1st Semester

S.Y. 2021-2020
Silliman University
COLLEGE OF NURSING
Dumaguete City, Negros Oriental

Structured Health Teaching on Proper Waste Management

“Limpyo nga Palibot, Himsog nga Kumunidad”

Prepared by:
Abriel, Lenny Rose
Aguijon, Sherika Jean
Bulabon, Metchileen
Chiao, Jenny
Gonzaga, Kenneth
Gonzales, Julie Fe
Lu, Karla Victoria
Magos, Shrinyl Hanah
NCM 55 - CHN RLE (A2-A)

Submitted to:
Asst. Prof. Geraldine Anque

December 2021
TOPIC OUTLINE

I. Overview of the Activity: Importance of Proper Waste Disposal and c. Transport of wastes
Management -Sherika
A. Definition of Proper Waste Disposal VIII. Common ways of proper waste disposal in home - Jullie
B. Importance of Proper Waste Disposal IX. What is a Material Recovery Facility (MRF)? -SHEK
II. What are Wastes? Jenny X. Benefits of Establishing MRF in the community -SHEK
III. Types of Wastes- Karla XI. Laws Related to Solid Waste Management- Leny
A. Biodegradable waste a. RA 9003 or the Ecological Solid Waste Management Act
B. Non-biodegradable waste b. PD No. 825
C. Hazardous waste
IV. Common Sources of Wastes Lenny
V. Impacts of Improper Waste Disposal and Management - Shirnyl
A. Individuals
B. Community
VI. The 5 R’s of Proper Waste Management - Shirnyl
A. Refuse
B. Reduce
C. Reuse
D. Repurpose
E. Recycle
VII. Essential Steps involved in Waste Management - kenneth
A. Reduction of wastes
a. Source reduction
b. Concentration
c. Segregation
B. Recycling of wastes
a.Reuse
b. Recycling
C. Disposal of Waste
a. Collection of wastes
b. Provisional storage of waste
 PROPER WASTE MANAGEMENT
Saktong paglabay ug basura

Time Allotment: 1 hour

Topic Description: This topic deals with the importance of proper waste disposal in the community, together with the different strategies that can be implemented
at home and in the community to help address the problem of improper solid waste management and garbage disposal in Brgy. Paglaum. An overview of the
different types of solid wastes, the sources, and impacts will also be discussed.

T-L Activities: Interactive discussion with the use of PowerPoint Presentation and video clips.

Evaluation Methods: Learners will be evaluated through Question and Answer (Q & A) and a game related to the segregation of wastes.

Central Objective: By the end of our 90-minute discussion, the residents of Brgy. Paglaum will be able to gain adequate knowledge on the importance of proper
waste disposal and management and employ adequate measures in their respective households to have a healthier environment.

Specific Objectives Contents

After the nursing intervention, the residents of Overview of the Activity

Barangay Paglaum will be able to:
Introduction:
Good morning everyone! I am Sherika Jean Aguijon and together with me and my fellow Level III student nurses
from Silliman University College of Nursing, we are all here today to conduct a community health teaching about
proper waste disposal. Before we formally start with our health teaching, may I allow my fellow classmates to
introduce themselves to you so all of you can get to know each and every one of us who will be teaching you today.
(Each student introduce themselves to the community starting in the following order: Lenny Rose Abriel,Metchileen
Bulabon, Jenny Chiao, Kenneth Gonzaga, Jullie Fe Gonzales, Karla Victoria Lu, and Shirnyl Hannah Magos)

Translation:
Maayung buntag sa tanan! Ako si Sherika Jean Aguijon , ug uban nako karon ang akong mga klasmet nga
 third year na mga nursing students gikan sa Silliman University College of Nursing, ania kami karon para
magconduct og community health teaching ninyo kabahin sa proper waste disposal o sa saktong paglabay
sa basura. Pero, before nato sugdan ang atong program karon, ako sa tawgon ang mga kauban para
magpaila-ila sa ilang mga kaugalingon.

Hi! My name is Lenny Rose Abriel. You can call me Len!

Hello everyone! My name is Metchileen Bulabon. You may call me Metch.
Good day! I am Jenny Chiao.
Good morning. Everyone! My name is Kenneth Gonzaga.
Pleasant morning to all of you! I am Jullie Fe Gonzales
Hello! My name is Karla Victoria Lu.
Good day, everyone! My name is Shirnyl Hannah Magos. But you can call me Shirn.

Translation:
Maayong adlaw! Ako si Lenny Rose Abriel. Pwede ninyon ko tawgon Len.
Kumusta mga higala? Ako pud diay is Metchileen Bulabon. Pwede sad nimo ko tawgon Metch.
Maayong buntag mga taga Brgy. Paglaum. Ako si Jenny Chiao.
Maayong adlaw ka natong tanan. Ako diay si Kenneth Gonzaga
Hello, mga higala. Ako diay si Jullie Fe Gonzaga.
Kumusta? Ako si Karla Victoria Lu.
Maayong buntag ka natong tanan. Ako pud diay si Shirnyl Hannah Magos. Pwede ninyo ko tawgon Shirn.

Alright, now that we have familiarized ourselves with each and everyone of us here, let us formally begin our talk
about proper waste disposal. So Everyone, do you have any idea of what proper waste management is all about?
Yes? Okay.

Translation:
So mao to sila ang mga makauban nako karon. Karon, mangutana ko, unsay inyong ideya ug unsa ang
“proper waste management”? (answer something here).

I. Overview on Proper Waste Disposal

1. Explain in their own words what is
proper waste disposal.
2. Identify the importance of Proper
Waste Disposal and Management
A. Definition of Proper Waste Disposal (Unsa ng Proper Waste Disposal?)
Proper waste management is the process of collection, treatment, and disposal of any materials that have
already served their function or are no longer useful. Improper garbage disposal could lead to unsanitary
conditions that can result in pollution of the environment and outbreaks of vector-borne disease (diseases spread
by rodents and insects).

