College of Teacher Education

LABORATORY ELEMENTARY SCHOOL

Puerto Princesa City

Ikalimang Baitang
ARALING
PANLIPUNAN

Learning Packet Prepared by:

THIRD QUARTER JOBERT C. MATCHICO
MODYUL 13: Ang Pag-usbong ng Kamalayang
Pilipino

Panimula

Sa mga nagdaang modyul, nalaman mo na mayroong makulay at

mayabong na pagkakakilanlang kulturang Pilipino. Natunghayan mo rin ang
mga naganap na mga pangyayari at pagbabago sa kultura at pamayanan ng
ating bansang Pilipinas sa pagdating ng mga dayuhang mananakop, ang mga
Espanyol.

Sa modyul na ito, magdaragdag pa tayo ng mga kaalaman tungkol

naman sa naging reaksiyon ng mga katutubong pangkat na mga Pilipino sa
mga naging patakarang ipinatupad sa Pilipinas ng mga Espanyol sa kolonyal na
panahon. Iisa-isahin mo rin ang mga naunang mga pag-aalsa laban sa mga
Espanyol na mananakop.

Simulan na natin ang makabuluhang pagtuklas sa mga pagbabagong

naganap noong panahon ng kolonyalismong Espanyol sa bansa. Halika na!

Mga Layunin

Pagkatapos mong basahin at pag-aralan ang modyul na ito, ikaw

ay inaasahang makagagawa ng mga sumusunod:

1. Natatalakay ang mga lokal na pangyayari tungo sa pag-usbong ng

pakikibaka ng bayan:
2. Reporma sa ekonomiya at pagtatatag ng monopolyo ng tabako;
3. Mga pag-aalsa sa loob ng estadong kolonyal at
4. Okupasyon ng mga Ingles sa Maynila

Mga Pangyayari Tungo sa Pag-usbong ng Pakikibaka ng

ARALIN 16 Bayan

Sa mga nakaraang aralin tinalakay mo ang mga patakarang pang-

ekonomiya na ipinatupad ng mga Espanyol sa kanilang pamamalagi rito sa
Pilipinas. Ang mga patakarang ito ang sumupil sa kalayaan at karapatan ng
mga katutubo. Ito rin ang naging dahilan ng paghihirap ng mga katutubong
Pilipino sa kamay ng pamahalaang Espanyol.

1
 Halina’t ating alamin ang ilan pang mga bagay na magsisilbing mitsa
upang mapukaw ang interes ng mga Pilipino sa pakikibaka para sa kanilang
kalayaan at karapatan.

Magpatuloy ka!

TUKLASIN NATIN!

Bago pa man dumating ang mga Espanyol, maunlad na ang ekonomiya

ng mga katutubong Pilipino. Mayroon silang mga kabuhayan na sumasapat sa
pang-araw-araw nilang pangangailangan.

Sa pagdating ng kolonyalismong Espanyol sa Pilipinas, hindi maitatangging

nagdulot sila ng reporma sa ekonomiya ng bansa. Pinaunlad ng mga Espanyol
ang mga kayamanan ng bansa, gaya ng yamang mineral at mga produktong
galling sa karagatan. Pinairal din nila ang mga patakarang pangkabuhayan na
nagpalago sa agrilkultura at iba pang kabuhayan sa bansa. Para sa
karagdagang impormasyon tungkol dito, buksan at basahin ang mga pahina
246-248 ng iyong aklat sa Araling Panlipunan, ang Kayaman 5.

Sa matagal na panahong pagpapasailalim ng Pilipinas sa kapangyarihan

ng mga Espanyol ay higit na naranasan ng mga katutubo ang matinding
pagmamalabis at kahirapan mula sa kamay ng mga ito. Iba’t ibang suliranin din
ang kinaharap ng mga katutubo tulad ng suliranin sa ekonomiya, lipunan,
pulitika, at relihiyon. Naging dahilan ang mga ito upang maglunsad ng pag-
aalsa ang ilan sa ating mga ninuno sa loob ng estadong Espanyol upang
maipaglaban ang kanilang karapatan at kalayaan. Basahin ang mga pahina
248-250 ng iyong aklat para sa iba pang karagdagang impormasyon tungkol sa
mga naganap na pangyayari rito.

Sa gitna ng paghahari ng mga Espanyol sa Pilipinas, sinalakay ng mga

Ingles ang Maynila. Ito ang nagging dahilan ng kung bakit sumailalim sa
panibagong pananakop ang bansa sa loob ng maikling panahon. Upang lubos
na maunawaan ang pagsakop ng mga Ingles sa Pilipinas ay basahin mo ang
mga pahina 250-252 ng iyong aklat.

Ngayong nalaman mo na ang mga naganap na naunang pag-aalsa sa

estadong kolonyal at ang mga naging dahilan sa mga pag-aalsang ito na
naging daan upang mapukaw ang damdaming makabayan ng mga Pilipino,
nawa ay pahalagahan mo ang iyong mga natutuhan dito at bigyang pansin ito
upang mas maging kapaki-pakinabang ang mga aral mula rito.

2
 Para sa karagdagang gawain, nais kong sagutin mo ang mga sumusunod
na gawain sa iyong aklat na Kayamanan, Batayang aklat sa Araling Panlipunan

A. Tiyakin 5 Magsuri (1-10) pahina 253.

B. Alalahanin at Unawain A (1-20) pahina 254.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN NATIN!

Tandaan!

 Nagpatupad ng repormang pang-ekonomiya ng Pilipinas ang

Espanya. Gayunpaman, ito ay para lamang sa pansariling interes
ng mga kolonyalista.

