Laura (12 pantig)
3. Balad - ito ay mga himig na awit dahilang ito
ay inaawit habang sinasayaw. Ex. Christian
Bautista
Mga Uri ng Tulang Liriko:
A. Awiting Bayan - ang karaniwang paksa ng
uring ito ay pag-ibig, kawalang pag-asa o
pamimighati, pangamba, kaligayahan,
pag-asa, at kalungkutan.
Ex. Sitsiritsit, Leron Leron Sinta
B. Soneto - tulang may 14 na taludtod hinggil
sa damdamin at kaisipan, may malinaw na
batiran ng likas na pagkatao at sa kabuuan,
ito’y naglalahad ng aral sa mambabasa
Ex. Shakespeare
C. Elehiya - nagpapahayag ng damdamin o
guni guni tungkol sa kamatayan o kaya’y
tulang pananangis lalo na sa paggunita ng
isang yumao.
D. Dalit - awit na pumupuri sa diyos o Mahal
na Birhen na nagtataglay ng kaunting
pilosopiya sa buhay.
E. Pastoral - may layuning maglarawan ng
tunay na buhay sa bukid
F. Oda - nagpapahayag ng isang papuri o
panaghoy o iba pang masiglang damdamin;
walang tiyak na bilang ng pantig o tiyak na
bilang ng taludtod sa isang saknong.
Tulang Dula o Pangtanghalan:
A. Komedya - isang gawa na ang sangkap ay
piling-pili at ang pangunahing tauhan ay
may layong pukawin ang kawilihan ng
manonood. Ang tunggalian ay karaniwang
nagtatapos sa pagkakasundo ng mga
tauhan na siyang nagpapasiya ng
damdamin ng manonood.
Ex. Chaplin, Mr. Bean
B. Melodrama - karaniwang ginagamit ng lahat
ng dulang musikal, kasama na ang opera
Masaya — Malungkot
C. Trahedya - angkop ang uring ito sa mga
tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi o
pagkawasak ng pangunahing tauhan
D. Parsa - isang uri ng dula na ang layunin ay
mapasaya sa pamamagitan ng mga
kawing-kawing na mga pangyayaring
nakakatawa sa entablado
Ex. Man vs Bee
E. Saynete - ang paksa ng ganitong uri ng tao
o pook
Mga Uri ng Tulang Patnigan:
A. Karagatan - ito ay batay sa alamat ng
singsing ng isang prinsesa na naihulog niya
sa dagat sa hangarin nitong mapangasawa
ang kasintahang mahirap
B. Duplo - ito ang humalili sa karagatan. Ito’y
paligsahan ng husay sa pagbibigkas at
pangangatwiran ay hango sa bibliya, sa
mga sawikain at mga kasabihan. Ang mga
tauhan ay tinatawag na belyeko at belyeka.
C. Balagtasan - ito ay pumalit sa Duplo at ito’y
karangalan ng “Sisne ng Panginay na si
Francisco Balagtas Salazar”. Ito’y tagisan
ng talino sa pagbibigkas ng tula, bilang
pangangatwiran sa isang paksang
pagtatalunan.
MGA BATAYANG TEORYANG PAMPANITIKAN
teoryang pinagmulan ng panitikan
- Ang mga pahayag o prinsipyo na
ipapaliwanag ang isang bagay/grupo ng
pangyayari
- Isang paliwanag sa bagay o pangyayari na
walang sagot o isang misteryo
- Ang mga teorya ay hindi rin na-aprobahan
sa siyensa
- Ginagamit ng gabay o hulmahan sa
pagsusuri ng isang akdang pampanitikan
- Sistema ng kaisipan at kahalagahan ng
pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng
panitikan, kabilang ang layunin ng tekstong
panitikan na binasa.
- Ang kaalaman sa teoryang pampanitikan ay
makatutulong sa malalim na pagtingin sa
mga bagay-bagay, matalas na kaisipang
palasuri at mapiling panlasang
pampanitikan.
1. Teoryang Realismo
- Batay sa nakikita
- Nangyayari sa realidad
- Kung ano ang totoo, yun ang
sasabihin
- Higit na mahalaga ang katotohanan
kaysa sa kagandahan
- May mga bahagi nagpapakita ng
mga makatotohanang paglalarawan
sa tao, lipunan at kapaligiran
- Pinagbabatayan nito ang totoong
buhay na madaling madama ng mga
mambabasa
- Nangangailangan ng mahabang
panahon ang mga pangyayari
- Marami rin ang tagpuan
- Ito ay namayagpag sa Panahon ng
Kastila at makabagong panahon
2. Teoryang Humanismo
- Character ; nararamdaman ng tao
- Binibigyang pansin ang
magagandang saloobin ng taong
nakapaloob sa isang akdang
pampanitikan
- Itinataas ang karangalan ng tao
bilang sentro ng akda
- Pinahahalagahan dito ang
kalagayan ng kaisipan, ang ganap at
natatanging talino, kakayahan at
kalikasan ng tao.