Translation:
Ang proper waste management mao ang maayong pamaagi sa pagkolekta, paggamit ug paglabay sa mga
butang nga wala a gamita ug iglalabay na. Atong klarohon nga ang dili husto nga paglabay sa basura
mahimong mosangpot sa dili limpyo nga mga kondisyon nga mahimong moresulta sa polusyon sa kalikopan
o sa atong palibot ug pag-ulbo sa sakit nga dala sa vector (mga sakit nga gipakaylap sa mga ilaga ug mga
insekto).

We must practice proper waste management and disposal because it is very important and beneficial to the
environment. Without it, the land and its underlying resources will be contaminated by substances that might be
harmful not just to the environment itself but also to the health of the people.

Translation:
Ang saktong paglabay sa basura kay importante ug somewhat makatabang jud kaayo na siya sa atong
palibot, maski pati sa atoa sad. Kung dli nato ni buhaton, ang atong yuta apil na ang mga resources sa sulod
ni ini kay pwede sad ma contaminated sa mga maka daot na substances na maka apekto sad sa atoang
environment pati sad sa atong health.

Improper waste disposal might contribute to a variety of diseases and other health issues. Before, It has been a
common practice to burn trash in one's backyard, even until now, a lot of people still do this without knowing that
this may lead to certain diseases such as heart disease and respiratory illnesses like emphysema and asthma.

Translation:
Ang dili saktong paglabay sa basura makadulot sa mga lahi-lahing klase na mga sakit. Sa atong naadnan
sauuna, gina practice man gyud ng pagdaub sa atong mga basura dbia? Hantud pa gali run kay daghan pa
 gyud uban mga tao nga mag sunog sa ilang mga basura sa likod sa ilang balay, unya wala sila kabalo nga
kani diay kay maka cause og mga sakit sa heart ug sa baga pareha sa asthma ug emphysema.

With proper waste management, garbage is usually moved to places where it can be left, burnt, or disposed of in a
manner that is safe for the people and the environment. Aside from this, it also helps local communities to recycle
their waste product and efficiently dispose of non-recyclable wastes. Overall Proper waste disposal and
management could contribute to reducing health risks, pest infestations, as well as exposure to biological hazards
or threats. (Lake Macquarie, 2016)

Translation:
Importante jud na ato ipractice ang mga pamaagi sa proper waste management kay tungud ni ini, matarong
nato ug hipos ug dispose sa atong mga basura sa mga insaktong mga lugar gamit sa mga pamaagi na dili
makadaot sa atong palibot ug sa atong health. Dapat magtabangay tang tanan sa atong komunidad para
mas madali nato marecycle ug segregate ang atong mga basura para madetermine nato ang mga basura na
pwede pa mapuslan or dili na jud usa pa ni siya e dispose sa atong mga designated na disposal sites. Atong
hinumdumon, ang sakto paglabay ug pag manage sa basura kay makatabang ni siya para magamay ang
mga health risks, dagsaan ug mga peste ug eksposyur sa mga biolohikal na hazards or threats.

I. Definition of Wastes

What are wastes? (Unsa ang Basura?)

3. Define wastes in their own words.
The U.S. Environmental Protection Agency (EPA) defines solid waste as "any garbage or refuse, sludge from a
wastewater treatment plant, water supply treatment plant, or air pollution control facility and other discarded
material, including solid, liquid, semi-solid, or contained gaseous material resulting from industrial, commercial,
mining, and agricultural operations, and from community activities."

Translation:
Sumala sa U.S. Environmental Protection Agency (EPA), ang basura mao ang “bisan unsa nga di na
magamit, lapok o hugaw nga tubig gikan sa mga planta ug sa mga nagkalain-laing gilabay nga gamit lakip na
ang solid, likido, semi-solid, o mga butang nga naay hangin gikan sa mga operasyong industriyal, komersyal,
pagmina, ug agrikultura, ug gikan sa mga kalihokan sa komunidad.”
 In other terms, it is an unwanted or unusable material. Waste is any substance that is discarded after primary use or
is worthless, defective, and of no use.

Translation:
Nagkahulugan usab kini nga, mga butang nga di na magamit. Ang basura kay bisan unsa nga butang nga
gilabay na pagkahuman ug gamit o kay di na mapuslan, daot, ug wala nay gamit.

III. Types of Wastes (Mga Klase na mga Basura)

A. Biodegradable Waste (Malata na Basura)

- is any product that can be easily broken down naturally by water, oxygen, the sun's rays, radiation, or
4. Identify the types of wastes that could microorganisms. In the process, organic forms of matter are broken down into simpler units. The matter is
be found in their respective homes. decomposed and will eventually return to the soil. In this way, the soil is nourished. (SafeOpedia, 2021)

5. Describe the difference between Translation:

biodegradable, non-biodegradable, Ang malata na basura, mao kini ang mga bisan unsang mga produkto na dali ma bungkag or madunot
and hazardous wastes. naturally pinaagi sa tubig, oxygen, radiation na gikan sa silaw sa adlaw, or mga microorganisms. Sa
proseso, ang mga organic nga mga butang gibungkag ni siya aron mahimong gagmay na mga yunits.
Unya kaning mga butanga madunot sila og mubalik sa yuta. Sa niini nga paagi mahimong mutambok
6. Enumerate examples of the different ang yuta.
types of wastes.
- also referred to as green waste, recyclable waste, food waste, or organic waste and is often used for
composting. (SafeOpedia, 2021)

Translation:
Gitawag usab kini nga: Green waste, ma-recycle na mga basura, mga basura sa pagkaon, o organic
nga basura, og kasagaran nga gigamit sa composting.