 Nakilala ang Pilipinas bilang pinakamalaking prodyuser ng tabako

dahil sa monopoly ng tabako.

 Iba’t ibang suliranin sa ekonomiya, lipunan, pulitika, at relihiyon

ang kinaharap ng mga katutubo. Naging dahilan ang mga
suliraning ito ng pag-aalsa ng maraming katutubong Pilipino.

 Nagtangka rin ng pananakop ang mga Ingles noong 1762.

Sinakop nila ang bahagi ng Maynila sa loob ng dalawang taon
(1762-1764) matapos talunin ang Espanya. Naging pag-asa ito
para sa mga Pilipino na kung kayang talunin ng ibang dayuhan
ang mga Espanyol ay kaya rin nilang maghimagsik laban sa
pamahalaang kolonyal.

3
 GAWIN NATIN!

I. Panuto: Isulat sa patlang ang salitang TAMA kung ang pahayag ay may
katotohanan tungkol sa mga naunang pag-aalsa ng mga katutubong
Pilipino laban sa mga Espanyol. MALI naman ang isulat kung ito ay
walang katotohanan. Isulat ang iyong sagot sa patlang bago ang
bilang.

_________1. Naging sapilitan ang pagtatanim ng tabako sa Pilipinas kung kaya

hindi nabigyang-pansin ang pagtatanim ng ibang produkto sa
bansa.

__________2. Ang Kabisayaan ang naging sentro ng pag-aalsang agraryo.

__________3. Matagal na panahong sinakop ng mga Ingles ang Maynila na

nagdulot ng matinding paghihirap sa bansa.

__________4. Si Apolinario dela Cruz ang nanguna sa pag-aalsang panrelihiyon.

__________5. Nakatulong nang Malaki sa buhay ng mga Pilipino ang monopolyo

sa tabako.
II. Panuto: Lagyan ng masayang mukha (  ) ang mga pangyayaring nagbigay-
daan sa pag-usbong sa pakikibaka ng bayan. Lagyan naman ng
malungkot na mukha (  ) ang hindi. Isulat ang iyong sagot sa patlang
bago ang bilang.

_________6. pagtakas ng mga katutubong pangkat sa kabundukan

_________7. paglunsad sa bansa ng monopoly ng tabako
_________8. pag-aalsa sa loob ng estadong kolonyal
_________9. pagtatatag ng sentralisadong pamahalaan
_________10. pagsakop ng mga Ingles sa Maynila

III. Panuto: Lagyan ng markang tsek ( ) kung wasto ang pangungusap ukol
sa mga naging epekto ng pagsalakay ng ibang bansa sa Pilipinas.
Isulat naman ang markang ekis ( ) kung hindi wasto. Isulat ang
iyong sagot sa patlang bago ang bilang.

_________11. Namatay ang maraming Pilipino sa mga labanan.

_________12. Nabuksan ang lupain ng mga Pilipino sa makabagong kalakalan.

4
_________13. Nagkaroon ng higit na pagkakaisa ang mga Pilipino.
_________14. Hinangaan ng mga Espanyol ang mga Pilipino.
_________15. Naitaboy ang mga dayuhang ibig sumakop sa bansa.
_________16. Dumanas ng higit pang paghihirap ang mga Pilipino.
_________17. Nanatili ang mga Espanyol sa Pilipinas sa halip na maitaboy.
_________18. Higit na naging matapat ang mga Pilipino sa mga Espanyol.
_________19. Natuklasan ng mga Pilipino na may kahinaan ang mga Espanyol.
_________20. Tumulong sa mga Espanyol ang mga Pilipino para itaboy ang mga
Europeo.

5
 PERFORMANCE TASK

PERFORMANCE TASK 4.1

Performance Task:

Panuto: I. Sa pamamagitan ng pagkompleto ng talahanayan na

makikita sa
ibaba, talakayin ang mga lokal na pangyayaring naging
dahilan ng pag-usbong ng pakikibaka ng bayan.
Pagkatapos itong gawin ay i-upload sa ating google
classroom.
(15 puntos)

Layunin ng
Lokal na Lugar Kung Saan
Namuno Pagsasagawa
Pangyayari Naganap
Nito

Reporma sa
Ekonomiya at
pagtatatag ng
monopolyo ng
tabako

Pag-aalsa sa loob
ng estadong
kolonyal

Pagsasagawa ng
Kilusang Agraryo

Pag-aalsa ng
Kapatiran ng San
Jose

Pananakop ng
mga Ingles sa
Maynila

Mula sa: Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5 nina Ailene B. Julian at Nestor S. Lontoc (2017).

6
BATAYAN SA PAGWAWASTO

ARALIN 16

Tuklasin natin!

ALALAHANIN at UNAWAIN

A. 1. TAMA 6. TAMA B. Mga bilang na bibilugan

2. TAMA 7. TAMA
3. MALI 8. TAMA 3, 6, 8, 9, 11, 12, 16, 17, 20
4. MALI 9. MALI
5. TAMA 10. MALI

7
 SANGUNIAN

1. Aklat

Antonio, Eleonor D., Banlaygas, Emilia L., Dallo, Evangeline M. (2020).

KAYAMANAN 5 Batayang Aklat at Kagamitang Pampagtuturo Binagong
Edisyon, REX Book Store.

Julian, Ailene B., Lontoc, Nestor S., Dayag, Alma M. (2016). Bagong lakbay
ng Lahing Pilipino, Batayang Aklat sa Atraling Panlipunan 5, Phoenix
Publishing House, Inc.

Borbon, Amado E., Battad, Teresita T. (2016). Pilipinas: Ating Bansang

Hinirang, Serye ng Araling Panlipunan 5, Sunshine Interlinks Publishing House,
Incorporated.