- Hinuhubog at lumilinang sa tao
- Itinuturing na sibilisado ang mga
taong nakapag-aral
3. Teoryang Naturalismo
- Binibigyang diin ang pagpapakita ng
mga pangyayaring nakakatulong
ang mga piling salita at mga
pahayag upang pangibabawan nito
- Ito ay may pagkapesimistiko o
malungkot ang pagtingin sa buhay
- Binibigyang diin ang mga
sumusunod:
● Pakikipagsapalaran sa buhay
● Pagkilala sa emosyon ng tao
- Ipinapakita rin ang epekto ng
kapangitan ng kalagayan sa mga
tauhan nito
- Ito’y namayagpag sa kasalukuyan
4. Teoryang Formalistiko
- Pinagtutuunan ng pansin sa
teoryang ito ay ang istruktura o
pagkakabuo nito
- Isa sa tinitignan ay ang kabisaan ng
pagkakagamit ng matalinhagang
pahayag.
- Kabilang din dito ang sukat sa tula
na nagpapakita ng bilang ng pantig
sa bawat taludtod
- Wala rin lugar ang opinyon at
interpretasyon ng mambabasa
- Ang teksto mismo ang pokus,
kailangan masuri sa akda ang
sensibilidad at pag-uugnay ng mga
salita, istruktura ng wika, imagen at
iba pang elemento.
5. Teoryang Imahismo
- Naniniwala na ang pinaka malinaw
na pagsulat (Ultimate Clarity) ay
makakamit lamang sa paggamit ng
tiyak at eksaktong mga imahen.
- Nakakatulong ng malaki sa teoryang
ito ay ang mga larawang – diwa o
imahe sa ikakaganda ng akda
- Tumutukoy ito sa mga salitang
kapag binanggit sa akda ay iiwan ng
malinaw na larawan sa isipan ng
mambabasa
- Nagpapatalas din ito ng pandama ng
mga mambabasa
6. Teoryang Romantesismo
- Naniniwala ang mga Romatisist na
ang tao ay may kapasidad na
bumuo ng sarili nilang daigdig
- Sa panahon ng mga suliranin
makalikha ang tao ng mga gawaing
maaaring makaaliw sa kanya upang
sandaling lumipas and dinadala na
naghahari sa kabuuan ng akda
- Namamayani ang emosyon na
kalayaan
7. Teoryang Sosyolohikal
- Naniniwala ang mga
tagapagtaguyod nito na ang
manunulat ay produkto ng kanyang
panahon, lugar, mga kaganapan,
kultura at institusyon ng kanyang
 kapaligiran kung saan itinuturing
silang boses ng kanyang panahon
- Dahil dito, ipinalalagay na ang
akdang kanilang nilikha ay
repleksyon o salamin ng mga
nagaganap sa lipunang kanyang
kilalalagyan
- Namayagpag noong panahon ng
propagandista
8. Teoryang Eksistensiyalismo
- Binibigyang diin ang mga bahagi ng
akda na nagpapakita ng mga
paniniwala, kilos, at gawi ng tauhan
- Gumagawa siya ng pagpapasya na
kailangan niyang harapin anuman
ang magiging kahihinatnan nito.
- Ang kalayaan at hangaring
awtentiko ang tanging nais kilalanin
ng teorya
- Sa buhay ng manunulat nakatuon
ang teoryang ito
9. Teoryang Marxismo
- Tinitignan ang patuloy na tunggalian
sa pagitan ng magkasalungat na
pwersa at ang tunggaliang ito ang
siyang nagtatakda ng pag-inog o
pagbabago ng mga pangyayari
- Ginagamit ng mga oriyentasyon na
ito upang mabukas ang mga isipan
at ang mga mata ng tao sa
pang-aapi at pagsamantalang
nagaganap sa lipunan
10. Teoryang Feminismo
- Sa teoryang ito, maaaring tignan
ang imahen, paglalarawan, posisyon
at gawain ng mga babae sa loob ng
akda at maaaring ilantad din ang
mga de kahong mga imahen ng mga
babae sa akda
- Sinusuri nito hindi lamang ang
kultura pati ang politika, ekonomiya,
at pilosopiya at ito ang dahilan kung
itinuturing ito bilang isang kumpleto
at ganap na paraan sa
pag-iimbestiga sa karanasan ng tao
- Sinasabing hindi mahihiwalay ang
akda at awtor sa panlipunang
sitwasyon
- Naniniwala sa
pagkakapantay-pantay ng katayuan
ng babae at ng lalaki sa lipunan
11. Teoryang Klasismo
- Ang mga akdang klasismo ay
nagtataglay ng katangian tulad ng
pagkamalinaw, marangal,
pagkamatimpi, pagkakasunod
sunod, at pagkakaroon ng
hangganan.
- Matipid sa paggamit ng wika, hindi
angkop ang labis na emosyon
12. Teoryang Historikal
- Binibigyang pansin ang buhay at
panahong iniikutan ng mga tauhan
at pangyayari sa seleksyon at higit
sa lahat lipunang ginagalawan.