- notable examples of it include paper wastes, food wastes, human wastes, manure, dead animals,
and plants.
 Translation:
Mga kasagarang examples ani mao ang mga papel, mga basura sa pagkaon, hugaw sa tawo, tae sa
hayop, patay nga mga hayop, og mga tanom

B. Non-Biodegradable Waste (Di Malata na Basura)

- defined as a kind of substance that cannot be broken down by natural organisms and acts as a source of
pollution. (BYJU,n.d)

Translation:
Ang mga dili malata na basura, mao kini ang mga butang nga dili mabungkag or maguba sa natural
na mga organisms or proseso, ug sa ingon usa pud ni sila sa gigikanan sa mga polusyon.

- Unlike biodegradable wastes, non-biodegradable waste cannot be easily handled. Non-biodegradable

wastes are those that cannot be decomposed or dissolved by natural agents. They remain on earth for
thousands of years without any degradation. Hence, the threat caused by them is also more critical.
(BYJU,n.d)

Translation:
Unlike sa biodegradable waste, ang non-biodegradable waste or dili malata nga mga basura dili dali e
handle. Kay ngano man? Kay kaning klaseha sa basura dili ni siya madunot or malanay sa natural
nga mga agents. For thousands of years mabilin ra ni silang mga klaseha na basura sa yuta nga
walay bisan unsa nga pagkadaut. Busa importante or kritikal jud usab ang hulga aning basuraha.

- A notable example is plastics which are a commonly used material in almost every field. Other examples
include cans, metals, glass, and batteries.(BYJU,n.d)

Translation:
Mga kasagarang examples aning basuraha kay mga plastiks na ginagamit nato halos kada adlaw,
metal, lata, bildo, ug uban pang mga basura nga dli jud malata.

C. Hazardous Waste (Delikado na Basura)

- is a waste with properties that make it dangerous or capable of having a harmful effect on human health

7. Determine the common sources of wastes
or the environment. (EPA, 2021)
Translation:
Mga basura na naay properties na nakapadelikado niini, o naay dautang epekto sa lawas ug sa
palibot (EPA, 2021).
- generated from many sources, ranging from industrial manufacturing process wastes to batteries, and
may come in many forms, including liquids, solids, gases, and sludges. (EPA, 2021)
Translation: Nagikan sa nagkalain laing sources, gikan sa mga basura na resulta sa industrial
manufacturing process ug mga batteries, makita kini sa daghang porma, pwedeng liquid o tubig, solid
o gahi, gas ug sludges. (EPA, 2021)
- notable examples of this waste include batteries, fire extinguishers, chlorine bleach, contact cement,
drain cleaners, kerosene, lighter fluid, mothballs, paints, and many other more.
Translation:Mga example niini mao ang batteries, fire extinguishers, chlorine bleach, contact cements,
kerosene o gas, lighter fluid, mothballs, pintal ug uban pa.
IV. Common Source of Waste (Komon na mga Gigikangan sa Atong mga Basura)
The waste that we generate everyday can come from networks of different sources. Many of the waste that we
produce can come from our daily activities. These wastes may originate from their own home/residence, industrial
production/ manufacturing, commercial business operations, schools, government/ private office and facilities,
construction and demolition activities, agricultural/ farming activities, and so on. The gist is, wherever human
activity is involved, waste can be produced everywhere.
Translation:
Ang atong mga basura na atong makita o matapok kay pwede siya nagagikan sa mga lahi-lahing klase na
mga lugar.Kada-adlaw, kitang tanan naa jud tay ginagenerate ug ginapanglabay na mga basura. Ang atong
mga basura kay pwede ni siya nagagikan sa atong mismong mga panimalay, sa mga factory o pabrika, mga
operasyon sa mga komersyal na mga negosyo, sa atong mga eskwelahan, mga pribado o gobyernong mga
 opisina, sa mga konstrusksyon, agrikultal na mga aktibidad, ug uban pa. Bisan asa ta muadto ug sa halos
tanang mga aktibidades na atong na ginapangbuhat, naa jud tay magenerate na basura.

V. Impacts of Improper Waste Disposal (Epekto sa Dili Saktong Paglabay sa Basura)

1. Improper waste disposal can cause soil, water, and air pollution.
Translation:
8. Determine the impact of proper waste Ang dili saktong paglabay sa basura ay makadulot of polusyon na makadaot sa atong mga katubigan,
disposal for individuals and the community. kayutaan, og sa atong kahanginan.

a. Soil Pollution. (Polusyon sa Yuta)

Definition: Soil pollution refers to the contamination of soil with concentrations of toxic substances.

Translation:
Depinisyon: Ang polusyon sa atong kayutaan nagtumong sa kontaminasyon sa yuta nga adunay mga
piligrosong mga kemikal na makadaot sa atong panglawas.

- Burying and dumping garbage and wastes into the soil such as single-use plastics and water bottles can
destroy the soil’s quality and composition. When plastics are buried underground, they eventually produce
and release several toxic and harmful chemicals including diethylhydroxylamine (DEHA) which can also
contaminate surrounding soil and bodies of water. Pollutants that accumulate and contaminate the soil can
eventually be absorbed by plants and eventually be ingested by animals and people who eat them. This
can cause a variety of diseases such as intoxication, diarrhea, and long-term chronic diseases such as
cancer.

Translation:
Ang paglubong ug ang paglabay sa mga basura sa yuta, sama sa atong mga single-use na mga
plastik og mga plastic na botilya, makadaot sa komposisyon ug kalidad sa atong mga kayutaan. Kung
ilubong ang plastik sa yuta, kini makapagawas og mga makahilo ug makadaot na kemikal, sama niini
ang atong ginatawag na diethylhydroxylamine (DEHA), na makakontamina sa atong mga katubigan
ug yuta. Kining nga mga kemikal makontamina sa yuta ug mahimong masuhop sa atong mga
pananom na pwedeng makaon nato ug sa atong mga binuhing mga kahayopan. Kung makasulod
 kining mga piligrosong mga kemikal sa atong lawas, makaresulta kini sa mga nagkalain-laing mga
klase sa sakit pareha sa pagkabuyod, kalibanga, ug uban pang mga sakit sama sa kanser.

- Additionally, soil pollution caused by improper waste disposal can also alter the soil’s ability to sustain plant
growth and production essential for maintaining adequate food security and agriculture in the community.

Translation:
Ang polusyon sa yuta tungod sa dili saktong paglabay sa mga basura, makadaot og makausab sa
kalidad sa pagtubo og paglambo sa atong mga pananom, labi na ang mga kemikal na makadaot sa
organismo na nakapatabang sa atong yuta ay ginapatay sa ining mga kemikal. Kining panghitabua ay
pwedeng makapagamay sa mga maani sa atong mga uma.

b. Water Pollution. (Polusyon sa Tubig)

Definition: Water pollution refers to the contamination of water bodies with toxic substances and harmful
microorganisms, usually as a result of human activities.

Translation:
Depinisyon: Ang polusyon sa tubig nagtumong sa kontaminasyon sa atong mga katubigan uban sa
mga makahilo og makadaot na mga butang og kemikal, kini kasagaran resulta sa mga kalihokan sa
tawo.

- Dumping of garbage into bodies of water (e.g. lakes, rivers, ponds, and streams) can can contaminate and
deteriorate its water quality. Toxic chemicals and harmful pathogens that are introduced into these bodies of
waters through these wastes can not only harm the ecosystem that are dependent on these bodies of water
but also to the community people who depend on these bodies of water as their main source of food, water,
and income for daily living. Diseases like cholera, dysentery, and leptospirosis are known to spread through
contaminated water and can cause serious health epidemics to the community’s population.The harmful
chemicals produced by our garbage can also leech through the ground and into the ground water system
which can contaminate this water reservoir, rendering it unsafe for drinking and usage.

Translation:
Ang paglabay sa mga basura sa atong mga katubigan, sama sa atong mga suba, linaw, ug dagat,
 mahimong makahugaw og makadaot sa kalidad sa tubig. Ang mga sakit na makuha sa mga makahilo
nga kemikal og mga kagaw gikan sa basura dili lang makaapekto sa wild na mga tanom ug sapat na
nakadepende sa tubig, apan makaapekto usab kini sa tawo, kita nga mga mululupyo nga nagpuyo
duol ining mga bodies of water, diin didto pud kita nagkuha sa atoang tubig, pagkaon, ug panginabuhi.
Ang mga sakit sama sa kolera, dysentery, ug leptospirosis uban lang sa mga sakit na posibling
makuha sa komunidad tungod sa kontaminasyon sa tubig nga naggikan sa mga basura nga gilabay
sa katubigan.

2. Air Pollution. (Polusyon sa Hangin)

Definition: According to the World Health Organization (WHO), air pollution is the contamination of the indoor
or outdoor environment by any chemical, physical, or biological agent that modifies the natural characteristics
of the atmosphere.

Translation:
Depinisyon: Ayon sa World Health Organization (WHO), ang polusyon sa hangin mao ang
kontaminasyon og pagka-usob sa natural na komposisyon ug propedad sa kahinginan tungod sa mga
kemikal, pisikal, ug bayolohikal na mga butang.

- Open burning of waste can pollute the air as burning of garbages such as plastics, rubber wastes (e.g. tires),
produce toxic fumes (e.g. carbon dioxide, dioxins, furans, sulfur oxides, methane, etc) and particulates that
can deteriorate the air quality of the community. Open burning does not only destroy the environment but can
also deteriorate the health of oneself and others as the toxic smoke produced from open burning of plastics
and other waste becomes a breathing hazard that can cause a myriad of respiratory diseases such as
COPD, asthma, ischemic heart diseases, acute/ chronic upper and lower respiratory tract infections, lung
cancer, etc.

Translation:
Ang pagdaub sa atong mga basura sama sa plastik ug guma, mahimong hinungdan sa polusyon sa
atong kahanginan. Ang pagdaob niining mga butanga maka-produce og mga makahilo nga aso (e.g.
carbon dioxide, dioxins, furans, sulfuric oxides, methane gas, etc) ug kini nga aso makadaot sa
kalidad sa hangin nga atong giginhawa. Ang mga aso ug kemikal na gina-produce sa atong mga gina
pang sunog na mga plastik ug guma dili lang makadaot sa atong atmosphere ug klima, makadaot
 usab kini sa atong panglawas, og sa atong komunidad, mahimong hinungdan kini sa sakit, sama sa
sakit sa respiratory system pareha anang asthma, acute/ chronic upper and lower respiratory tract
infections, mga sakit sa kasingkasing, kanser, ug uban pa.

3. Rubish such as single-use plastics and other solid waste materials can block drains and sewage systems
which can cause flooding.

Translation:
Ang mga basura, sama sa atong mga single-use na mga plastik bags ug uban pang mga hugaw
pwedeng makabara sa atong mga kanal ug drinids nga makresulta og pagbaha.

4. Blocked drains and wastewater flooding caused by improper waste disposal and management can create
stagnant water environments ideal for mosquito breeding.

Translation:
Ang mga baradong mga kanal drinids pwedeng mahimong puloy-anan sa mga lamok.

5. Improperly stored and disposed garbage can create unhygienic conditions in the community which can affect
a person’s health and well-being.

Translation:
Ang mga hugaw dala sa mga dili insaktong mga pamaagi sa paghipos og paglabay sa mga basura
makaresulta og lahi-lahing mga klase sa sakit na makadaot sa kinatibuk-ang kaayohan sa panglawas
sa tawo.

6. Improperly disposed and segregated waste materials can cause physical injuries to others especially with
materials with sharp and pointed edges such as metal scraps, nails, glass shards, and broken glasswares.