Mitolohiyang Griyego: koleksiyon ng mga
kuwentong kinatatampukan ng mga diyos at diyosa
Hesoid : Ang pinakalumang bersyon ng mitong ito
ay nasa anyong epikong patula at isinulat ni Hesoid
na kasabayan ni Homer noong mga taong 700BC
Hindi kahon kundi isang banga ang nasa bersyon
ni Hesoid. Subalit nang isalin ni Erasmus, isang
iskolar sa Olandes, ang tula sa Latin mula sa
orihinal na makalumang griyego, ang banga ay
itinuring niya bilang isang kahon.
● Epimetheus
● Prometheus
● Pandora - “lahat ay handog”
● Pag-Asa - humihilom sa anumang sakit na
dulot ng mga naunang umalpas na
masasamang bagay
Ang Pandiwa ay bahagi ng pananalitang
nagsasaad ng kilos o galaw at nagbibigay buhay sa
lipon ng mga salita. Ito’y binubuo ng salitang ugat
at ng isa o higit pang panlapi.
Ang mga panlaping ginagamit sa pandiwa ay
tinatawag na panlaping makadiwa.
URI NG PANDIWA
● Palipat
Kung may tuwirang layong tumatanggap sa kilos,
Ang layon ay karaniwang kasunod ng pandiwa at
pinangungunahan ng mga katagang ng, ng mga,
sa, sa mga, kay, o kina.
Ex. Si Haphaestos ay lumilok ng babae.
Siya ay kanilang sinuotan ng damit at ginto.
● Katawanin
Hindi na ito nangangailangan ng tuwirang layong
tatanggap ng kilos at nakatatayo na itong mag-isa.
Ex. Nabuhay si Pandora.
Sina Epimetheus at Pandora ay kinasal.
Umuulan!
Lumilindol!
ASPEKTO NG PANDIWA
1. Aspektong Naganap o Perkektibo
Nagsasaad na tapos na o nangyari na ang kilos.
Ex. Ipinadala ni Zeus si Pandora kay Epimetheus
● Aspektong Katatapos : ang kilos ay
katatapos lang mangyari
Ex. Kasasabi lang ni Epimetheus na
huwag bubuksan ang kahon.
2. Aspektong Nagaganap o Imperpektibo
Kasalukuyang nangyayari o kaya’y patuloy na
nangyayari ang kilos
Ex. Araw-araw nagpapaalala si Epimetheus sa
kanyang asawa.
3. Aspektong Magaganap o Kontemplatibo
Hindi pa isinasagawa o gagawin pa lang
Ex. Darating ang pagasa basta’t maghintay ka
lamang
Ang Israel ay isang bansa sa Kanlurang Asya na
kabilang sa Rehiyon ng Mediterranean dahil ito ay
matatagpuan sa bahaging timog silangan ng Dagat
Mediterranean. Ito’y kinikilala bilang Holy Land o
“Banal na Lupain”. Partikular ang lungsod na
Herusalem, kung saan namuhay at nag-aral si
Hesus.
Sa akdang ito binibigyang diin ni Hesus ang
kahalagahan ng kahandaan ng mga
mananampalataya sa kanyang
pagbabalik.kailangang manatiling may langis ang
ating mga “ilawan” sapagkat hindi natin alam ang
araw o ang oras man ng kanyang muling pagparito.
● Ang lima sa mga dalagang ito ay matatalino
● Ang lima naman ay mga hangal
● “Hindi ko kayo nakikilala”
● Ang kaharian ng langit ay maihahalintulad
natin sa parabulang ito. Kinakailangan
nating maghanda at magbantay, sapagkat
hindi natin alam ang araw o ang oras man
ng kanyang muling pagparito.
BERBAL AT DI BERBAL NA
PAKIKIPAGTALASTASAN
● Berbal o Pasalitang Pakikipagtalastasan
Karaniwang isinasagawa nang harapan (face to
face), sa telepono, sa pamamagitan ng application,
radyo, o telebisyon. Ito ay may mensahe.
● Di Berbal
Bagay na isinasagawa natin na nagpapaabot ng
mensahe kahit hindi natin binibigkas tulad ng
pagkumpas ng kamay, pagtango, pagngiti, pagtitig
sa kausap, etc.
 ● Pang-Ukol
Kataga, salita, o pariralang nag-uugnay ng isang
pangngalan sa iba pang salita sa pangungusap.

Halimbawa:
● Alinsunod sa/alinsunod kay
● Ayon sa/ayon kay
● Hinggil sa/hinggil kay
● kay/kina
● Laban sa/laban kay
● Para sa/para kay
● Tungkol sa/tungkol kay
● Ukol sa/ ukol kay

● Pangatnig
Mga kataga, salita, o pariralang nag-uugnay ng
dalawang salita, parirala, sugnay, o payak na
pangungusap

Halimbawa:
● At
● Anupa
● Bagaman
● Bagkus
● Bago
● Dahil sa
● Datapwat
● Kapag
● Kaya
● Kundi
● Kung
● Habang
● Maliban
● Nang
● Ngunit
● O
● Pagkat
● Palibhasa
● Pati
● Sakali
● Samantala
● Samakatwid
● Sa madaling salita
● Upang
● Sanhi
● Sapagkat
● Subalit
● Ni