Translation:
Ang mga hait na mga basura, sama sa atong mga atop na puthaw/sin, alambri, bildo, ug mga lansang
mahimong maka samad sa laing tawo kung dili kini tarongon og hipos ug ilabay sa saktong lugar o
basurahan.
 7. Improperly segregated and disposed refuse can promote breeding of pests (e.g.flies, rodents, cockroaches,
etc) that are carriers of many diseases such as diarrhea, cholera, leptospirosis, typhoid fever, and many
others.

Translation:
Ang mga sagol-sagol na mga basura na wala gibutang sa saktong mga labayanan pwedeng
mahimong puloy-anan sa mga lahi-lahing mga klase sa peste sama sa mga ilaga, ok-ok, ug mga
langaw nga pwedeng magdala og mga daghang klaseng mga sakit sama sa diarrhea, kolera,
leptospirosis, typhoid fever, ug uban pa.

8. Uncollected garbage that is scattered around the community is an aesthetic nuisance that gives off a sense
of uncleanliness in the community.

Translation:
Hugaw kaayo lantawon ang mga basura na katag sa palibot.

9. Enumerate the 5 r's of Proper Waste VI. The 5 R’s of Proper Waste Management (Ang Lima Ka “R” sa Saktong Paglabay sa Basura)
Management Description:
These are the guiding steps and principles for reducing waste and responsible waste management.

Translation:
Paghulagway:
Mga giya ug prinsipyo sa pagpagamay sa mga basura ug sa responsableng paglabay niini.

A. Refuse. “Say no to what you don’t need.”

This is the first step of minimizing one’s waste output. This is done by preventing waste from entering your home in
the first place. This step involves saying “no” to waste in the form of single-use disposables such as plastic bags,
straws, cups, cutlery, and wrappers that could possibly go into your garbage bin.

Translation:
Refuse. “Paglikay sa mga butang dili nimo kinahanglan.”
 Ang unang paagi sa pagpagamay sa basura. Apil niini ang pagdili sa mga basura nga usa ra ka gamitan
sama sa mga plastik, straw, tasa nga plastik ug papel, tinidor ug kutsara nga plastik, ug mga putos sa
pagkaon nga mahimong makadugang sa basurahan.

Example:
1. Do not buy items that are packaged with plastics and other single-use materials.
Translation: Ayaw palit ug mga butang nga giputos sa plastik ug mga lain pang ikas-a ra magamit.

2. Do not use disposable items such as plastic straws, bags, plates,cups, cutlery. Etc.
Translation: Ayaw gamit ug mga butang nga disposable, sama sa plastik nga straw, bag, plato, baso,
kubyertos, ug uban pa.

3. Avoid shopping in stores that use plastics for packaging purchased goods.
Translation:Likayi ang pagpalit sa mga tindahan nga gagamit ug plastik sa pagputos sa mga butang.

B. Reduce. “Cut back on your wastes. Focus only on necessary purchases.”

This step involves limiting the amount of materials you use and dispose of. This includes reducing the use of
products that may have harmful, wasteful, and non-recyclable components that should be disposed of after using.
When you lessen the amount of materials you use, especially the non-recyclable ones, you can also reduce the
amount of waste and garbage you dispose of after using these items or materials.

Translation:
Reduce. “Menusi ang imong basura. Pagpalit ra sa gikinahanglan.”
Naglakip sa paglimita sa mga butang nga imong ginagamit ug ginalabay. Apil niini ang pagpaminus sa
paggamit ug mga produkto nga makadaot, usik, ug dili ma-recycle paghuman ug gamit. Kung imong
menusan ang imong paggamit niini, samot na sa mga dili ma-recycle, mapagamay nimo ang kadaghanon sa
basura nga imong malabay paghuman nimo ug gamit niining mga butanga.

Example:

1. Reduce the number of plastic bottles you may throw away by using a refillable water bottle instead.
Translation: Pagamyi ang plastik nga botelya nga imong ginalabay pinaagi sa paggamit ug water bottle nga
pupwede masudlan na pud ug tubig balik.
 2. Print documents back-to-back instead of printing each page individually in every paper.
Translation: Kung magprint, gamita ang luyo sa papel kaysa pagtagsa tagsa ug printa taga papel.

3. Using jars or tupperwares to store food instead of using plastic bags.

Translation: Gamit ug banga o sudlanan sa pagtigom ug pagkaon imbes sa paggamit ug plastik.
.
C. Reuse. “Use again.”
This step means that whenever possible, we should see if items can be repurposed or still have another use.
Translation:
Reuse. “Gamita usob.”
Kini nga paagi nagpasabot nga kung mamahimo, ato lantawon kung ang usa ka butang pwede pa ba
magamit pagusab o pwede pa gamiton sa laing paagi.

Example

1. Using empty wine bottles as containers for other condiments.

Translation: Paggamit ug walay sulod nga botelya para sa mga panimpla.

2. Using ice cream containers as alternative food containers.

Translation: Paggamit ug sudlanan sa ice cream ingon nga alternatibo para sudlanan ug pagkaon.

3. Reusing used plastic bottles for storing cold water at home.

Translation: Paggamit pag-usab sa mga ginamit nga botelya para sudlan ug tubig nga bugnaw.

4. Purchase rechargeable batteries instead of non-recharbable ones

Translation: Pagpalit ug baterya nga ma-charge imbes sa mga dili ma-charge.

5. Give away old toys to the younger children of the family instead of buying new ones.
Translation: Paghatag ug mga daan nga mga dulaan sa mga gagmayng bata sa pamilya imbes nga mupalit
ug bag-o.

D. Recycle. “Reuse materials as resources.”

This step refers to converting waste items into something new and useful.

Translation:
Recycle. “Gamita balik ang mga butang nga ginamit as resources.”
Nagtumong sa pagkombertar sa gibasura nga mga butang ngadto sa bag-o ug mapuslan nga butang.

Example:
1. Turning junkfood wrappers into a pillow
Translation: Paghimo sa mga putos sa chichirya ngadto sa unlan.

2. Using disposable materials into craftable art and DIY design projects.
Translation: Paggamit sa disposable nga mga materyales ngadto sa mga art o DIY nga mga disenyo.

3. Using old fabrics to create an eco-friendly bag.

Translation: Paggamit sa mga daan nga panapton para paghimo ug eco-friendly nga mga bag.

E. Rot. “Compost your household wastes.”

This involves turning biodegradable household wastes such as food scraps, vegetable trimmings, etc into compost
to create good soil fertilizers for growing plants.

Translation:
Rot. “Ang imong mga basura sa panimalay ipalata.”
Kini nagalakip sa paghimo sa mga biodegradable waste o malata sama sa sobrang pagkaon, ug uban pa
ngadto sa compost nga fertilizer para sa mga tanom.

Example:

1. Starting a compost pit, pile, or bin in your backyard.

Translation:Pagsugod ug compost pit sa inyung tugkaran.

2. Vermicomposting
Translation: Paghimo ug vermicomposting o compost nga gamit sa ulod sa yuta.
10. Determine the Essential Steps involved in VII. Essential Steps involved in Waste Management (Mga Importanteng Angay Buhaton Lakbit sa
Waste Management Pagdumala sa Basura)

A. Reduction of wastes - first concept of proper waste management that involves the reduction of the
waste quantity. This concept can be achieved through the following steps:

Translation:
Pagkunhod sa basura- Ang pag minus sa basura mao ang unang concepto sa insaktong pagdumala sa
basura kalakbit sa pagkunhod sa gidaghanon sa basura. Kani nga konsepto mahimong makab-ot pinaagi sa
mga mosunod:

a. Source reduction- processes are improved in this way so that raw materials are used more
efficiently and the amount of hazardous waste generated is kept to a minimum.

Translation:
Ang proseso sa pagkunhod sa basura gibuhat aron nga magamit maayo ang butang, ug sa diha
minimum lamang ang ma-generate na hazardous waste.

b. Concentration- wastes that are generated during various industrial processes are
concentrated using modem methods, such as precipitation or decantation techniques. Thus, the
volume of wastes is reduced, which can be managed easily.

Translation:
Ang mga basura nga namugna gikan sa mga nagkalainlain na mga industriya/pabrika gi
concentrate gamit ang mga pamaagi sa precipitation o decantation techniques. Busa ang
gidaghanun sa basura mukunhod, og mas sayon madumala.
 c. Segregation- The wastes are segregated according to their chemical composition, hazard
potential, and physical nature.

Translation:
Eseparar ang basura sumala sa iya-iyang klase: Komposisyon sa mga kemikal sa usa ka
butang, potensyal nga peligro sa basura, og ang pisikal na kinaiya.

B. Recycling of wastes- Recycling is one of the methods that can help waste go through reprocessing
because many types of wastes contain some useful substance. Recycling commonly refers to two things

Translation:
Recycling of wastes/ Pag-recycle sa mga basura- Ang pag-recycle maoy usa sa mga pamaagi nga
makatabang aron ma proseso pag usab og mapuslan pa kini, tungod kay ang ubang mga basura
adunay pay mga parte na magamit. Ang pag-recycle nag tumong sa duha ka butang:

a.Reuse refers to the case where certain wastes can be again used with very little
reprocessing. For example, discarded bottles and containers, certain chemicals, lubricants, etc.
can be put to further use with minimum processing

Translation:
Adunay mga pipila ka mga basura nga maggamit pag-usab og muagi lamang sa gamay nga
proseso. For example, Gilabay na nga mga botelya og containers o mga sudlanan, mga pipila
ka mga kemikals, lubrikant sama sa grasa, motor oil, og uban pa.

b.Recycling - different from reuse in a way that the wastes must be completely treated and
reprocessed before they can be reused. Example of this is when metal scraps, cans, bottles,
and other recyclable materials are typically melted and recast into the original material in
several recycling operations.
 Translation:Ang pag-recycle lahi sa paggamit og balik sa usa ka basura, sa paagi nga
kinahanglan kini muaagi og hingpit na proseso before pa sila maggamit pag-usab. Ang
example ani sama sa pagtunaw og paghulma og usab ngadto sa bag-o na produkto sa mga
puthaw, lata, botelya, plastic og uban pang mga materyales na pwede pang ma-recycle.

C. Disposal of Waste- The final step in hazardous waste management involves the safe disposal of wastes.
Translation:
Disposal of waste/ Paglabay sa basura.- Pinakaulahi nga pamaagi para ma manage nato ang mga
hazardous waste ay ang ligtas ug akto nga panglabay ni ini

a.Collection of wastes refers to the activities concerned with the collection of solid wastes at
specific locations.

Translation:
Pagkolekta sa basura- kani ang aktibidad nga ginahimo sama sa pagkolekta sa mga basura
gikan sa mga panimalay, o sa mga lugar nga gi ipon daan ang mga basura para makolekta.

b. Provisional storage of waste are activities that are associated with the handling storage
and processing of solid waste at a recommended period of time

Translation:
Temporaryo nga bulutangan o imbakan sa basura- sama niini nga aktibidad ay ang sakto nga
pag proseso at pagdumala sa mga basura sa dili pa panahon nga ibutang sa mga disposal site
sa temporaryo nga panahon.

c. Transport of wastes involves the transfer of wastes from the collection points to the vehicles
and then transport of wastes to the disposal sites.

Translation:
Paghatod sa mga basura- mahitabo diri ang pag balhin ug paghatod sa mga basura gikan sa
 asa sila gikolekta handtod sa mga dump site gamit ang salakyan

11. Identify the common ways of proper waste VIII. Common ways of waste disposal in the household (Mga Komon na mga Pamaagi sa Paglabay ug
disposal in home setting basura sa Panimalay)

A. 3R: Reduce, Reuse and Recycle

Translation:
Tulo ka R: Pagmenus sa basura, Paggamit pag-usab, Pag-recycle

B. Waste Management
- To make the 3R work, there is a need to separate or segregate trash or garbage.

Translation:
Pag manage sa basura
Para mugana ang tulo ka R, kinahanglan nato ilahi ang mga klase sa basura.

a. Biodegradable – waste or garbage that can be broken down or decomposed

Translation:
Malata - mga basura na malata, mabungkag o ma decompose

b. Non biodegradable – waste or garbage that cannot be broken down or decomposed

Translation:
Dili Malata - mga basura na dili malata, mabungkag o ma decompose

Then for the non biodegradable wastes, these can be separated or segregated into paper, plastic, metal, and
glass. Yellow,green, red, and blue are the common colors used in trash bins and containers.

12. Define what is an MRF (Material
Recovery Facility).
13. Identify the different types of MRF.
Translation:
Para sa mga basura na dili malata, pwede kini ilahi lahi kung papel, plastic, metal, o bildo. Yellow o dalag,
green, red o pula, ug blue ang mga common na color na gamiton sa mga basurahan.
● blue= paper (papel)
● Red = plastic (plastik)
● green = glass (bildo)
● yellow = metal (metal)
IX. What is a Material Recovery Facility (MRF)? (Unsa na ang Material Recovery Facility?)
- A Materials Recovery Facility (MRF) is a facility where recyclable materials collected from homes are sorted
into different categories (for example, plastics, cardboard, paper, and metal) using a combination of human
and automated procedures. After sorting, the materials are delivered to reprocessors and manufacturers,
where they are utilized to make new items. MRFs are generally classified as either “clean” or “dirty,”
depending on whether the facility handles materials that are mixed with other municipal waste (Hosansky,
2016).
Translation:
Ang Materials Recovery Facility (MRF) usa ka pasilidad diin ang mga recyclable nga materyales nga
nakolekta gikan sa mga balay gihan-ay sa lain-laing mga kategorya (pananglitan, plastik, karton, papel, ug
metal) gamit ang kombinasyon sa mga manwal na pamaagi sa tawo ug awtomatikong pamaagi. Human sa
paghan-ay, ang mga materyales ipadala ngadto sa mga reprocessors ug mga tiggama, diin sila gigamit sa
paghimo sa bag-ong mga butang. Ang mga MRF sa kasagaran giklasipikar nga "limpyo" o "hugaw," depende
kung ang pasilidad nagdumala sa mga materyales nga gisagol sa ubang basura sa munisipyo.
A. Clean
- A clean MRF accepts mixed recyclables that have been separated from municipal solid waste,
generally by individuals or companies prior to curbside trash collection. Although some clean facilities
are single stream (that is, all recyclable materials are mixed together), many are dual-stream, or
source-separated, meaning they receive one stream of mixed paper and another of glass, nonferrous
metals, and plastics. The recyclables are then sorted and ready for sale. Non Recyclable or
 contaminated items are separated, however, they typically make up less than 10% of the total waste
stream received by a clean plant (Hosansky, 2016).

Translation:
Ang usa ka limpyo nga MRF modawat sa mga sinagol nga mga recyclable nga gilain gikan sa
solidong basura sa munisipyo, kasagaran sa mga indibidwal o kompanya sa wala pa ang pagkolekta
sa basura sa kilid sa kilid. Bisan tuod ang pipila ka limpyo nga pasilidad usa ra ka sapa (nga mao, ang
tanang ma-recycle nga mga materyales gisagol), daghan ang dual-stream, o source-separated,
nagpasabot nga makadawat sila og usa ka sapa nga sinagol nga papel ug lain nga bildo, nonferrous
nga mga metal, ug plastik. Ang mga ma-recycle dayon ihan-ay ug andam ibaligya. Ang dili ma-recycle
o kontaminado nga mga butang gibulag, bisan pa, kini kasagarang naglangkob sa ubos sa 10% sa
kinatibuk-ang basura nga nadawat sa usa ka limpyo nga tanum.

B. Dirty
- A dirty MRF receives a large quantity of solid garbage and sorts it manually and mechanically to
separate recyclable elements. The recyclables are subsequently processed for sale, while the
nonrecyclables are disposed of at a landfill or other facility. The percentage of recyclable materials
recovered by a dirty MRF varies, although it seldom exceeds 30%. Because a dirty facility does not
rely on households or companies to appropriately select recyclable goods and processes the whole
waste stream, the quality of recyclables collected from such facilities is degraded due to contamination
with damp rubbish and broken glass (Hosansky, 2016).

Translation:
Ang usa ka hugaw nga MRF makadawat og daghang solidong basura ug ihan-ay kini sa mano-mano
ug mekanikal nga paagi aron mabulag ang mga ma-recycle nga mga elemento. Ang mga recyclable
giproseso dayon para ibaligya, samtang ang mga dili ma-recycle kay ilabay sa landfill o uban pang
pasilidad. Ang porsyento sa mga recyclable nga materyales nga nakuha sa usa ka hugaw nga MRF
magkalainlain, bisan kung kini panagsa ra molapas sa 30%. Tungod kay ang usa ka hugaw nga
pasilidad wala magsalig sa mga panimalay o kompanya sa tukma nga pagpili sa mga ma-recycle nga
mga butang ug magproseso sa tibuuk nga sapa sa basura, ang kalidad sa mga ma-recycle nga

14. Comprehensively explain in their own
words the importance of establishing a MRF
in the community.
15. Identify the different national laws and
policies related to laws proper solid waste
management.
nakolekta gikan sa ingon nga mga pasilidad nadaot tungod sa kontaminasyon sa basa nga basura ug
nabuak nga baso.
X. Benefits of Establishing MRF in the community (Mga Benepisyo sa Pag Tukod ug MRF sa Komunidad)
- MRFs play an essential role in lowering waste, raw material consumption, and pollution connected with the
manufacture of innovative goods. It is critical to have an MRF in order to sort mixed materials and eliminate
everything that is not recyclable, to ensure that we can remove everything that is not recyclable. The
procedure also aids in the provision of high-quality recyclables required by manufacturers to create specific
products and items. They would have to utilize additional raw materials if they couldn't rely on the quality of
the recycling (Hosansky, 2016).
Translation:
Ang mga MRF adunay hinungdan nga papel sa pagpaubos sa basura, pagkonsumo sa mga raw materials,
ug polusyon nga konektado sa paghimo sa mga bag-ong produkto. Importante nga adunay usa ka MRF aron
sa paghan-ay sa nagkasagol nga mga materyales ug pagwagtang o paglahi sa tanan nga dili ma-recycle,
aron masiguro nga makuha nato ang bisan unsa nga dili ma-recycle. Ang pamaagi makatabang usab sa
paghatag sa mga de-kalidad nga mga recyclables nga gikinahanglan sa mga tiggama sa paghimo og pipila
nga mga produkto ug mga butang. Kinahanglan nilang gamiton ang dugang nga mga raw na materyales
kung dili sila makasalig sa kalidad sa pagpa recycling.
XI. Laws related to Solid Waste Management (Mga Batas nga Relatibo sa Solid Waste Management)
A. RA 9003 or the Ecological Solid Waste Management Act
- The Republic Act (RA) 9003, otherwise known as the Ecological Solid Waste Management Act of 2000,
provides the necessary policy framework, institutional mechanisms, and mandate to the local government
units (LGUs) to achieve 25% waste reduction through establishing an integrated solid waste management
plans based on 3Rs (reduce, reuse and recycling).
 Translation:
Ang Republic Act (RA) 9003, nga gitawag pud ug Ecological Solid Waste Management Act of 2000,
kay naga hatag ug kinahanglan nga pag balay sa mga polisiya, institusyonal mekanismo, ug mga
gipahimo sa local government units (LGUs) para makab-ot ang 25% waste reduction paagi sa
pagtukod ug integrated solid waste management plans base sa 3Rs (reduce, reuse and recycling).

- RA (9003) has declared the following as some of the prohibited acts

Translation:
Gi deklayr sa RA (9003) ang uban nga mga ginadili na butang ni ining batasa. Apil ni ini ang:
a. Open burning of solid waste (Translation: Pagdaob sa gawas)
b. Open dumping (Translation: Ang paglabay ug basura sa lugar na di maayo para sa atong environment
o palibot)
c. Burying in flood-prone areas (Translation: Paglubong ug basura sa mga baha-unon na lugar)

d. Operation of landfills on any groundwater reservoir, or watershed (Translation: Operasyon sa mga

landfills sa mga tubig sa yuta na reservoir or watershed)

e. Construction of any establishment within 200 meters from a dump or landfill areas (Translation:
Pagtukod ug mga establashamento nga sulod sa 200 meters area gikan sa dumpsite or landfill
areas.)

B. PD No. 825 is known as Providing penalty for improper disposal of garbage and other forms of uncleanliness
and for other purposes

Translation:
PD No. 825 na ginatawag sad ug Paghatag ug silot sa mga dli mutarong ug labay sa basura or uban pang
kaguhawan
 - policy that enjoins all citizens and residents of the Philippines, educational institutions, and commercial and
industrial establishments to clean their own surroundings, as well as the canals, roads,or streets in their
immediate premises.

Translation:
Kini mao ang polisiya na nagasugo sa tanan na mga tao na nagapuyo dri sa Pilipinas, mga
edukasyonal na institusyon, ug mga komersyal ug industriyal nga establisyamento sa pag limpyo sa
ilang mga palibot, apil ilang mga kanal, ug mga dalan nga apil sa ilang sakop.

References

ByJus. (n.d). Soil pollution. Retrieved from https://byjus.com/chemistry/soil-pollution/

Conserve Energy Future. (n.d). What is open burning? Retrieved from https://www.conserve-energy-future.com/effects-solutions-open-burning.php

Denchak, M. (2018). Water pollution: Everything you need to know. Retrieved from https://www.nrdc.org/stories/water-pollution-everything-you-need-know#whatis

Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2018). Polluting our soils is polluting our future. Retrieved from https://www.fao.org/fao-stories/article
/en/c/1126974/

Iberdrola. (n.d). Soil pollution, its effects on our future and what can we do to reduce it. https://www.iberdrola.com/sustainability/soil-pollution-causes-effects-
solutions

Lake Macquarie. (2016). Why Dispose Waste Properly and Recycle?. Retrieved from https://www.lakemacquarieskips.com.au/dispose-waste-properly-recycle/.

National Institute of Environmental Health Sciences. (n.d). Air pollution and your health. Retrieved from https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/
air-pollution/index.cfm
Nathanson, J. (n.d) Solid-Waste Management. Retrieved from https://www.britannica.com/technology/solid-waste-management/Solid-waste-collection.

United Nations Environment Programme. (2019). Plastic bag bans can help reduce toxic fumes. Retrieved from https://www.unep.org/news-and-stories/story/
plastic-bag-bans-can-help-reduce-toxic-fumes

Wisconsin Department of Natural Resources. (n.d). Environmental and health Impacts of open burning. Retrieved from https://dnr.wisconsin.gov/topic/
OpenBurning/Impacts.html

World Health Organization. (n.d). Air pollution. Retrieved from https://www.who.int/health-topics/air-pollution#tab=tab_1

World Health Organization. (n.d). Ambient air pollution. Retrieved from https://www.who.int/teams/environment-climate-change-and-health/air-quality-and-health/
ambient-air-pollution